تحلیل و بررسی گفتمان شناختی اشعار ادبیّات مقاومت و دفاع مقدّس بر اساس نظریۀ لاکلا و موفه (مطالعۀ موردی اشعار سید حسن حسینی و قیصر امین‌پور)

الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

ویدا نعمتی ¹ , محمود فیروزی مقدم ² , عباس خیرآبادی ³ , علی صادقی منش ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت‌حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌حیدریه، ایران.نویسنده مسئول
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
4 - استادیار دانشگاه حکیم سبزواری، زبان و ادبیات فارسی

تاريخ الإرسال : 12 الإثنين , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 27 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: ادبیات مقاومت, شعر انقلاب, شعر دفاع مقدّس, سیّد حسن حسینی, قیصر امین‏پور, نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه.,

ملخص المقالة :

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 شاعرانی سوار بر قطار انقلاب شدند که امروزه با عنوان شاعران انقلاب شناخته می‏شوند. رویداد مهمّ دیگر، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که باعث پدیداری گروهی دیگر از شاعران تحت عنوان «شاعران دفاع مقدّس» گردید. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‏ای با هدف بررسی و مقایسۀ مؤلّفه‏های ادبیّات مقاومت در فرآیند شکل‌گیری و رشد شعر پس از انقلاب صورت گرفته است. از شاعران انقلاب، سیّد حسن حسینی و از میان شاعران دفاع مقدّس، قیصر امین‏پور را به علّت پرمخاطب بودن آن‌ها نسبت به دیگر شاعران هم‌گروه، برگزیده‌ایم. روش کار بدین‏سان است که با توجّه به نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، از میان شش دال گفتمانی مطرح در ادبیّات مقاومت، چهار دال گفتمانی اسلام، مبارزه، میهن و آزادی را در شعر مقاومت دو شاعر مورد بررسی قرار داده‌ایم و مؤلّفه‏های مورد نظر، در آن‌ها مقایسه شده است. نتایج نشان داد که چهار دال گفتمانی یادشده از شاخص‏ترین مؤلفه‌های ‌شعر هردو شاعر و وجه اشتراک عمدۀ آن‌هاست ولی در دال‏های مرکزی و شناور یکسانی‌ها و دگرسانی‌هایی گوناگونی دارند.

المصادر:

• ابراهیمی، رحمت‌الله؛ فلاح، ابراهیم و اسماعیلی، معصومه. (1394). «جلوه‌های ادبیّات پایداری در اشعار قیصر امین‌پور و نزار قبانی». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• امین‏پور، قیصر. (1395). مجموعۀ کامل اشعار قیصر امین‏پور از 1359 تا 1385. چاپ پنجم. تهران: انتشارات مروارید.
• بصیری، محمّد صادق. (1388). سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیّات فارسی از آغاز تا عصر پهلوی. چاپ نخست. کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر.
• پیرزادنیا، مینا و چراغی، زیور. (1394). «بررسی مؤلّفه‏های ادب پایداری در شعر ابراهیم عیسی». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• چراغی‏وش، حسین و عبدی‌پور، فهیمه. (1394). ........................................... همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• حسینی زاده، سیّد محمّدعلی. (1386). اسلام سیاسی در ایران. چاپ نخست. قم: دانشگاه مفید.
• ــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (زمستان 1383). «نظریّۀ گفتمان و تحلیل سیاسی». فصل‌نامۀ علوم سیاسی، سال 7، شمارۀ 28. صص 181-212.
• حسینی، سیّد حسن. (1399). مجموعۀ کامل اشعار سیّد حسن حسینی. چاپ دوم. تهران: انتشارات کتاب آبی.
خلجی، عبّاس. (1386). «ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلب (84-1376)». پایان‌نامۀ دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران.
• ذوالفقاری، حسن. (۱۳۸۳). «یاد یاران». نشریّۀ آموزش زبان و ادب فارسی، دورۀ 18، شمارۀ 72، صص 26-31.
• ستایش شیرازی، فاطمه. (1397). «تأمّلی بر ادبیّات پایداری و دفاع مقدّس». کنفرانس بین‏المللی ادبیّات و زبان، تهران.
• سروش، عبدالکریم. (۱۳۸9). از شریعتی. چاپ پنجم. تهران: موسسه فرهنگی صراط.
• سعیدی، سهراب. (1395). «انتظار موعود در شعر شاعران معاصر انقلاب با تکیه بر اشعار سیّد حسن حسینی، قیصر امین‌پور و سلمان هراتی». پژوهشنامۀ اورمزد، دورۀ 9، شمارۀ 32، صص 121-139.
• سنگری، محمّدرضا. (1389). ادبیّات دفاع مقدّس. چاپ نخست. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‏های دفاع مقدّس.
• سیفی، محسن و شریعت، فرحناز. (1394). «جلوه‌های پایداری در شعر عزّالدّین مناصره». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• شهبازی، محمود؛ محیی، سحر؛ حسینی، نجمه سادات و شیخ حسینی، زهرا. (1394). «جستاری بر جلوه‌های ادب پايداری در اشعار هارون هاشم رشيد». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• شیخ اسدی، حدیث و کریمی‏فرد، غلامرضا. (1394). «نگاهی به درون‌مایه‌های مقاومت در مجموعه داستانک ”صمت النوافذ“محمود شقیر نویسندۀ معاصر فلسطینی». همایش ادب مقاومت ادبیّات پایداری.
• کسرایی، محمّدسالار و پوزش شیرازی، علی. (1388). «نظریّۀ گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی». مجلّۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 39، شمارۀ 3، صفحات 360-339.
• کم سفیدی، اصغر. (1388). ادبیّات پایداری «نامۀ پایداری 2»، به کوشش احمد امیری خراسانی، چاپ نخست، کرمان: ادارۀ کل حفظ آثار و نشر ارزش‏های دفاع مقدّس.
• لاکلا، ارنستو و شانتال موفه. (1393). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به سوی سیاست دموکراتیک رادیکال. ترجمۀ رضایی. چاپ دوم. تهران: نشر ثالث.
• مارش، دیوید و استوکر، جری. (۱۳8۸). روش و نظریّه در علوم سیاسی. ترجمۀ امیرمحمّد حاجی‏یوسفی. چاپ پنجم. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
• مجیدی، حسن. (1391). «ادبیّات مقاومت و فلسفۀ پیدایش مقاومت در کشورهای اسلامی تحت اشغال فلسطین و عراق». نشریّۀ ادبیّات پایداری، دورۀ 3، شمارۀ 6، صص 411-427.
• نادمی، سیّد احمد.(۱۳8۸). شمشیر باستانی شرق (با خاطرۀ شاعر حماسه‏ها و دریغ‏ها سیّد حسن حسینی). چاپ نخست. تهران: نشر هنر رسانه اردیبهشت.
• نجّاریان، محمّدرضا. (1393). «جلوه‏های ادبیّات پایداری در کلام امام خمینی (ره)». نشریّۀ ادبیّات پایداری، دورۀ 6، شمارۀ 10. صص 273-294.
• نش، کیت. (1400). جامعه‏شناسی سیاسی معاصر. ترجمۀ محمّدتقی دلفروز. چاپ نوزدهم. تهران: نشر کویر.