راهکارهای حمایت از حق دسترسی همگانی به دارو در مقابل حقوق مخترع داروهای دانش بنیان، با مطالعه موردی واکسن کرونا
الموضوعات : تحقیقات حقوق خصوصی و کیفریشیوا آقائی تبریز 1 , فاطمه شایگان فر 2 , امیر شایگانفر 3
1 - گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ایران
2 - گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی
3 - عضو هیات علمی گروه حقوق خصوصی پژوهشکده حقوق شهردانش
الکلمات المفتاحية: ویروس کووید ۱۹ , اصل حسن نیت , لیسانس اجباری , اختراعات دارویی , دانش بنیان,
ملخص المقالة :
درشرایط بحرانی شیوع بیماری‌های واگیر مانند ویروس کووید۱۹، نقش مهم‌واساسی داروها، حیات‌بشر را تحت‌تأثیر قرارمی‌دهند. بعد از شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان، کشورهای کمتر توسعه‌یافته و یا درحال‌توسعه با مشکل کمبود و اساساً نبود واکسن کرونا مواجه شدند؛ البته پیشرفت در حوزه اختراعات‌دارویی، منافع بشری بسیاری نیز درپی دارد؛ اما حمایت بدون درنظرگرفتن ملاحظات این اختراعات در تعارض با حق‌برسلامت افراد، به عنوان یک حق بنیادین بشری است؛ بنابراین مهم‌ترین چالش مالکیت‌فکری در نظام‌های حقوقی، تعارضات موجود در حمایت از حقوق مالکیت‌فکری ناشی از اختراعات دارویی و حق‌برسلامت در جوامع بشری است. در این پژوهش برآنیم تا به این سوال‌ها پاسخ دهیم که به‌طور کلی آیا حقوق مالکیت فکری می‌تواند حق‌برسلامت و دسترسی عموم مردم را به دارو در شرایط بحرانی محدود یا ممنوع نماید؟ آیا مجوز اجباری بهره‌برداری و قراردادهای ائتلافی می‌تواند دسترسی به داروها را تسهیل ببخشد؟ شرکت‌های دانش‌بنیان چه اندازه در این زمینه از نظر حقوقی می‌توانند تأثیرگذار باشند؟ هدف از این مقاله بررسی چگونگی همکاری همگانی دولت‌ها براساس اصل حسن‌نیت و تلاش برای رسیدن به حقوق بنیادین بشر یعنی حق‌برحیات و حق‌بر‌لامت می‌باشد. نتیجه حاصل از این مقاله آن‌است که باتوجه به قوانین حقوق مالکیت‌فکری و حق‌برسلامت و ایجاد تعادل بین این دو مهم، به کمک راهکارهای مناسب مانند قیمت‌گذاری ترجیحی و متفاوت برای داروهای‌گران، قراردادهای ائتلافی و لیسانس اجباری مجوز بهره‌برداری از اختراعات دارویی، می‌توان در صورت ممانعت دارندگان حق اختراع و همچنین تأثیر بهره‌وری دانش‌دارویی در شرکت‌های دانش‌بنیان که موجب کشف راهبرد این شرکت‌ها در مواجهه با پیامدهای کرونا می‌شود، مقابله کرد.
منابع و مآخذ منابع فارسی: کتاب ها -موحد، محمد علی. در هوای حق و عدالت، تهران طرح نو، چاپ دوم، 1381.
-نامی پارسا، نگار. تأمین دارو حقوق و تکالیف دولت‌ها و نظام بین‌الملل، انتشارات شهر دانش، 1393.
-فرهنگ فارسی عمید
مقالات -اسبقی، سید محمد. «ژنوم انسانی به مثابه میراث مشترک بشریت یا ژنتیک بیم و امید»، مجله کانون وکلا، شماره 11، بهار و تابستان 1376.
-بهمنی، محمد علی، شهبازیان، علی. «حمایت از حق بر سلامت در دعاوی سرمایه گذاری ناشی از بیماری‌های فراگیر جهانی با تأکید بر کووید 19»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 23، 1399. https://doi.org/10.22034/jlr.2020.185255.1700
-بیگ زاده، ابراهیم، قاری سید فاطمی، سید محمد، لطیفیان، محمد حسین. «معضل کرونا در آیینه حقوق بین‌الملل معاصر». مجله تحقیقات حقوقی، شماره 90، تابستان 1399. https://doi.org/10.22034/jlr.2020.185072.1639
-ره پیک، سیامک. «منع سوءاستفاده از حق در نظریه‌های حقوق و مفاهیم قرآنی». مطالعات اسلامی، دوره 35، شماره 4، پیاپی 61، بهمن 1382. https://doi.org/10.22067/jfiqh.2020.61016.0
-شیخی، مریم. «چالش‌های حقوق مالکیت فکری در حوزه سلامت». فصلنامه‌ی علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 20، 1385.
-صادقی، محمود، خاک‌پور، منصور، «موجبات اعطای مجوز اجباری بهره‌برداری از حقوق مالکیت فکری»، نشریه مدرس علوم انسانی، دوره 11، شماره 4 (پیاپی 54)، ویژه‌نامه حقوق، 1386
-عادل، مرتضی، جعفری چالشتری، محمود. «قرارداد ائتلاف در حق اختراع»، نشریه دیدگاه‌های حقوق قضایی، پیاپی 71، پاییز 1394.
-عباسی، محمود، دهقانی، غزاله، رضایی، راحله. «الزامات حقوقی اسناد بین‌المللی در قبال بهداشت و سلامت عمومی و چالش‌های فراروی آن». مجله‌ی علمی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، دوره 33، شماره 2، 1394.
-قلی شفیعی، مرتضی، رئیسی دزکی، لیلا، جلالی کروه، محمود، «حق بر ابداعات دارویی با تأکید بر حق بر سلامتی در حقوق بین‌الملل». فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، شماره چهل و چهارم، تابستان 1398.
-نیاورانی، صابر، جاوید، احسان، «حق دسترسی به داروهای اساسی در چاچوب موافقتنامه تریپس و چالش‌های حمایت از حقوق بین‌المللی بشر بر سلامتی»، شماره 54 بهار و تابستان 1395. https://doi.org/10.22066/cilamag.2016.20719
پایان نامه ها -نوروزی، حسین. «جهانی شدن و توسعه حقوق مالکیت فکری در اقتصاد جهانی». دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1386.
منابع انگلیسی -Abbas, muhammad zaheer , Riaz , shamreeza, " Evolution of the Concept compulsory licensing: a critical analysis of key developments before and after TRips , Academic Research in ternational, vol ,4 no, 2, march 2013.
-Anand, N., Gardner, Heidi K., Morris, Timothy. “Knowledge Based Innovation: Emergence and Embedding New Practice Areas in Management Consulting Firms”. Academy of Management Journal, Vol:50, 2007. https://doi.org/10.5465/amj.2007.24634457
-Bontis, Nick. Keow, William Chua Chong. Richardson, Stanley. “Intellectual Capital and Business Preferences in Malaysian Industries” Journal of Intellectual Capital, Vol:I, 2000. https://doi.org/10.1108/14691930010324188
-Cockburn, Iain M., “Intellectual property rights and pharmaceuticals: challenges and opportunities for economic research”. In The economics of Intellectual Property: Suggestions for Further Research in Developing Countries and Countries with Economies in Transition, World Intellectual Property Organization, 2009. https://www.researchgate.net/publication/253188717_Intellectual_property_rights_and_pharmaceuticals_Challenges_and_opportunities_for_economic_research
-Davenport, Thomas H. Prusak, Laurence. “Working Knowledge: How Organizations Manage What They Know.” Harvard Business School Press, Boston. 1998. https://www.researchgate.net/publication/229099904_Working_Knowledge_How_Organizations_Manage_What_They_Know http://dx.doi.org/10.1145/348772.348775
- Drucker, Peter F., “knowledge _worker productivity: the biggest challenge”, California Management Review, vol:41, 2006. https://philpapers.org/rec/DRUKPT https://doi.org/10.2307/41165987
-Drucker, Peter F., “Post Capitalist Society New York”, Roughledge Publishers, 2011. https://api.taylorfrancis.com/content/books/mono/download?identifierName=doi&identifierValue=10.4324/9780080938257&type=googlepdf - Forman, Lisa. Trade Rules: “intellectual property and the right to health” (Ethics & international affairs fall: 2007.
-Godarzi, Mahdi, Esmaeeili, Elahe Sadat. “Management of Intellectual Property in Iranian State Research Institutes: a Few Items Study” (in Persian) rahyaft, 2013. https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13544.html?lang=en -Hickey, Kevin J. “Drug pricing and intellectual property law: a legal overview for the 116 the congress.” 2020.
-Khan, kishore, "striking a balance in compulsory license legislation" , jounal of international commercial law ,vol .5, spring issue, nom.2. 2014
-Koons, Cynthia. “The Vaccines Scramble is Also a Scramble for Patent: Intellectual Property Dispute Throughout the Drug Supply Chain Could Hold Back a Covid 19 Shot.” Bloomberg business week, 2020. https://www.bloomberg.com/features/2020-covid-vaccine-patent-price/ # -Machlup, Fritz. “The Production and Distribution of Knowledge in the United States”, Princeton, nj: Princeton university press, 1972. https://doi.org/10.2307/2146009
-MDG Gap Task Force , Millennium Development Goal 8: “Delivering on the Global Partnership for Achieving the Millennium Development Goal”: MDG Gap Task Force Report, United Nations, 2008.
-Miles, Raymond E., Snow, Charles C., Meyer, Alan D., Coleman jr, Henry J., “Organizational Strategy, Structure, and Process” Published Online:1, Jul, 1978. https://journals.aom.org/doi/10.5465/amr.1978.4305755
-Nonaka, Ikujiro. “A Dynamic Theory of Organizational Knowledge Creation”, Organization Science, Vol:5, No:1, Feb, 1994. https://pubsonline.informs.org/doi/10.1287/orsc.5.1.14
-Reichman , jerom ,H ,and Hasenzahl , catherine , "non_ voluntary licensing of patented invention historical perspective , legal frame work under TRIPS ,and an overview of the practice in canada and the USA" ,international centre for trade and sustainable Development (I c t s D), 2003.
-Romana l, Taylor. “Tearing Down the Great wall, china’s Road to Wto Accession”, 41jl & TE ch. 2001.
-Stam, Christiaan D. “Making Sense of Knowledge Productivity: Beta Testing the KP Enhancer” , Journal of Intellectual Capital, Vol:8, 2007. http://dx.doi.org/10.1108/14691930710830792
