پروار برههای با ابعاد دنبه کوچک و مقایسه آنها با دنبه بزرگتر بر عملكرد رشد صفات لاشه برههای نژاد گوسفند لری
الموضوعات : فصلنامه زیست شناسی جانوری
بهروز یاراحمدی
1
,
محسن محمدی ساعی
2
,
میرحسن بیرانوند
3
,
امین کاظمی زاده
4
1 - بخش تحقیقات علوم دامی مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان ، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران.
2 - بخش تحقیقات علوم دامی مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان ، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران.
3 - بخش تحقیقات علوم دامی مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
4 - بخش تحقیقات علوم دامی مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
الکلمات المفتاحية: بره‌هاي نژاد لري, دنبه کوچک, خصوصيات پرواري, ضریب تبدیل خوراک, صفات لاشه,
ملخص المقالة :
این مطالعه باهدف پروار برههای با دنبه كوچك در مقایسه با بره‌هاي با دنبه بزرگ بر عملکرد رشد و صفات لاشه برههای نژاد لری انجام شد. تعداد 30 رأس برۀ نر بر اساس اندازه دنبه انتخاب شدند. برهها با وزن حدود 30 کیلوگرمی و سن سه ماه از شیرگیری، انتخاب و به دو گروه 15 رأسی تقسیم شدند. برههای گروه آزمایشی شامل بره‌هایی كه عرض دنبه آنها بين 5/19-5/15 سانتي‌متر و طول دنبه 22-17 سانتي‌متر و گروه شاهد بره‌هایی که دنبه آنها دارای عرض بیش از 5/19 سانتي‌متر و طول دنبه 22 سانتي‌متر بودند. در پايان ميزان عملکرد رشد اندازه‌گيري شد. در انتهاي مرحله پروار 90 روز تعداد 8 رأس از هر گروه ذبح شدند. با استفاده از آزمون t مستقل مقایسه دو گروه انجام شد. بالاترين افزايش وزن در برههای با دنبه کوچک با ميزان 210 گرم در روز و كمترين دنبه بزرگتر با ميزان 182 گرم در روز بود. ضریب تبدیل خوراک در برههای با دنبه کوچک در مقابل دنبه بزرگتر (21/7 در مقابل 35/8) وضعیت بهتری داشت. بالاترين راندمان لاشه و درصد گوشت لخم مربوط به برههای دنبه كوچك بود. ازنظر چربي كل لاشه بين دو گروه تفاوت معني‌دار وجود داشت و بره‌هاي دنبه كوچك با 29/17درصد كمترين و دنبه بزرگ‌ها با 63/23 درصد بيشترين را داشتند. برههای دنبه کوچک و برههای شاهد از نظر درصد گوشت لخم معني‌دار شد(05/0p <) . قیمت هر كيلوگرم افزايش وزن برای برههای با دنبه کوچک 65/13 درصد ارزان‌تر از برههای با دنبه بزرگتر بوده و از این نظر، ارزش اقتصادی بالاتری داشتند. بر اساس نتايج، برههای با دنبه كوچك به علت ضريب تبديل خوراک مناسب، افزايش وزن روزانه بالاتر و صفات لاشه مناسب‌تر به همراه هزينه توليد هر كيلوگرم افزايش وزن و لاشه پائين‌تر جهت پروار قابل توصيه است.
1. Abdel – Moneim, A. Y. 2009. Use of live body measurements for prediction of body and carcass cuts weights in three Egyptian breeds of sheep. Egyptian Journal of Sheep and Goat Sciences, 4: 17-32.
2. Attai, N. and Ben Hamoud, M. 2004. Relationships among carcass composition and tail measurements in fat-tailed Barbarine sheep. Small Ruminant Research, 53: 151-155.
3. Chegni, A.R., Yarahamdi, B. and Mansouri, H. 2006. Comparison of the efficiency and characteristics of Lori lamb carcass in the conditions before entering the pasture, after leaving the pasture and fattening. Proceedings of the Second Congress of Animal and Aquatic Sciences of the country. pp. 66-68.
4. Dalvand, M. Banabazi, M., Sadeghi Panah, A., Chegni, A.R., Vatankhah, M. and Yarahamdi, B. 2019. Registration and monitoring of Lori sheep population. Final report of research project, No. Frost 57927, Agricultural Research, Education and Promotion Organization.
5. Daniyali, A. 1996. Investigating the effects of different levels of energy and protein on the growth characteristics and quality and quantity of Sanjabi male lamb carcasses, Master's Thesis, University of Tehran.
6. Deputy for the improvement of livestock products in Lorestan province. 2022. Report on the performance of the Deputy of Livestock Affairs of Lorestan province in 2022. Organization of agricultural jihad of Lorestan province.
7. Farzad, A. 1996. Investigating the effect of live weight on carcass quality of Balochi fattening male lambs. Proceedings of the first sheep and goat research seminar, Iran's Animal Science Research Institute, pp. 44-53.
8. Hosseini vardanjani, S. M., Miraei-Ashtiani, S. R., Pakdel, A., & Moradi Shahrebabak, H. 2014. Selection and validation of parameters in multiple linear and principal component regression for prediction fat-tail weight. Animal Sciences Journal, 27(104),91-100.
9. Kazemian, H., Hasni, S., Samadi, F. and Mohammadi, A. 2022. Examining the appearance dimensions of tail and the effect of environmental factors on fat tail traits in Khorasan Kurdi sheep, the 6th National Innovation Conference in Agriculture, Animal Sciences and Veterinary Medicine, Tehran.
10. Khaldari, M. 2009. Challenges and strategies of sheep carcass quality in Iran. The first seminar on improving the quality and quantity of livestock and poultry carcasses, University of Tehran.
11. Khaldari, M., Azarfar, A. and Pahlavan, R. 2020. The size of fat tail does not have an effect on growth performance and carcass characteristics in Lori-Bakhtiari lambs. Small ruminant research, 187, 106088.
12. Kianzad, M.R. 2005. Comparison of carcass composition of Iranian fat-tailed sheep. Asian-Australian Journal of Animal Science, 18(9): 1348-1352.
13. Manafi Azar, Q., Imam Juma Kashan, N., Salehi, A. and Afzalzadeh, A. 2005. Investigating the growth and carcass characteristics of lambs resulting from the crossbreeding of the Zandi breed with Zel. Research and Construction, No. 38, pp. 56-60.
14. Mohapatra, A. and Shinde, A.K. 2018. Fat-tailed sheep-an important sheep genetic resource for meat production in tropical countries: an overview. Indian Journal of Small Ruminants, 24(1),1-17.
15. Mousavi, S., Amanlou, S.H., Manem, M. and Abbasi, M.A. 2005. The effect of fattening duration on the carcass characteristics of Afshari male lambs. Proceedings of the second research seminar on sheep and goats, Iran Animal Science Research Institute, 755-762.
16. Negussie, E. Rottmann, O.J. Pirchner, F. and Rege, J.E.O. 2003. Patterns of growth and partitioning of fat depots in tropical fat-tailed Menz and Horro sheep breeds. Meat Science,64(4): 491-498.
17. Nourullahi, J. 2007. The effect of fattening period on the growth and carcass characteristics of Turkish Qashqai male lambs. Journal of Research and Construction, 75: 132-137.
18. NRC. 2007. Nutrient Requirements of Lamb.7th ed, National Academy Press. Washington, DC.
19. Papi, N. 2019. Effect of ram on growth performance and biometrics indicators of Shall male lambs in Qazvin province. Journal of Animal Environment, 11(3), 29-34.
20. Papi,N., Azizi, A., Pasandideh, R., Rashedi Dehsahraei,A. and. Sharifi, A. 2021.Comparison of growth performance of Shall male lambs from inbreeding and outbreeding in Qazvin region flocks. Journal of Breeding and Improvement of Livestock, 1 (2)19 - 29 .
21. SAS. 2003. Statistical Analysis Systems. SAS Institute. Cary. NC. USA.
22. Talebi, M.A. 2002. Selection for a Reduction in Fat-Tail Size in Lori-Bakhtiari Sheep. Iranian Journal of animal Science, 43(3), 401-411.
23. Talebi, M.A. and Edriss M.A. 2002. Effect of fattening period on growth and carcass characteristics in Lori-Bakhtiari male lambs. Journal Agriculture Science and Natural Resources. 2, 153-167.
24. Talebi, M.A. 2013. Phenotypic changes of fat in Lori-Bakhtiari fat-tailed sheep. Macedonian Journal of Animal Science, 3(2).
25. Talebi, M.A., Miraei Ashtiani S.R., Moradi Shahrbabak M. and Nejati Javaremi A. 2008. Relationship between growth and carcass traits in Lori-Bakhtiari. Journal of Animal Science, 39(1), 29-37.
26. Vatankhah, M. and Talebi, M.A. 2008. Genetic parameters of body weight and fat-tail measurements in lambs. Small Ruminant Research, 75: 1–6.
27. Vatankhah, M., Moradi Shahrbabak, M., Nejati Javarami, A., Mirae Ashtiani, S.R. and Tarshizi, R. 2016. investigation of tail appearance dimensions and their relationship with tail weight in Lori Bakhtiari sheep. Agricultural sciences and techniques and natural resources, 10(3):455-445.
28. Yarahmadi, B. Mohammadi Saie, M. and Chegani, A. 2017. Effect of fattening period and fat-tail size fattening performance and carcass characteristics of male Lori lamb. Applied Animal Science. Research Journal, 26: 47-58.
29. Yardimci, M. 2008. Estimation of carcass composition and fat depots by means of subcutaneous adipocyte area and body and tail measurements in fat-tailed Akkaraman lambs. South African Journal of Animal Science, 38: 282-289.
زیستشناسی جانوري، سال هفدهم، شماره چهارم، تابستان 1404، صفحات 12-1، یاراحمدی و همکاران
Fattening Lambs with Small Fat Tail Dimensions and Comparing them with Larger Fat Tail on the Growth Performance and Carcass Traits of lambs of Lori Sheep Breeds
Behrouz Yarahmadi*, Mohsen Mohamadi Saei, Mir Hassan Beiranvand, Amin Khazmizadeh
Department of Animal Sciences, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Iran
*Corresponding author: Behrouzy@gmail.com
Received: 14 September 2024 Accepted: 13 April 2025
DOI: 10.60833/ascij.2025.1183899
Abstract
This study was conducted with the aim of fattening lambs with small fat-tail compared to lambs with large fat-tail on growth performance and carcass traits of lambs of the Lori breed. 30 male lambs were selected based on the size of the tail. The lambs weighing about 30 kg and three months old of weaning were selected and divided into two groups of 15. The experimental group lambs included lambs whose fat-tail width was between 15.5-19.5 cm and fat-tail length 17-22 cm, and the control group included all lambs whose fat-tail width was more than 19.5 cm and fat-tail length was 22 cm. At the period end daily weight gain (ADG), feed intake (FI), and feed conversion ratio (FCR) were measured. At the end of the fattening stage of 90 days, 8 heads from each group of small tail and large fat-tail were weighed and slaughtered and carcass traits were measured. The results showed that the highest ADG in lambs with small fat-tail and 90 days of fattening was 210 grams per day and the lowest ADG was related to lambs with larger fat-tail of 182 g/d.The FCR was better in lambs with small fat-tail compared to lambs with larger fat-tail (7.21 vs. 8.35). The highest carcass efficiency percentage, hot and cold carcass weight, carcass cuts and lean meat percentage were belonging to small fat-tail lambs. In terms of total carcass fat, there was a significant difference between the two groups and small tail lambs had the lowest total carcass fat with 17.29% and large tail lambs had the highest total carcass fat with 23.63%. There was no significant difference between small tail lambs and control lambs in terms of lean meat percentage (p < 0.05) and carcass length, bone percentage and eye muscle area (p > 0.05). The price of each kilogram of weight gain per feed consumed for lambs with small tails was 13.65% cheaper than lambs with larger tails, and in this sense, they had a higher economic value. Lambs with small fat-tail size are recommended for fattening due to the suitable feed conversion ratio, higher daily weight gain and more suitable carcass traits along with the production cost per kilogram of weight gain and lower carcass.
Keywords: Fattening characteristics, Carcass traits, Feed conversion ratio, Lori lambs, Small fat-tail.
پروار برههای با ابعاد دنبه کوچک و مقایسه آنها با دنبه بزرگتر بر عملكرد رشد صفات لاشه بره‌هاي نژاد گوسفند لري
بهروز یاراحمدي*، محسن محمدی ساعی، میرحسن بیرانوند، امین کاظمیزاده
بخش تحقیقات علوم دامی مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
*مسئول مکاتبات: Behrouzy@gmail.com
تاریخ دریافت: 24/06/1403 تاریخ پذیرش: 24/01/1404
DOI: 10.60833/ascij.2025.1183899
چکیده
این مطالعه با هدف پروار برههای با دنبه كوچك در مقایسه با بره‌هاي با دنبه بزرگ بر عملکرد رشد و صفات لاشه برههای نژاد گوسفند لری انجام شد. تعداد 30 رأس بره نر بر اساس اندازه دنبه انتخاب شدند. برهها با وزن حدود 30 کیلوگرمی و سن سه ماه از شیرگیری، انتخاب و به دو گروه 15 رأسی تقسیم شدند. برههای گروه آزمایشی شامل بره‌هایی كه عرض دنبه آنها بين 5/19-5/15 سانتي‌متر و طول دنبه 22-17 سانتي‌متر بوده و گروه شاهد تمام بره‌هایی که دنبه آنها دارای عرض بیش از 5/19 سانتي‌متر و طول دنبه 22 سانتي‌متر بودند. در پايان ميزان افزايش وزن روزانه، خوراک مصرفي و ضريب تبديل خوراک اندازه‌گيري شد. در انتهاي مرحله پروار 90 روز تعداد 8 رأس از هر گروه دنبه كوچك و دنبه بزرگ توزين و ذبح شدند و صفات لاشه اندازهگیری شد. نتايج نشان داد بالاترين افزايش وزن روزانه در برههای با دنبه کوچک با ميزان 210 گرم در روز و كمترين افزايش وزن روزانه مربوط به برههای با اندازه دنبه بزرگتر با ميزان 182 گرم در روز بود. ضریب تبدیل خوراک در برههای با دنبه کوچک در مقابل برههای با اندازه دنبه بزرگتر (21/7 در مقابل 35/8) وضعیت بهتری داشت. بالاترين راندمان لاشه، وزن لاشه سرد و گرم، درصد قطعات لاشه و درصد گوشت لخم مربوط به برههای دنبه كوچك بود. از نظر چربي كل لاشه، بين دو گروه تفاوت معني‌دار وجود داشت و بره‌هاي دنبه كوچك با 29/17درصد كمترين و دنبه بزرگ‌ها با 63/23 درصد بيشترين چربي كل لاشه را داشتند. بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد از نظر درصد گوشت لخم معني‌دار (05/0p <) و طول لاشه، درصد استخوان و سطح مقطع عضله راسته معني‌دار نشد (05/0p >). قیمت هر كيلوگرم افزايش وزن به‌ازای خوراک مصرفی برای برههای با دنبه کوچک 65/13 درصد ارزان‌تر از برههای با دنبه بزرگتر بوده و ارزش اقتصادی بالاتری داشتند. بره‌هايي با اندازه دنبه كوچك به علت ضريب تبديل خوراک مناسب، افزايش وزن روزانه بالاتر و صفات لاشه مناسب‌تر به همراه هزينه توليد هر كيلوگرم افزايش وزن و لاشه پائين‌تر جهت پروار قابل توصيه است.
كلمات كليدي: بره‌هاي نژاد لري، دنبه کوچک، خصوصيات پرواري، ضریب تبدیل خوراک، صفات لاشه.
مقدمه
داشتن دنبه از ویژگی‌های اکثر گوسفندان از جمله نژادهای بومی ایران است که نقش بیولوژیکی و اصلی آن ذخیره انرژی و استفاده از آن در شرایط محدودیت غذایی است. یکی از مهمترین ذخایر چربی در گوسفند به لحاظ کمیت دنبه است. صرف‌نظر از نژاد زل سایر نژادهاي گوسفند در ایران جزو گوسفندان دنبه‌دار محسوب می‌شوند و رشد دنبه در این نژادها معمولاً نسبت به وزن حیوان قابل‌توجه می‌باشد. داشتن دنبه از ویژگی‌های اکثر گوسفندان از جمله نژادهاي بومی ایران است که نقش بیولوژیکی و اصلی آن ذخیره انرژي و استفاده از آن در شرایط محدودیت غذایی است (1، 2، 3). شرایط اقلیمی، سیستم‌های پرورشی باز و خرید دام بر اساس وزن زنده در سال‌های اخیر تولیدکنندگان گوسفند را در بسیاري از مناطق ناخواسته به دلیل همبستگی بالاي بین وزن دنبه و وزن بدن به سمت انتخاب براي دنبه بزرگتر سوق داده است به طور متوسط 5/16 درصد لاشه برههای پرواري را چربی قابل‌تفکیک تشکیل میدهد که این رقم در گوسفندان بالغ ممکن است تا 35 درصد نیز برسد که از معایب عمده گوشت گوسفند از حیث اقتصاد تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است (4، 5). توليد گوشت با کميت و كيفيت بالا بدون نیاز به افزايش تعداد دام و دستيابي به سود مناسب در کوتاه‌ترین زمان ممکن، از اهداف اصلي پرواربندي محسوب می‌شود که يكي از عوامل مؤثر جهت رسيدن بدين منظور، مدت پرواربندی است. با مدت پروار ناکافی، وزن دام به حداكثر نرسيده و راندمان پروار کاهش مییابد و با طولانی‌شدن دوره پروار، علاوه بر افزایش هزینه پرواربندی به دلیل افزایش ضریب تبدیل غذایی، تجمع چربي در قسمت‌هایی از بدن مثل قلب، زیرپوست، اطراف کلیه‌ها و دستگاه گوارش موجب کاهش كيفيت و بازارپسندي لاشه می‌گردد. مصرف‌کنندگان لاشه با چربی کمتر را می‌پسندند (6، 7)؛ بنابراین پرورش نیز باید به سمتی حرکت کند که بتواند لاشه‌هایی با گوشت بیشتر و چربی کمتر تولید و تحویل مصرف‌کننده نماید. بدين ترتيب زياد بودن درصد دنبه و به‌طورکلی چربي كل لاشه گوسفند سبب كاهش ارزش كيفي آن مي‌شود. تنوع وزن و درصد دنبه نسبت به لاشه باعث شده گوسفنداني با اندازه‌هاي بدني يكسان حتي در داخل يك نژاد، درصد دنبه متفاوتي در لاشه‌هاي مورد بررسی داشته باشند (8، 9). افزایش تجمع چربی را سبب نمی‌شود، لذا می‌توان گفت اعمال محدودیت خوراک و رشد جبرانی موجب تولید لاشه‌هایی با درصد فیزیکی چربی کمتر و گوشت لخم یکسان می‌گردد. در برههای نر با مصرف جیرههای با مقدار انرژی و مواد مغذی متفاوت و با دامنه وسیع وزن لاشه گرم، لاشه سرد و بازده لاشه بهطور معنیداری تحت تأثیر قرار میگیرد (9). دامداران به پرورش برههای دنبه بزرگ علاقه‌مند هستند و نمايانگر اين واقعيت است كه درواقع گوسفنداني را چاق كرده‌اند كه بجاي توليد گوشت، دنبه را با هزينه بالا توليد نموده‌اند. لذا اگرچه وزن كشتار در اين برهها بالا است؛ اما راندمان لاشه به طور محسوسي پائين بوده و علاوه‌برآن درصد گوشت لخم نيز پائين است (10، 11). دنبه بره‌هاي لري داراي سه شكل كاملاً سنگين و افتاده با فراواني 48 درصد دنبه متوسط با فراواني 34 درصد و دنبه كوچك و فشرده با فراواني 8 درصد در گوسفندان لري شناسايي شد. براین‌اساس گسترش دنبه به سه صورت، دنبه بالاتر از مفصل خرگوشي 85 درصد، دنبه پايين از مفصل خرگوشي 4 درصد و دنبه به‌موازات مفصل خرگوشي 11 درصد گزارش شد (12، 13). رشد بافت‌های چربی در دامها یکی از بخش‌های بسیار مهم از مراحل رشد کلیدی بدن محسوب می‌شود. یکی از مهمترین ذخایر چربی در گوسفند به لحاظ کمیت دنبه است (14). در ایران تحقیقات کمی در انتخاب اندازه دنبه به‌عنوان یک صفت برای تأثیر بر عملکرد در نژادهای دنبه‌دار در نظر گرفته شده است. طی پژوهشی، اثر اندازه دنبه روي اضافه وزن روزانه، خوراك مصرفي، ضريب تبديل خوراک معنی‌دار نشد. بيشترين اضافه وزن روزانه در بره‌هاي دنبه كوچك با 188 گرم و كمترين مربوط به تيمارهاي دنبه بزرگ با 178 گرم بود. با افزايش طول مدت پروار ضريب تبديل غذايي افزايش يافت و بره‌هاي دنبه بزرگ بالاترين ضريب تبديل غذايي را داشتند (11). خالداری و همکاران در سال 2020 در مطالعه‌ای عملکرد رشد و ویژگی‌های لاشه برههای لری - بختیاری با سه نوع دنبه بزرگ، متوسط و کوچک را مقایسه کردند. اثر اندازه دنبه روي اضافه‌وزن روزانه، خوراك مصرفي، ضريب تبديل خوراک معنی‌دار نشد (6). در مطالعه‌ای روي خصوصیات لاشه سه نژاد دنبه‌دار مصری دریافت، سنگینی دنبه باعث کاهش کیفیت لاشه و افزایش چربی کل بدن می‌شود. براین‌اساس برههای دنبه سنگین دارای وزن لاشه گرم بالاتری نسبت به برههای دنبه کوچک بوده است (15). تحقیقی نشان داده میزان چربی کل لاشه با افزایش وزن لاشه، بیشتر شده است. برههای با وزن کشتار کمتر دارای خصوصیات لاشه بهتری نسبت به برههای با وزن بالاتری هستند (7). رابطه بسیار بالایی بین اندازه‌های دنبه و کل چربی بدن وجود دارد (16). با افزايش طول مدت پروار، ضريب تبديل غذايي افزایش‌یافته است (11). نگویسی و همکاران در سال 2003 در بررسی روی گوسفندان دنبه‌دار نژاد منز در مراحل مختلف پرواری نتیجه گرفتند، اندازه دنبه اثر معنیداری بر روی مراحل مختلف پروار داشته و باعث ذخیره مقدار بیشتری چربی در لاشه برهها می‌شود (17). از طرفي پرورش گوسفند به شكل كنوني باتوجه به افزايش سريع تعداد دام در كشور و همچنين تخريب مراتع آينده نامطمئني دارد. بنابراين لازم است با اعلام سياست مشخص، برنامه‌ريزي جهت افزايش توليد گوشت قرمز اعلام و به مرحله اجرا درآيد. استان لرستان با بيش از 4/6 ميليون واحد دامي يكي از مراكز مهم پرورش دام در كشور است و گوسفند نژاد لري تقریباً نيمي از گوسفندان استان را تشكيل میدهد. گوسفند لري يكي از نژادهای دنبه‌دار و سنگين كشور است. وزن دنبه در گوسفند لري براي نرها 10-8 کیلوگرم و در ماده‌ها 8-7 كيلوگرم است. ساليانه در استان لرستان بيش از 320 هزار رأس بره نر از نژاد لري و لری بختیاری آماده پرواربندي می‌شوند. ين برهها ازنظر اندازه دنبه در سه گروه دنبه كوچك، دنبه متوسط و دنبه بزرگ قرار می‌گیرند. اين برهها به شیوه‌های سنتي و صنعتي پروار شده و روانه کشتارگاه می‌شوند (18). با توجه به ویژگی‌های مذکور، این نژاد می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های تولید گوشت قرمز کشور داشته باشد و پرورش آن از نظر اقتصادی درآمد خوبی حاصل نماید؛ اما ایراد وارده بر این نژاد، بزرگ‌بودن دنبه آن است؛ لذا چنانچه در مدیریت سعی شود از بره‌هایی با خصوصیات مناسب پروار، جثه بزرگ و درعین‌حال دنبه کوچک استفاده شود، ممکن است این ایراد رفع گردد. با توجه به تنوع گسترده در صفت اندازه دنبه در این نژاد، تدبیر فوق احتمالاً میسر است (11). براین اساس براي كاهش چربي کمتر در لاشه، بايستي دام‌هايي با ابعاد دنبه کوچک‌تر انتخاب شود (8). اهداف این پروژه شامل پروار کردن برههای با دنبه كوچك در مدت پروار 90 روز در مقایسه با بره‌هاي با دنبه بزرگ بر عملکرد رشد و صفات لاشه برههای نژاد گوسفند لری است.
مواد و روشها
برای انجام آزمایش تعداد 30 رأس برهی نر سه‌ماهه با میانگین وزن زنده 30 کیلوگرم از نژاد لری از گله تحت پوشش طرح محوري قوچ لري انتخاب شده و مورد استفاده قرارگرفت. انتخاب برهها بر اساس طول و عرض دنبه به‌صورت گزینش بر اساس فرد انجام شد. این برهها پس از توزین و نصب پلاک گوش وارد برنامه پرواربندی شدند. برهها مدت 90 روز پروار شدند. برههای گروه آزمایشی شامل بره‌هایی كه عرض دنبه آنها بين 5/19-5/15 سانتي‌متر و طول دنبه 22-17 سانتي‌متر بود و گروه شاهد تمام بره‌هایی که دنبه آنها دارای عرض بیش از 5/19 سانتي‌متر و طول دنبه 22 سانتي‌متر بود. دو هفته اول دوره پرواربندی به عنوان زمان عادتپذیری دامها به شرایط محیطی و جیرهها در نظر گرفته شد. طی این مدت جیرهها کمکم در اختیار دامها قرار داده شد به طوریکه از روز پانزدهم به بعد خوراک به اندازه مصرف روزانه (به‌اضافه 10 درصد بیشتر) در آخور برهها ریخته شد. در همین زمان عادتپذیری، داروی ضد انگل داخلی به شکل سوسپانسیون توسط مایع خوران به برهها داده شد و دو هفته بعد از آن تکرار گردید. باتوجه‌به سرعت رشد و وزن شروع پروار برهها، جیره بر اساس جداول احتیاجات غذایی نشخوارکنندگان کوچک (NRC, 2007) تهیه شد (19). نسبت کنسانتره به علوفه در سه مرحله از پروار متغیر در نظر گرفته شد و به این ترتیب سه جیره از نظر ترکیب فیزیکی و شیمیایی در طول دوره برای هر یک از گروهها ساخته شد و در طول ماههای یک، دو و سه، برهها با جیرهها تغذیه شدند (جدول 1). جيره دامها به‌صورت هفتگي تهيه و روزانه در دو وعده صبح و عصر در ساعت‌های 8 صبح و 16 بعدازظهر با مقدار مشخص براي هرکدام از تيمارها در اختيار دامها قرارمی گرفت. دامها به‌صورت مداوم به آب تميز و سنگ نمك دسترسي داشتند. باقیمانده هر خوراك روزانه قبل از عرضه وعده خوراك جمعآوری و توزین شد. در طي آزمایش در دو وعده‌غذا به نحوي در اختيار دامها قرارمی گرفت كه هر روز حدود 15-10 درصد از خوراك روز قبل در آخورها باقي بماند. در هنگام تهيه خوراك علوفه و کنسانتره توزين شده به‌صورت کاملاً مخلوط در اختيار دامها قرارمی گرفت. برهها قبل از شروع آزمایش با ترازوی دیجیتال توزین شده و این وزن به‌عنوان وزن شروع پروار در نظر گرفته شد. پس از آن توزین دامها هر ماه یکبار انجام شد به‌طوری‌که آخرین وزنکشی در پایان روز 90 آزمایش صورت گرفت. خوراک مصرفی به صورت روزانه توزین شده و سپس در اختیار دامها قرار میگرفت. باقیمانده خوراک پس از جمعآوری و توزین از خوراک داده‌شده کسر گردیده و از تقسیم خوراک مصرف‌شده به‌اضافه‌وزن زنده در پایان هر بار توزین دامها، ضریب تبدیل خوراک محاسبه گردید. هزينه توليد هر كيلوگرم افزايش وزن به ازای خوراک مصرفی از ضرب قيمت هر کیلوگرم خوراك (ريال) در ضريب تبديل خوراک محاسبه شد. همچنین وزن كشتار، راندمان لاشه، وزن دنبه، وزن لاشه گرم، وزن لاشه سرد، وزن گوشت لخم، وزن چربي كل لاشه، درصد گوشت لاشه، درصد چربي داخلي و درصد استخوان، هزينه توليد هر کیلوگرم لاشه و هزينه توليد هر کیلوگرم گوشت لخم اندازهگیری شد. در انتهاي مرحله پروار 90 روز تعداد 8 رأس از هر گروه دنبه كوچك و دنبه بزرگ توزين و ذبح شدند. نيم لاشه چپ بر اساس روش ايراني به قسمت‌هاي مختلف گردن، سردست، راسته، سينه و قلوه‌گاه، ران و دنبه برش داده شد. پس از تقسيم نيمه لاشه چپ به شش قسمت مذکور، بافت گوشت، چربي زیرجلدی و استخوان آنها جدا و پس از توزين با ترازوي ديجيتالي ثبت گرديد. سطح مقطع عضله راسته بين دنده 12 و 13 با استفاده از كاغذ شفاف رسم و سپس به‌وسیله دستگاه، پلاني متر اندازه‌گيري شد، طول لاشه به‌وسیله متر پارچه‌اي اندازهگیری شد. داده‌ها با استفاده از آزمون t برای مقایسه میانگین دو گروه (T-test مستقل) توسط نرم‌افزار SAS 2003 آنالیز شدند. در تمام آزمونها سطح حداکثر احتمال قابل‌قبول برای خطای نوع اول 5 درصد در نظر گرفته شد. برای آزمون یکنواختی واریانس گروهها از آزمون لوون استفاده شد. F تست لوون برای کلیه صفات مورد آنالیز معنی‌دار نشد.
جدول 1- اقلام مواد خوراکی و ترکیب شیمیایی جیره (درصد ماده خشک)
Table 1. Food items and chemical compounds of the experimental diet (percentage of dry matter)
Amount in ration (percentage) | Food items |
30.6 | Alfalfa |
9.4 | Wheat straw |
24.8 | Barley |
12.6 | Corn grain |
11.9 | Wheat bran |
7.7 | Soybean meal |
0.5 | Mineral-vitamin supplement 1 |
0.3 | Salt |
1.1 | Sodium Bicarbonate |
1.6 | Carbonate Calcium |
| Chemical composition |
2.58 | Metabolizable energy (megacal/kg MD) |
14.6 | Crude protein (percent) |
0.74 | Calcium (percent) |
0.42 | Phosphorus (percent) |
43.56 | NDF (percent) |
1هر کیلوگرم از این مکمل حاوی: ۵۰۰۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین A، ۱۰۰۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D و 1/0 گرم ویتامین E است. هر کیلوگرم از این مکمل حاوی: ۱۸۰ گرم کلسیم، ۹۰ گرم فسفر، ۲۰ گرم منیزیم، ۶۰ گرم سدیم، ۲ گرم منگنز، ۳ گرم آهن، 3/0 گرم مس، ۳ گرم روی، 1/0 گرم کبالت، 1/0 گرم سلنیوم، 1/0 گرم ید و ۳ گرم آنتی‌اکسیدان است.
1Each kilogram of the supplement contains: 500,000 international units of vitamin A, 100,000 international units of vitamin D and 0.1 gram of vitamin E. Each kilogram of the supplement contains: 180 grams of calcium, 90 grams of phosphorus, 20 grams of magnesium, 60 grams of sodium, 2 grams of manganese. 3 grams of iron, 0.3 grams of copper, 3 grams of zinc, 0.1 grams of cobalt, 0.1 grams of selenium, 0.1 grams of iodine, 3 grams of antioxidants.
نتایج
عملکرد رشد: نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش فوق در جدول 2 نشان داده شده است. بر اساس اطلاعات موجود در جدول دو بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد ازنظر افزایش وزن روزانه (93/196 و 49/189 گرم در روز)، افزایش وزن به‌دست‌آمده در کل دوره پرورش (92/18 و 38/16 کیلوگرم) و وزن نهایی برهها (02/49 و 83/45 کیلوگرم) در كل دوره پرورش اختلاف معنیداری وجود داشت (05/0p <). نتایج نشان داد بین ميزان خوراك مصرفي روزانه برههای دنبه کوچک و برههای شاهد (1514 و 1519 گرم در روز) در كل دوره پرورش اختلاف معنیداری وجود نداشت (05/0p >). ميانگين ضريب تبديل خوراك بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد (21/7 و 35/8) نشان داد که در كل دوره پرورش اختلاف معنیداری وجود داشت (05/0p <). ازلحاظ هزينه توليد هر كيلوگرم وزن زنده به‌ازای خوراک مصرفی بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد تفاوت معني‌دار وجود داشت (05/0p <)(جدول 2).
صفات لاشه: جدول شماره سه ميانگين صفات لاشه در برهها لری را نشان مي‌دهد. بر اساس اطلاعات موجود در جدول سه، بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد بر وزن خالی بدن، لاشه گرم و سرد معني‌دار بود (05/0p <). بيشترين وزن خالی بدن، لاشه گرم و سرد به ترتيب با 16/45، 52/24 و 18/23 کیلوگرم در برههای دنبه کوچک بود (جدول 3). بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد از نظر راندمان لاشه معنی‌دار شد (05/0p <). به‌طوری‌که برههای با دنبه کوچک با 28/47 درصد بیشترین راندمان و برههای دنبه بزرگ، کمترین راندمان لاشه را داشتند. ميانگين وزن دنبه، درصد دنبه نسبت به لاشه سرد در بین دو گروه معني‌دار شد (05/0p <). كمترين وزن دنبه مربوط به بره‌هاي دنبه كوچك با 78/3 كيلوگرم و بيشترين وزن دنبه به بره‌هاي دنبه بزرگ با 75/4 كيلوگرم بود (جدول 2). كمترين درصد دنبه نسبت به لاشه سرد مربوط به گروه دنبه كوچك با 31/16 درصد و بیشترین آن مربوط به گروه دنبه بزرگ با 25/22 درصد بود. ازنظر چربي كل لاشه، بين دو گروه تفاوت معني‌دار وجود داشت و بره‌هاي دنبه كوچك با 29/17درصد كمترين و دنبه بزرگ‌ها با 63/23 درصد بيشترين چربي كل لاشه را داشتند (جدول 2). بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد از نظر درصد گوشت لخم معني‌دار (05/0p <) و طول لاشه، درصد استخوان و سطح مقطع عضله راسته معني‌دار نشد (05/0p >). ازلحاظ هزینه تولید لاشه و گوشت لخم بین برههای دنبه کوچک و برههای شاهد تفاوت معني‌دار وجود داشت (05/0p <). (جدول 3).
جدول 2- میانگین و انحراف معیار فراسنجههای دو گروه بره های شاهد و دنبه کوچک بر عملکرد رشد برههای نژاد لری
Table 2. The mean and standard deviation of parameters of two groups of control lambs and small tail lambs on growth performance and lambs of Lori breed
P-Value | t- test | Small tail lambs standard deviation | Control lambs standard deviation | Characteristics |
0.086 | 1.12 | 30.11 (1.05) | 29.45 (1.03) | Initial weight (kg) |
0.036 | 1.92* | 49.02 (1.71) | 45.83 (1.84) | Final weight (kg) |
0.093 | 1.39 | 1514 (15.25) | 1519 (16.32) | Average food consumption during the whole period (g/day) |
0.019 | 2.02* | 7.21 (0.32) | 8.35 (0.37) | The average Feed conversion rtio (FCR) in the whole period |
0.013 | 2.25* | 210 (5.05) | 182 (6.52) | Average daily gain (g) |
0.043 | 1.96* | 18.92 (1.58) | 16.38 (1.62) | Weight gain in the whole period(kg) |
0.012 | 2.61* | 599757 (13872) | 694586 (13956) | The price of each kilogram of weight gain per feed intake (Rial) |
* significant difference (p < 0.05).
جدول 3- میانگین و انحراف معیار فراسنجههای دو گروه بره های شاهد و دنبه کوچک بر خصوصيات لاشه برههای نژاد لری
Table 3. The mean and standard deviation of parameters of two groups of control lambs and small tail lambs on carcass characteristics lambs of Lori breed
P-Value | t- test | Small tail lambs (standard deviation) | Control lambs (standard deviation) | Characteristics |
0.036 | 1.92* | 49.02 (1.01) | 45.83 (1.04) | Final weight (kg) |
0.032 | 1.98* | 45.16 (1.09) | 40.25 (1.11) | Empty body (kg) |
0.034 | 2.01* | 24.52 (0.77) | 22.15 (0.75) | Hot carcass (kg) |
0.022 | 2.03* | 23.18 (0.67) | 21.11 (0.71) | Cold carcass (kg) |
0.042 | 1.83* | 0.985 (0.11) | 1.38 (0.13) | Carcass total fat without tail fat (kg) |
0.039 | 1.93* | 47.28 (0.38) | 46.06 (0.35) | Carcass efficiency percentage |
0.042 | 1.83* | 3.78 (0.33) | 4.75 (0.31) | Tail fat (kg) |
0.012 | 2.13* | 16.31 (1.16) | 22.25 (1.21) | Tail fat percentage to cold carcass |
0.017 | 2.09* | 17.29 (1.17) | 23.63 (1.14) | Total fat percentage |
0.011 | 2.13* | 58.77 (1.41) | 53.12 (1.32) | Lean percentage |
0.092 | 1.03 | 23.94 (1.03) | 23.25 (1.01) | Bone percentage |
0.097 | 1.06 | 14.87 (1.13) | 14.53 (1.08) | Eye muscle area (cm2) |
0.122 | 0.93 | 48.05 (1.03) | 47.61 (1.05) | Carcass lenght (cm) |
0.012 | 2.15* | 1268521 (859000) | 1508002 (754600) | Cost per kg of carcass |
0.011 | 2.13* | 2158450 (182456) | 2838859 (198754) | Cost per kg of lean meat |
بحث
8 |
9 |
10 |
نتیجهگیری
با توجه به قيمت‌هاي فعلي براي مواد خوراكي و لاشه، دامداران تمايل به پروار برهها با دنبه بزرگتر داشته كه دليل اين امر افزايش وزن زنده در دام‌های پرواري بوده كه سبب افزايش ذخيره چربي و وزن لاشه، كاهش درصد گوشت لخم، زیادشدن ضريب تبديل غذايي و درنهایت عدم رضايت مصرف‌کننده به دليل كاهش كيفيت لاشه و افزایش وزن دنبه در لاشه مي‌شود. اين موضوع باعث شده پروار برههای با اندازه دنبه بزرگتر برای پروار در شرایط کمبود خوراک قابل توصيه نباشد، زيرا هزينه توليد يك كيلوگرم افزايش وزن زنده به‌ازای هزينه توليد هر كيلوگرم لاشه و گوشت لخم، نسبت به برههای با دنبه کوچک دارای اختلاف قيمتي بسيار بالايي است. علاوه بر اين برههای دنبه بزرگ، ضريب تبديل غذايي در حدود 5/7 تا 8 كيلوگرم داشته باشند؛ لذا باتوجه‌به اينكه حدود 60 تا 70 درصد هزينه‌هاي توليد در پرواربندي بستگي به تغذيه دارد، اين امر می‌تواند از نظر توجيه اقتصادي براي تولیدکننده داراي اهميت باشد. بر اساس نتايج به‌دست‌آمده، بره‌هايي با اندازه دنبه كوچك، به علت ضريب تبديل خوراک مناسب و افزايش وزن روزانه بالاتر به همراه هزينه توليد هر كيلوگرم افزايش وزن و لاشه پائين‌تر جهت پروار قابل توصيه مي‌باشد.
منابع
1. Hosseini Vardanjani SM, Miraei-Ashtiani SR, Pakdel A, Moradi Shahrebabak H. Selection and validation of parameters in multiple linear and principal component regression for prediction fat-tail weight. J Anim Sci. 2014;27(104):91-100.
2. Papi N, Azizi A, Pasandideh R, Rashedi Dehsahraei A, Sharifi A. Comparison of growth performance of Shall male lambs from inbreeding and outbreeding in Qazvin region flocks. J Breed Improv Livestock. 2021;1(2):19-29 .
3. Vatankhah M, Moradi Shahrbabak M, Nejati Javaremi A, Miraei-Ashtiani SR, Vaez-Torshizi R. A Study of external fat-tail dimensions and their relationships with fat-tail weight in Lori-Bakhtiari breed of sheep. J Crop Prod Process. 2006; 10(3):445-456.
4. Kazemian H, Hasni S, Samadi F, Mohammadi A. Examining the appearance dimensions of tail and the effect of environmental factors on fat tail traits in Khorasan Kurdi sheep. The 6th National Innovation Conference in Agriculture, Animal Sciences and Veterinary Medicine, Tehran, 2022.
5. Talebi MA, Edriss MA. Effect of fattening period on growth and carcass characteristics in Lori-Bakhtiari male lambs. J Agric Nat Resour Sci. 2002; 2:153-167.
6. Khaldari M, Azarfar A, Pahlavan R. The size of fat tail does not have an effect on growth performance and carcass characteristics in Lori-Bakhtiari lambs. Small Rumin Res. 2020;187:106088.
7. Yardimci M. Estimation of carcass composition and fat depots by means of subcutaneous adipocyte area and body and tail measurements in fat-tailed Akkaraman lambs. S Afr J Anim Sci. 2008; 38:282-289.
8. Mohapatra A, Shinde AK. Fat-tailed sheep-an important sheep genetic resource for meat production in tropical countries: an overview. Indian J Small Rumin. 2018; 24(1):1-17.
9. Vatankhah M, Talebi MA. Genetic parameters of body weight and fat-tail measurements in lambs. Small Rumin Res. 2008;75:1-6.
10. Talebi MA. Phenotypic changes of fat in Lori-Bakhtiari fat-tailed sheep. Macedonian J Anim Sci. 2013;3(2):153-158.
11. Yarahmadi B, Mohammadi Saie M, Chegeni A. Effect of fattening period and fat-tail size fattening performance and carcass characteristics of male Lori lamb. Appl Anim Sci J. 2017;26:47-58.
12. Chegni AR, Yarahamdi B, Mansouri H. Comparison of the efficiency and characteristics of Lori lamb carcass in the conditions before entering the pasture, after leaving the pasture and fattening. Proceedings of the Second Congress of Animal and Aquatic Sciences of the Country. 2006; pp:66-68.
13. Dalvand M, Banabazi M, Sadeghi Panah A, Chegni AR, Vatankhah M, Yarahamdi B. Registration and monitoring of Lori sheep population. Final report of research project, No. Frost 57927, Agricultal Research, Education and Promotion Organization. 2019.
14. Papi N. Effect of ram on growth performance and biometrics indicators of Shall male lambs in Qazvin province. J Anim Environ. 2019;11(3):29-34.
15.
11 |
16. Attai N, Ben-Hamoud M. Relationships among carcass composition and tail measurements in fat-tailed Barbarine sheep. Small Rumin Res. 2004; 53:151-155.
17. Negussie E, Rottmann OJ, Pirchner F, Rege JEO. Patterns of growth and partitioning of fat depots in tropical fat-tailed Menz and Horro sheep breeds. Meat Sci. 2003;64(4):491-498.
18. Deputy for the Improvement of Livestock Products in Lorestan Province. Report on the performance of the Deputy of Livestock Affairs of Lorestan province in 2022. Agricultural Jahad Organization of Lorestan Province. 2022.
19. NRC. Nutrient Requirements of Lamb.7th ed, National Academy Press. Washington, DC. 2007.
20. Khaldari M. Challenges and strategies of sheep carcass quality in Iran. The first seminar on improving the quality and quantity of livestock and poultry carcasses, University of Tehran. 2009.
21. Farzad A. Investigating the effect of live weight on carcass quality of Balochi fattening male lambs. Proceedings of the First Sheep and Goat Research Seminar, Iran's Animal Science Research Institute. 1996; pp:44-53.
22. Talebi MA. Selection for a Reduction in Fat-Tail Size in Lori-Bakhtiari Sheep. Iran J Anim Sci. 2002;43(3):401-411.
23. Nourullahi J. The effect of fattening period on the growth and carcass characteristics of Turkish Qashqai male lambs. J Res Construct. 2007;75:132-137.
24. Manafi Azar Q, Emamjomeh Kashan N, Salehi A, Afzalzadeh A. Investigating the growth and carcass characteristics of lambs resulting from the crossbreeding of the Zandi breed with Zel. Res Construct. 2005;38:56-60.
25. Daniyali A. Investigating the effects of different levels of energy and protein on the growth characteristics and quality and quantity of Sanjabi male lamb carcasses. Master's Thesis, University of Tehran. 1996.
26. Kianzad MR. Comparison of carcass composition of Iranian fat-tailed sheep. Asian-Australian J Anim Sci. 2005;18(9): 1348-1352.
27. Talebi MA, Miraei Ashtiani SR, Moradi Shahrbabak M, Nejati Javaremi A. Relationship between growth and carcass traits in Lori-Bakhtiari. J Anim Sci. 2008; 39(1):29-37.
12 |
