جلوه طبیعت در قصاید منوچهری دامغانی و سعدی شیرازی

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

فرشته طاهری ¹ ( دانشکده علوم و ادبیات انسانی .دانشگاه آزاد مشهد )
محمد شاه بدیع زاده ² ( دانشکده علوم و ادبیات انسانی دانشگاه آزاد مشهد ایران )
محمود مهدوی دامغانی ³ ( دانشیار بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد )

تاريخ الإرسال : 26 الأربعاء , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 06 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 15 الأربعاء , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: طبیعت, قصیده, منوچهری دامغانی, سعدی شیرازی.,

ملخص المقالة :

طبیعت در میان شعر پارسی، جای وسیع و گسترده دارد. منوچهری دامغانی به عنوان نماینده شاعران طبیعت گرای، با دیدگاه واقع گویی در توصیف عناصر طبیعت، در همه دوره های شعر پارسی، گوی سبقت ربوده است. او هم چون رودکی و بیش از او، پرچم دار فلسفة خوش باشی و غنیمت دانستن لحظه بوده است. توصیفات او معمولا با تشبیهات حسی، از تمام اجزای طبیعت وام گرفته است. سعدی همچون منوچهری، وام دار طبیعت نشاط انگیز است با این تفاوت این توصیف ها در خدمت اعتقاد و پند و اندرز هستند. سعدی افتاده ای آزاده است که گاه با زبان تیز و گستاخ و البته همراه با ادب ندا می دهد: بس بگردید و بگردد روزگار/ دل به دنیا در برنبندد هوشیار. نتایج نشان می دهد منوچهری و سعدی به تشبیهات حسی تمایل دارند شاعر سبک خراسانی بیشتر علاقمند به آوردن تشبیهات متعدد و مرکب است و سعدی از تشبیهات مفرد استقبال می کند. شاعر دامغانی در هر عنصر، هدفش توصیف زیبایی و نشاط است و شاعر شیرازی با تأثر از جامعه، هدفش تعالی و رشد انسان در سیر کمال معنوی است. هر دو شاعر خردمند، هوشمندانه سعی در درک لحظه دارند؛ یکی لذت از جهان گذرا، دیگری درس از جهان گذرا. این پژوهش به روش استقرا، جز به کل، به شیوه کتابخانه ای و فیش برداری است.

المصادر:

1. امامی، نصرالله (1371). منوچهری دامغانی و ادوار زندگی و آفرینش های هنری، بی¬نا بی¬جا.
2. دبیر سیاقی، محمد (1374). تصویرها و شادی ها، تهران: سخن.
3. دودمان کوشکی، علی؛ سلطانی کوه بناییو حسن؛ جم زاده، سمیه (1391). توصیف طبیعت در دیوان منوچهری و صنوبری، مجله تاریخ ادبیات 3 (69).
4. زرین¬کوب، عبدالحسین (1378). با کاروان حله، تهران: علمی.
5. سعدی (1366). کلیات سعدی، به تصحیح محمد علی فروغی، طلوع.
6. سعیدی، سهراب و اسماعیلی، محبوبه (1397). بررسی طبیعت، آسمان و فلک در شعر انوری. پژوهش¬نامه اورمزد 11(44).
7. شاله، فیلیسین (1357). شناخت زیبایی، ترجمه علی اکبر بامداد، تهران: طهوری.
8. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383). صورخیال در شعرفارسی، تهران: آگاه.
9. فتوحی رودمعجنی (1398). بلاغت تصویر، تهران: سخن.
10. فرزاد، عبدالحسین (1376). نقد و پژوهش با نمونه اشعار منوچهری، تهران: آتیه.
11. لسان، حسین (1373). پژوهشی در روایات و مضامین سعدی، ذکر جمیل سعدی (مجموعه مقالات و اشعار ...)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (صص173-144).
12. مژده، علی محمد (1373). جنبه های معنوی سخن سعدی، ذکر جمیل سعدی (مجموعه مقالات و اشعار...)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (صص226-125).
13. منوچهری دامغانی (1390). دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، زوار.
14. همتی، سیروس(1388). مقایسه تصویرآفرینی از طبیعت در مثنوی¬های عرفانی قرن هفتم.
15. یوسفی، غلامحسین (1369). چشمه روشن، تهران: انتشارات علمی.