آزمون الگوی مفهومی نقش تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان ابتدایی
الموضوعات :سیروس حدادنیا 1 , سیده زینب میر طالبیان 2
1 - گروه علوم تربیتی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نورآباد ممسنی، نورآباد ممسنی، ایران.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نورآباد ممسنی، نورآباد ممسنی، ایران.
الکلمات المفتاحية: فرهنگ مدرسه, تعلق به مدرسه, سلامت روان.,
ملخص المقالة :
هدف از انجام این مطالعه، آزمون الگوی مفهومی نقش تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون بود. این تحقیق بر حسب هدف، کاربردی و همچنین از نظر ماهیت و روش، توصیفی - همبستگی و از لحاظ زمانی، مقطعی بود. جامعه آماری در این مطالعه، کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون (3500 نفر) بوده که با استفاده از جدول مورگان-کرجسی، تعداد نمونه آماری حدود 246 نفر در نظر گرفته شد و روش نمونه گیری، تصادفی طبقه ای بوده است. در این مطالعه از پرسشنامه های استاندارد تعلق به مدرسه موتون و همکاران (2013)، سلامت روانی کیز (۲۰۰۲) و فرهنگ مدرسه ﮔﺮوﻧﺮت و وﻟﻨﺘﺎﻳﻦ (1999) استفاده شده است. روایی محتوایی هر سه پرسشنامه توسط صاحب نظران تأیید گردید است و پایایی آن پس از اجرای آزمایشی بین 30 نفر از دانش آموزان به وسیله محاسبه آلفای کرونباخ برای سه پرسشنامه به ترتیب 84/0 ، 89/0 و 87/0 تعیین گردید. به منظور پاسخ به سوال های تحقیق از آزمون های همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر و نرم افزارهای SPSS و Amoos استفاده شده است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داده فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه با سلامت روان دانش آموزان رابطه معناداری داشته است. همچنین؛ بین فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه رابطه معناداری برقرار بوده است. نتایج تحلیل مسیر نشان داده است که تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان، نقش واسطه ای داشته است.
Allen, KA., Greenwood, C.J., Berger, E. (2024), Adolescent School Belonging and Mental Health Outcomes in Young Adulthood: Findings from a Multi-wave Prospective Cohort Study. School Mental Health 16, 149–160 (2024). https://doi.org/10.1007/s12310-023-09626-6.
Badri Gregari, Rahim; Adib, Yusuf; Hashemi, Toraj; Irfani Adaab, Elham (2023), the effectiveness of teaching strong children's social-emotional learning program on the sense of belonging to the school of elementary school students in privileged and deprived areas of Hamadan city. Child Mental Health Quarterly, Volume 6, Number 4. ( In Persian).
Ranjdoost, Shahram and Nobari Amin, Samra (2022), School culture and students' mental health: a qualitative study, 4th National Conference of Professional Research in Psychology and Counseling from the teacher's perspective. ( In Persian).
Fatahi Nafchi, Samia; Grossi, Tahereh (2023), Prediction of effective factors in the mental health of students at school, Journal of Mental Health at School, Volume: 1, Number: 1. ( In Persian).
Barker, R., Hartwell, G., Egan, M., & Lock, K. (2023), The importance of school culture in supporting student mental health in secondary schools. Insights from a qualitative study. British Educational Research Journal, 49(3), 499–521. https://doi.org/10.1002/berj.3853
Jessiman, P., Kidger, J., Spencer, L. et al. (2022), School culture and student mental health: a qualitative study in UK secondary schools. BMC Public Health 22, 619 (2022). https://doi.org/10.1186/s12889-022-13034-x
Langford R, Bonell C, Jones H, Pouliou T, Murphy S, Waters E, Komro K, Gibbs L, Magnus D, Campbell R. (2023), The World Health Organization’s Health Promoting Schools framework: a Cochrane systematic review and meta-analysis. BMC Public Health. 15(1):1–5.
Moutoun, M.A., Vayt, D. , (2013), “A mismatch between what is happening on the inside and going on, on the outside”: a qualitative study of therapists’ perspectives on student mental health. Int J Ment Health Syst 15, 87 (2021). https://doi.org/10.1186/s13033-021-00508-5
Van Houtte M, Van Maele D. (2021), The black box revelation: in search of conceptual clarity regarding climate and culture in school effectiveness research. Oxf Rev Educ. 37(4):505–24. doi.org/10.1080/09243450500113977
World Health Organization.(2017), Global school health initiatives: achieving health and education outcomes: Report of a meeting, Bangkok, Thailand, 23–25 November 2015. World Health Organization; 2017.
Xianpeng Tian, Xiangwei Liu, Zhiqi Xiao & Qiao Lin. (2023), Undergraduates’ Negative Emotion and Academic Procrastination During COVID-19: Life Autonomy as a Mediator and Sense of School Belonging as a Moderator, Psychology Research and Behavior Management, 16:, 3151-3169, DOI: 10.2147/PRBM.S413738.
Fakuri Keyldbari, Hamideh (2023), the role of schools and the health and mental health of students, the third national conference of applied ideas in educational sciences, psychology and cultural studies. ( In Persian).
Nikdel Timuri, Anis and Janabadi, Hossein (2019), The role of school culture in predicting students' sense of belonging to school, School and Education Psychology Quarterly, Volume: 9, Number: 3. ( In Persian).
تاریخ دریافت:19/07/1403 تاریخ پذیرش:15/09/1403 |
احساس تعلق به مدرسه
سیروس حدادنیا1*
سیده زینب میرطالبیان2
فصلنامه تعالی تعلیم و تربیت و آموزش دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دوره3، شماره1پاییز 1403 |
چکیده
هدف از انجام این مطالعه، بررسی ارتباط فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان با نقش میانجی احساس تعلق به مدرسه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون بود. این تحقیق بر حسب هدف، کاربردی و همچنین از نظر ماهیت و روش، توصیفی - همبستگی و از لحاظ زمانی، مقطعی بود. جامعه آماری در این مطالعه، کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون (3500 نفر) بوده که با استفاده از جدول مورگان-کرجسی، تعداد نمونه آماری حدود 346 نفر در نظر گرفته شد و روش نمونه گیری، تصادفی ساده بود. در این مطالعه از پرسشنامه های استاندارد تعلق به مدرسه موتون و همکاران (2013)، سلامت روانی کیز (۲۰۰۲) و فرهنگ مدرسه ﮔﺮوﻧﺮت و وﻟﻨﺘﺎﻳﻦ (1999) استفاده شد. روایی محتوایی هر سه پرسشنامه توسط صاحب نظران تأیید گردید و پایایی آن پس از اجرای آزمایشی بین 30 نفر از دانش آموزان به وسیله محاسبه آلفای کرونباخ برای سه پرسشنامه به ترتیب 84/0 ، 89/0 و 87/0 تعیین گردید. به منظور پاسخ به سوال های تحقیق از آزمون های همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر و نرم افزارهای SPSS و Amoos استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داده فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه با سلامت روان دانش آموزان رابطه معناداری داشت. همچنین؛ بین فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه رابطه معناداری برقرار بود. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان، نقش واسطه ای داشت.
واژگان کلیدی: فرهنگ مدرسه، سلامت روان، تعلق به مدرسه.
[1] . استادیار رشته برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نورآباد ممسنی، نورآباد ممسنی، ایران.
* نویسنده مسئول، S_Hadadnia@Yahoo.Com
[2] . دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نورآباد ممسنی، نورآباد ممسنی، ایران.
مقدمه
مدارس محیط های کلیدی برای ارتقای سلامت هستند و مفهوم مدرسه مروج سلامت در سطح جهانی حمایت شده است (سازمان جهانی سلامت1، 2017). این رویکرد کل‌نگر نه تنها شامل آموزش بهداشت از طریق برنامه درسی میشود، بلکه شامل داشتن یک محیط مدرسه اخلاقی است که برای سلامتی و رفاه مفید است و با تعامل با خانواده‌ها و جامعه وسیع‌تر، اهمیت این محیط وسیع‌تر در حمایت از سلامتی کودکان و جوانان را درک میکند. تقریباً نیمی از اختلالات روانی بزرگسالان در دوران نوجوانی شروع می‌شوند، و این سال‌های اولیه زندگی را به زمان کلیدی برای مداخله برای حمایت از سلامت روان2 و پیشگیری یا کاهش پیامدهای بد سلامت روان تبدیل میکند (لنفورد3 و همکاران، 2023). سلامت روان دانش آموزان می تواند با عوامل متعددی از جمله فرهنگ مدرسه4 و تعلق به مدرسه5 در ارتباط می باشد. محیط مدرسه اغلب "فرهنگ مدرسه" یا "جو مدرسه" نامیده می شود. هر دو در ادبیات آموزشی استفاده شده و هر دو اغلب جنبه های متفاوت و مبهم اخلاق و محیط مدرسه را در بر می گیرند. ون هووت و ون ماله6 (2021) معتقدند «جو» گسترده‌تر از این دو ساختار است که زیرساخت‌ها، ترکیب اجتماعی، محیط فیزیکی و خود فرهنگ را در بر می‌گیرد، در حالی که «فرهنگ» بر مفروضات، باورها، هنجارها و ارزش‌های مشترک در مدرسه متمرکز است. اصطلاح «فرهنگ» به مراتب بیشتر از «جو» با محیط مدرسه مرتبط است. ما از "فرهنگ" استفاده می کنیم تا حس گسترده ای از هنجارها، ارزش ها و روابط مشترک ویژه هر مدرسه را به تصویر بکشیم، و همچنین اینکه چگونه احساس تعلق، ایمنی و حمایت دانش آموزان تحت تأثیر زیرساخت ها و ترکیب اجتماعی مدارس قرار می گیرد. فرهنگ مدرسه مثبت با رشد مثبت کودک و نوجوان، پیشگیری از خطر مؤثر و تلاش‌های ارتقای سلامت، با شواهد گسترده‌ای برای تأثیر بر سلامت روان دانشآموزان مرتبط است (جسیمان7 و همکاران، 2022). دانش آموزان بخش زیادی از زمان خود را در مدرسه می گذرانند که هم عامل خطر و هم عامل محافظتی برای سلامت روان آنها است. فرهنگ مدرسه حمایتی می تواند با ایجاد تجارب ایمنی و تعلق در بین کارکنان و دانش آموزان، سلامت روان را ارتقا دهد و از آنها محافظت کند (رنجدوست و نوبری امین، 1401). تعلق اولین بار در تئوری سلسله مراتب نیازها که توسط روانشناس آمریکایی مزلو ارائه شد، ارائه شد. برای خودشکوفایی نیاز به تعلق به تمایل فرد برای پیوستن به یک گروه و مراقبت از او و همچنین مراقبت از دیگران اشاره دارد. احساس تعلق به مدرسه ترکیبی از دو احساس در نظر گرفته می شود: زمانی که دانش آموزان احترام، مشارکت، حمایت و غیره را از سوی معلمان و دوستان خود تجربه می کنند و احساس دیگر زمانی که احساس می کنند بخشی از مدرسه هستند. محققان نیز استدلال کرده اند که احساس تعلق به مدرسه بیشتر بر احساسات مثبت دانشآموزان متمرکز است، یعنی احساس احترام و راحتی در مدرسه، احساس پذیرش در مدرسه، داشتن احساس ارزشمندی و یکی شدن با کلاس یا مدرسه (ژیانگ پنگ8 و همکاران، 2023). احساس تعلق به مدرسه، به عنوان نوع رابطه دانش آموزان با مدرسه تعریف شده است که برای پیشرفت آنان ضرورت دارد. همچنین احساس تعلق به مدرسه به عنوان کیفیت ارتباط و احساس همبستگی دانش آموزان با همکلاسی ها و معلمان تعریف می شود که به طور غیرمستقیم با موفقیت تحصیلی دانش آموزان ارتباط دارد. این مفهوم به این موضوع اشاره دارد که دانش آموزان چه احساسی نسبت به مدرسه خود دارند و تعلقی که با همسالان، معلمان و کادر آموزشی مدرسه برقرار می کنند، چگونه است (بدری گرگری و همکاران، 1402). یافته ها در پژوهشی های گذشته نشان می دهد بین محیط و سلامت روان و آموزش و سلامت روان ارتباط معنی داری وجود دارد (فتاحی نافچی و گروسی، 1402). همچنین در پژوهشی دیگر با عنوان بررسی فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان توسط رنجدوست و نوبری امین (1401)، نتایج نشان می دهد که فرهنگ مدرسه بر سلامت روان دانش آموزان تاثیرگذار است. فکوری کلیدبری (1402)، نیز در مطالعه ای به بررسی نقش مدارس و بهداشت و سلامت روان دانش آموزان پرداخته اند. نتایج نشان داد مدرسه فضای اجتماعی خاصی است که آموزش، پرورش و رشد شخصیت کودکان که جامعه ساز فردا هستند، در پناه روش های صحیح و مناسب آموزش، محیط فیزیکی مطلوب و محیط روانی مساعد آن پایه گذاری و اداره می شود. نیکدل تیموری و جناآبادی (1399)، در مطالعه ای به بررسی نقش فرهنگ مدرسه در پیش بینی احساس تعلق به مدرسه دانش آموزان پرداختند. نتایج نشان داد: فرهنگ مدرسه تاثیر بسزائی بر احساس تعلق به مدرسه دانش آموزان ایفا می کند. آلن9 و همکاران (2024)، در پژوهشی اقدام به بررسی پیامدهای مربوط به مدرسه و سلامت روان نوجوانان نموده اند. نتایج بیانگر این نکته می باشد که تعلق به مدرسه، که گاهی به آن تعلق مدرسه یا ارتباط مدرسه نیز گفته می شود، شامل ابعادی مانند تأثیر مثبت نسبت به مدرسه، روابط با معلمان و احساس ارزش اجتماعی است. بارکر10 و همکاران (2023)، در مطالعه ای به بررسی اهمیت فرهنگ مدرسه در حمایت از سلامت روان دانش آموزان در مدارس متوسطه پرداختند. نتایج نشان می دهد، مدارس این پتانسیل را دارند که مکان آموزشی و پناهگاهی برای کودکان و جوانان با هر پیشینه ای فراهم کنند. یافته‌های کلیدی شامل تفاوت‌های قابل‌توجه در تأمین بهداشت روانی مدرسه، چالش‌ها در شناسایی نیازهای سلامت روان دانشآموزان و اهمیت شناخت چگونگی سلامت روان معلمان باید در کنار سلامت دانشآموزان در نظر گرفته شود جسیمان11 و همکاران (2022)، در مطالعه ای به بررسی رابطه فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان: در مدارس متوسطه انگلستان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که پاسخ دهندگان عناصری از فرهنگ مدرسه را شناسایی کردند که در چهار بعد همسو بودند. ساختار و زمینه، سازمانی و دانشگاهی، جامعه و ایمنی و پشتیبانی. شواهد محکمی از وابستگی متقابل چهار بعد در شکل دادن به فرهنگ یک مدرسه وجود داشت. کارکنان مدرسه که به دنبال شکل‌دهی و بهبود فرهنگ مدرسه به‌عنوان وسیله‌ای برای ارتقای سلامت روان دانشآموزان هستند، اگر این وابستگی متقابل به رسمیت شناخته شود و پیشرفت‌ها در هر چهار بعد مورد توجه قرار گیرد، ممکن است نتایج بهتری داشته باشند.
با توجه به مبانی نظری و پیشینه پژوهشی، رسیدن به اهداف آموزشی که مدارس به عنوان اهداف اساسی خود به آن ها توجه دارند، مستلزم تامین بهداشت روانی دانش آموزان است از آنجا که بسیاری از مشکلات تربیتی و اختلالات روانی را کودکان از محیط خانه و مدرسه کسب می کنند و علت آن نیز الگو های رفتاری ناسالمی است که در اطراف خود مشاهده می کنند. اگر قصد ما، داشتن مدارسی با عملکرد تحصیلی بالا و رضایت بخش است، باید به سلامت جسم و روان دانش آموزان به طور همزمان توجه کنیم. بسیاری از مشکلات روانی - اجتماعی کودکان و نوجوانان، تاثیر مستقیم بر روند یادگیری و تحصیل آن ها می گذارد و موجب کاهش و ضعف استعدادها و توانایی های آنان در مدرسه و به دنبال آن بدرفتاری ها و شکست های تحصیلی می شود. لذا، هدف از این مطالعه مدلسازی نقش تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون می باشد و مسئله اصلی تحقیق به شکل ذیل مطرح شده است: آیا تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون، نقش واسطه ای دارد؟ با توجه به مسئله اصلی پژوهش می توان فرضیات زیر را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار، داد.
- تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان ابتدایی شهرستان کازرون، نقش واسطه ای دارد.
- بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون رابطه معناداری وجود دارد.
- بین تعلق به مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون رابطه معناداری وجود دارد.
- بین فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون رابطه معناداری وجود دارد.
روش پژوهش
این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی است. با توجه به ماهیت موضوع تحقیق و فرضیه های مربوطه، روش اجرای تحقیق توصیفی بود. جامعه آماری در مطالعه حاضر، کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون می باشد. بنابر اطلاعات موجود تعداد کل جامعه آماری در این پژوهش 3500 نفر می باشند. با توجه به جدول مورگان، حجم نمونه آماری حدود 346 نفر در نظر گرفته شد. با توجه اینکه در این مطالعه هم دانش آموزان دختر و هم پسر مورد مطالعه قرار خواهند گرفت، لذا روش نمونه گیری تصادفی ساده، بود. در این تحقیق از روش های کتابخانه ای و میدانی جهت گردآوری اطلاعات استفاده شد. در این مطالعه از 3 پرسشنامه تعلق به مدرسه موتون، دی وایت و گلازیر12 (1013)، پرسشنامه سلامت روان کیز13(۲۰۰۲)، و پرسشنامه فرهنگ مدرسه ﮔﺮوﻧﺮت و وﻟﻨﺘﺎﻳﻦ14 (1999) استفاده شد. جهت سنجش روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ها ابتدا پرسشنامه های مذکور به رویت استاد راهنما و سایر اساتید برجسته حوزه مدیریت رسانده شد و نتیجه روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ها مورد تایید قرار گرفت. و جهت سنجش پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. با استفاده از نرم افزار SPSS ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردیده که مقدار آلفای کرونباخ بدست آمده برای هر سه پرسشنامه ها به ترتیب 84/0، 89/0 و 87 بدست آمد. اطلاعات بدست آمده بوسیله نرم افزارهای SPSS و Amoos تحلیل و کلیه داده های تحقیق، به دو روش توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور تعیین نرمال و یا غیر نرمال بودن داده ها، از آزمون کلموگروف - اسمیرنوف استفاده و به تناسب نتیجه این آزمون، از آزمون های استنباطی نظیر همبستگی پیرسون، معادلات ساختاری و تحلیل مسیر استفاده شد.
یافته ها
به منظور بررسی رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد.
[1] - World Health Organization
[2] - Mental health
[3] - Lenford
[4] - School culture
[5] - Belong to school
[6] - Van Houtte &Van Maele
[7] - Jessiman
[8] - Xianpeng
[9] - Allen
[10] - Barker
[11] - Jessiman
[12] -Divayt & Gelazeyr
[13] -Kinz
[14] - Gruenert & Valentine
جدول 1: ماتریس همبستگی بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانشآموزان
متغیرها | فرهنگ مدرسه | رهبری همیارانه | مشارکت معلمان | توسعه حرفه ای | وحدت هدف | حمایت همکاران | اشتراک یادگیری | سلامت روان |
فرهنگ مدرسه | 1 |
|
|
|
|
|
|
|
رهبری همیارانه | **526/0 | 1 |
|
|
|
|
|
|
مشارکت معلمان | **507/0 | **468/0 | 1 |
|
|
|
|
|
توسعه حرفه ای | **494/0 | **439/0 | **443/0 | 1 |
|
|
|
|
وحدت هدف | **502/0 | **417/0 | **439/0 | **487/0 | 1 |
|
|
|
حمایت همکاران | **483/0 | **458/0 | **517/0 | **472/0 | **499/0 | 1 |
|
|
اشتراک یادگیری | **511/0 | **484/0 | **508/0 | **477/0 | **463/0 | **442/0 | 1 |
|
سلامت روان | **518/0 | **484/0 | **529/0 | **507/0 | **496/0 | **527/0 | **503/0 | 1 |
جدول شماره 1، ماتریس همبستگی پیرسون را برای بررسی رابطه فرهنگ مدرسه و مولفه های آن (رهبری همیارانه، مشارکت معلمان، توسعه حرفه ای، وحدت هدف، حمایت همکاران و اشتراک یادگیری) با سلامت روان دانشآموزان نشان میدهد. همانگونه که مشاهده میشود، بین متغیر فرهنگ مدرسه و سلامت روان رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 518/0 بوده و در سطح 01/0 معنادار میباشد. همچنین؛ میزان ضریب همبستگی پیرسون برای متغیرهای رهبری همیارانه و سلامت روان برابر با 484/0، مشارکت معلمان و سلامت روان برابر با 529/0، توسعه حرفه ای و سلامت روان برابر با 507/0، وحدت هدف و سلامت روان برابر با 496/0، حمایت همکاران و سلامت روان برابر با 527/0 و برای اشتراک یادگیری و سلامت روان برابر با 503/0 به دست آمده است که همه این روابط از لحاظ آماری معنادار میباشند (01/0>P). از این رو میتوان گفت که با افزایش میزان مؤلفههای فرهنگ مدرسه دانشآموزان، میزان سلامت روان آنها افزایش مییابد.
به منظور بررسی رابطه بین تعلق به مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد.
جدول 2: ماتریس همبستگی بین مؤلفههای تعلق به مدرسه و سلامت روان دانشآموزان
متغیرها | تعلق به مدرسه | روابط کلی | تعلق | دلبستگی های خاص | سلامت روان |
تعلق به مدرسه | 1 |
|
|
|
|
روابط کلی | **437/0 | 1 |
|
|
|
تعلق | **429/0 | **401/0 | 1 |
|
|
دلبستگی های خاص | **466/0 | **441/0 | **45/0 | 1 |
|
سلامت روان | **485/0 | **513/0 | **498/0 | **439/0 | 1 |
جدول شماره 2، ماتریس همبستگی پیرسون را برای بررسی رابطه تعلق به مدرسه و مولفه های آن (روابط کلی، تعلق و دلبستگی های خاص) با سلامت روان دانشآموزان نشان میدهد. همانگونه که مشاهده میشود، بین متغیر تعلق به مدرسه و سلامت روان رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 485/0 بوده و در سطح 01/0 معنادار میباشد. همچنین؛ میزان ضریب همبستگی پیرسون برای متغیرهای روابط کلی و سلامت روان برابر با 513/0، تعلق و سلامت روان برابر با 498/0 و برای دلبستگی های خاص و سلامت روان برابر با 439/0 به دست آمده است که همه این روابط از لحاظ آماری معنادار میباشند (01/0>P). از این رو میتوان گفت که با افزایش میزان مؤلفههای تعلق به مدرسه در دانشآموزان میزان سلامت روان آنها افزایش مییابد.
به منظور بررسی رابطه بین فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون، از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد.
جدول 3: ماتریس همبستگی بین فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه دانشآموزان
متغیرها | فرهنگ مدرسه | رهبری همیارانه | مشارکت معلمان | توسعه حرفه ای | وحدت هدف | حمایت همکاران | اشتراک یادگیری | تعلق به مدرسه |
فرهنگ مدرسه | 1 |
|
|
|
|
|
|
|
رهبری همیارانه | **526/0 | 1 |
|
|
|
|
|
|
مشارکت معلمان | **507/0 | **468/0 | 1 |
|
|
|
|
|
توسعه حرفه ای | **494/0 | **439/0 | **443/0 | 1 |
|
|
|
|
وحدت هدف | **502/0 | **417/0 | **439/0 | **487/0 | 1 |
|
|
|
حمایت همکاران | **483/0 | **458/0 | **517/0 | **472/0 | **499/0 | 1 |
|
|
اشتراک یادگیری | **511/0 | **484/0 | **508/0 | **477/0 | **463/0 | **442/0 | 1 |
|
تعلق به مدرسه | **604/0 | **581/0 | **617/0 | **623/0 | **592/0 | **571/0 | **601/0 | 1 |
جدول شماره 3، ماتریس همبستگی پیرسون را برای بررسی رابطه فرهنگ مدرسه و مولفه های آن (رهبری همیارانه، مشارکت معلمان، توسعه حرفه ای، وحدت هدف، حمایت همکاران و اشتراک یادگیری) با تعلق به مدرسه دانشآموزان نشان میدهد. همانگونه که مشاهده میشود، بین متغیر فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه رابطه مثبت وجود دارد که این رابطه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون 604/0 بوده و در سطح 01/0 معنادار میباشد. همچنین؛ میزان ضریب همبستگی پیرسون برای متغیرهای رهبری همیارانه و تعلق به مدرسه برابر با 581/0، مشارکت معلمان و تعلق به مدرسه برابر با 617/0، توسعه حرفه ای و تعلق به مدرسه برابر با 623/0، وحدت هدف و تعلق به مدرسه برابر با 592/0، حمایت همکاران و تعلق به مدرسه برابر با 571/0 و برای اشتراک یادگیری و تعلق به مدرسه برابر با 601/0 به دست آمده است که همه این روابط از لحاظ آماری معنادار میباشند (01/0>P). از این رو میتوان گفت که با افزایش میزان مؤلفههای فرهنگ مدرسه دانش آموزان، میزان تعلق به مدرسه آنها افزایش مییابد.
برای بررسی فرضیه نقش میانجی تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان، از مدلسازی معادلات ساختاری از طریق AMOOS استفاده شد. نتایج مربوط به این تحلیل در زیر ارائه شده است.
|
شکل 1: مدل نهایی پژوهش |
شکل شماره 1، مدل نهایی نقش میانجی تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان را نشان میدهد. در مدل سازی معادلات ساختاری قبل از اینکه مدل پذیرفته شود باید مشخص شود که آیا دادهها با مدل مفهومی پژوهش برازش دارد یا خیر. متخصصان شاخصهای را به منظور بررسی برازش مدل ارائه داده‌اند. چنان‌چه شاخصهای مدل با آنچه متخصصان ارائه داده‌اند همسو باشد میتوان گفت که دادهها با مدل برازش دارد. در جدول زیر شاخصهای برازش دادهها با مدل مفهومی ارائه شده است.
جدول 4: شاخصهای برازش مدل نقش میانجی تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان
علامت اختصاری | معادل فارسی | مقدار شاخص |
CFI | شاخص برازش تطبيقي | 897/0 |
TLI | شاخص توکر- لويس | 945/0 |
NFI | شاخص برازش هنجار شده | 927/0 |
GFI | شاخص نيکويي برازش | 912/0 |
RMSEA | ريشه ميانگين مربعات خطاي برآورد | 032/0 |
CMIN/DF | کای اسکوئر بهنجار شده | 67/2 |
همانطور که در جدول شماره 4 مشاهده میشود، شاخص کای اسکوئر بهنجار (CMIN/df) برابر با 67/2 است که مقادیر زیر 3 مقادیر مناسبی برای برازش مدل میباشند و شاخص نیکویی برازش (GFI) معادل 912/0 میباشد. شاخص توکر-لویس (TLI) برابر با 945/0 میباشد، شاخص برازش تطبیقی (CFI) برابر با 897/0 میباشد و شاخص برازش هنجار شده (NFI) برابر با 927/0 میباشد که بالاتر بودن این مقادیر از مقدار 9/0 همگی نشان دهنده برازش خوب مدل میباشد. همچنین شاخص ریشه دوم میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) نیز برابر 032/0 بود که نشان دهنده این است که مدل به خوبی برازش یافته است.
جدول 5: نتایج مدلسازی معادله ساختاری متغیرهای پژوهش
مسیرهای الگو | B | SE | t | اثر غیرمستقیم |
تعلق به مدرسه به سلامت روان | 512/0 | 251/0 | 163/4 | - |
فرهنگ مدرسه به تعلق به مدرسه | 707/0 | 126/0 | 164/5 | - |
فرهنگ مدرسه به سلامت روان | 674/0 | 117/0 | 239/4 | 362/0 |
جدول شماره 5، نتایج مدلسازی معادله ساختاری مدل نهایی پژوهش را نشان میدهد. ضرایب الگوی پژوهش نشان میدهد که ضریب مسیر تعلق به مدرسه به سلامت روان برابر 512/0 میباشد و این نشان میدهد که با یک واحد افزایش در تعلق به مدرسه، سلامت روان به میزان 512/0 تغییر میکند. ضریب مسیر فرهنگ مدرسه به تعلق به مدرسه برابر 707/0 میباشد و این نشان میدهد که فرهنگ مدرسه به میزان 707/0 بر تعلق به مدرسه تأثیر مثبت دارد. ضریب مسیر فرهنگ مدرسه به سلامت روان برابر 674/0 میباشد و این نشان می دهد که فرهنگ مدرسه به میزان 674/0 بر سلامت روان تأثیر مثبت دارد. همانطور که در جدول مشاهده میشود، متغیر فرهنگ مدرسه علاوه بر تأثیر مستقیم، به طور غیرمستقیم نیز (از طریق تعلق به مدرسه) به اندازه 362/0 میتواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد. از این رو میتوان گفت که تعلق به مدرسه در رابطه بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان، نقش میانجی دارد.
بحث و نتیجه گیری
نتایج فرضیه "بین فرهنگ مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون رابطه معناداری وجود دارد". نشان می دهد، با افزایش میزان مؤلفههای فرهنگ مدرسه دانشآموزان، میزان سلامت روان آنها افزایش مییابد. بنابراین فرضیه اول تحقیق تأیید می گردد. فرهنگ مدرسه شامل ارزش ها، نمادها، باورها ومعانی مشترک ما بین والدین، معلمان، دانش آموزان و سایر دست اندرکاران تعلیم و تربیت به عنوان بخشی از جامعۀ بزرگ است. ارزشمندی امور برای این گروه از اعضای جامعه، و نیز چگونگی تفکر، احساس و رفتار آنان از معبر فرهنگ مدرسه تعیین می شود. رسوم، سنت ها، باورهای تاریخی، عادات، هنجارها، انتظارات، برداشت های گفته و ناگفته مشترک، و نیز مفروضه های مشترک، شالودۀ فرهنگ مدرسه محسوب می شوند. درک، پذیرش واقدام در جهت انسجام فرهنگ مدرسه، راه رسیدن به اهدافی که مدرسه دنبال می کند را هموار می سازد. دانش آموزان بخش زیادی از زمان خود را در مدرسه می گذرانند که هم عامل خطر و هم عامل محافظتی برای سلامت روان آنها است. فرهنگ مدرسه حمایتی می تواند با ایجاد تجارب ایمنی و تعلق در بین کارکنان و دانش آموزان، سلامت روان را ارتقا دهد و از آنها محافظت کند. مدیران مدارس باید انرژی بیشتری را برای توسعۀ فرهنگ مثبت و مشارکتی در مدرسه اختصاص دهند تا بتوانند زمینه را برای رشد سطح سلامت روان دانش آموزان تسهیل کنند. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش رنجدوست و نوبری امین (1401)، بارکر و همکاران (2023) و جسیمان و همکاران (2022) همخوانی و مطابقت داشته و در یک راستا بوده اند.
نتایج فرضیه "بین تعلق به مدرسه و سلامت روان دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون رابطه معناداری وجود دارد". نشان می دهد با افزایش میزان مؤلفههای تعلق به مدرسه در دانشآموزان میزان سلامت روان آنها افزایش مییابد. بنابراین فرضیه دوم تحقیق تأیید می گردد. مدرسه فضای اجتماعی خاصی است که آموزش، پرورش و رشد شخصیت کودکان که جامعه ساز فردا هستند، در پناه روش های صحیح و مناسب آموزش، محیط فیزیکی مطلوب و محیط روانی مساعد آن پایه گذاری و اداره می شود. بیان می کنند که تعلق به مدرسه باعث افزایش رفتار اجتماعی و درگیری تحصیلی در مدرسه می شود. تعلق به مدرسه را می توان پیوند، ارتباط عاطفی مثبت، تعهد و سرمایه گذاری شخصی نسبت به مدرسه، حضور، مشارکت، تلاش و ارتباطات روان شناختی با محیط مدرسه دانست. در نظریه یادگیری اجتماعی، مدارس به عنوان مهم ترین عامل اجتماعی در تجربه کردن روابط تعلق عمل می کنند. تعلق به مدرسه، یکی از متغیرهایی است که تأثیر زیادی بر وضعیت تحصیلی، رفتاری و روان شناختی دانش آموزان دارد. سطح تعلق به مدرسه به دلیل این واقعیت مهم است که سطوح بالاتر تعلق، دانش آموزان را از نظر علمی، رفتاری و روانی آماده می سازد و سطوح پایین تر تعلق، باعث ایجاد تجربیات نامطلوب در دانش آموزان از نظر تحصیلی، رفتاری و روان شناختی می گردد. نتایج این فرضیه نشان داد که وقتی که میزان تعلق دانش آموزان به مدرسه بیشتر می شود و احساس رضایت و آرامش بیشتری از حضور در مدرسه کسب می کنند، بهزیستی هیجانی و سلامت ذهنی و سلامت اجتماعی آنان و بطورکلی؛ سلامت روان آنها بیشتر می شود. با توجه به نقش معلمان و دانش آموزان و ارتباط متقابل بین آنها، متولیان آموزش و پرورش می بایست توانمندسازی معلمان و دانش آموزان در رابطه با مؤلفه های مذکور در نظر بگیرند. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش فتاحی نافچی و گروسی (1402)، فکوری کلیدبری (1402) و آلن و همکاران (2024) همخوانی و مطابقت داشته و در یک راستا بوده اند.
نتایج فرضیه "بین فرهنگ مدرسه و تعلق به مدرسه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان کازرون رابطه معناداری وجود دارد". نشان می دهد با افزایش میزان مؤلفههای تعلق به مدرسه در دانشآموزان میزان فرهنگ مدرسه آنها افزایش مییابد. بنابراین؛ فرضیه سوم تحقیق تأیید می گردد. فرهنگ مدرسه از جمله موضوعاتی است که در جامعه ی آموزشی ما کمتر به آن پرداخته شده است و فرهنگ همچون شخصیت است به این معنا که هر گونه فعالیتی که در مدرسه انجام شود تحت تاثیر فرهنگ آن مدرسه قرار دارد و برگرفته از آن است. والدین و دانش اموزان همواره مشتاق و به دنبال روح خاصی در مدارس هستند. دانش آموزانی که در چندین مدرسه حضور داشته اند می توانند بی درنگ فرهنگ را همان طوری که در حال فعالیت و تاثیرگذاری اسنت به عنوان بخشی از ترکیبی از همه ی این فرهنگ ها را انتخاب کنند. آنها می دانند همه چیز در یک راه مثبت یا منفی متفاوت است. نتایج نشان داد که اگر ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ اﻳﺪهﻫﺎي ﻣﻌﻠﻤﺎن ارج ﻣﻲﻧﻬﺪ، درﺻﺪد درﻳﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت آﻧﺎن اﺳﺖ، ﻛﺎرﻛﻨﺎن را در ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮيﻫﺎ درﮔﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ همکاران به یکدیگر اعتماد داشته باشند و هنگام انجام وظایف سازمان به همدیگر یاری برسانند؛ معلمان و اولیا انتظارات مشترک خود را با هم در میان بگذارند؛ معلمان بدنبال ایده های نو و سایر منابع حرفه ای به منظور تداوم دانش روز بویژه دانش مرتبط با کنش های آموزشی باشند؛ و...، موجب می شود تا میزان تعلق به مدرسه دانش آموزان افزایش یابد. به منظور ایجاد انسجام بیشتر بین مدرسه و خانواده توصیه می شود آموزش مؤلفه های انگیزشی- تعلق به مدرسه به جامعه هدف (دانش آموزان دوره ابتدایی) صورت گیرد و به نیازهای روانشناختی دانش آموزان در مدرسه به خصوص در تعامل با معلم توجه گردد همچنین زمینه هر چه بیشتر فعالیت هایی در قالب بازی و یادگیری را برای دانش آموزان فراهم نمایند تا آنان به مدرسه تعلق پیدا کنند و در نهایت از این طریق یعنی روش بازی و یادگیری در فعالیت های یادگیری بیشتر درگیر شوند. معلمان و مسئولان مدارس می توانند با برگزاری فعالیت های فوق برنامه، تمرین های یادگیری تیمی، یادگیری مشارکتی و گروهی، به بهبود روابط دانش آموزان و ارتقای فرهنگ مدرسه، سلامت روان و افزایش حس تعلق به مدرسه کمک کنند. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش نیکدل تیموری و جناآبادی (1399)، همخوانی و مطابقت داشته و در یک راستا بوده اند.
ملاحظات اخلاقی
- اخذ رضایت آگاهانه از مشارکت‌کنندگان.
- محرمانه نگه داشتن نام و اطلاعات شخصی افراد
- صداقت، امانت و رعایت حقوق مولفین در استفاده از منابع
حامی مالی
هزینه های مطالعه حاضر از سوی نویسنده مقاله تامین شد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسنده مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References
Allen, KA., Greenwood, C.J., Berger, E. (2024), Adolescent School Belonging and Mental Health Outcomes in Young Adulthood: Findings from a Multi-wave Prospective Cohort Study. School Mental Health 16, 149–160 (2024). https://doi.org/10.1007/s12310-023-09626-6.
Badri Gregari, Rahim; Adib, Yusuf; Hashemi, Toraj; Irfani Adaab, Elham (2023), the effectiveness of teaching strong children's social-emotional learning program on the sense of belonging to the school of elementary school students in privileged and deprived areas of Hamadan city. Child Mental Health Quarterly, Volume 6, Number 4. ( In Persian).
Ranjdoost, Shahram and Nobari Amin, Samra (2022), School culture and students' mental health: a qualitative study, 4th National Conference of Professional Research in Psychology and Counseling from the teacher's perspective. ( In Persian).
Fatahi Nafchi, Samia; Grossi, Tahereh (2023), Prediction of effective factors in the mental health of students at school, Journal of Mental Health at School, Volume: 1, Number: 1. ( In Persian).
Barker, R., Hartwell, G., Egan, M., & Lock, K. (2023), The importance of school culture in supporting student mental health in secondary schools. Insights from a qualitative study. British Educational Research Journal, 49(3), 499–521. https://doi.org/10.1002/berj.3853
Jessiman, P., Kidger, J., Spencer, L. et al. (2022), School culture and student mental health: a qualitative study in UK secondary schools. BMC Public Health 22, 619 (2022). https://doi.org/10.1186/s12889-022-13034-x
Langford R, Bonell C, Jones H, Pouliou T, Murphy S, Waters E, Komro K, Gibbs L, Magnus D, Campbell R. (2023), The World Health Organization’s Health Promoting Schools framework: a Cochrane systematic review and meta-analysis. BMC Public Health. 15(1):1–5.
Moutoun, M.A., Vayt, D. , (2013), “A mismatch between what is happening on the inside and going on, on the outside”: a qualitative study of therapists’ perspectives on student mental health. Int J Ment Health Syst 15, 87 (2021). https://doi.org/10.1186/s13033-021-00508-5
Van Houtte M, Van Maele D. (2021), The black box revelation: in search of conceptual clarity regarding climate and culture in school effectiveness research. Oxf Rev Educ. 37(4):505–24. doi.org/10.1080/09243450500113977
World Health Organization.(2017), Global school health initiatives: achieving health and education outcomes: Report of a meeting, Bangkok, Thailand, 23–25 November 2015. World Health Organization; 2017.
Xianpeng Tian, Xiangwei Liu, Zhiqi Xiao & Qiao Lin. (2023), Undergraduates’ Negative Emotion and Academic Procrastination During COVID-19: Life Autonomy as a Mediator and Sense of School Belonging as a Moderator, Psychology Research and Behavior Management, 16:, 3151-3169, DOI: 10.2147/PRBM.S413738.
Fakuri Keyldbari, Hamideh (2023), the role of schools and the health and mental health of students, the third national conference of applied ideas in educational sciences, psychology and cultural studies. ( In Persian).
Nikdel Timuri, Anis and Janabadi, Hossein (2019), The role of school culture in predicting students' sense of belonging to school, School and Education Psychology Quarterly, Volume: 9, Number: 3. ( In Persian).
The relationship between school culture and students' mental health with the mediating role of sense of belonging to school
Hadadniya Sirous1*
Mirtalebiyan Zeynab2
Abstract
The purpose of this study was to investigate the relationship between school culture and students' mental health with the mediating role of sense of belonging to the school of elementary school students in Kazeroon city. This research was applied in terms of purpose, descriptive-correlative in terms of nature and method, and cross-sectional in terms of time. The statistical population in this study was all the elementary school students of Kazerun city (3500 people), and using the Morgan-Karjesi table, the number of the statistical sample was considered to be about 346 people, and the sampling method was simple random. In this study, the standard questionnaires of Mouton et al.'s (2013), Keyes' mental health (2002) and Grunert and Valentine's (1999) school culture questionnaires were used. The content validity of all three questionnaires was confirmed by the experts, and its reliability was determined after a trial run among 30 students by calculating Cronbach's alpha for three questionnaires, respectively 0.84, 0.89 and 0.87. In order to answer the research questions, Pearson correlation tests and path analysis and SPSS and Amoos software were used. The results of Pearson's correlation test showed that school culture and belonging to school had a significant relationship with students' mental health. Also; There was a significant relationship between school culture and belonging to school. The results of path analysis showed that belonging to school had a mediating role in the relationship between school culture and students' mental health..
Keywords: School culture, mental health, belonging to school.
[1] - Nourabad Mamasani Branch, Islamic Azad university, Nourabad Mamasani,Iran.
*- Corresponding Author email: S_hadadnia@yahoo.com
[2] - Master's student in Department of Educational Sciences, Islamic Azad University, Nourabad Mamasani branch, Nourabad Mamasani, Iran.
