شناسایی امواج گرمایی استان خوزستان و تحلیل همدیدی نقش پرفشار عربستان در ایجاد آن ها
الموضوعات :اشرف برون 1 , دکتر منیژه ظهوریان پردل 2 , دکتر حسن لشکری 3 , دکتر علیرضا شکیبا 4 , دکتر زینب محمدی 5
1 - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
3 - استاد، گروه اقلیم شناسی ،دانشکده علوم زمین،دانشگاه شهید بهشتی،تهران،ایران
4 - دانشیار، گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
5 - گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
الکلمات المفتاحية: موج گرم, استان خوزستان, پرفشار جنب حاره عربستان, تحلیل همدیدی,
ملخص المقالة :
امواج گرمایی ازتظاهرات اصلی تغییر اقلیم واز بلایای طبیعی و آب و هوایی است. فراوانی و دوام امواج گرمایی در استان خوزستان به یک مخاطره اقلیمی تبدیل شده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی امواج گرمایی استان خوزستان در دوره زمانی 18ساله (2017-2000) و تحلیل همدیدی نقش پرفشار عربستان در ایجاد آنها می باشد. برای این کار ابتدا مواج گرمایی: بر اساس سه معیار دمای روزانه حداکثر بالای 40 درجه سانتیگراد، ماندگاری و دوام موج برای سه روز وبیشتر در منطقه، فراگیری موج حداقل در 8 ایستگاه و بالاتردر سطح استان خوزستان، انتخاب گردید. بر این اساس تعداد 67 موج گرم سه روز و 25 موج چهار روز و بیشتر شناسایی گردید. سپس نقشه فشاری و توپوگرافی این امواج در ترازهای زیرین و میانی وردسپهر تهیه و در محیطgrads ترسیم گردید. با بررسی چشمی انجام شده بر روی این نقشه های الگوی همدیدی غالب شناسایی گردید. در نهایت برای تحلیل همدیدی الگوی غالب موج گرمایی 28 تا 30 ژوئن 2017 به عنوان نماینده الگوی امواج گرم تابستانه خوزستان تحلیل گردیده است. برای تحلیل الگوهای همدیدی منجر به امواج گرمایی، دادههای جوی از سایت نووا و اسکیوتی روزهای انتخابی از سایت دانشگاه وایومینگ استخراج گردید. نتایج نشان داد که در اکثر قریب به اتفاق امواج گرمایی در لایه های زیرین و رد سپهر زبانه‌های چرخندی پاکستان و عربستان به عنوان مهمترین سامانه تاثیرگذار در انطباق با الگوی توپوگرافی متطقه(ارتفاعات زاگرس جنوبی) و الگوی چرخشی سامانه سبب فرارفت گرم دمای تابشی بیابان های گرم لوت و عربستان بر روی استان خوزستان بوده اند. به طوری که در لایه زیرین وردسپهر زبانه ای در راستای جنوب شرقی به شمال غربی با عبور از دامنه های جنوبی زاگرس وارد جلگه خوزستان شده و تا شمال عراق و ساحل شرقی مدیترانه گسترش یافته است. ولی در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال شرایط همدیدی کاملا عوض شده و با غلبه الگوی گردشی تابستانه بر روی منطقه از تراز 700 هکتوپاسکال بتدریج واچرخند عربستان تکوین یافته و عامل غالب منطقه می‌گردند.
1) اردوزاده، نسرین، برنا، رضا، قربانیان، جبرئیل، ومرشدی، جعفر(1403). تعیین مناسبترین ایام تحصیلی دانش آموزان شهر اهواز براساس نتایج مشاور اقلیم، نشریه علمی اندیشه های نودر علوم جغرافیایی ،2(6) 49-29.
2) اسمعیل‌نژاد، مرتضی، خسروی، محمودی، علیجانی، بهلول، ومسعودیان، ابوالفضل(1392). شناسایی امواج گرمایی ایران، جغرافیا و توسعه ،33(11)، 54-39.
3) برنا، رضا، امانی، ماندانا، وظهوریان پردل، منیژه(1400). ارزیابی مخابرات دمایی استان خوزستان. نشریه جغرافیای و مخاطرات محیطی .10(4) 229-245.
4) جهان بخش، سعید، قویدل، فاطمه، واشجعی، محمد(1394). شناسایی، طبقه بندی و تحصیل همدیدی امواج گرمایی به منظور کاهش مخاطرات استانی در شمال غرب ایران ،دانش مخاطرات استانی در شمال غرب ایران، دانش مخاطرات،4، 378-391.
5) حق زبان، شیدا، قربانیان، جبرائیل، خزایی، زهرا، مرشدی، جعفر، وبرنا ، رضا(1403) .تعیین راهبرد مناسب برای کاهش مهاجرت مردم براساس مدل سوات مطالعه موردی : شهر اهواز )، نشریه علمی اندیشه های نو در علوم جغرافیایی ،2(6) ، 90-73.
6) حسین پور، زینب، شمسی پور، علی اکبر، کریمی، مصطفی، وخوش‌اخلاق، فرامرز(1402) .تحلیل آماری امواج گرمایی در دامنه های جنوبی البرز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی ،23(68)، 9-81.
7) خسروی، محمود، واسمعیل نژاد، مرتضی(1399). بررسی آماری همدیدی موج های گرمایی کم تداوم ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی .1(2)، 19-33
8) رحیمی، داریوش، میرهاشمی، حمید، وعلیزاده، تیمور(2017).تحلیل ساختار امواج گرمایی در غرب و جنوب غرب ایران. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 28(3)،8-69.
9) زنگنه، سعید، لشکری، حسن، ومرادی، محمد(1394). تحلیل سینوپتیکی پرفشار عربستان و اثر آن برخشکسالی های جنوب و جنوب غرب ایران ،جغرافیا و پایداری محیط ،15(5)،17-31.
10) ظرافتی، هادی، فویدل رحیمی، یوسف، وفرج زاده اصل، منوچهر(1403). واکاوی الگوهای تراز 500 هکتوپاسکال مولد داده های فرین بالای 50 درجه منطقه غرب آسیا، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا ،24(72)،446-427.
11) قویدل رحیمی، یوسف (1390). شناسایی،طبقه بندی و تحلیل سینوپتیک موج ابر گرم تابستان 1389 ایران ، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک ،11(3)،85-100.
12) کرم پور، مصطفی، رفیعی، جعفر، وجعفری، ایوب(1396). شناسایی و تحلیل سینوپتیکی امواج گرمایی غرب ایران( ایلام ، خوزستان، لرستان،کرمانشاه)، فصلنامه مدیریت مخاطرات محیطی، 4(3)،263-279.
13) لشکری، حسن(1375). الگوی سینوپتیکی بارش های شدید ایران-رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس-دانشکده علوم انسانی،گروه جغرافیا.
14) لشکری، حسن، و محمدی ، رینب (1394). اثر موقعیت استقرار پرفشار جنب حاره ای عربستان برسامانه های بارشی در جنوب و جنوب غرب ایران ، پژوهش های جغرافیای طبیعی ،1(47)،73-90.
15) لشکری، حسن، متکان، علی اکبر، آزادی، مجید، ومحمدی ، زینب(1395). تحلیل همدیدی نقش پرفشار عربستان و رودبار جنب حاره ای در کوتاه ترین طول دوره بارشی جنوب و جنوب غرب ایران، فصلنامه علوم محیطی ،4(14) ،59-74.
16) لشکری، حسن، متکان، علی اکبر، آزادی، مجید، و محمدی،زینب (1396). تحلیل همدیدی نقش پرفشارجنب حاره ای عربستان و رود باد جنب حاره ای در خشکسالی های شدید جنوب و جنوب غرب ایران، پژوهش های دانش زمین ،30(8)،141-163.
17) مجرد، فیروز، معصومه پور، جعفر، ورستمی، طیبه(1394).تحلیل آماری همدیدی امواج بالای 40 درجه سلسیوس در غرب ایران، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 13، 41-57.
18) هوشیار، محمودی، سبحانی، بهروز، و نادر، پروین(1398). تحلیل آماری سینوپنیکی امواج گررمایی زودرس در شمال غرب ایران، نشریه تحقیقات کابری علوم جغرافیایی ،19(54)،203-185.
19) یزدان پناه، حجت الله، وعلیزاده، تیمور (1390).برآورد احتمال وقوع امواج گرمایی با دوره تداوم مختلف در استان کرمان با کمک زنجیره مارکف، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ،دوره26، 17300-17322.
20) Beniston, M.., Stephenson, D.B., Christensen, O.B., Ferro, A.T., Frei, christoph., Goyette, s., Halsnaes,K., Holt, T., jyiha,k., koffi, B .(2007). Future extreme events in European climate. An exploration of regional climate model projections, Climatechange No, 81, 71-95
21) Bettina M. (2003). Fifty-third session of the WHO Regional Committee for Europe:pp1-12.
22) Ceccherini,G.,Russo,S.,Ameztoy,I.,Marchese,A.F.,C.,Carmona-Moreni,C.,(2014),Heat Waves in Africa 1981-2015,Observations and Reanalysis, Natural Hazards and Earth System Siences,17: 115-125.
23) Guerreiri,S.B.,Dawsin,R.J.,Kilsby,C.,Lewis,E.,Ford,A.,(2018),Future Heat-Waves ,Droughts and Floods in 571 European Cities, Environmental Research Letters,13:1-10
24) Guirguis,K.,Gershuniv,A.,Tardy,A.,Basu,R.,(2014),The Impact of Recent Heat Waves on Human Health in California, Jornal of Applied Meteorology and Climatology,53:3-19
25) Hatvani-Kovacs,G.,Belusko.M.,Pockett,J.,Boland,J.,(2016),Assessment Heat Waves of Impact, 4th IinternationalConference in Countermcasures to Urban heat Island(UHI) .Procedia Engineering 169:319-323
26) Huang, W., Kan, H., & Kovats, S. (2010). The impact of the 2003 heat wave on mortality in Shanghai, China. Science of the total environment, 408(11): 2418-2420.
27) Ji.Young Son .Jong T, G.Brooke Anderson and Michellel.Bex.(2012). The impact of Heat wave on mortality in seven major cities in Korea Environ Health Percept 120: 566-571.
28) Keggenhoff, I., Elizbarashvili, M., King, L., (2015). Heat Wave Events over Georgia since1961:Climatology, Changes and Severity, Climat, 3(2):308-328.
29) Kyselý, J. (2004). Mortality and displaced mortality during heat waves in the Czech Republic. International journal of biometeorology, 49(2), 91-97.
30) McMichael,A.J.,Campbell-Lendrum,DH.,Corvalan,C.F.,Ebi,K.L.,Githeko,A.K.,
31) Scheraga,J.D.,Woodward,A.,(2003),Climat Change and Human Health,Risks and
Responses,World Health Organization,Geneva.
32) Roger D., Peng, Jennifer F. Bobb and Francaesca Do.(2011). Toward a Quantitative Estimate of Future Heat Wave Mortality under Global Climate Change, Environ Health Perspect. 2011 May; 119(5): 701-706.
33) Russo,S.,Marchese,A.F.,Sillmann,J.,Imme,G.,(2016),When Will Unusual Heat Waves Becom Normal in A Warming Africa ?Environmental Research Letters,11:1-10.
34) https://kayhan.ir/fa/news/107509
