کاربردشناسی شناختی عشق در هشت‌بهشت امیرخسرو دهلوی بر پایة کارگفت مستقیم و غیرمستقیم

الموضوعات :

مهتاب صوابی ¹ , رضا صادقی شهپر ² , مرتضی رزاق پور ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
2 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

تاريخ الإرسال : 05 الأحد , ربيع الأول, 1446 تاريخ التأكيد : 17 الأربعاء , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 20 السبت , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: امیرخسرو دهلوی, هشت‌بهشت, کاربردشناسی شناختی, کارگفت,

ملخص المقالة :

کاربردشناسان مشهور انگلیسی که ساختار بافتی جمله را برای تفسیر متن در نظر می‌گیرند، کارگفت را مطرح می‌کنند که شاعر یا نویسنده باید اطلاعات درست، واضح و بدون ‌ابهام لازم را بر پایة آن در اختیار مخاطب بگذارد. هدف کلی کاربردشناسی شناختی تبیین و تحلیل چگونگی کاربست عبارت‌‌ها و گفتمان آن‌ها در بافت زبانی است. امیرخسرو دهلوی مفاهیم غنایی و عاشقانه را با ساختاری متنوع در بافت زبانی مستقیم و غیرمستقیم در شعرش تبیین کرده و با کاربرد این عناصر به درک درست و دقیق این مفاهیم کمک شایانی کرده‌است. هدف غایی این پژوهش شناخت رویکردهای شاعر از منظر سبک‌شناختی برای تبیین معنا و مفهوم عشق بر پایة نظریة کاربردشناسی شناختی است، چنانکه چگونگی کاربرد واژة عشق و لوازم آن را در مثنوی غنایی هشت‌بهشت امیرخسرو دهلوی بر پایة کارگفت‌های مستقیم و غیر مستقیم به روش توصیفی- تحلیلی بررسی کرده‌است. امیرخسرو دهلوی برای شناساندن عشق و مفاهیم غنایی آن از کاربست‌های مستقیمی که بیانگر اصل وضوح است، بهره برده و بسامد آنها بیشتر در سطح واژه و موسیقی است که با استفاده از بیان صریح و روشن و اصل معنایی و صورت ظاهری واژه شکل گرفته‌است. هم‌چنین کاربرد عشق و لوازم آن را که اصل اساسی موضوع اشعار غنایی است، در قالب کارگفت‌های غیر مستقیمی مانند تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تلمیح و دیگر صنایع بلاغی با زبانی غیر مستقیم که دستاویزی برای بیان مفاهیم مورد نظر شاعر هستند، در هشت بهشت به تصویر کشیده‌است.

المصادر:

اکو، امبرتو (1392). ادب و هنر: معناشناسی، کاربردشناسی و نشانه‌شناسی متن. اطلاعات حکمت و معرفت. ترجمۀ محسن عباس‌زاده. 8 (3)، 43-37.
چپمن، شیوان (1384). از فلسفه به زبان‌شناسی. ترجمة حسین صافی. تهران: گام نو.
حامدی شیروانی، زهرا (1393). تأثیر مؤلفه‌های واژگانی بر میزان صراحت یا پوشیده‌گویی در متون مطبوعاتی. مطبوعات. 25، 196-172.
دست‌آموز، سعیده؛ محمدی، محمدرضا (1393). بررسی تأثیر کنش‌های گفتاری غیر مستقیم با ساختار پرسشی بر روند گفت‌وگو از منظر زبان روسی. جستارهای زبانی. 7 (1)، 57- 39.
دهلوی، امیرخسرو (1391). هشت‌بهشت. تهران: چشمه.
زرقانی، سیدمهدی؛ اخلاقی، الهام (1391). تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریۀ کنش گفتار. ادبیات عرفانی، دانشگاه الزهرا. 3 (6)، 80- 62.
شمیسا، سیروس (1381). کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله (1371). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
فخرالزمانی قزوینی، عبدالنبی (1375). تذکره میخانه. به اهتمام احمد گلچین معانی. تهران: اقبال.
معموری، علی (1386). دانش زبان‌شناسی و کاربردهای آن در مطالعات قرآنی، علوم قرآن و حدیث. قرآن و علم، 1 (1)، 176- 161.
مهدوی، فهیمه؛ اسفندیاری، مهناز (1392). بررسی شخصیت مرگان در رمان جای خالی سلوچ با روش کاربردشناسی شناختی. کتاب ماه ادبیات. 17 (75)، 62- 56.
یلمه‌ها، احمدرضا؛ ذبیح‌نیا، آسیه (1397). بررسی و تحلیل مضامین تعلیمی در منظومۀ عاشقانۀ هشت‌بهشت. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. 10 (37)، 58- 31.
یول، جرج (1385). کاربردشناسی زبان. ترجمۀ محمد مهدیرجی و منوچهر توانگر. تهران: سمت.
همایی، جلال‌الدین (1376). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
Caron J. (1983) .Les Regulations du Discourse. Psycholinguistique et Pragmatique du Langage. Paris: PUF.