واکاوی مترادف ها و وجوه معنایی واژه "عمل" با محوریت نامه پنجم در نهج البلاغه

الموضوعات :

فاطمه غیاثی راد ¹ , محمد معرفت ²

1 - دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 10 الثلاثاء , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 06 الإثنين , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: نهج البلاغه, مترادف یابی, وجوه معنایی, عمل, نامه پنجم.,

ملخص المقالة :

 

 

 

مقاله‌ی حاضر به بررسی واژه "عمل" و پاسخ به این پرسش که مترادف‌یابی و وجوه معنایی  واژگان نامه‌های امام علی علیه السلام در نهج‌البلاغه چگونه می باشد،پرداخته است. با رجوع به لغتنامه ها و شروح و ترجمه های نهج البلاغه توانسته است ،مترادف ها و وجوه معنایی واژه "عمل" را بیابد ؛و به این مهم دست یابد که حضرت علی علیه السلام از کدام واژه ها به جای کلمه "عمل" استفاده کرده اند و کدام معنا از واژه"عمل"مراد حضرت علی علیه السلام بوده است.

 

 در آغاز، به اهمیت درک معانی واژه‌ "عمل"برای  فهم صحیح سخنان حضرت علی علیه السلام اشاره می‌شود و سپس به بحث مترادف‌ها و وجوه معنایی این واژه پرداخته می‌شود.  به اتحاد دو یا چند لفظ در معنا و اختلاف آنها در لفظ ، ترادف می‌گویند(حائری اصفهانی، ،1404،ج1،ص38) مانند: عمل ، فعل ،صنع ،اداء و مهنه که در این پژوهش به مترادف بودنشان دست پیداکردیم.

 

سپس مقاله به بررسی وجوه معنایی واژه "عمل" در نامه مذکور پرداخته است. اگر در لفظ یا عبارتی چند معنا احتمال رود، این معانی را «وجوه‌» گویند. بدین معنا که‌ عبارت مذکور را بتوان بر چند وجه تعبیر کرد و هر وجهی را تفسیری شمرد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که استفاده از واژه "عمل" در معانی مختلف، از جمله مسئولیت اجتماعی (کارگزار)، انجام کارها (فعل) و آثار و نتایج (غرس) قابل درک است. این معانی ابعاد مختلف و متنوع واژه "عمل" را در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها معرفی می‌کند.

 

المصادر:

1. قرآن
2. نهج البلاغ
3. ابن‌ عاشور، محمدطاهر ، 1420 ق ،تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور ،مؤسسة التاريخ العربي،بیروت - لبنان
4. ابن‌میثم، میثم بن علی ، 1404 ه.ق، شرح نهج البلاغه ، دفتر نشر ، تهران - ایران .
5. ارفع، کاظم ، 1378 ه.ش ،ترجمه روان نهج البلاغه (ارفع)، فيض کاشانی ، تهران - ایران.
6. انصاریان، حسین ، 1388 ه.ش ،ترجمه نهج البلاغه قم - ایران.
7. حائری اصفهانی، محمدحسین بن عبدالرحیم ،1404 هجری قمری الفصول الغرویة في الأصول الفقهی،دار احياء العلوم الاسلامية - قم – ایران
8. حموی ، محمد بن اسحاق ،1363،انیس المومنین،پیامبر اکرم و دوازده امام،بعثت
9. دامغانی، حسین بن محمد، بی تا ،الوجوه و النظائر لألفاظ کتاب الله العزیز
10. دشتی، محمد ، 1394،ترجمه نهج البلاغه ، قم - ایران ، 13رور، سیدجمال‌الدین ،دانشنامه نهج البلاغه،موسسه فرهنگی مدرسه برهان،
11. دین‌پرور، سید جمال‌الدین (مترجم)، 1379 ش ،نهج‌البلاغه. فارسی – عربی،بنیاد نهج‌البلاغه،تهران – ایران
12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد ،1376 هـ - 1957 م، المفردات فی غریب القرآن. فارسی ،مرتضوی،تهران – ایران،1374 ش
13. الزركشي ، أبو عبد الله بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر ،المحقق: محمد أبو الفضل إبراهيم،البرهان في علوم القرآن، دار إحياء الكتب العربية عيسى البابى الحلبي وشركائه، صوَّرته دار المعرفة، بيروت، لبنان
14. شوشتری، محمدتقی ، 1376 ه.ش،هج الصباغة ، دار أمير کبير للنشر ، تهران - ایران ،
15. صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد،آل یاسین، محمد حسن،1414 هجری قمری|1994 میلادی المحیط في اللغة،عالم الکتب - بیروت – لبنان
16. صالح، صبحی ،1370 ه.ش،فرهنگ نهج البلاغه،اسلامی ، تهران - ایران ،
17. صینی، محمود اسماعیل،،1414 هجری قمری|1993 میلادی، مصطفی عبدالعزیز، ناصف،احمد سلیمان، مصطفی، المکنز العربي المعاصر،مکتبة لبنان ناشرون - بیروت – لبنان
18. طبری، محمد بن جریر بن یزید، 1414 هـ ،تاریخ الطبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.الثالثة - ، لسان العرب.
19. الطريحي النجفي، فخر الدين ، مجمع البحرين ت-الحسینی
20. عباس، حسن. (1998). خصائص الحروف العربیة. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب للعرب.
21. عبدالرحیم شیخی دیزگاه ،بهنوش اصغری ،علی ضیغمی ،مهرداد آقائی ، مقاله،معناشناسی توصیفی دو واژۀ قرآنی «فعل» و «عمل» با تأکید بر روابط همنشینی ،پژوهش های زبان شناختی قرآن سال یازدهم بهار و تابستان 1401 شماره 1 (پیاپی 21)
22. عسکری أبو هلال ،1390الفروق اللغویه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین
23. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، لبنان،1415 هجری قمری|1995 میلادی ،قاموس المحیط،دار الکتب العلمية - بیروت
24. فیومی، احمد بن محمد ، محمد، یوسف شیخ (محقق)،المکتبة العصرية،لبنان - بیروت - لبنان - صیدا ،المصباح المنير
25. مخزومی، مهدی (محقق)،خلیل بن احمد (نویسنده)،سامرائی، ابراهیم (محقق)،آل عصفور، محسن (گردآورنده)،کتاب العین،مؤسسة دار الهجرة،قم - ایران
26. مشکور، محمدجواد،1385 ش ،فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی وایرانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. . (1357).
27. مصطفوی، حسن ، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. آثار علامه مصطفوی،تهران – ایران،
28. مصطفی عبدالعزیز، ناصف ،حمد سلیمان، مصطفی ،صینی، محمود اسماعیل ،1414 ق،معجم فی المترادفات و المتجانسات للمؤلفین و المترجمین و الطلاب،مکتبة لبنان ناشرون،بیروت – لبنان
29. المظفر الشيخ محمد رضا ،شهريور 1370 ، اصول الفقه ،مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
30. مکارم شیرازی،جمعی از فضلا ، پیام امام امیر المؤمنین علیه السلام ،دار الکتب الإسلامیة محل ، تهران ، 1375 ه.ش.
31. نواب لاهیجی، محمد باقر بن محمود ، شارح: میبدی، حسین بن معین‌الدین، شرح نهج البلاغه ، نار: اخوان کتابچی ، تهران - ایران
32. هاشمي خويي، حبيب الله بن محمد ،منهاج البراعة ، شرح نهج البلاغه ،سایر پدید آورندگان شارح: حسن زاده آملی، حسن شارح: کمره‌‌ای، محمدباقر مصحح: میانجی، ابراهیم