بررسی تحلیلی مبانی حق اعتصاب کارگران با رویکردی برآموزه¬های فقهی و نظام حقوقی ایران
الموضوعات : آموزه های فقه و حقوق جزاءمحسن عمارلو 1 , علی بابایی مهر 2 , رضا نصیری لاریمی 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق عمومی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی ، ساری، ایران
2 - استادیار گروه حقوق، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
3 - استادیار گروه حقوق، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
الکلمات المفتاحية: حق اعتصاب, مبانی حق اعتصاب, مبانی فقهی حق اعتصاب کارگری.,
ملخص المقالة :
اتحادیه‌های کارگری، نوعی جنبش کارگری هستند که به منظور دستیابی به اهداف اقتصادی و آزادی‌های اساسی، بین کارگران مزد بگیر، در صنعت و تجارت، پدیدار گشته‌اند. این سازمان‌ها، ابتداء، از طریق مذاکره با گروه‌های کارفرمایی می¬کوشند تا به اهداف و حقوق تعیین شده¬ی اعضای خود دست یابند و در صورت عدم حصول نتیجه¬ی مطلوب، از آخرین و مهمترین حربه¬ی خود، که همان حق اعتصاب است، تحت شرایطی ویژه، بهره می‌گیرند؛ مقاله¬ی پیش¬رو، درصدد است تا با گردآوری اطلاعات و بررسی ادبیات موضوع، به روش توصیفی و تحلیلی و بهره¬مندی از اسناد و منابع کتابخانه¬ای، به این پرسش پاسخ دهد که جایگاه و مبانی حق اعتصاب کارگران در آموزه-های فقهی و حقوق موضوعه ایران چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش، مبانی فقهی و نظام حقوقی ایران بررسی می¬شود. یافته‌ها، ازیک طرف، از رابطه¬ی معناداری میان بروز اعتصاب و ضعف قدرت اتحادیه‌ها، نشان دارد و از طرف دیگر، پذیرش چنین حقی، مستلزم ایجاد و به رسمیت شناختن سازمان‌های سندیکایی است. کارآمدی نیز زمانی حاصل می¬شود که منطبق با شیوه‌نامه‌های بین المللی و با محوریت اتحادیه‌های کارگری مستقل و آزاد باشد؛ لکن شواهد نشان می¬دهد که حقوق موضوعه با نگرانی و عدم صراحت به این حق می¬نگرد و مواجه¬ی دولت‌ها و از جمله، نظام حقوقی ایران، متفاوت با آموزه¬های فقه اسلامی است که جواز اعتصاب و اعتراض را مبتنی بر اصولی چون: حلیت و آزادی، تأیید می‌کند.
1. آل کاشف الغطاء، علی، (1384ق)، «النور الساطع في الفقه النافع»، نجف اشرف، مطبعه الآداب، چاپ اول.
2. آشوری، محمد؛ بهمنی قاجار، محمد علی، (1387)، «رویه کمیته حقوق بشر در حمایت از حق آزادی و امنیت شخصی»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره: 38، شماره: 3، ص1-17.
3. ابدی، سعید رضا؛ رحیمی مقدم، سید حسین، (1392)، «بررسی نظام حقوقی حق اعتصاب در قوانین ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران»، نشریه حقوق اساسی، دوره: 10، شماره: 20، ص1-30.
4. ابدی، علیرضا؛ آگاه، وحید؛ ابدی، سعید رضا، (1392)، «تحلیل حقوقی و اندازه¬گیری کار شایسته در ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، دوره: 15، شماره: 39، ص91-128.
5. اعظمی، سعید، (1400)، «بررسی تطبیقی حق اعتصاب در حقوق اداری ایران و مبانی فقهی اسلام»، تاریخ دریافت: 16/8/1400، https://civilica.com/doc/1306833
6. امامی، علیرضا؛ طاهری، محسن؛ بجستانی، مریم، (1401)، «صیانت از حقوق و آزادی¬های صنفی در رویه قضایی ایران و آمریکا»، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، دوره: 5، شماره: 11، ص4700-4722.
7. باقرزاده، احسان، (1382)، «حق اعتصاب در حقوق ایران با نگرشی بر موازین بین ¬المللی»، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
8. باقرزاده، احسان؛ زمانی، سید قاسم، (1400)، «حق اعتصاب در دوران پاندمی کرونا در نظام حقوقی ایران و بین الملل»، مجله پژوهش¬های حقوقی، دوره: 20، شماره: 47، ص335-356.
9. باقی زاده، محمد جواد؛ امیدی فرد، عبدالله، (1393)، «ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه»، فصلنامه شیعه شناسی، دوره: 12، شماره: 47، ص170-200.
10. توسلی، امیر داریوش، (1394)، «شناسایی عوامل کلیدی مؤثر در اعتصابات کارکنان در سازمان با رویکرد اعتصابات کارگری»، تاریخ دریافت: 15/8/1394، https://sid.ir/paper/877124/fa.
11. چلبی، فایقه؛ زارعی، ثریا، (1395)، «واکاوی حق اعتصاب در نظام حقوقی ایران و با نگاهی براسناد بین الملل»، کنگره بین ¬المللی جامع حقوق ایران،13/6/1396، https://civilica.com/doc/634219.
12. حافظیان، فاطمه، (1380)، «تشکل¬های کارگری و کارفرمایی در ایران»، تهران، انتشارات اندیشه برتر، چاپ اول.
13. حجت دوست، احسان، (1402)، «صیانت ازحقوق و آزادی¬های صنفی در رویه قضایی ایران و آمریکا»، فصلنامه علمی حقوق و مطالعات نوین، دوره: 4، شماره: 3، ص1-28.
14. خیر اللهی، علیرضا، (1395)، «بررسی میزان تطابق وضعیت تشکل¬های کارگری موجود با مقاوله¬نامه¬های بنیادین»، گروه مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی، چاپ اول.
15. دهخدا، علی اکبر، (1385)، «لغت نامه دهخدا»، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول.
16. رستمی، ولی؛ سعیدی، مرتضی، (1396)، «حقوق بنیادین کار در مقاوله نامه های سازمان بین المللی کار و نظام حقوقی ایران»، کار و جامعه، شماره: 213، ص26-40.
17. رضا زاده مقدم، حسن؛ سلطانی، عباسعلی؛ فخلعی، محمد تقی، (1400)، «بررسی احکام مغایر نظم عمومی در فقه»، فصلنامه فقه و اصول، دوره: 1، شماره: 124، ص47-71.
18. رنجبریان، امیرحسین؛ عراقی، عزت الله، (1392)، «تحول حقوق بین المللی کار»، تهران، مؤسسه کار و تامین اجتماعی، چاپ اول.
19. زاهدی، شمس السادات، (1377)، «روابط صنعتي، نظام روابط كار»، تهران، مركز نشر دانشگاهي، چاپ پنجم.
20. زبیدی، سید محمد مرتضی، (1414ق)، «تاج العروس من جواهر القاموس»، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
21. سردار نیا، خلیل الله؛ البرزی، هنگامه، (1401)، «تحلیل اعتراضات صنفی اجتماعی اخیر در ایران از منظر نظریه سیاست خیابان»، فصلنامه علمی پژوهش¬های راهبردی سیاست، دوره 11، شماره: 4، ص107-150.
22. سيد رضي، محمد بن حسين، (1414ق)، «نهج البلاغه»، تصحيح: صبحي صالح، قم، نشر هجرت، چاپ اول.
23. شرکت، افسانه، (1400)، « بررسی نقش انجمن¬ها و اتحادیه¬های صنفی در اقتصاد»، تهران، مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی، چاپ اول.
24. ضرغام افشار، محمد تقی؛ گرگی، عباس، (1401)، «تشکل¬های کارگری و حقوق کارگران در برنامه هفتم توسعه»، تهران، مرکز پژوهش¬های مجلس شورای اسلامی.
25. طاهر احمدی، محمود، (1379)، «اسنادی از اتحادیه کارگری»، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، چاپ اول.
26. طبرسی، احمد بن علی، (1403ق)، «الاحتجاج علی اهل اللجاج»، مشهد، نشرمرتضی، چاپ اول.
27. کُلینی، محمد بن یعقوب، (1430ق)، «الکافی»، قم، دار الحدیث، چاپ اول.
28. مطیع، حمید رضا؛ احمدی، سید مهدی؛ رحیمی واسکی، حسین، (1403)، «مبانی فقهی حقوقی امکان تحقق عدالت ترمیمی از طریق میانجیگری»، فصلنامه علمی آموزه¬های فقه و حقوق جزاء، دوره: 3، شماره: 1، ص117-124.
29. مظفر، محمد رضا، (1387)، «اصول الفقه»، ترجمه: عباس زراعت و حميد مسجد سرايي، قم، پيام نوآور، چاپ دوم.
30. مکارم شيرازي، ناصر، (1379)، «القواعد الفقهيه»، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ سوم.
31. ملک افضلی اردکانی، محسن؛ مطهری فرد، مرتضی، (1396)، «بررسی جواز یا عدم جواز حکومت اسلامی»، نشریه سیاست متعالیه، دوره: 5، شماره: 18، ص125-144.
32. موسوی، میرطاهر؛ هندی، حمید رضا؛ جغتایی، فائزه، (1400)، «حکمرانی شایسته»، تهران، مؤسسه صبا، چاپ اول.
33. همتی، مجتبی، (1385)، «بررسی و تحلیل حقوق وسیله¬اي (حق بر سنديكا) در میثاق بین ¬المللی حقوق اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی و نظام حقوقی جمهوري اسلامی ايران»، نشریه حقوق اساسی، دوره: 4، شماره: 6 و 7، ص171-194.
34. یاوري، اسد الله؛ تنگستاني، محمد قاسم، (1393)، «درآمدي بر نظام حقوقي اعتصاب در بخش خصوصي (فرانسه، انگلستان و ايران)»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومي، دوره: 16، شماره: 43، ص112-115.
