بازخوانی و نقد دیدگاه علامه طباطبایی درباره علم حضوری و حصولی
الموضوعات : پژوهشهای معرفت شناختی
1 - گروه فلسفه دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبایی
2 - گروه فلسفه دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبایی
الکلمات المفتاحية: علم حضوری, علم حصولی, مراتب علم, اقسام علم, علامه طباطبایی.,
ملخص المقالة :
تأملات فلاسفه مسلمان در مباحث پیچیده نظری، زمینهای را فراهم کرده که امروزه نیز میتوان از آن برای پاسخگویی به بسیاری از پرسشها استفاده کرد. با این حال به نظر میرسد برای دستیابی به فهمی کاملتر از آموزه های سنت فلسفه اسلامی، بیش از هر چیز نیازمند بازنگری در نحوه خوانش خود از این آموزهها هستیم. این مقاله قصد دارد با روش تحلیلی و فلسفی به بازخوانی و نقد نظر علامه طباطبایی درباره علم حصولی و حضوری پرداخته و با دیدگاهی متفاوت به برخی از سوالات پاسخ دهد. علامه بر این باور است که ما پیش از دستیابی به علم حصولی درباره هر شیء، حقیقت آن را در عالم مثال مشاهده کرده و به آن علم حضوری داریم.یک سوال اساسی این است که «با وجود علم حضوری به علت موجده معلوم، چه نیازی به علم حصولی هست؟»
در این مقاله مشخص میشود تقسیم علم به حصولی و حضوری، بر خلاف آنچه مشهور است، تقیسمی نیست که بالعرض معلوم، عارض علم شده باشد بلکه مراتبی است که بالذات متعلق به حقیقت علم است. این مراتبِ کلی، خود دارای مراتب جزئیتری هستند که به طور متناوب بر یکدیگر توقف دارند و اهمیت علم حصولی در این است که واسطهای است برای ارتقاء درجه علم حضوری، هر چند این علوم حضوری «ناآگاهانه» هستند و علامه نیز چنین علمی را با لفظ «مشاهده از دور» وصف کرده است.
منابع: کتب: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامی،چاپ و نشر علمی فرهنگی کتیبه، 1383.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، جلد 2، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
جوادی آملی، عبدالله،نرم افزار رحیق مختوم 1( شرح حکمت متعالیه)، مرکز نشر اسراء،www.Esra.ir.
حسن زاده آملی، حسن،دروس معرفت نفس، چاپ نگین، 1380.
شیرازی، صدر الدین (محمد بن ابراهیم)،الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة،جلد 3، چاپ بیروت، 1410 ه.ق.
شیرازی، صدر الدین (محمد بن ابراهیم)، رساله اتحاد عاقل و معقول، ترجمه علی بابایی، انتشارات مولی، 1386.
طباطبایی، علامه سید محمد حسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 1 و2، مقدمه و پاورقی به قلم مرتضی مطهری، انتشارات صدرا،1385.
طباطبایی، علامه سید محمد حسین، نهایة الحکمة، مؤسسة النشر الاسلامی، 1417.
طباطبایی، علامه سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، جلد3، بوستان کتاب قم، 1381.
طباطبایی، علامه سید محمد حسین، مجموعه رسائل (به کوشش سید هادی خسروشاهی)، جلد دوم، بوستان کتاب، 1398.
مصباح یزدی، محمد تقی،آموزش فلسفه، جلد 1، چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، 1379.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، جلد 9،10(شرح مبسوط منظومه)،انتشارات صدرا،1383.
مقالات: ابراهیمی دینانی، غلامحسین،وجود رابط، خردنامه صدرا، شماره بیست و چهارم، تابستان1380.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، فرق بین خیال متصل و منفصل، فصلنامه هنر، شماره هفتاد.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین،عالم خیال در نظر مولوی و ابن عربی، خردنامه صدرا، شماره چهاردهم، زمستان1377.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، عالم خیال، خرد نامه صدرا، شماره بیست و هشتم،تابستان1417.
