بررسی اصل تناسب مجازات و جایگزین‌های مؤثر برابر مجازات‌های مقرر در جرایم مواد مخدر
الموضوعات :فاطمه لویمی 1 , عیسی بنی نعیمه 2 , امیر آلبوعلی 3
1 - 1. دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / 2. دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.
الکلمات المفتاحية: جرایم مواد مخدر, جایگزین‌های مجازات جرایم مواد مخدر, اصل تناسب مجازات.,
ملخص المقالة :
اصل تناسب مجازات، یکی از اصول بنیادین حقوق کیفری، متضمن تعیین مجازات‌هایی است که با ضرر اجتماعی ناشی از جرم، همخوانی دارد. اعمال این اصل، در مرحله ی قانونگذاری جرایم مواد مخدر، با توجه به اهمیت این جرایم و پیچیدگی آنها، نیازمند دقت نظر و ظرافت طبع قانون‌گذار است؛ بدین ترتیب که با لحاظ مؤلفه های مؤثر در اعمال اصل تناسب، از بی عدالتی در تعیین و اجرای کیفر کاسته شود و اهداف مورد انتظار از مجازات، همچون بازدارندگی، دست یافتنی‌تر شود. رفتار مرتکب و نوع جرم ارتکابی، نقش متهم و نحوه ی مداخله وی در جرم و نیز شدت و وخامت جرم ارتکابی از مهمترین مؤلفه‌هایی هستند که در اعمال اصل تناسب مجازات، در این جرایم، مؤثر هستند؛ حال اینکه قانون‌گذار در قانون مبارزه با مواد مخدر، صرفاً، بر تناسب میان کمیت مواد با میزان مجازات، تأکید دارد و سایر مؤلفه‌ها را نادیده گرفته است. با توجه به اهمیت پدیده ی اعتیاد و کم توجهی قوانین به ریشه‌های اجتماعی اعتیاد و علل روی آوردن افراد به مواد مخدر، صرفاً، با رویکرد مبارزه با عرضه ی مواد مخدر و ریشه کن ساختن اعتیاد، سیاست‌گذاری شده است که البته، اثر بازدارندگی و پیشگیری لازم را ندارد؛ بنا بر این، ارائه ی الگویی که تمامی جنبه‌ها و عوامل ارتکاب افراد را به جرایم مواد مخدر، در نظر گرفته باشد، می‌تواند جایگزین مناسبی برای مجازات‌های پیش بینی شده در قوانین باشد که از اثر پیشگیرانه و بازدارندگی مطلوبی برخوردار باشد.
1. دهخدا، علی اکبر، (1385)، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
2. رحمدل، منصور، (1395)، حقوق کیفری مواد مخدر، تهران، نشر دادگستر.
3. ساکی، محمد رضا، (1396)، مواد مخدر و روانگردان از دیدگاه علوم جنایی و حقوق بین ¬الملل، تهران، نشر جاودانه.
4. ساکی، محمد رضا؛ کونانی، سلمان، (1398)، بایدها و نبایدهای حذف مجازات اعدام از جرایم مواد مخدر، فصلنامه دیدگاه¬های حقوق قضایی، دوره: 24، شماره: 87، ص131ـ159.
5. سبزواری ¬نژاد، حجت، (1396)، جایگاه اصل تناسب جرم و مجازات در حقوق کیفری ایران و انگلستان، دوفصلنامه دیدگاه¬های حقوق قضایی، شماره: 77ـ 78، ص11ـ29.
6. صادقی، آزاده؛ فرجی¬ها، محمد؛ حبیب¬زاده، محمد جعفر؛ امیدی، جلیل، (1396)، پیامدهای تعیین کیفر در جرایم مواد مخدر بر پایه کمیت مواد در نظام تقنینی ایران و ایالات متحده آمریکا، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره: 21، شماره: 1، ص13ـ27.
7. طیبی، حسین، (1396)، جایگاه اصل تناسب در تعیین کیفرهای ناظر بر جرم قاچاق مواد مخدر در حقوق ایران، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
8. عمید، حسن، (1389)، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات راه رشد.
9. فرهودیان، علی؛ رحیمی موقر، آفرین؛ صفاتیان، سعید؛ محمدی، فهیمه، (1391)، بررسی کیفری وضعیت کراک در شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال: 12، شماره: 47، ص45ـ53.
10. کیهانی، فرشیده؛ مرادی، صادق؛ محمد نسل، غلامرضا، (۱۴۰۲)، عوامل فردی بازگشت به اعتیاد، بین معتادان خود معرف شهرستان اندیمشک، مجله آموزه¬های فقه و حقوق جزاء، دوره: ۲، شماره: ۲، ص63ـ82.
11. معین، محمد، (1386)، فرهنگ معین، تهران، انتشارات زرین.
12. هوشیار، مهدی، (1388)، رویکرد اصل تناسب ترتیبی به نظام رتبه¬بندی مجازات‌ها در حقوق کیفری ایران، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
13. Committee on Economic, Social and Economic Rights. (2000), General Comment No, 14: The Right to the Highest Attainable Standard of Health.
14. Corda, A. (2011), Imprisonment for Drug-Related Offenses in Argentina, In Transnational Institute & Washington Office on Latin America.
15. European Commission. (2009), Report from the Commission on the Implementation Framework Decision 2004/757/JHA. Rights Committee, (1999), General Comment No, 27 on Freedom of Movement (Article 12).
16. Fleetwood, J. (2011), Penalties and Practice in the International Cocaine Trade, British Journal of Criminology, 51.
17. Foulds, A. J., & Nutt, D. (2020), Principled Sentencing for Drug Supply Offences: Revised Methamphetamine Sentencing Guidelines in New Zealand, Drug Science Policy and Law, 6.
18. Grover, A, (2010), Annual Thematic Report of the Special Rapporteur on the Right to Health, Inter-American Court of Human Rights. (1994, January 21), Gangaram Pandey Case, para. 48.
19. Lai, G. (2012), Drugs, Crime and Punishment: Proportionality of Sentencing for Drug Offences, Series on Legislative Reform of Drug Policies, No, 2.
20. Silver and Others v. (1983), the United Kingdom, (Article 50) 5947/72; 6205/73; 7052; 75 [1983] ECHR 11, (24 October 1983).
21. Stevens, A. (2019), Depenalization, Diversion and Decriminalization, A Realist Review and Program Theory of Alternatives to Criminalization for Simple Drug Possession European Journal of Criminology.
