جمالیات التشکیل الإیقاعي في دیوان الشاعر"علي محمود طه"
الموضوعات : Contemporary Literature Studies
شهرزاد امیرسلیمانی
1
,
رقیة رستم پور
2
1 - الدکتوراة في اللغة العربیة وآدابها، جامعة العلامة الطباطبائی، طهران، ایران. shahrzad.soleyman@yahoo.com
2 - أستاذة قسم اللغة العربیة وآدابها، كلیة الآداب، جامعة الزهراء، طهران، إیران
الکلمات المفتاحية: علي محمود طه, الإیقاع, الإیقاع الداخلي, الإیقاع الخارجي, ديوان علي محمود طه.,
ملخص المقالة :
ریتم توالی منظم گروهی از عناصر است که با یکدیگر ترکیب شده اند. ریتمِ شعری مجموعه ای از یک سیستم معین است که همه سطوح زبانی مانند سطوح موسیقایی، آوایی، صرفی، دستوری، معنایی و روانشناختی را گرد هم آورده وآن از تراکم و اختلاط تمام سطوح حاصل می شود. ریتم در میان ویژگی‌های بارز شعر شاعرانه حرف اول را می‌زند، زیرا می‌توان آن را یکی از برجسته‌ترین عناصر آن و قاعده‌ای اساسی برای افزایش زیبایی‌شناسی متن دانست. علی محمود طه یکی از شاعرانی به شمار می آید که از موسیقی برای بیان حالات روانی استفاده می کرد و موسیقی ای را که بیانگر لطیف ترین ارتعاشات عصبی انسان است، را تحسین می نمود.این پژوهش با تکیه بر رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی ریتم خارجی وداخلی در شعر علی محمود طه می پردازد.بنابراین در مورد ریتم خارجي، سعی کردیم بسامد قافیه در اشعار شاعر و نقش های قافیه در آن را بررسی کنیم، در مورد ریتم داخلی، به جناس، تکرار، رد العجز على الصدر، مناسبت، هارمونی صوتی، و وحى صوتی پرداختیم. بررسی ها نشان داد که شاعر در تلاش برای شکل دادن به ساختار موزون اشعار خود و غنا بخشیدن به لحن برآمده از ریتم های خارجی و داخلی بوده و موسیقی به عنوان پدیده کلی در شعر او، موسیقی ای زیبا به شمار می آید که در آن کلمات به شکل سنجیده ای آورده شده وبحرها نیکو شمرده می شود وقافیه ها افسونگر می باشد.
ابو شادي،أحمد زکي.(1934م).الینبوع.ط1.لامک:لانا.
اسماعیل،عزالدین.( 1988م). الشعرالعربي المعاصر.ط5.بیروت:دار العودة.
إسماعیل،عزالدین.(1973م).الشعر العربی المعاصر(قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة).ط3.لامک:دار الفکر العربی.
ایوب،سهیل.(لاتا).علي محمود طه شعر ودراسة.لامک:دار الیقظة العربیة.
التفتازاني،سعدالدین.(1416ق).مختصر المعاني.قم:دار الفکر.
المدنی،علی صدر الدین بن معصوم.(لاتا).أنوار الربیع في أنواع البدیع.تحقیق شاکر هادی شاکر.ط1.العراق:مکتبة العرفان.
رضوان،محمد.(2006م).علي محمود طه شاعر الجندول وشعره المجهول.ط1.دمشق-القاهرة:دار الکتاب العربی.
زکي العشماوی،محمد.(1986م).دراسات في النقد الادبي المعاصر.بیروت:دارالنهضة العربیة.
سید البحراوي.(1991م).موسیقی الشعر عند شعراء ابوللو.ط2،القاهرة:دار المعارف.
السید تقي الدین،السید.(لاتا)،علي محمود طه حیاته وشعره.مصر:نهضة مصر.
السید،شفیع.(1984م).«اسلوب التکرار بین تنظییر البلاغیین وابداع الشاعري».مجلة الإبداع.العدد6،ص7.
شوقي،ضیف.(2003م).دراسات في الشعر العربي المعاصر.الطبعة 10.لامک:دار المعارف.
الشیخ،حمدي.(2005م).جدلیة الرومانسیة والواقعیة في الشعر المصري المعاصر.لامک.لانا.
طه بدر،عبدالمحسن.(1991م).التطور والتجدید في الشعر المصري الحدیث،لامک:الهیئة المصریة العامة للکتاب.
طه حسین.(لاتا).حدیث الاربعاء.الجزء3.لامک:دار المعارف.
عبدالصبور،صلاح.(1978م).علي محمود طه قصائد.ط2.بیروت:دار الآداب.
عبدالمنعم خفاجي،محمد.(لاتا).الادب العربی الحدیث.ج2.القاهرة:مکتبة الکلیات الازهریة.
عبید،محمد صابر.(2006م).حرکة التعبیر الشعري(رذاذة اللغة ومرایا الصورة في شعر عزالدین المناصرة).ط1.بیروت:دار مجدلاوي.
عشری زاید،علی.(2008م).بناء القصیدة العربیة الحدیثة.القاهرة:مکتبة الآداب.
علوان،علي عباس.(1975م).تطور الشعر العربي الحدیث في العراق(اتجاهات الرویا وجمالیات النسیج).لامک:وزارة الأعلام الجمهوریة العراقیة.
غنیمي الهلال،محمد.(لاتا).دراسات ونماذج في مذاهب الشعر ونقده.القاهرة:نهضة مصر.
مندور،محمد.(1917م).الشعر المصري بعد شوقي(جماعة ابوللو).الحلقة 2.القاهرة:دار نهضة مصر.
مندور،محمد.(1988م).في المیزان الجدید.ط1،تونس:موسسات ع.بن عبدلله.
ناجي،ابراهیم.(1988م).دیوان ابراهیم ناجي.بیروت:دار العودة.
نازک الملائکة،(1979م).الصومعة والشرفة الحمراء.بیروت:دار العلم للملایین.
نبیل طریفي،محمد.(2001م).شرح دیوان علي محمودطه.ط1.بیروت:دار الفکر العربي.
وادي،طه.(1994م).جمالیات القصیدة المعاصرة.ط3.القاهرة:دار المعارف.
الورقي،سعید.(1984م).لغة الشعر العربي الحدیث.ط3.بیروت:دار النهضة العربیة.
وهبة مجدی؛المهندس کامل.(1984م).معجم المصطلحات العربیة في اللغة والأدب.ط2.بیروت:مکتبة لبنان.
