موانع بازداشت اموال بدهکاران در حقوق اسلام، ایران و فرانسه
الموضوعات :فتاح سلیمی خورشیدی 1 , مسعود البرزی ورکی 2 , سلمان ولی زاده 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - دانشیار گروه حقوق،دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین،ایران.
3 - استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
الکلمات المفتاحية: موانع بازداشت, اموال دولتی, مستثنیات دین, حقوق فرانسه, حقوق اسلام اسلام,
ملخص المقالة :
گرچه هدف غایی از تحصیل حکم یا تنظیم سند لازم الاجرا برای محکوم له یا ذینفع سند، اخذ مطالبات یا اجرای تعهدات و پرداخت بدهی ها توسط محکوم علیه، متعهد یا شخص ثالث است، اما به صرف تحصیل حکم یا تنظیم سند، چنین هدفی حاصل نمی¬شود. از جمله درخواست¬های محکوم له یا متعهدله بازداشت مال یا اموال شخص متعهد به عنوان یکی از مهمترین عملیات اجرایی، می باشد. به دلیل موانع متعدد، اجرای این اقدامات در مراجع قضایی و ثبتی ایران به راحتی امکان پذیر نبوده، مسیر عملیات اجرایی، به ویژه در رابطه با بازداشت اموال، با چالش های جدی مواجه است. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی, درصدد تبیین خلاء‌های ناشی از سکوت قانونگذار در بیان بعضی احکام و مقررات بازداشت، وجود مشکلات، محدودیت ها و یا موانع بازداشت اموال دولتی، عمومی، شهرداری ها، سفارتخانه و کنسولگری ها و اجرای قواعد مقررات مستثنیات دین است، که رفع آنها در گرو اصلاح یا بازنگری مقررات مربوطه می‌باشد. در حقوق فرانسه، اسلام و برخی از کشورهای اسلامی نیز این موارد وجود دارد. اما در حقوق فرانسه، به واسطه ایجاد ساختارحقوقی و اجرایی مناسب، اصلاح و تصویب قوانین جدید و... بسیاری از موانع مرتفع گردیده و امر بازداشت با مشکلات کمتری مواجه است.
الف)کتب
1- ابراهیمی، محمد، (1396)، اسلام و حقوق بین‌الملل عمومی، سمت، تهران، چاپ هفتم.
2- اشرف، احمد، (1357)، شهرنشینی در ایران از دیدگاه جامعه شناسی تاریخی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، چاپ دوم.
3- السنهوری عبدالرزاق، احمد، (2009)، الوسیط فی شرح القانون االمدنی الجدید، منشورات الحلبی الحقوقیه، بیروت، چاپ هفتم.
4- الشامی، علی حسین، (1994)، الدبلوماسیه، نشاتها و تطورها و قواعدها، دارلعلم للملایین، بیروت، چاپ دوم.
5- الماسی، نجاد علی، (1393)، حقوق بین‌الملل خصوصی، میزان، تهران، چاپ سزدهم.
6- امامی، حسن، (1391)، حقوق مدنی، اسلامیه، تهران، چاپ چهارم.
7- انصاری، شیخ مرتضی، (1382)، کتاب المکاسب، آرموس، قم، چاپ دوم.
8- بخاری، محمد، (1410)، صحیح بخاری، الاعلی للشئون الاسلامیه، قاهره، چاپ دوم.
9- جبعی العاملی، زین الدین ( بی‌تا ) الروضه فی شرح اللمعه الدمشقیه، منشورات مکتبه الداوری، قم، چاپ اول.
10- جعفریان، رسول، (1390)، تاریخ تحول دولت و خلافت، بوستان کتاب، قم، چاپ ششم.
11- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1386)، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران، چاپ چهارم.
12- --------------------، (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران، چاپ دوم.
13- جلالی، سید مهدی، (1393)، اجرای احکام مدنی، خرسندی، تهران، چاپ اول.
14- حر عاملی، محمدبن حسن، (1387)، وسائل الشیعه، موسسه آل بیت (ع)، قم، چاپ دوم.
15- حسینی حائری، سید کاظم ، (1381)، فقه العقود، مجمع الفکر اسلامی، قم، چاپ دوم.
16- حسینی روحانی، سید محمد صادق (1414)، المسائل المستحدثه، موسسه دارالکتاب ، قم، چاپ چهارم.
17- حلی، حسین، (1415)، بحوث الفقهیه، موسسه المنار، قم، چاپ چهارم.
18- خرازی، محسن، (1398)، شرح کتاب احیاء الموات من شرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم.
19- خویی، ابوالقاسم ، (1369)، منهاج الصالحین، مدینه العلم، قم، چاپ بیست و هشتم.
20- -------------، (1355)، مستحدثات المسائل، مطبعه الآداب، نجف، چاپ اول.
21- خیر آبادی، مسعود، (1376)، شهرهای ایران، نیکا، مشهد، چاپ دوم.
22- رودیجانی، محمد مجتبی، (1392)، تفسیر جامع قانون اجرای احکام مدنی، کتاب آوا، تهران، چاپ سوم.
23- سیستانی، سید علی، (1388)، منهاج الصالحین، مکتب آیه اله العظمی السید السیستانی، قم، چاپ سوم.
24- سیفی مازندرانی، علی اکبر، (1373) دلیل تحریر الوسیله، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) تهران، چاپ اول.
25- شاه حسینی، رضا، ( 1390)، مستثنیات، پژوهشی در حقوق ایران و مطالعه تطبیقی، جنگل، تهران، چاپ اول.
26- شهابی، علی اکبر، (1343)، تاریخچه وقف در اسلام، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.
27- شعبانی، قاسم، (1393)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی، اطلاعات، تهران، چاپ پنجاه و چهارم.
28- شیرازی، سید محمد، (1377)، الفقه، القانون، مرکز الرسول الاعظم (ص) للتحقیق و النشر، قم،چاپ سوم.
29- صافی گلپایگانی، لطف اله، (1374)، هدایه العباد، دار القران الکریم، قم، چاپ چهارم.
30- صدر، جواد، (1389)، حقوق دیپلماتیک و کنسولی، دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم.
31- طالقانی، محمود، (1358)، اسلام و مالکیت در مقایسه با نظامهای اقتصادی غرب، ارشاد، تهران، چاپ اول.
32- طباطبائی قمی، سید محمد، (1426)، مبانی منهاج الصالحین، منشورات قلم الشرق، قم، چاپ دوم.
33- طباطبایی موتمنی، منوچهر، (1397)، حقوق اداری، سمت، تهران، چاپ دهم.
34- طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، (1378) العروه الوثقی، موسسه نشر اسلامی، قم، چاپ اول.
35- طوسی، ابوجعفر محمد، (1364)، تهذیب، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم.
36- عدل، مصطفی، (1378)، حقوق مدنی، طه، قزوین، چاپ اول.
37- عمید زنجانی، عباسعلی، (1395)، فقه سیاسی، امیرکبیر، تهران، چاپ سوم.
38- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، (1391)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، چاپ و نشر عروج، قم، چاپ اول.
39- قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، (1399)، با یسته های حقوق اساسی، میزان، تهران، چاپ پنجاه و نهم.
40- --------------، ( 1395)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، میزان، تهران، چاپ چهاردهم.
41- قنبری، مجید، (1389)، تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال دولتی و عمومی، نوآور، تهران، چاپ دوم.
42- کاتوزیان، ناصر، (1388)، حقوق مدنی (اموال و مالکیت)، میزان، تهران، چاپ هفتم.
43- -----------، (1369)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، بهنشهر، تهران، چاپ اول.
44- کشاورز، بهمن، (1371)، سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت در حقوق ایران و فقه اسلام، کیهان، تهران، چاپ دوم.
45- کنعانی، محمدطاهر، (1392)، تملک اموال عمومی و مباحات، بنیاد حقوقی میزان، تهران، چاپ دوم.
46- محقق اردبیلی، احمد بن محمد، (1379)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان،الجماعه المدرسین، قم، چاپ سوم.
47- محقق حلی، ابوالقاسم، (1414)، شرایع الاسلام، دارالاضواء، بیروت، چاپ سوم.
48- محقق داماد، سید مصطفی، (1396)، حقوق بین‌الملل رهیافتی اسلامی،مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، چاپ دوم.
49- مدنی، جلال الدین، (1385)، اجرای مفاد اسناد رسمی، پایدار، تهران، چاپ سوم.
50- -------، (1386)، مبانی و کلیات علم حقوق، پایدار، تهران، چاپ شانزدهم.
51- معین، محمد، (1386)، فرهنگ فارسی، ادنا، تهران، چاپ چهارم.
52- مقدسی، ابواسحاق ابراهیم اصطخری، (1368)، مسالک و ممالک ، ترجمه ایرج افشار، علمی و فرهنگی، تهران، چاپ سوم.
53- موسوی الخمینی، روح اله، (1388)، البیع، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، قم چاپ سوم.
54- --------، (1380)، تحریرالوسیله، علی اسلامی (مترجم)، اسلامی، قم، چاپ اول.
55- موسوی بجنوردی، سید محمد، (1398)، قواعد فقهیه، مجد، تهران، چاپ هفتم.
56- منتظری، حسینعلی، (1374)، در اسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، تفکر، قم، چاپ دوم.
57- ---------(1387)، رساله توضیح المسائل، سرایی، تهران، چاپ بیست و سوم.
58- نظریان، اصغر، (1383)، جغرافیای شهری ایران، پیام نور، تهران، چاپ دوم.
59- نووی المسمی، محی الدین، (2007)، شرح صحیح مسلم، بیروت، چاپ چهاردهم.
60- نیسی، سعید، (1385)، مجموعه نظریه های مشورتی اداره حقوقی دادگستری، بهنامی، تهران، چاپ اول.
61- وحید خراسانی، حسین،(1386)، منهاج الصالحین، مدرسه الامام باقر العلوم (ع) قم، چاپ سوم.
62- هاشمی، سید محمد، (1372)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ اول.
ب) مقالات
63- آقایی طوق، مسلم و لطفی، حسن، قاعده عدم امکان توقیف اموال عمومی و دولتی در ایران –رویکرد انتقادی –تطبیقی، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال نوزدهم، شماره 56، (1396).
64- ابوالحمد، عبدالحمید، پیرامون یک رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور و مسئله شخصیت حقوقی دولت، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 25 ،(1369).
65- استیری، عصمت، اجرای احکام مدنی خارجی در حقوق ایران و لبنان، فصلنامه قضاوت، شماره 80 ، (1393) .
66- تولیت، سیدعباس، مفهوم و ضابطه مستثنیات دین، مجله دیدگاههای حقوقی دانشکده علوم قضایی شماره 12، (1377).
67- جلالی، محمد و کرمی، حامد، تمایز میان اموال اشخاص عمومی در حقوق فرانسه، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 2، (1393).
68- رستمی، ولی و عامری، معصومه، شهرداری در نظام حقوقی ایران و فرانسه، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 7، شماره 1، (1395).
69- سپهری، کیومرث و رستمی، ولی، اجرای احکام مدنی علیه اشخاص حقوقی حقوق عمومی، موانع و راهکارها، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شماره 2، (1389).
70- سعیدی، پرویز، سازمان اداری و مالی در زمان رسول خدا، فصلنامه حکومت اسلامی، سال هشتم، شماره 30، (1382).
71- عباسی، بیژن، بررسی وظایف و اختیارات شوراهای شهر و روستا در فرانسه، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 4، (1387).
72- عزیزی، آریا، حقوق دیپلماتیک در اسلام، فصلنامه علمی –حقوقی قانون یار، دوره 4، شماره 4، (1396).
73- فلاح، اکبر و امیرزاده جیرکلی، منصور، جستاری در ادوار نگاری فقه امامیه، فصلنامه بژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال شانزدهم، شماره پنجاه و نه، (1399).
74- کرمی، حامد و میربد، سید علیرضا، ولایت دولت بر اموال عمومی از منظر حقوق اداری و فقه امامیه، فصلنامه حقوق اداری، سال هفتم، شماره 22، (1399).
75- کمیلی، محمد و زیاری، کرامت اله و پور احمد، احمد و حاتمی نژاد، حسین، بررسی تاثیر فرهنگ اسلامی ایرانی در مدیریت فضاهای شهری، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال دوم، شماره 8، (1392).
76- مردانی، نادر و رودیجانی، محمدمجتبی، استثنائات وارده بر توقیف اموال در قانون اجرای احکام مدنی، مجله کانون وکلا، شماره 23-24، (1385).
77- معصومی، مسعود و عباسی، بیژن، جایگاه اموال دولتی در نظام حقوقی ایران، فصلنامه حقوق اداری، سال ششم، شماره 18، (1398).
ج)منابع لاتین
78 - Code des procedures civilesd, execution version consolideeoru 25 mars 2019
79- Batsele, Didier, Mortier, Tony, scarcez, Martine, (2018), Manuel de droit administratif, Bruylant, Bruxelles, 2edition
80- Berthelemy, Henry, (2013), Traite elementaire de droit adminisratif, Rousseau, Paris. 5edition.
81- De Laubadrere, et Gaudemet, yves, (2001), traite de droit administratif, L.G.D.J.16edition.
82- Dodd, Christian, 2011, the French code of civil procedure in English, oxford, 3 edition.
83- Dupis, George et autre, (2007), Droit Adminis tratif, Dalloz, paris.3edition.
84-Garcia, Esteban cirral y Jose Antonio Lopez, (2006), Reglamento de Bienes de Las Entidades locales, wolters Kluwer Espa a, Madrid.
85- Gaudemet, y, (2012), Droit Aministratif des biens, L.G.D.J, Paris.
86- Guettier, Christophe, (2008), Droit administrative des biens, puf, Paris.
87-Kayanova, Olga, Mckellar, James, (2006), manaying Government property Assets, International Experiences, the urban Institute.
88- Long, m, Weil, p, Braibant, G, Delvolve, pet B, Genevois, (2005), Les grands arrest de La Jurisprudence administrative, Dalloz.
89- Moreau, Jacques, (2004), Administration Regionale, Departementale et municipal, Dalloz, paris.
90- Navarro, Fernando martos, (2005), Grupo Bde Administracion Grupo B de Administracion General de La Generalitat valenciana Editorial mad, sevilla.
91- Prudhomme, Remy, (2006), Local Government organization and finance France, in local Government in Industrial countrires, the World Bank, washing ton.
92- Roburt, L B Le desoe and BoLes Law a Boczek, (1987), the international Law Dictionary, oxford.
