بررسی تطبیقی شواهد و مستندات قرآنی حکمت متعالیه در حوزه جهان¬شناسی

الموضوعات : فصلنامه مطالعات قرآنی

مرتضی خزاعی سلطان آباد ¹ ( دانشجوی دکتری، گروه الهیات (فلسفه و کلام اسلامی) ،واحد قم،دانشگاه آزاد اسلامی ،قم،ایران )
محمد حسین ایراندوست ² ( گروه فلسفه و کلام اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد قم، ایران )
هادی واسعی ³ ( گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم ، ایران )

تاريخ الإرسال : 04 السبت , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: بررسی تطبیقی, جهان¬شناسی, قرآن, حکمت متعالیه ,

ملخص المقالة :

اصطلاح «جهان شناسی» به معنای شناخت حقیقت جهان و پدیده های آن، یکی از مباحث مهم فلسفی به شمار آمده است. مقاله پیش­رو به پاره ای از مسائل جهان­شناسی از دیدگاه ملاصدرا و مستندات قرآنی نظرات ایشان در قلمرو جهان شناسی را مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و مطالعه منابع متعدد، مسائل جهان‌شناختی در قرآن و از دیدگاه فلسفی ملاصدرا مورد مطالعه قرار گرفت. سپس با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، آیه‌های قرآنی مورد استناد ملاصدرا در مسایل جهان‌شناسی بررسی شد. در این پژوهش مباحث جهان­شناسی فلسفی ملاصدرا با مستندات قرآنی مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفت. این مباحث عبارتند از منشأ جهان، عالم مثال، عالم فرشتگان، رابطة خدا با جهان و اصل تسبیح موجودات. نتایج حاصل از مقایسه جهان شناسی قرآنی و فلسفی ملاصدرا حاکی از آن است که برخی مسائل حکمت متعالیه مانند معاد و اثبات عالم آخرت و عالم مثال در قالب اقتباس از قرآن اثر پذیرفته و برخی مباحث فلسفی جدید با استفاده از آیات قرآن به صورت برهانی و استوار در آمده است. همچنین جهان، هم در جهت ایجاد و تحقق، هم در جهت دوام و بقای وجود، وابسته و محتاج به علت العلل و مستقل از علت خویش نیست.

المصادر:

1. قرآن کریم.
2. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، (1416)، معجم‌المفردات الفاظ‌ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، الطبعه‌الاولی، دمشق: دارالقلم.
3. سجادی، سید جعفر، (1379)، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1363)، مفاتیح‌الغیب، تصحیح محمد خواجویی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1370)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجویی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
6. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1381)، المبدا و المعاد، ترجمۀ احمدبن محمدالحسینی اردکانی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1381)، رسالۀ سه اصل، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8. صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم، (1380)، ترجمۀ اسرارالآیات (رازهای آیات قرآن)، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: مولی.
9. صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم، (1386)، ترجمۀ مفاتیح‌الغیب، ج2، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
10. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1363)، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران: کتابخانه طهوری.
11. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1366)، تفسیر القرآن‌الکریم، چاپ ششم، قم: بیدار.
12. طباطبایی، محمدحسین، (1378)، تفسیر المیزان، تهران: چاپ بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی.
13. کاشانی، فتح‌الله‌بن‌شکرالله، (1336)، تفسیر کبیر منهج‌الصادقین فی الزام‌المخالفین، چاپ چهارم، تهران: بوستان کتاب.
14. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407)، الاصول من الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
15. محقق،‌ محمدباقر، (1384) نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، تهران: اندیشه اسلامی.
16. موسوی، خلیل و کیاشمشکی، ابوالفضل، (1392)، نقش منابع دینی در حکمت متعالیه، پژوهشنامۀ حکمت و فلسفه، دورۀ 1، شمارۀ 1، 176-147.
17. مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: داراحياء التراث العربي
18. مفید، محمد بن محمد، (1412ق)، المسائل السرویة، مجموعه مصنفات شیخ مفید، چاپ کنگره بزرگداشت شیخ مفید.
19. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، (1412ق)، تفسیر ابن کثیر، تحقيق: يوسف عبد الرحمن المرعشلي، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع.
20. سیدمرتضی، علی بن طاهر، (1325)، الامالی، تصحيح :السيد محمد بدر الدين النعساني الحلبي، (بی جا) الناشر: منشورات مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي.