بررسی مولفه ها و شاخص های موثر در پیاده سازی آموزش مجازی به منظور طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی در آموزش و پرورش استان فارس

الموضوعات :

عباس اصلاحی ¹ , نادر شهامت ² , عباداله احمدی ³ , مسلم صالحی ⁴

1 - گروه مدیریت آموزشی، واحد مرودشت ، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت ،ایران
2 - استادیارگروه مدیریت آموزشی، واحد مرودشت ، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت ،ایران
3 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد مرودشت ، دانشگاه آزاد اسلامی ، مرودشت ، ایران.
4 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد مرودشت ، دانشگاه آزاد اسلامی ، مرودشت ، ایران.

تاريخ الإرسال : 23 السبت , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 17 السبت , صفر, 1445 تاريخ الإصدار : 20 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1445

الکلمات المفتاحية: آموزش مجازی, مدل, آمادگی الکترونیکی, آموزش و پرورش استان فارس,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش استان فارس انجام شد.
روش شناسی پژوهش: روش پژوهش در بخش کیفی مطالعه موردی و در بخش کمی توصیفی پیمایشی بود . جامعه آماری شامل تمام مدیران و کارکنان آموزش و پرورش استان فارس تعداد 61205 نفر بود. انتخاب نمونه در بخش کیفی به روش نمونه گیری هدفمند و با تکنیک ملاک محور صورت گرفت. حجم نمونه تا مرحله پدیدآیی نظم و عدم گسترش بیش از حد 20 نفر شد.نمونه گیری بخش کمی به صورت نمونه گیری طبقه ای انجام شد و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان (1970)، 382 نفر به دست آمد.ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی شامل دو بخش، مصاحبه نیمه ساختاریافته در بخش میدانی و بررسی و کنکاش اسناد بالادستی و اسناد آموزش و پرورش در بخش کتابخانه ای بود، در بخش کمّی از ابزار پرسشنامه محقق ساخته بر مبنای مقیاس پنج گزینه ای لیکرت برای گردآوری داده ها استفاده شد. . پایایی پرسش نامه از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش نامه 889/0 بدست آمد.
یافته‌ها: تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی بر اساس تحلیل مضمون انجام شد. همچنین در بخش کمی، برای تأیید روایی پرسشنامه از تحلیل عاملی تأییدی و برای تعیین برازش مدل ، از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد.در بخش کمی از نرم افزارهای Spss-23 و Lisrel-8 به کار گرفته شد. نتایج به دست آمده به شناسایی 13 مؤلفه و 6 بعد منجر شد و درنهایت مدل پژوهش ارائه گردید. نتایج نشان داد که هر یک از ابعاد به ترتیب: بعد کیفیت آموزشی (624/0)، بعد کیفیت فنی(571/0)، بعد زیرساخت های انسانی و سیستمی (433/0) ، بعد اثربخشی آموزشی(391/0) بر پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر داشتند و شاخص های برازش هنجار شده بنتلربونت، برازش نسبی، برازش افزایشی، شاخص های تطبیقی مدل نشان دادند که مدل ساختاری طراحی شده از برازش مطلوبی برخوردار بود

نص كامل:



Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

 

Investigating the effective components and indicators in the implementation of virtual education in order to design and validate the electronic preparation model in education in fars province.

 

 

 

,

Corresponding author:  Address:

Citation:

Abstract Introduction:  The current research was conducted with the aim of designing and validating the electronic preparation model for the implementation of virtual education in education in Fars province. research methodology: The research method was a case study in the qualitative part and a descriptive survey in the quantitative part. The statistical population included all managers and employees of education in Fars province, numbering 61,205 people. The selection of the sample in the qualitative section was done by purposeful sampling method and criteria-based technique. The sample size up to the stage of order emergence and non-excessive expansion was 20 people. Quantitative sampling was done as stratified sampling and the sample size was 382 people based on Morgan's table (1970). The data collection tool in The qualitative part consisted of two parts, a semi-structured interview in the field part and the review and exploration of upstream documents and education documents in the library part. In the quantitative part, a researcher-made questionnaire based on a five-point Likert scale was used to collect data. .The face validity of the questionnaire was confirmed through experimental implementation and the content validity through the judgment of experts, the convergent validity through the calculation of the extracted average variance, and the divergent validity through the calculation of the square root of AVE. The reliability of the questionnaire was obtained by calculating Cronbach's alpha coefficient of 0.889 for the entire questionnaire. Findings:Data analysis was done in the qualitative section based on thematic analysis. Also, in the quantitative part, confirmatory factor analysis was used to verify the validity of the questionnaire and structural equation modeling was used to determine the fit of the model. In the quantitative part, Spss-23 and Lisrel-8 software were used. The obtained results led to the identification of 13 components and 6 dimensions and finally the research model was presented. The results showed that each of the dimensions, respectively: dimension of educational quality (0.624), dimension of technical quality (0.571), dimension of human and system infrastructure (0.433), dimension of educational effectiveness (0.391) The implementation of virtual training had an effect and Bentlerbont's normalized fit indices, relative fit, incremental fit, adaptive model indices showed that the designed structural model had a good fit.   .

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:       Keywords: Electronic readiness, virtual education, model, education of Fars.

 

Extended Abstract

 

Introduction:

Virtual learning is a learning process designed to create an interactive learning environment based on computers and the Internet, through which learners can access resources anywhere and anytime. In recent years, the implementation of e-learning systems to provide services using new technologies has become a basic need. The use of new information and communication technologies in the field of e-learning can be one of the options to fill educational gaps in the absence of access to face-to-face training.Electronic readiness is a relatively new concept whose development owes much to the rapid penetration of the Internet around the world and the dramatic advancement in the use of information technology in business and industry. Electronic readiness for small and medium-sized organizations is defined as: "The ability of an organization to successfully adopt and use information technology and gain profit" in terms of cultural readiness, to the values, attitudes, and behaviors that people around The process of e-learning manifest itself. Infrastructure readiness The amount of Internet access and technology infrastructure required is Internet access for learners to access information, databases, and libraries and other resources. Financial readiness to have the necessary resources and financial facilities for basic investments (cost of facilities, skilled labor, staff training, etc.) and implementation and improvement of the plan. Human resource readiness examines the management mechanisms related to human resources in the organization to implement electronic courses. Computer experience (technical skills): Computer experience includes the amount of computer use, opportunities to use it and the level of computer skills of individuals.

 Method:

The research method was a case study in the qualitative part and a descriptive survey in the quantitative part. The statistical population included all managers and employees of education in Fars province, numbering 61,205 people. The selection of the sample in the qualitative section was done by purposeful sampling method and criteria-based technique. The sample size up to the stage of order emergence and non-excessive expansion was 20 people. Quantitative sampling was done as stratified sampling and the sample size was 382 people based on Morgan's table (1970). The data collection tool in The qualitative part consisted of two parts, a semi-structured interview in the field part and the review and exploration of upstream documents and education documents in the library part. In the quantitative part, a researcher-made questionnaire based on a five-point Likert scale was used to collect data. .The face validity of the questionnaire was confirmed through experimental implementation and the content validity through the judgment of experts, the convergent validity through the calculation of the extracted average variance, and the divergent validity through the calculation of the square root of AVE. The reliability of the questionnaire was obtained by calculating Cronbach's alpha coefficient of 0.889 for the entire questionnaire Findings:

Data analysis was done in the qualitative section based on thematic analysis. Also, in the quantitative part, confirmatory factor analysis was used to verify the validity of the questionnaire and structural equation modeling was used to determine the fit of the model. In the quantitative part, Spss-23 and Lisrel-8 software were used. The obtained results led to the identification of 13 components and 6 dimensions and finally the research model was presented.

 Results:

 The results showed that each of the dimensions, respectively: dimension of educational quality (0.624), dimension of technical quality (0.571), dimension of human and system infrastructure (0.433), dimension of educational effectiveness (0.391) The implementation of virtual training had an effect and Bentlerbont's normalized fit indices, relative fit, incremental fit, adaptive model indices showed that the designed structural model had a good fit

 

 

 

 

دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

بررسی مولفه ها و شاخص های موثر در پیاده سازی آموزش  مجازی به منظور طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی در آموزش و پرورش استان فارس

¹ 

چکیده مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش استان فارس انجام شد. روش شناسی پژوهش: روش پژوهش در بخش کیفی مطالعه موردی و در بخش کمی توصیفی پیمایشی بود . جامعه آماری شامل تمام مدیران و کارکنان آموزش و پرورش استان فارس تعداد 61205 نفر بود. انتخاب نمونه در بخش کیفی به روش نمونه گیری هدفمند و با تکنیک ملاک محور صورت گرفت. حجم نمونه تا مرحله پدیدآیی نظم و عدم گسترش بیش از حد 20 نفر شد.نمونه گیری بخش کمی به صورت نمونه گیری طبقه ای انجام شد و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان (1970)، 382 نفر به دست آمد.ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی شامل دو بخش، مصاحبه نیمه ساختاریافته در بخش میدانی و بررسی و کنکاش اسناد بالادستی و اسناد آموزش و پرورش در بخش کتابخانه ای بود، در بخش کمّی از ابزار پرسشنامه محقق ساخته بر مبنای مقیاس پنج گزینه ای لیکرت برای گردآوری داده ها استفاده شد. روایی صوری پرسش نامه از طریق اجرای آزمایشی و روایی محتوایی از طریق قضاوت خبرگان ، روایی همگرا از طریق محاسبه میانگین واریانس استخراج شده و روایی واگرا از طریق محاسبه جذر AVE به تایید رسید. پایایی پرسش نامه از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش نامه 889/0 بدست آمد. یافته­ها: تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی بر اساس تحلیل مضمون انجام شد. همچنین در بخش کمی، برای تأیید روایی پرسشنامه از تحلیل عاملی تأییدی و برای تعیین برازش مدل ، از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد.در بخش کمی از نرم افزارهای Spss-23 و Lisrel-8 به کار گرفته شد. نتایج به دست آمده به شناسایی 13 مؤلفه و 6 بعد منجر شد و درنهایت مدل پژوهش ارائه گردید. نتایج نشان داد که هر یک از ابعاد به ترتیب: بعد کیفیت آموزشی (624/0)، بعد کیفیت فنی(571/0)، بعد زیرساخت های انسانی و سیستمی (433/0) ، بعد اثربخشی آموزشی(391/0) بر پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر داشتند و شاخص های برازش هنجار شده بنتلربونت، برازش نسبی، برازش افزایشی، شاخص های تطبیقی مدل نشان دادند که مدل ساختاری طراحی شده از برازش مطلوبی برخوردار بود.

1

تاریخ دریافت:   تاریخ پذیرش:   شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:   واژه­های کلیدی: آمادگی الکترونیکی،آموزش مجازی ، مدل ، آموزش و پرورش استان فارس

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  

 

 

مقدمه 

در عصر حاضر یکی از مهمترین اختراعات بشری که تغییرات شگرفی را در زندگی بشریت ایجاد نموده، پیدایش رایانه و به دنبال آن اینترنت بوده که باعث رقم زدن دنیای مجازی و انگیزه ای برای سازمان ها شده است تا در بخش آموزش مجازی سرمایه گذاری کنند؛ اما آن چه اهمیت بحث را روشن تر می سازد، تلاش برای کسب موفقیت در استفاده از سیستم آموزش مجازی و سنجش میزان موفقیت این سیستم ها است. آموزش مجازی می تواند بسیاری از معضلات جوامع از جمله نیازهای روز افزون مردم به آموزش، عدم دسترسی یکسان به مراکز آموزشی، کمبود امکانات اقتصادی، کمبود مدرسان مجرب و هزینه های گزاف آموزش و ارائه خدمات آموزشی را برطرف نماید. (Rahmani et al., 2018).. فن آوری های جدید، به ویژه فن آوری های مربوط به عرصه اطلاعات و ارتباطات زمینه تحولات سریع و غیرقابل برگشتی را در جهان فراهم آورده است. این پیشرفت های جهانی در فن آوری اطلاعات و ارتباطات باعث گسترش وسیع فرصت های یادگیری و دسترسی به منابع تحصیلی و آموزشی شده است. (Tarjaman & Siadat, 2018).به دلیل توسعه و رشد فن آوری اطلاعات و آموزش مجازی در سال های اخیر، نیاز به هدایت و دخالت مستقیم اساتید در کلاس کاهش یافته و این امر سبب تغییر در نحوه فراگیری و آموزش شده است(Jezini, 2017). پیاده سازی و توسعه آموزش مجازی به نقاط مختلف جغرافیایی اعم از مناطق دورافتاده تنها در سال های اخیرو به لطف رشد و توسعه فن آوری اطلاعات و ادغام آن با آموزش و توسعه دانش امکان پذیر شده است. (Maslenu, 2018). قابلیت رسانه ها و شبکه های اجتماعی در به اشتراک گذاری و توزیع دانش، نقش مهمی در اشتغال پذیری و به روز بودن را دارند . این اقدام اثربخش توسط بسیاری از سازمان های بزرگ تایید و تمجید شده و اشتراک گذاری دانش و اطلاعات را تسهیل بخشیده و به طور بالقوه قابلیت بهبود همکاری، بهره وری و انتقال سریع تر منابع دانشی را ایجاد می کنند(Descaliu, 2017).اصطلاح آموزش مجازی شامل لیست بزرگی از کاربردها و عملکردهای آموزشی مبتنی بر وب ، آموزش مبتنی بر رایانه ، کلاس های مجازی و همکاری های الکترونیکی است. می توان گفت که ترکیب آموزش از راه دور با اینترنت منجر به ابداع روش جدیدی از نحوه تدریس به نام آموزش (یادگیری) مجازی شده است. این آموزش مجازی در عین حال که بسیار موثر و کارآمد است ، ازلحاظ تجاری نیز مقرون به صرفه بوده و به سرعت برای تمامی افراد از هر قشر و موقعیتی قابل دسترسی است. در این روش با استفاده از ارتباط دو طرفه که بستر آن را اینترنت تشکیل می دهد ، مشکل محدودیت زمانی برطرف شده است و ارتباط میان یاد دهنده و یادگیرنده و همچنین همکلاسی ها مستقل از زمان و مکان خواهد بود. (Franceschi, Lee, Xanakis and Hinds, 2009, quoted by Mahmoudi and Pourdkhani, 2016). اصطلاحات متفاوتي براي آموزش الكترونيكي به كار رفته است نظير: یادگیری الكترونيكي ، آموزش مبتنی بر اینترنت (برخط) ، آموزش مبتني برکامپیوتر ، آموزش مبتني برشبکه ، آموزش توزيعي ، آموزش مبتني بروب ، آموزش از راه دور، آموزش سیار، درس های بهنگام، یادگیری زنده، همکاری الکترونیکی ، کلاس های مجازی . دو واژه اینترنت و فن آوری اطلاعات و ارتباطات همواره در کنار آموزش الکترونیک یا مجازی به کار می رود ، چرا که از پیش شرط های ضروری این نوع آموزش می باشند. ظهور رویکرد استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در بخش دولتی ، شکل جدیدی از حکومت و حکمرانی و باز آفرینی مفهوم دولت را بر این اساس فراهم ساخته است. آمادگی الکترونیکی بستر ورود به عصر نوین و فعالیت در دنیای شبکه ای است. از این رو طراحی الگوهای ارزیابی آمادگی متناسب با شرایط داخلی و محیطی سازمان ها و جوامع با هدف سنجش سطح آمادگی الکترونیکی آن ها ضروری است و بدون ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان ، فعالیت در دنیای شبکه ای غیر ممکن و یا موانع آن بسیار زیاد خواهد بود(Carpentry and blacksmithing, 2014).آمادگی الکترونیکی مفهوم نسبتا جدیدی است که توسعه آن مرهون نفوذ سریع اینترنت در سراسر جهان و پیشرفت چشم گیر استفاده از فن آوری اطلاعات در کسب و کار و صنعت است. (Miotula and Brackel, 2006). آمادگی الکترونیکی برای سازمان های کوچک و متوسط اين گونه تعريف می شود: " توانايی يک سازمان برای اتخاذ موفقیت آمیز تکنولوژی اطلاعات و استفاده و کسب سوداز آن". از نظر فلیت آمادگی فرهنگی به ارزش ها، نگرش ها، و رفتارهايی که افراد حول محور فرايند يادگیری الکترونیکی از خود بروز می دهند، اطلاق می شود. آمادگی زیر ساختی میزان دسترسی به اينترنت و زير ساخت فن آوری مورد نیاز، دسترسی به اينترنت برای دستیابی يادگیرندگان به اطلاعات، پايگاه های داده و کتابخانه ها و ديگر منابع می باشد. آمادگی مالی دارا بودن منابع و امکانات مالی مورد نیاز جهت سرمايه گذاری های پايه ای(هزينه امکانات، نیروی متخصص، آموزش کارمندان و غیره) و اجرا و بهبود طرح. آمادگی منابع انسانی به بررسی سازوکارهای مديريتی و مرتبط با منابع انسانی در سازمان، جهت اجرای دوره های الکترونیکی می پردازد. تجربه رایانه ای ( مهارت های فنی ): تجربه رايانه ای شامل، مقدار استفاده از رايانه، فرصت های استفاده از آن و میزان مهارت های رايانه ای افراد می باشد. (Fleet, 2002).  لذا با توجه به بیان معنی و مفهوم آموزش کارکنان، آمادگی الکترونیکی و ابعاد و مولفه های آن ، در این پژوهش به ارائه مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی جهت پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش وپرورش استان فارس پرداخته شده است.

مدل های معروفی تا کنون در زمینه آمادگی الکترونیکی مطرح شده است که در سطح ملی (کلان) و خرد (سازمانی) صورت می گیرد که شاخص های آمادگی الکترونیکی در سطح کلان معمولا به منظور رتبه بندی و مقایسه میان کشورها توسط موسسات و نهادهای معتبر بین المللی صورت می گیرد و ارزیابی آمادگی الکترونیک در سطح خرد به مقایسه شاخص های جزئی تر نظیر شبکه ، کاربردها ، دسترسی وب ، و آمادگی که به NAWAR معروف می باشد و به مقایسه شرکت ها ، سازمان های غیردولتی ها و سازمان های دولتی در یک کشور و یا میان کشورها می پردازد. تا کنون اکثر مدل ها و ابزارهای ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح خرد غالبا مبتنی بر پذیرش تجارت الکترونیک بوده و متناسب با جامعه مورد نظر بوده است. (Mehri and Abdollahian, 2016). مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح ملی (کلان ) که توسط موسسات بین المللی و موسسات مشاوره ای ارائه شده عبارتند از : مدل راهنمای ارزیابی آمادگی تجارت الکترونیکی ( APEC) ارائه شده توسط کمیته سامان دهی تجارت الکترونیکی وگروه همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه ( اپک) که شاخص هایی چون فناوري و زيرساخت‌هاي اساسي ، دسترسي به خدمات شبكه ، استفاده از اينترنت ، پيشرفت‌ها و تسهيلات ، مهارت‌ها و منابع انساني ، وضعيت اقتصاد ديجيتالي را مورد مطالعه قرار داده است. (APEC,2000). مدل آمادگی برای دنیای شبکه( CID)که توسط مرکزتوسعه بین المللی دردانشگاه هاروارد باهمکاری شرکت آی بی ام ارائه شده و شاخص هایی چون آموزش شبکه ای،سياست،دسترسي، اقتصاد ،اجتماع را ارائه نموده است.(CID,2000). مدل راهنمای آمادگی برای زندگی در دنیای شبکه ای( CSPP) که توسط گروه پروژه سیاست گذاری سیستم های رایانه ای مدیران اجرایی آمریکا ارائه شده و شاخص هایی چون زيرساخت‌ها ، دسترسي، برنامه‌هاي كاربردي و خدمات شبکه ای، اقتصاد ، توانمندسازها را ارائه نموده است. CSPP,1998). (مدل رتبه بندی های آمادگی الکترونیکی( EIU) که توسط واحد هوشمندی نشریه گروه اکونومیست درانگلستان ارائه شده و شاخص هایی چون زيرساخت فناوري و ارتباطي ، محيط تجاري و كسب كار ، تطابق مشتري و كسب و كار ، محيط قانوني و سياسي ، زيرساخت فرهنگي و اجتماعي ، پشتيباني و خدمات الكترونيكي را ارائه نموده است. (EIU,2008). مدل پروژه انتشار جهانی اینترنت که توسط گروه موزائیک ارائه گردیده و شاخص هایی چون فرا‌گيري يا نفوذ ، پراكندگي جغرافيايي ، ميزان جذب بخش‌ها ، زيرساخت‌هاي ارتباطات ، زيرساخت‌هاي سازماني ، ميزان پيچيدگي استفاده را معرفی نموده است(Mosaic Group, 2004).مدل شاخص جامعه اطلاعاتی ( IDC) که توسط شرکت داده های بین المللی ارائه شده و شاخص هایی چون زيرساخت كامپيوتر، زيرساخت اينترنت ، زيرساخت اطلاعاتي ، زيرساخت اجتماعي را معرفی نموده است. (IDC,2001). مدل ماتریس ارزیابی دانش بانک جهانی شاخص هایی چون محرک های اقتصادی ، آموزش ، نوآوری ، فاوا را معرفی نموده است. (World Bank, 2003).مدل ریسک کسب و کار الکترونیکی : به تصرف درآوردن فرصت های آمادگی الکترونیکی جهانی که توسط موسسه بین المللی مشاوره ای مک کانل و با همکاری اتحادیه جهانی فن آوری اطلاعات وخدمات (WITSA ) ارائه شده و شاخص هایی چون قابليت اتصال ، رهبري الكترونيكي ، امنيت اطلاعات، سرمايه انساني ، فضاي كسب و كار الكترونيكي را معرفی نموده است. (McConnell, 2000). مدل پیمان خدمات فن آوری اطلاعات جهانی ( WITSA). که توسط پیمایش بین المللی تجارت الکترونیکی ارائه گردیده و شاخص هایی چون اعتماد مشتری ، فن آوری ، نیروی کار ، سیاست عمومی ، مالیات، فرایندهای کسب و کار ، هزینه ها ، نگرش مصرف کنندگان را معرفی نموده است. (WITSA,2000).مدل پیمایش فن آوری اطلاعات و ارتباطات کشور که توسط موسسه همکاری توسعه بین المللی سوئد ( SIDA) ارائه گردیده و شاخص هایی چون داده هاي سخت ابتدايي آی.سی.تی. ، تعداد اپراتورهاي ثابت ، کاربران آی.سی.تی ، هزينه هاي مخابراتي ، دوره هاي آموزشي ، دسترسي شبكه اي ، يادگيري شبكه اي ، جامعه شبكه اي ، اقتصاد شبكه اي ، قوانين و مقررات شبكه اي را معرفی نموده است. (SIDA,2001).. مدل ارزیابی فن آوری اطلاعات و ارتباطات کشور که توسط آژانس توسعه بین المللی آمریکا ارائه گردیده و شاخص هایی چون زیرساخت فاوا ، محیط حقوقی و سیاسی ، فعالیت های سازمانی غیردولتی ، نیروی ماهر را معرفی نموده است. (SIDA,2001). مدل اوربیکام که توسط سازمان یونسکو و با همکاری دانشگاه کبک مونترال - سیداس ارائه گردیده و شاخص هایی چون شبکه ، مهارت ها و سواد اطلاعاتی ، آگاهی ، ظرفیت را معرفی نموده است  (Sciadas,2005 ). مدل شاخص دسترسی شبکه ( ITU) که توسط سازمان جهانی مخابرات ارائه گردیده و شاخص هایی چون شبکه تلفن ثابت ، شبکه تلفن همراه ، شبکه ديتا ، کيفيت خدمات ، ترافيک ، تعرفه ها ، پرسنلي (کارکنان) ، درآمدها ، سرمايه گذاري را معرفی نموده است . (ITU,2003). مدل شاخص فرصت دیجیتالی ( DOI) که توسط سازمان جهانی مخابرات ارائه گردیده و شاخص هایی چون تلفن ثابت و سیار ، شبکه دیتا ، کیفیت خدمات ، تعرفه ها ، پرسنل ، سرمایه گذاری را معرفی نموده است. (ITU,2005). مدل شاخص آمادگی شبکه که توسط کیرکمن، اوسوریو و ساچس با همکاری دانشگاه هاروارد در سال 2002 ارائه گردیده و شاخص هایی چون آمادگی (دولت ، اشخاص حقوقی و حقیقی )، محیط ( بازار ، زیرساخت ها، قوانین) و کاربری ( افراد ،کسب و کارها و دولت) را معرفی نموده است. (Kirkman et al., 2002). مدل شاخص دسترسی به فن آوری (UNDP)که توسط برنامه توسعه سازمان ملل ارائه گردیده و شاخص هایی چون زير ساخت، توسعه منابع انساني ، سياست ها ، کارآفريني ، محتويات و کاربردها را معرفی نموده است. ( UNDP,2001) . مدل شاخص های توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات (انکتاد ) که توسط کنفرانس سازمان ملل در تجارت و توسعه ارائه گردیده و شاخص هایی چون اتصال ، دسترسی ، سیاست گذاری، کاربری را معرفی نموده است.. (Unctad, 2003)مدل تعریف و اندازه گیری تجارت الکترونیکی : یک گزارش وضعیت( OECD) که توسط سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی ارائه گردیده و شاخص هایی چون آمادگي اقتصاد الکترونيکي ، توسعه اقتصاد الکترونيکي ، اثربخشي اقتصاد الکترونيکي را معرفی نموده است. (OECD,1999) . مدل تحولات پست- صنعتی و فضای مجازی: تحلیل بین کشوری توسعه اینترنت که توسط کریستوفر کلی رابینسون و ادوارد .م. کرنشاو در دانشکده جامعه شناسی دانشگاه ایالتی اوهایو ارائه گردیده و شاخص هایی چون سطح توسعه فناوري‌ ، فضاي باز سياسي/ دموكراسي ، آموزش و پرورش، وجود بخش بزرگ خدماتی ، تراكم مخابراتي، سرمايه‌گذاري خارجي ، يكنواختي نژادي ، نابرابري بخشي ، تراكم جمعيت، حجم صادرات را معرفی نموده است. (.(Robinson & Crenshaw, 2002 مدل یک شاخص جدید از قابلیت های فن آوری برای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه که توسط آرچیوبیوگی و کوکو درزمینه ارزیابی آمادگی الکترونیکی ارائه گردیده است. (2004 ، Archibugi & Coco). مدل بیان نیازهای گوناگون کاربردهای مختلف کسب و کار الکترونیکی که توسط تیم تحقیقاتی آمادگی الکترونکی ماساچوست دانشگاه MIT ارائه گردیده و شاخص هایی چون دسترسی ، ظرفیت سازی اقتصادی/ اجتماعی ، فرصت های ارزش محور را معرفی نموده است. مدل گزارش مذاکره مدل شبکه( CIDCM) که توسط مرکز توسعه بین المللی و مدیریت تضاد در دانشگاه مریلند ارائه گردیده و شاخص هایی چون پيش زمينه و تاريخچه، عوامل اصلی توسعة اينترنت ، توسعه اینترنت و سیاست فاوا ، مذاكرات ميان بازيگران اصلي توسعه اينترنت كشور را معرفی نموده است. (Mesgarzadeh and Sepehr, 2012). مدل سنجش ميزان آمادگي کشورهای اروپایی در رسيدن به اهداف جامعه اطلاعاتي از طریق ارزیابی نشان گر های جامعه اطلاعاتی ( SIBIS) که توسط جامعه اطلاعاتی اروپا ارائه گردیده و شاخص هایی چون مخابرات راه دور و دسترسي شبكه اي ، اينترنت در تحقيق توسعه ، امنيت و اعتماد ، آموزش و تحصيل ، مشاغل و اصناف ، اشتغال و مهارت هاي فني ، توسعه خدمات اجتماعي ، تجارت الكترونيكي ، دولت الكترونيكي ، بهداشت و حمل و نقل را معرفی نموده است. (SIBIS,2003). مدل ارزیابی پیشرفت تجارت الکترونیکی و فن آوری اطلاعات در جوامع ( ASEAN,2005) که توسط گروهی از کشورهای آسیایی با همکاری IBM ارائه گردیده و شاخص هایی چون تجارت الکترونیکی ، اجتماع الکترونیکی ، دولت الکترونیکی ،آزادی تجارت خدمات و کالاهای فن آوری اطلاعات ، زیرساخت قوی را معرفی نموده است. (ASEAN,2005). مدل غلبه بر شکاف دیجیتالی کشورها(Kenny) که توسط بانک جهانی به منظور شناسایی شکاف دیجیتالی کشورها با شاخص های معین ارائه گردیده است. (Kenny,2006). مدل فراهم سازی زیرساخت ها و آموزش مردم در توانایی استفاده از رایانه و اینترنت ( ITU) که توسط اتحادیه جهانی مخابرات ارائه گردیده و شاخص هایی چون درآمد ناخالص ملی، نسبت تعرفه های تلفن به درآمد مردم ، تعداد مشترکین تلفن همراه در هر صد نفر ، میزان درآمد مخابرات از ارائه خدمات تلفن ، میزان درآمد مخابرات از ارائه خدمات تلفن همراه، میزان تجارت تجهیزات فن آوری اطلاعات ، درصد خانه های دارای تلفن ، درصد خانه هایی که به اینترنت دسترسی دارند را مورد مطالعه قرار داده است. (ITU,2007). همان طور که در مطالب فوق ملاحظه می شود مدل های ارزیابی آمادگی الکترونیکی در سطح ملی بسیار متعدد هستند و هر کدام از زاویه دید خود به ارزیابی آمادگی الکترونیک پرداخته اند . اما مدل های آمادگی الکترونیکی در سطح سازمانی تا کنون بسیار اندک بوده و صرفا فقط متناسب با آن منطقه می باشد. (Mehri, 2016 & Abdollahian). در ذیل به بیان مدل های آمادگی الکترونیکی در سطح سازمانی پرداخته می شود. مدل بلوغ کسب و کار الکترونیک ( EMM,2003) که توسط دانشگاه کارنگی ملون کامجی در ایالات متحده ارائه گردیده و شاخص هایی چون راهبرد، سازمان و شایستگی ها ، مدیریت عملکرد ، تحویل و عملیات ، فرایندهای ارزش شبکه ، امنیت و حریم خصوصی ، سیستم ها ، تکنولوژی، مالیات، قانون را معرفی نموده است. (Informatics Newsletter, No. 87, 2003). مدل آزمون ظرفیت دولت الکترونیکی( KPMG,2000) که توسط شرکت مشاوره ای KPMG ارائه گردیده و شاخص هایی چون راهبرد الکترونیکی ، معماری، مدیریت ریسک و پروژه ، قابلیت سازمانی، مدیریت زنجیره ارزش، مدیریت عملکرد را معرفی نموده است. (2000 ، KPMG). مدل ارزیابی هدایت و رهبری الکترونیکی ادارات و وزارتخانه های دولتی (P3I3,2003) که توسط گروه فن آوری الکترونیکی در هند ارائه گردیده و شاخص هایی چون آمادگی فن آوری اطلاعات ، سیاست فن آوری اطلاعات ، نیروی انسانی، زیرساخت فن آوری اطلاعات، فرایند ، فواید فن آوری اطلاعات، صلاحیت و شایستگی را معرفی نموده است. (IMRB Electronic Technology Group, 2003).مدل آمادگی الکترونیکی مشاهده شده  ( PERM,2003) ) که با همکاری دانشگاه های منچستر و اوکلند ارائه گردیده و شاخص آمادگی الکترونیکی سازمانی دریافتی( POER) با زیر شاخص هایی چون آگاهی ،منابع انسانی ، منابع کسب و کار ، منابع فنی، تعهد ، راهبری و هدایت و شاخص آمادگی الکترونیکی سازمانی دریافتی ( PEER) با زیر شاخص هایی چون آمادگی نیروهای بازار، آمادگی الکترونیکی دولت، آمادگی الکترونیکی صنایع پشتیبان معرفی نموده است. (Informatics Newsletter, No. 87, 2003). مدل جامع سنجش آمادگی الکترونیکی سازمان ها که توسط میوتولا و براکل (2006) ارائه گردیده و شاخص هایی چون سازمانی ، اطلاعاتی ، ارتباط با محیط بیرونی ، منابع انسانی ، فن آوری اطلاعات و ارتباطات را معرفی نموده است. (2006، Mutula & Van Brakel). در کشور ایران مدل های متفاوتی توسط محققان ایرانی تهیه گردیده که به بیان آن ها می پردازیم: جعفری (Jafari,2002)، پژوهشی با عنوان « بررسی دانشگاه های مجازی به منظور ارائه یک مدل مناسب جهت نظام آموزش عالی کشور» انجام داده است. مؤلفه های الگوی ارائه شده عبارت بودند از: فلسفه و اهداف، مبانی نظری، زیرساخت انسانی، زیرساخت فناوری، زیرساخت تعلیم و تربیت، زیرساخت فرهنگی- اجتماعی- ارزشی، زیرساخت اقتصادی، زیرساخت مدیریت و رهبری، زیرساخت خدمات اداری و نظام پشتیبانی و مراحل اجرایی. قائنی و عبدالحق (Ghaeni and Abdul Haq, 2009) " در پژوهشی تحت عنوان" ارایه¬ي مدلی جهت ارزیابی آمادگی استقرار یادگیري الکترونیکی در سازمان¬هاي ایرانی" پرداختند؛ این مدل بر پایه چهار عامل فنی، فرهنگی، منابع انسانی و ساختاري قرار دارد. حسن زاده و همکاران (Hassanzadeh et al., 2010). ، در پژوهشی تحت عنوان "شناسایی و سنجش شاخص‌هایی جهت طراحی مدل آموزش الکترونیکی" به این نتیجه رسیدند که شاخص های شناسایی شده بعد مدیریتی شامل برنامه ریزی محتوای آموزشی، محیط یادگیری، توزیع اطلاعات، نیروی انسانی متخصص در مدیریت و شاخص های بعد فنی شامل زیر ساخت‌های فن آوری: الف) نرم افزار. ب) سخت افزار و اینترنت و در نهایت شاخص های بعد ارزیابی نیز شامل ارزیابی فراگیران، ارزیابی قوانین یادگیری و ارزیابی توسعه محتوا می‌باشند. داراب (Darab, 2010). نیز در پژوهشی با عنوان «طراحی مدل ارزیابی آمادگی یادگیری الکترونیکی در دانشگاه های ایران» سه بعد اصلی آمادگی شامل آمادگی سخت، آمادگی نرم و نظارت و هماهنگی وپشتیبانی و چهارده شاخص اصلی شامل سیاست آموزشی، مدیریت، استاندارد، محتوا، قوانین و مقررات، منابع مالی، منابع انسانی، فرهنگ، امنیت، تجهیزات، سخت افزاری، شبکه ارتباطی، و در نهایت، نظارت، هماهنگی و پشتیبانی» را در نظر می گیرد. بهزادی (Behzadi, 2011) در پژوهشی تحت عنوان "سنجش آمادگی استقرارسیستم های یادگیری الکترونیکی درسازمان ها وموسسات مالی (بانک ملی ایران) "، یک چهارچوب بومی شده ای متشکل از هفت بعد آمادگی شامل: آمادگی فن آوری، آمادگی مالی، آمادگی منابع انسانی، آمادگی کسب وکار، آمادگی محتوا، آمادگی فرایندآموزشی و آمادگی فرهنگ انتخاب شده است .خیراندیش (Kheirandish, 2011) در پژوهشی تحت عنوان «الگوی امکان سنجی اجرای آموزش مجازی در شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران» به این نتیجه دست یافتند که: مؤلفه های فنی- تکنولوژیکی، فرهنگی- اجتماعی، آموزشی، حقوقی- اداری، راهبردی و اقتصادی، عوامل مؤثر و قابل قبول برای ارزیابی اجرای آموزش مجازی بودند. کریمیان وفرخی (Karimian and Farrokhi, 2018). درپژوهشی تحت عنوان «ارائه الگوی هفت مرحله ای توسعه آموزش مجازی در طرح تحول و نوآوری آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی شیراز در منطقه پنج » به این نتیجه رسیدند که برای توسعه آموزش مجازی هشت گام تعلیم نیروی انسانی ،تنظیم قوانین،تشویق و انگیزش،تولید محتوای الکترونیکی،تامین زیر ساخت ،تولید ونشر دانش،توسعه مجازی سازی وتازگی ونوآوری به عنوان راهبردهای اصلی تعیین شدند . نجفی هزار جریبی وکوپایی (Najafi Hezar Jeribi and Kopai, 2017). در پژوهشی تحت عنوان«طراحی مدل مدیریت آموزش از راه دور،برای نظام آموزش عالی ایران (دانشگاه پیام نور)»به این نتیجه دست یافتند که مؤلفه های اصلی مدیریت آموزش از دور شامل عامل محیطی،مشتری مداری،فن آوری،رهبری وبصیرت است.باقری مجد وصدقی بوکانی (Bagheri Majd and Sadghi Bokani, 2017)در پژوهشی تحت عنوان «الگوی آمادگی آموزش الکترونیکی در نظام آموزش دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد» پنج عامل پداگوژی،رفتاری،مدیریتی،ساختاری،اقتصادی،فرهنگی،زمینه ای،تکنولوژی وفردی حرفه ای شناسایی نمودند.اسماعیل نیا وهمکاران (Ismail Nia et al., 2017 در پژوهشی تحت عنوان «ارائه مدل تعادلی آموزش های مجازی در دانشگاه فرهنگیان در راستای توسعه منابع انسانی» مقوله ها درقالب چهارده مقوله اصلی در دل ابعاد شش گانه مدل پارادایمی به صورت موجبات علی(فعالیت های یاددهی ویادگیری،کنشگران انسانی،مدیریت)مقوله اصلی : تعالی آموزش مجازی دانشگاه فرهنگیان (بهبود کیفیت)،راهبردها(سطح خرد)، سطح میانی،سطح کلان)شرایط زمینه ای(ماهیت آموزش های مجازی دانشگاه فرهنگیان)،شرایط مداخله گر (اینترنت،امکانات سخت فزاری،وب)وپیامدهای فردی،پیامدهای سازمانی،پیامدهای فراسازمانی)قرار گرفتند. اورعی وهمکاران (Orei et al., 2017. در پژوهشی تحت عنوان«ارائه مدل سنجش آمادگی تجارت الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی ایران»برای سنجش سطح آمادگی تجارت الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی، هفده بعد در مقوله آمادگی سخت شامل بعد دسترسی ، آمادگی زیر ساخت فاوا ومقوله آمادگی نرم شامل ابعاد ویژگی های سازمانی،اطلاعاتی،مالی ،امنیت اطلاعات،نیروی انسانی،فرهنگ سازمانی،تجارت الکترونیک،مدیریت،میزان مقررات حقوقی وقانونی وسیاست ها وراهبردهای مربوط به فاوا وتجارت الکترونیک ،ارتباط با محیط بیرونی ،میزان خدمات وفعالیت های نیازمند به فاوا،آمادگی محصولات،آمادگی عامل های مربوط به مشتریان،تامین کنندگان ورقبا شناسایی گردید. خان و ارلی (Khan and Early, 2001). در پژوهشی با عنوان "یک چهارچوب برای سیستم های مبتنی بر وب، چهارچوبی برای آموزش مجازی" تدوین کرده که شامل 8 بخش است که این بخش ها عبارت هستند از: 1- پداگوژی2- تکنولوژی3- طراحی میانجی (رابط)؛ 4- ارزشیابی5- مدیریت؛ 6- منابع حمایتی؛. 7- اخلاق؛. 8- سازمانی. آباس و کائور ( (Abas and Kaur, 2004). براي" ارزيابي آمادگي الكترونيكي چهار گروه مديران و سياست گذاران، پشتيباني كنندگان و مجريان، مدرسان، و يادگيرندگان در مالزي" را مورد بررسي قرار دادند. بررسي اين محققان در دو بخش ويژگي¬هاي جمعيت شناختي و ارزيابي آمادگي در هشت بعد يادگيرندگان، مديران، محتوا، كاركنان، فني، مالي، محيطي، و فرهنگي مي¬باشد. اونیات و لوبکا (Oniat and Lubka, 2012). با عنوان «مدل ارزیابی آمادگی آموزش الکترونیکی در دانشگاه برتر اوگاندایی" مدل مناسب ارزیابی آمادگی آموزش الکترونیکی، مدلی است که به پنج مولفه آگاهی، فرهنگ، فن آوری، پداگوژی ومحتوا توجه می کند. با توجه به مطالعات صورت گرفته در کشور، عبور از رویکرد مدیریت سنتی و حضوری برای ورود مدیریت با رویکرد کلاس های آموزشی الکترونیکی و شناسایی وجوه تمایز این دو موضوع جدیدی است که کمتر به آن توجه شده است.

در حال حاضر، فقدان مدلی جامع از پیاده سازی آموزش مجازی در اموزش و پرورش استان فارس که بتواند تمامی عوامل موثر بر توانمندسازی و پیشرفت شغلی افراد را شناسایی کند، موجب بروز مشکلات و تنگناهایی در نظام آموزش کارکنان شده است . در عصر حاضر نظام های آموزشی همواره در معرض اصلاحات و بازنگری قرار دارند. عمده ترین دلایل این اصلاحات همسوکردن نظام آموزشی با تحولات و تغییرات فن آوری، تغییر از آموزش سنتی به سوی آموزش مجازی و آنلاین می باشد.. به همین منظور، نیاز به اصلاحات در شیوه های کنونی و استفاده از راه حل های نوآورانه و پایدار در ارتباط با روند آموزش و توانمندسازی کارکنان احساس می شود. از ابتدای حرکت از آموزش حضوری و سنتی به سوی اجرای آموزش مجازی و آنلاین در نظام آموزشی کارکنان تاکنون، همواره شاهد بروز مشکلاتی در این زمینه بوده ایم و بر همین اساس اقداماتی در جهت بازبینی و اصلاح فرآیندهای برنامه های آموزشی و متوازن سازی توزیع بین رشته های مختلف شغلی، انجام پذیرفته است. با این وجود براساس مشاهدات عینی از نظام آموزش سنتی کارکنان و بازخوردهای موجود از طرف کارکنان، مدیران و ارزیابان عملکرد ، می توان استنباط کرد که هیچ کدام از اهداف مورد نظر محقق نشده و برنامه آموزش سنتی کارکنان همچنان نیازمند بازنگری و اصلاحاتی جدید جهت حرکت به سمت مجازی شدن و دستیابی به کارآمدی لازم است. بر این اساس، نظام آموزش کارکنان نیازمند برنامه ای جامع پیاده سازی اموزش مجازی و آنلاین می باشد.؛ برنامه ای که کاربست آن شناسایی و پرورش استعدادهای کارکنان و ایجاد زمینه و ساز و کارهای مناسب برای رشد و بالندگی آنان به عنوان سرمایه های انسانی، تقویت و درونی کردن احساس مسوولیت برای ایفای نقش سازنده در سازمان و حمایت از تمامی کارکنان به منظور بهره مندی از توانمندی ها و قابلیت های گوناگون آن ها در راستای توانمندسازی و توسعه ی پایدار در سازمان است. لذا در این پژوهش، ما در صدد پاسخ به این سوال هستیم که، مدل مناسب برای پیاده سازی آموزش مجازی و آنلاین در آموزش و پرورش استان فارس کدام است؟

سوال های پژوهش

1-       شاخص ها و مولفه های آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی کدامند ؟

2-       مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی چگونه است ؟

3-       آیا مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی از برازش مناسب برخوردار است ؟

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف، پژوهش کاربردی است زیرا به منظور حل سریع مسائل، مشکلات و اتخاذ تدابیر لازم در جهت پیاده سازی آموزش محازی در اداره کل آموزش و پرورش استان فارس انجام شده است تا از این طریق بتوان موانع و مشکلات موجود را با برنامه ریزی دقیق و اصولی از میان برداشت و یا به شدت از آن ها جلوگیری نمود. از نظر رویکرد و نوع داده ها، این پژوهش آمیخته- اکتشافی است که به صورت کیفی – کمّی انجام گرفته است. در بخش کیفی با توجه به اهداف و ماهیت مسئله پژوهش در راستای " طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش استان فارس " این مطالعه در چارچوب پارادایم تفسیری و روش شناسی کیفی انجام گرفت . به منظور مطالعه عمیق و دستیابی به ابعاد و مؤلفه های پیاده سازی آموزش مجازی مطالعه موردی در استان فارس انجام شد.  دلیل انتخاب رویکرد کیفی (نسبت به رویکرد کمی(  برای تحلیل دیدگاه های مطلعین و مسئولین در این مرحله از پژوهش این بود که رویکردی کیفی، رویکردی نظامدار و ذهنی برای توصیف تجارب زنده و معنی بخشیدن به آن هاست که منجر به افزایش بینش، درک و آگاهی از تجارب انسانی می شود. شرکت کنندگان در بخش کیفی شامل 30 نفر از افراد خبره در حوزه آموزش مجازی ( افرادی که دارای مقاله، کتاب و طرح های پژوهشی در این حوزه بودند و یا استادان دانشگاه در رشته علوم تربیتی و معلمان شاغل در آموزش و پرورش با سابقه تدریس بالا ) بوده است. ازنظر جنسیت 12 نفر مرد و 8 نفر نیز زن بودند..در بخش کیفی از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است و با استفاده از اصل اشباع داده ها تعداد نمونه را در این بخش 20 نفر تشکیل دادند که از این تعداد 15 نفر از اساتید دانشگاه، 5 نفر از مدیران سایر دستگاه های اجرایی و 10 نفر از کارشناسان آموزش سایر دستگاه های اجرایی بودند. از این تعداد ذکر شده، تعداد 15 نفر حداقل دارای مدرک تحصیلی دکتری، 15 نفر دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس بودند. از نظر جنسیتی نیز، تعداد 20 نفر مرد و 10 نفر زن بودند. همه این افراد نیز حداقل ده سال سابقه خدمت در نظام آموزشی و اداری را داشتند.. ابزار گردآوری داده ها، در بخش کیفی شامل دو بخش میدانی( پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختمند با طرح پنج سوال و کتابخانه ای بود).در مرحله بعد که به مرحله ابزارسازی معروف است بر اساس مضامین به دست آمده از بخش کیفی پژوهش، پرسش نامه جهت ارزیابی مدل از دیدگاه خبرگان و بررسی اسناد و مدارک آموزش و پرورش تنظیم گردید و به تأیید تیم پژوهشی رساله رسید. پرسشنامه محقق ساخته پیاده سازی آموزش مجازی در اداره کل آموزش و پرورش فارس شامل 4 بعد و 13 مؤلفه بود که با مقیاس پنج گانه لیکرت در56 گویه (14 گویه کیفیت آموزشی، 16 گویه کیفیت فنی ، 10 گویه اثربخشی آموزشی و16 گویه زیرساخت های انسانی و سیستمی) تنظیم شد. بخش دوم این پژوهش یک طرح تحقیق کمّی است که با هدف ارزیابی و برازش مدل پیشنهادی به دست آمده از بخش کیفی انجام شد و روش انجام آن توصیفی پیمایشی بود.جامعۀ آماری این پژوهش، شامل مدیران ،کارکنان و معلمان مشغول به تدریس یا فعالیت اجرایی و مدیریتی در نواحی مختلف آموزش و پرورش استان فارس بودند. جامعه آماری تعداد 61205 نفر بود. نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای( 160 نفر مرد و222نفر زن) انجام شد و با استفاده از جدول مورگان (1979) تعداد 382 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و پرسشنامه بین آنان توزیع گردید. در بخش کمی، ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته بود که برای ارزیابی مدل پیشنهادی بخش کیفی استفاده شد. پس از سنجش روایی صوری که در بخش کیفی توسط متخصصین انجام شد، در این پژوهش پرسشنامه در اختیار 20 نفر از خبرگان قرار گرفت و نسبت روایی محتوایی (CVR) طبق فرمول لاوشه محاسبه گردید و با توجه به این که روایی گویه ها بالاتر از میزان حد نصاب42 / 0 در جدول استاندارد لاوشه بود، مورد پذیرش قرار گرفتند. سپس برای پاسخ به سؤال های پژوهش و بررسی برازش مدل از مدل سازی معادلات ساختاری و شاخص های برازش مطلق، شاخص های برازش تطبیقی استفاده کردیم. عملیات مربوط به آمار استنباطی با استفاده از نرم افزار Lisrel-8  انجام شد.

یافته ها

سوال اول : شاخص ها و مولفه های آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی کدامند؟

در پژوهش حاضر از روش تحلیل مضمون برای تحلیل داده­های کیفی استفاده شده است .تحليل تم روشي براي تعيين، تحليل و بيان الگوهاي (تم‌ها) موجود درون داده‌ها است اين روش، داده‌ها را سازمان‌دهی و در قالب جزئيات توصيف می‌کند. كلارك و برون (2006) مراحل شش‌گانه را براي تحليل تم ارائه نموده‌اند. در مرحله اول آشنايي با داده‌ها صورت می‌گیرد؛ در این مرحله با عمق محتوايي داده‌ها آشنا می‌شويم. مرحله دوم به ايجاد كدهاي اوليه می‌پردازد؛ كدها ويژگي داده­هایی را معرفي می‌نمایند كه به نظر محقق جالب می‌باشد. در اين مرحله 177 كد اوليه از متون و مقالات احصاء شد. در مرحله سوم که جستجوي كدهاي گزينشي نام دارد؛ هدف دسته‌بندی كدهاي مختلف در قالب كدهاي گزينشي و مرتب­كردن همه خلاصه داده­های كدگذاري می‌باشد که 84 كد گزينشي به­دست آمد. در مرحله چهارم تم‌های فرعي شکل‌ می‌گیرد؛ اين مرحله شامل دو مرحله بازبيني و تصفيه و شکل‌دهی به تم‌های فرعي است. مرحله اول شامل بازبيني در سطح خلاصه­های كدگذاري شده است. در مرحله دوم اعتبار تم‌های فرعي در رابطه با مجموعه داده‌ها در نظر گرفته می‌شود. در اين مرحله 13 تم فرعي به دست آمد. مرحله پنجم به تعريف و نام‌گذاری تم‌های اصلي می‌پردازد؛ در اين مرحله، تم‌های اصلي كه براي تحليل ارائه‌شده، تعريف و مورد بازبيني مجدد قرار می‌گیرد، سپس داده های داخل آن­ها تحليل می‌شود. به‌وسیله تعريف و بازبيني­كردن، ماهيت آن چيزي كه يك تم در مورد آن بحث می‌کند مشخص‌شده و تعيين می‌گردد كه هر تم اصلي كدام جنبه از داده‌ها را در خود دارد. در اين مرحله از ميان تم‌های فرعي یک تم اصلي به دست آمد. در مرحله آخر گزارش تهيه می‌شود؛ مرحله ششم زماني شروع می‌شود كه محقق مجموعه‌ای از تم‌های اصلي كاملاً انتزاعي و منطبق با ساختارهاي زمینه‌ای تحقيق در اختيار داشته باشد. اين مرحله شامل تحليل پاياني و نگارش گزارش است. فراگرد تحليل تم زماني آغاز مي‌شود كه تحليلگر الگوهاي معنايي و موضوعاتي كه جذابيت بالقوه دارند را مورد نظر قرار مي‌دهد. اين تحليل شامل يك رفت و برگشت مستمر بين مجموعه داده‌ها و مجموعه كدگذاري‌ها، و تحليل داده‌هايي است كه به وجود مي‌آمده‌اند. نگارش تحليل از همان مرحله اول شروع مي‌شود. به طور كلي هيچ راه منحصر به فردي براي شروع مطالعه در مورد تحليل تم وجود ندارد. تحليل تم فراگردي بازگشتي است كه در آن حركت رفت و برگشتي در بين مراحل ذكر شده وجود دارد. به علاوه تحليل تم فراگردي است كه در طول زمان بايد انجام پذيرد، به اين معني كه محقق در طول زمان داده­ها را گردآوري و تحليل خواهد كرد. ايجاد كدهاي اوليه زماني شروع مي‌شود كه محقق داده‌ها را خوانده و با آن­ها آشنايي پيدا كرده است. اين مرحله شامل ايجاد كدهاي اوليه از داده‌ها است. كدها يك ويژگي داده‌ها را معرفي مي‌نمايند كه به نظر تحليل‌گر جالب مي‌رسد .داده‌هاي كدگذاري شده از واحدهاي تحليل (تم‌ها) متفاوت هستند. كدگذاري را مي‌توان به صورت دستي يا از طريق برنامه‌هاي نرم‌افزاري انجام داد. در این پژوهش کدگذاری­ها به صورت نرم افزاری انجام شد. ، مفاهیم اولیه­ای که از تحلیل مضمون و بررسی ادبیات پژوهش، طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش و مقالات و کتب حاصل شده، ارائه شد. شاخص‎های شناسایی شده همان گزاره­های کلامی هستند که از پاسخ به سوالات به دست آمده و بعد از استخراج کلیه این گزاره­های کلامی، برخی دارای اشتراک بودند که براساس ادبیات و مبانی نظری موجود دسته­بندی شدند و براساس آن مفاهیم ثانویه شکل گرفتند.

 

 

شکل1: ابر کدها

در مرحله جستجوي كدهاي گزينشي (مضامین پایه) دسته‌بندي كدهاي مختلف در قالب كدهاي گزينشي و مرتب كردن همه خلاصه داده‌هاي كدگذاري شده است که 13 کد گزینشی براي ايجاد يك تم كلي به دست آمد. مرحله تعريف و نام گذاري تم‌هاي اصلي زماني شروع مي‌شود كه يك تصوير رضايت‌بخش از تم‌ها وجود داشته باشد. محقق در اين مرحله، تم‌هاي اصلي را كه براي تحليل ارائه كرده، تعريف نموده و مورد بازبيني مجدد قرار مي‌دهد، سپس داده‌هاي داخل آن­ها را تحليل مي‌كند. به وسيله تعريف و بازبينی­کردن، ماهيت آن چيزي كه يك تم در مورد آن بحث مي‌كند مشخص شده و تعيين مي‌گردد كه هر تم اصلي كدام جنبه از داده‌ها را در خود دارد. در اين مرحله محقق در نهايت پس از رفت و برگشت در ميان تم‌هاي فرعي به یک تم اصلي دست يافت، كه در زمينه مورد نظر تحقيق قابل تبيين مي‌باشد. در ذيل برخي از تم‌هاي فرعي كه تم‌هاي اصلي از آن­ها استخراج شده آورده شده است.

 

 

 

جدول 1: شناسایی مضمون فراگیر

مفهوم فراگیری	مفهوم سازنده	مفهوم گزینشی	مفهوم اولیه
مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش استان فارس	کیفیت فنی	خدمات یادگیری	دسترسی به خدمات آموزشی فراگیر
			جذابیت کلاس آموزشی
			عدم محدودیت زمانی و مکانی
			سرعت و هزینه مناسب
			درک مناسب از خدمات
			پاسخگویی 24 ساعته
		سیستم فنی	سهولت استفاده
			دسترسی به اینترنتی
			شخصی سازی سیستم آموزشی
			سهولت یادگیری
			ملزومات کاربری
			ویژگی های سیستم آموزشی
			ابزار و فناوری پیشرفته
			اطمینان پذیری سیستم
			براورده سازی نیازهای سیستم
			امنیت سیستم آموزشی
	کیفیت آموزشی	سیستم تحصیلی	تعاملی و ارتباطی بودن
			جایگزینی آموزش نوین با آموزش سنتی
			ترویج سیستم یادگیری الکترونیکی
			تنوع یادگیری
			اثربخش آموزش
		مسائل اخلاقی و حقوقی	مسئولیت پذیری
			احترام متقابل
			فرهنگ همکاری
			ایفای نقش پویا
		وضعیت یادگیرنده	رفتار یادگیرنده
			افزایش انگیزه یادگیری
			تجربه مناسب یادگیرنده
			خود-بهره وری یادگیرنده
		وضعیت اساتید	هنجار ذهنی اساتید
			تمایل آموزگار با یادگیری مجازی
			پاسخگو بودن اساتید
			ارتباطات تعاملی اساتید
			جایگزینی گرایشات سنتی و نوین
			همکاری اساتید
		کیفیت اطلاعات	بهره وری فردی و آموزشی
			قابلیت درک اطلاعات
			قابلیت استفاده اطلاعات آموزشی
			محتوای به روز
			کیفیت طراحی محتوا
			دسترسی گسترده و یکپارچه اطلاعاتی
			قابلیت استفاده بدون محدودیت
			دقت و صحت اطلاعات
	اثربخشی آموزشی	بهره وری دانش	شفافیت دانشی
			هدف گذاری آموزشی
			برنامه ریزی و مدیریت آموزشی
			آینده نگری آموزشی
			تفکر انتقادی
			تکنیک های حل مسئله
		مدیریت ارتباطات	شبکه سازی
			تاثیر گذاری و نفوذ بر دیگران
			اعتدال در برخورد با دیگران
			تعامل و همکاری با دیگران
			قدرت مذاکره و اقناع
			کار تیمی
			اطلاع رسانی و آگاه سازی دانشجویان و اساتید
		پشتیبانی از سیستم های آموزشی	ایجاد انگیزه
			تامین امکانات و بودجه کافی
			تصویب قوانین تسهیل ایجاد آموزش مجازی
			نظارت بر آموزش
			سیستم تسهیل پیاده سازی آموزش مجازی
			قانون مند سازی آموزش
		ویژگی های فردی	روحیه مشارکتی(جمع پذیری)
			انعطاف پذیری و انطباق با محیط
اصلاح نگرش
توسعه ی فردی
خلاقیت و نوآوری
قدرت یادگیرندگی و سرعت انتقال
روحیه انتقاد پذیری
خودباوری
زیرساخت های انسانی و سیستمی	موارد سیستمی	عدم ارتباط چهره به چهره (ارتباط چشمی)
		روند کند تعاملات
		مشارکت پایین
		پیچیدگی ساختار نوین آموزشی
		عدم زمان کافی
		عدم بودجه بندی مناسب
		در اولویت نبودن یادگیری مجازی
		تنش های ناشی از نوین بودن آموزشی (استرس)
		عدم نیازسنجی مناسب
	موارد انسانی	عدم تمایل به تغییر سیستم آموزشی سنتی
		عدم نگرش مثبت به یادگیری مجازی
		غرض ورزی
		عدم آشنایی اساتید
		عدم تخصص اساتید در زمینه آموزش مجازی

مرحله تهيه گزارش زماني شروع مي‌شود كه محقق مجموعه‌اي از تم‌هاي اصلي كاملاً انتزاعي و منطبق با ساختارهاي زمينه‌اي تحقيق در اختيار داشته باشد. اين مرحله شامل تحليل پاياني و نگارش گزارش است. كه در پايان ارائه خواهد شد. پس از بررسی و تحلیل متون با استفاده از روش تحلیل تم و طی نمودن مراحل شش‌گانه، تم‌های فرعی و اصلی مطابق جدول به‌دست‌آمده است.

سوال دوم و سوم : مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی چگونه است؟ و آیا مدل از برازش مناسب برخوردار است؟

 

بر اساس جدول فوق، الگوی تحقیق مشتمل بر 1 مضمون فراگیر و 4 مضمون سازمان دهنده و 13 مضمون پایه ای بوده است. در نهایت براساس مقوله های نهایی، مدل پژوهش ارائه شده است:

 

شکل2: طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش  کنترل کیفیت تحلیل تحلیل کیفی انجام شده (خروجی اطلس تی)

برای ارزیابی پایایی پژوهش از ضریب کاپا استفاده شده است که توسط کوهن (1960) برای محاسبه توافق مورد انتظار آن را ابداع کرده است. در فرمول کاپا، Po میزان توافق مشاهده شده و Pe میزان توافق مورد انتظار است. مقدار کاپا بین صفر و یک نوسان دارد و هر چه به یک نزدیکتر باشد نشاندهنده توافق بیشتر بین کدگذاران است.

 

جدول2: متقاطع کدگذار اول و دوم

مجموع کدگذار اول	نظر کدگذار دوم
	خیر	بله
79	2	77	بله	نظر کدگذار اول
5	3	2	خیر
84	5	79	مجموع کدگذار دوم

 

همانطور که در جدول 2  مشاهده می­شود، مجموع کدگذار اول و دوم برای 84 مقاله نشان دهنده میزان توافق در تعداد می­باشد.

جدول 3: مقادیر اندازه توافق

	مقدار	عدد معناداری
کاپای مقدار توافق	91/0	001/0
تعداد موارد	84

 

با توجه به مقدار کاپا (0.91) توافق بین کدگذاران در سطح بالا وجود داشته است. بنابراین فرض استقلال کدهای استخراجی رد و وابستگی کدهای استخراجی به یکدیگر تأیید می­شود، بنابراین می­توان ادعا کرد که ابزار مورد استفاده برای استخراج کدها از پایایی کافی برخوردار بوده­اند. در این پژوهش از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای آزمون نرمال بودن داده‌ها استفاده شده است. اين آزمون از نوع ناپارامتري است و براي ارزيابي همقوارگي متغيرهاي رتبه‌اي در دو نمونه (مستقل و يا غير مستقل) و يا همقوارگي توزيع يك نمونه با توزيعي كه براي جامعه فرض شده است، به كار مي‌رود. اسميرنف يك نمونه‌اي در مواردي به كار مي‌رود كه متغيرها رتبه‌اي باشند و توزيع متغير رتبه‌اي را در جامعه بتوان مشخص نمود. اين آزمون از طريق مقايسه توزيع فراواني‌هاي نسبي مشاهده شده در نمونه  با توزيع فراواني‌هاي نسبي جامعه  انجام مي‌گيرد. اين آزمون ناپارامتري است و بدون توزيع است اما بايد توزيع متغير در جامعه براي هر يك از رتبه‌هاي مقياس رتبه‌اي در جامعه به طور نسبي در نظر گرفته شود كه آن را نسبت مورد انتظار مي‌نامند. اگر توزیع داده‌ها نرمال باشد می‌توان از آزمون‌های آماری استنباطی استفاده کرد. برای بررسی نرمال بودن داده‌ها فرض صفر مبتنی بر این است که توزیع داده‌ها نرمال است. این آزمون در سطح خطای 5% تست می‌شود. اگر مقدار معناداری بزرگتر مساوی سطح خطای 05/0 بدست آید، دلیلی برای رد فرض صفر وجود نخواهد داشت. بنابراین توزیع داده‌ها نرمال خواهد بود. برای آزمون نرمال بوده داده‌ها فرض‌های آماری به صورت زیر تنظیم می‌شود:

جدول 4: آزمون نرمال بودن داده‌ها

متغیرها	آماره کلموگروف اسمیرنوف	سطح معناداری	نتیجه آزمون
کیفیت فنی	847/0	183/0	نرمال
کیفیت آموزشی	968/0	345/0	نرمال
اثربخشی آموزشی	857/0	245/0	نرمال
زیرساخت های انسانی و سیستمی	910/0	117/0	نرمال

براساس نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف در تمامی موارد مقدارمعناداری بزرگتر از سطح خطا (05/0) بدست آمده است. بنابراین دلیلی برای رد فرض صفر وجود ندارد و توزیع داده‌ها نرمال است. در این بخش با استفاده از اطلاعات گرد آوری شده از طریق پرسشنامه اي که بر اساس شاخص هاي شناسایی شده طراحی شد و در بین نمونه آماري از جامعۀ مورد مطالعه توزیع گردید، شاخص هاي مربوط به مؤلفه ها از لحاظ کمی مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفتند که نتایج در ادامه آمده است. پیش از اقدام به استفاده از روش تحلیل عامل باید از کافی بودن حجم نمونه جهت تحلیل عاملی اطمینان حاصل شود. یکی از روش‌های بررسی کفایت نمونه جهت تحلیل عاملی محاسبه شاخص کفایت نمونه¹ است که آن را با نماد KMO نمایش می‌دهند. برونداد نرم‌افزار SPSS برای آماره KMO مانند زیر است:

جدول 5: برونداد نرم‌افزار SPSS برای KMO

0.868	ضریب کی ام او برای تعیین بسندگی حجم نمونه
1123.154	آماره کای اسکور	آماره آزمون بارتلت
216	درجه آزادی
0.000	سطح معناداری

 

اگر مقدار شاخص KMO بیش از 7/0 باشد حجم نمونه برای تحلیل عاملی مناسب است. مقدار KMO نیز 868/0 و در بازه مورد قبول بدست آمد، بنابراین مرحله دوم شروع می‌شود.

نتایج تحلیل عاملی مقیاس‌ متغیر کیفیت فنی شامل 2 متغیر پنهان و 16 متغیر قابل مشاهده می باشد  بار عاملی مشاهده در تمامی موارد مقداری بزرگتر از 3/0 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیرهای پنهان (ابعاد هر یک از سازه‌های اصلی) با متغیرهای قابل مشاهده قابل قبول است. پس از اینکه همبستگی متغیرها شناسائی گردید باید آزمون معناداری صورت گیرد. جهت بررسی معنادار بودن رابطه بین متغیرها از آماره t-value استفاده می‌شود. چون معناداری در سطح خطای 05/0 بررسی می‌شود بنابراین اگر آماره آزمون t-value از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر باشد، رابطه معنادار است. براساس نتایج شاخص‌های سنجش هر یک از مقیاس‌های مورد استفاده در سطح اطمینان 5% مقدار آماره t-value بزرگتر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است. نتایج تحلیل عاملی مقیاس‌ کیفیت آموزشی شامل 5 متغیر پنهان و 27 متغیر قابل مشاهده می باشد.بار عاملی مشاهده در تمامی موارد مقداری بزرگتر از 3/0 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیرهای پنهان (ابعاد هر یک از سازه‌های اصلی) با متغیرهای قابل مشاهده قابل قبول است. پس از اینکه همبستگی متغیرها شناسائی گردید باید آزمون معناداری صورت گیرد. جهت بررسی معنادار بودن رابطه بین متغیرها از آماره t-value استفاده می‌شود. چون معناداری در سطح خطای 05/0 بررسی می‌شود بنابراین اگر آماره آزمون t-value از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر باشد، رابطه معنادار است. براساس نتایج شاخص‌های سنجش هر یک از مقیاس‌های مورد استفاده در سطح اطمینان 5% مقدار آماره t-value بزرگتر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است. نتایج تحلیل عاملی مقیاس‌ اثربخشی آموزشی نشان می دهد که این مقیاس شامل 4متغیر پنهان و 27 متغیر قابل مشاهده می باشد. بار عاملی مشاهده در تمامی موارد مقداری بزرگتر از 3/0 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیرهای پنهان (ابعاد هر یک از سازه‌های اصلی) با متغیرهای قابل مشاهده قابل قبول است. پس از اینکه همبستگی متغیرها شناسائی گردید باید آزمون معناداری صورت گیرد. جهت بررسی معنادار بودن رابطه بین متغیرها از آماره t-value استفاده می‌شود. چون معناداری در سطح خطای 05/0 بررسی می‌شود بنابراین اگر آماره آزمون t-value از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر باشد، رابطه معنادار است. براساس نتایج شاخص‌های سنجش هر یک از مقیاس‌های مورد استفاده در سطح اطمینان 5% مقدار آماره t-value بزرگتر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است. نتایج تحلیل عاملی مقیاس‌ متغیر زیرساخت های انسانی و سیستمی در شکل 4-10، ارائه شده است. این مقیاس شامل 2متغیر پنهان و 14 متغیر قابل مشاهده می باشد. بار عاملی مشاهده در تمامی موارد مقداری بزرگتر از 3/0 دارد که نشان می‌دهد همبستگی بین متغیرهای پنهان (ابعاد هر یک از سازه‌های اصلی) با متغیرهای قابل مشاهده قابل قبول است. پس از اینکه همبستگی متغیرها شناسائی گردید باید آزمون معناداری صورت گیرد. جهت بررسی معنادار بودن رابطه بین متغیرها از آماره t-value استفاده می‌شود. چون معناداری در سطح خطای 05/0 بررسی می‌شود بنابراین اگر آماره آزمون t-value از مقدار بحرانی 96/1 بزرگتر باشد، رابطه معنادار است. براساس نتایج شاخص‌های سنجش هر یک از مقیاس‌های مورد استفاده در سطح اطمینان 5% مقدار آماره t-value بزرگتر از 96/1 می‌باشد که نشان می‌دهد همبستگی‌های مشاهده شده معنادار است. 

«مدل سازی معادلات ساختاری» یک روش آماری منسجمی است که به روابط بین متغیرهای مشاهده شده و متغیرهای نهفته می‌پردازد. با گسترش پیچیدگی‌های فرایند تحقیق و ظهور مسائل مختلف اجتماعی در حوزه علوم اجتماعی و رفتاری و با پیدایی جنبش نرم‌افزاری علایق محققان جهت بررسی و ارزیابی آماری و استفاده از روش‌های پیشرفته آماری، آنان را به سوی استفاده از تکنیک‌های پیشرفته آماری مخصوصاً به کارگیری روش SEM  وادار کرده است. این نوع از مدل‌سازی که به طور همزمان، به بررسی مجموعه‌ای از روابط همبستگی می‌پردازد، زمانی مفید خواهد بود که یک متغیر وابسته در روابط همبستگی بعدی به یک متغیر مستقل تبدیل می‌شود.از آنجایی که، اکثر نظریه‌ها و مدل‌های مطرح در علوم اجتماعی و رفتاری در قالب مفاهیم یا سازنده‌های نظری بیان می‌شوند، که مستقیم قابل مشاهده و اندازه‌گیری نیستند، لذا در یک چنین مواقعی معمولاً از تعدادی معرف یا نشانگر برای اندازه‌گیری این متغیرهای نظری استفاده می‌شود که مشاهده‌پذیر بودن آن‌ها کاری است که در مدل تابع ساختاری انجام می‌شود. تحلیل مسیر کاربرد رگرسیون چند متغیری در ارتباط با تدوين بارز مدل‌های علی است. هدف آن به‌دست دادن برآوردهای کمی روابط على مجمو‌عه‌ای از متغیرهاست. روابط بین متغیرها در یک جهت جریان می‌یابد و به عنوان مسیر های متمایزی در نظر گرفته می‌شود. مفاهیم تحلیل مسیر در بهترین صورت از طریق ویژگی عمده آن یعنی نمودار مسیر که پیوندهای علی احتمالی بین متغیرها را آشکار می‌سازد، تبیین می‌شود. برای تهیه نمودار مسير، بایستی بین نمودارهای درون‌داد و برون‌داد تمایز قائل شویم. نمودار درون‌داد از پیش برای کمک به تحليل رسم می‌شود و بیانگر پیوندهای علی پیش‌بینی شده از سوی فرضیه‌ی پژوهشگر است. به منظور ارزیابی و برازش مدل از معیار R SQUARE استفاده می‌شود. معیاری است که برای متصل کردن بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل‌سازی معادلات ساختاری به کار می‌رود و نشان از تأثیری دارد که یک دگرگونی برون‌زا بر یک دگرگونی درون‌زا می‌گذارد. نکته‌ی حیاتی در این‌جا این است که   تنها برای سازه‌های درون‌زا (وابسته) مدل محاسبه می‌گردد و در مورد سازه‌های برون‌زا مقدار این معیار صفر است. هر چه قدر مقدار  مربوط به سازه‌های درون‌زا یک مدل بیشتر باشد نشان از برازش بهتر مدل است. چین² ۱۹۹۸ سه مقدار ۰.۱۹-۰.۳۳-۰.۶۷ را به عنوان ضعیف، متوسط، قوی بودن مدل را تعیین می‌کنند. مقدار برای سازه‌های مدل ۰.226 که در شکل مشخص شده است (مقوله اصل، راهبردها، پیامدها). با توجه به سه مقدار ملاک مناسب بودن برازش مدل ساختاری را تأیید می‌سازد.

 

 

نمودار 1: مقدار برای سازه‌های مدل

معیار برازش کلی مدل (معیارGOF ) مربوط به بخش کلی مدل‌های معادلات ساختاری است. بدین معنی که توسط این معیار، محقق می‌تواند پس از بررسی برازش بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش خود برازش بخش کلی را نیز کنترل نماید. معیار  GOFتوسط تِنِن هاوس و همکاران (۲۰۰۵) ابداع گردید و طبق فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

 

Communalities نشانه میانگین مقادیر اشتراکی هر سازه و  نیز مقدار میانگین واریانس تبیین شده سازه­های درو­ن­زای مدل می‌باشد. وتزِلس و همکاران (۲۰۰۹)، سه مقدار ۰.۰۱،-۰.۰۲۵-۰.۳۶ را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی نموده اند. محاسبه معیار GOF :

 () =0.384

 

بنابراین براساسGOF  نیز مدل مورد تأیید است.

 کیفیت مدل ساختاری توسط شاخص افزونگی محاسبه می شود. هدف این شاخص توانایی مدل ساختاری در پیش بینی کردن به روش چشم پوشی است. معروف ترین و شناخته شده ترین معیار اندازه گیری این توانایی شاخص Q2 استون گاینر است. براساس این معیار، مدل باید نشانگرهای متغیرهای مکنون درون زای انعکاسی را پیش بینی کند. مقادیر Q2 بالای صفر نشان می دهند که مقادیر مشاهده شده خوب بازسازی شده اند و مدل توانایی پیش بینی دارد.

جدول6: مقادیر Q2

متغیرها	کیفیت فنی	کیفیت آموزشی	اثربخشی آموزشی	زیرساخت های انسانی و سیستمی	مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی
Q2	0.265	0.467	0.520	0.120	0.128

 

 

شکل3: مدل اولیه طراحی شده در نرم افزار  (بار عاملی)

 

 

شکل4: مدل معادلات ساختاری کلی پژوهش (بار عاملی)

 

 

شکل5: مدل معادلات ساختاری کلی پژوهش (آماره تی)

از آنجایی که مدل ساختاری برآورد شده تشکیل شده از اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغيرها است، در اینجا اثرات مستقیم و غیر مستقیم مقوله‌های مدل گزارش شده است و همچنین معنی‌داری این ضرایب با استفاده از آماره t گزارش شده است. برای آن‌که اثر غیر مستقیم متغیرها را به‌دست آوریم، باید مجموعه ضرایبی که به صورت غیرمستقیم آن متغیرها بر متغیر وابسته اثر دارند را با هم جمع کنیم و در نهایت حاصل جمع اثر مستقيم و اثرات غير مستقيم، اثر كل آن متغیر را به ما می‌دهد. براساس مدل طراحی شده، فرضیه های پایه ای تحقیق در جدول ذیل مورد بررسی قرار گرفته است.

 

 

 

 

جدول 7: نتایج حاصل از برآورد معادلات ساختاری

متغیر مستقل	متغیر وابسته	بار عاملی	آماره T	نتیجه آزمون
کیفیت فنی	مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی .	0.571	4.885	تایید
کیفیت آموزشی		0.624	5.524	تایید
اثربخشی آموزشی		0.391	3.325	تایید
زیرساخت های انسانی و سیستمی		0.433	9.074	تایید

 

همان طور که در نتایج برآورد معادلات ساختاری نشان داده شده است، کیفیت فنی  با بار عاملی ۰.571 و آماره تی 4.885 تأثیر مستقیم و معنی‌داری بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی دارد. بنابراین کیفیت فنی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر مثبت و معناداری دارد. کیفیت آموزشی با بار عاملی 0.624 و آماره تی 5.534 تأثیر مستقیم و معنی‌داری بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی دارد. کیفیت آموزشی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر مثبت و معناداری دارد. اثربخشی آموزشی با بار عاملی 0.391 بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تأثیر گذارند. زیرساخت های انسانی و سیستمی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر مثبت و معناداری دارد. زیرساخت های انسانی و سیستمی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی با بار عاملی 0.433 تأثیر مستقیم و معنی‌دار دارد.

 

 

شکل 6: مدل آمادگی الکترونیکی جهت پیاده سازی آموزش مجازی

 

بحث و نتیجه گیری 

 پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش استان فارس انجام گرفت. در این پژوهش براي تحلیل داده­های کیفی از روش تحلیل مضمون استفاده شد. برای شناسایی ابعاد و مؤلفه های پیاده سازی آموزش مجازی ، با مصاحبه با خبرگان و متخصصین و صاحبنظران در زمینه پیاده سازی آموزش مجازی ابتدا مضامین از متن نوشتاری مصاحبه ها و اسناد استخراج شدند و درنهایت پس از تحلیل مضامین 4 بعد و 13 مؤلفه شامل: بعد کیفیت آموزشی با 5 مولفه (سیستم تحصیلی، مسائل اخلاقی و حقوقی ، وضعیت یادگیرنده ، وضعیت اساتید ، کیفیت اطلاعات) ، بعد کیفیت فنی با 2 مولفه ( خدمات یادگیری ، سیستم فنی)، بعد زیرساخت های انسانی و سیستمی با 2 مولفه ( موارد سیستمی ، موارد انسانی) و بعد اثربخشی آموزشی با 4 مولفه ( بهره وری دانش، مدیریت ارتباطات، پشتیبانی از سیستم های آموزشی ، ویژگی های فردی) شناسایی شدند و پس از اعتباریابی در بخش کیفی با استفاده از تحلیل عاملی مؤلفه ها و گویه های نظیر آن ها تأیید شدند و در نهایت مدل پژوهش طراحی گردید. سپس در بخش کمی به منظور سنجش برازش مدل و بررسی روابط میان متغیرهای آشکار و پنهان و روابط متغیرهای پنهان با سازه اصلی از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که تمامی بارهای عاملی و مقادیر آماره تی بالاتر از حد قابل بودند، بنابراین رابطه بین متغیرها مطلوب و معنی دار بود. برای بیان مقبولیت مدل از شاخص های برازش هنجار شده بنتلر بونت، برازش - نسبی، برازش افزایشی، شاخص های تطبیقی و مجذور کامل استفاده شد و نتایج نشان داد که مدل از برازش مناسب برخوردار است. همچنین، با توجه به نتایج بارعاملی استاندارد، بعد کیفیت آموزشی در اولویت اول ، بعد کیفیت فنی در اولویت دوم، بعد زیرساخت های انسانی و سیستمی در اولویت سوم و بعد اثربخشی آموزشی در اولویت چهارم قرار گرفتند.  

در بعد کیفیت آموزشی بارعاملی استاندارد میان دو متغیر آموزشی و پیاده سازی آموزش مجازی624/0 به دست آمد . مقدار آماره تی نیز 524/5 بدست آمد که از 96/1 بزرگتر بود و نشان داد که همبستگی مشاهده شده معنادار است. بنابراین با اطمینان 95٪ متغیر کیفیت آموزشی و پیاده سازی آموزش مجازی رابطه مثبت و معنی داری دارند. بنابراین بعد کیفیت آموزشی بیشترین تاثیر را پیاده سازی آموزش مجازی داشته است. همان طور که در نتایج برآورد معادلات ساختاری نشان داده شده است کیفیت آموزشی با بار عاملی 624/0 و آماره تی 534/5  تأثیر مستقیم و معنی‌داری بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی دارد. کیفیت آموزشی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر مثبت و معناداری دارد.نتیجه به دست آمده با دیدگاه های نظری مطرح شده توسط (جعفری ، 1381) ، (حسن زاده، 1389) ، (داراب ،1389)، ( بهزادی، 1390)، (خیراندیش ، 1390) ، ( اسماعیل نیا و همکاران،1396)، آباس و کائور(2004)، اونیات و لوبگا (2012)، خان و ارلی(2001)، مدل ماتریس ارزیابی دانش بانک جهانی (2003)همسویی دارد. در این بعد به عواملی چون ضوابط و مقررات در زمینه تدوین آیین نامه های آموزشی ،آئین نامه های اخلاقی ، تبیین سیاست ها و راهبردها و نظارت بر تعاملات سیستمی کاربران ، فرهنگ سازی و شناخت آداب و رسوم شبکه ای روابط متقابل و بدون تبعیض با فراگیران و همکاران ، نظارت و ارزیابی نظام یادگیری الکترونیک و ... در زمینه حقوقی مواردی شامل سياست قوانين حاکم بر فضاي ديجيتال،  فن آوری اطلاعات و ارتباطات ملي در همه بخش هاي فن آوری اطلاعات تاکید شده است.در تبیین یافته به دست آمده باید اذعان داشت که توجه به سیستم تحصیلی ، وضعیت یادگیرنده ، وضعیت مدرسان، کیفیت اطلاعات ، مسائل اخلاقی و حقوقی به عنوان مولفه های بعد کیفیت آموزش در راستای پیاده سازی اموزش مجازی به منزلة فعالیت هایی که دانش آموزان انجام می دهند، از ویژگی های آموزش وپرورش برتر، پیشرفته و در همان سان مدرن است که در هر مدرسه ای می تواند متناسب با اقتضائات دانش آموزان در نظر گرفته شود. در این راستا پژوهش حاضر به استناد یافته حاصل از این فرضیه ادعا می کند که بعد کیفیت آموزشی بیشترین تاثیر را پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش استان فارس داشته است. یعنی در صورتی که بخواهیم آموزش مجازی در این سازمان پیاده سازی کنیم در این سازمان کافیست تا کیفیت آموزش را بالا ببریم. البته به استناد نتایج حاصل از این بعد از مدل پژوهش که تاثیر کیفیت آموزش بر پیاده سازی آموزش مجازی را می سنجد، باید در مورد استفاده از کیفیت آموزش به عنوان عامل اصلی پیاده سازی آموزش مجازی نهایت دقت لازم به عمل آورد.

در بعد کیفیت فنی نتایج نشان داد که بارعاملی استاندارد میان دو متغیر کیفیت فنی و پیاده سازی آموزش مجازی 624/0 به دست آمد. مقدار آماره تی نیز 885/4 بدست آمد که از 96/1 بزرگتر بود و نشان داد که همبستگی مشاهده شده معنادار است. بنابراین با اطمینان 95 % متغیر پژوهشی و پیاده سازی آموزش مجازی رابطه مثبت و معنی داری دارند. همان طور که در نتایج برآورد معادلات ساختاری نشان داده شده است کیفیت فنی  با بار عاملی ۰.571 و آماره تی 4.885 تأثیر مستقیم و معنی‌داری بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی دارد. بنابراین کیفیت فنی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر مثبت و معناداری دارد. نتیجه به دست آمده با دیدگاه های نظری مطرح شده توسط (جعفری ، 1381) ، (حسن زاده، 1389) ، (داراب ،1389)، ( بهزادی، 1390)، (خیراندیش ، 1390) ، ( اسماعیل نیا و همکاران،1396)، آباس و کائور(2004)، اونیات و لوبگا (2012)، خان و ارلی(2001)، ( نجفی هزارجریبی و کوپایی، 1396) ، ( باقری مجد و صدقی بوکانی،1396)، مدل نشریه گروه اکونومیست (2008) ، مدل میوتولا و براکل(2006) همسویی دارد. در تبیین یافتة به دست آمده باید اذعان داشت که ایجاد تغییر در رویکرد آموزش و گذر از آموزش سنتی به آموزش آنلاین  و مجازی ، نیازمند ارتقا دادن نظام یاددهی و یادگیری است و ارتقای این امر نیازمند استفاده از روش های فعال و خلاق در فرایند یاددهی و یادگیری و نیز هوشمندسازی مدرسه و کلاس درس با استفاده از فن آوری های نوین آموزشی روز  است تا بدین طریق، مدرسه در راستای فرایند یاددهی و یادگیری به صورت سیستمی نظام یافته، کودکان را برای زندگی در عصر اطلاعات و ارتباطات آماده کند. با استناد به مطالعات صورت گرفته، گسترش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، به نفع فرایند آموزش و یادگیری است و به طور خاص نشان داده شده است فناوری اطلاعات در قالب یک نوآوری، سهم بالایی در بهبود عملکرد در فرایند تدریس و یادگیری در مدارس دارد.( شریفی، محمد داودی و اسلامیه،1391). و برای رسیدن به بالاترین سطح فن آوری اطلاعات یک مدرسه، نه تنها به نوسازی ابزار تکنولوژیکی؛ بلکه به ایجاد تغییر در مدل های تدریس و همچنین نقش معلم نیاز است (Sampson et al, 2010). تا بدین طریق به ارتقای سیستم تحصیلی، مسائل اخلاقی و حقوقی، وضعیت یادگیرندگان، وضعیت معلمان ، کیفیت اطلاعات، افزایش انگیزه تحصیلی، ارتقای مهارت پرسش گری، تقویت روحیه پژوهشی، افزایش نمرات درسی و درمجموع بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کمک شود.

در بعد زیرساخت های انسانی و سیستمی نتایج نشان داد که بار عاملی استاندارد میان دو متغیر زیرساخت های انسانی و سیستمی و پیاده سازی آموزش مجازی 433/0 به دست آمد. مقدار آماره تی نیز 074/ 9 بدست آمد که از 96/1 بزرگتر بود و نشان داد که همبستگی مشاهده شده معنادار است. بنابراین با اطمینان 95 % متغیر زیرساخت های انسانی و سیستمی و پیاده سازی آموزش مجازی رابطه مثبت و معنی داری دارند. همان طور که در نتایج برآورد معادلات ساختاری نشان داده شده است: زیرساخت های انسانی و سیستمی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تاثیر مثبت و معناداری دارد. زیرساخت های انسانی و سیستمی بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی با بار عاملی 433/0  تأثیر مستقیم و معنی‌دار دارد. نتیجه به دست آمده با دیدگاه های نظری مطرح شده (جعفری ، 1381) ، (حسن زاده، 1389) ، (داراب ،1389)، ( بهزادی، 1390)، (خیراندیش ، 1390) ، ( اسماعیل نیا و همکاران،1396)، آباس و کائور(2004)، اونیات و لوبگا (2012)، خان و ارلی(2001)، اورعی و همکاران (1395) ، ( باقری مجد و صدقی بوکانی،1396)، ( نجفی هزارجریبی و کوپایی، 1396)، مدل نشریه گروه اکونومیست (2008) ، مدل میوتولا و براکل(2006)، شاخص جامعه اطلاعاتی (2001)، مدل گروه موزاییک(2004)، مدل مرکز توسعه بین المللی دانشگاه هاروارد با همکاری شرکت آی. بی . ام(2000) همسویی دارد. در تبیین یافتة به دست آمده باید اذعان داشت که عصر حاضر، عصر فن اوری اطلاعات و ارتباطات است و تحقق موفقیت در سازمان آموزشی و سیستم های فنی به کار گرفته شده جهت پیاده سازی آموزش مجازی و خدمات یادگیری با عنوان مدرسه، در زیرساخت های انسانی و سیستمی مطلوب، صحیح و کارآمد است. مدارس هوشمند برای رسیدن به اهداف تعریف شده خود نیازمند افرادی متخصص ، کاردان و شایسته در امر پیاده سازی آموزش مجازی هستند. افرادی که می بایست به انواع مهارت ها اعم از انسانی، فنی و ادراکی برخوردار باشند تا بتوانند سیستم آموزشی مجازی را به درستی پیاده سازی کنند. مدیران آموزشی علاوه بر توجه به برنامه آموزشی و تدریس مجازی می بایست به امور تک تک دانش آموزان نیز توجه نشان داده و توانایی ها، علایق و نیازهای آن ها را نیز بررسی و تحلیل کرده و ارتباط مطلوبی با آن ها ایجاد کنند. طبق گفته رید (Reid ,2007) یک مدیر و رهبر آموزشی می بایست وجود و حضور واقعی داشته و اغلب اوقات در دسترس باشد. البته مهم است که این حضور یک تأثیر مثبت داشته باشد. مدیریت از راه دور برای مدرسه کارساز نیست. حضور مدیر باید هدفمند و مفید باشد در غیر این صورت نتیجه معکوس خواهد داشت. (Reid ,2007).

در بعد اثربخشی آموزشی نتایج نشان داد که بارعاملی استاندارد میان دو متغیر اثربخشی آموزشی و پیاده سازی آموزش مجازی 391/0 به دست آمد. مقدار آماره تی نیز 325/ 3 بدست آمد که از 96/1 بزرگتر بود و نشان داد که همبستگی مشاهده شده معنادار است. بنابراین با اطمینان 95 % اثربخشی آموزشی و پیاده سازی آموزش مجازی رابطه مثبت و معنی داری دارند. همان طور که در نتایج برآورد معادلات ساختاری نشان داده شده است اثربخشی آموزشی با بار عاملی 0.391 بر مدل آمادگی الکترونیکی برای پیاده سازی آموزش مجازی تأثیر گذارند. نتیجه به دست آمده با دیدگاه های نظری مطرح شده توسط نتیجه به دست آمده با دیدگاه های نظری مطرح شده (جعفری ، 1381) ، (حسن زاده، 1389) ، (داراب ،1389)، ( بهزادی، 1390)، (خیراندیش ، 1390) ، ( اسماعیل نیا و همکاران،1396)، آباس و کائور(2004)، اونیات و لوبگا (2012)، خان و ارلی(2001)، اورعی و همکاران (1395) ، ( باقری مجد و صدقی بوکانی،1396)، مدل نشریه گروه اکونومیست (2008) ، مدل میوتولا و براکل(2006)، شاخص جامعه اطلاعاتی (2001)، مدل گروه موزاییک(2004)، همسویی دارد. در تبیین یافتة به دست آمده باید اذعان داشت همان طور که دپارتمان آموزش وپرورش ویکتوریا (بیتا) تأکید کرده است، در سیستم آموزشی، معلمی اثربخش است که دارای تدریس هدفمند باشد و بر شناخت ذهنی، مهارت های آموزشی و پیوستگی مهارت ها در برنامه های آموزشی در زمینه موضوعه ای مختلف تمرکز داشته باشد و آن ها را به کار برد و در همان سان، به طور مؤثر و فعال دانش آموزان را به تفکرکردن وادارد (مهدیان، 1388). تحقق این موضوع نیازمند این تفکر است که دانسته شود معلمان در جایگاه منابع انسانی اصلی مدرسه، نیاز به توسعه و بهسازی مهارت ها و توانمندی های شان دارند. چر اکه اساساً اگر خواهان آن هستیم که برای نمونه، معلمی در روش تدریس خود از روش های نوین یا خلاقانه استفاده کند، می بایست دوره های آموزشی الزم را نیز طی کرده باشد. ازآن جایی که حرفه معلمی نیز نیازمند بازتعریف در توانایی ها و مهارت های کسب شده است، مدارس اثربخش می بایست، دوره های آموزشی که طالب استفاده از آن ها در مدرسه هستند را پیشاپیش برای معلمان خود تدارک ببینند یا در جلسه های هم اندیشی با معلمان، به اشتراک گذاری تجارب حرفه ای معلمان با یکدیگر مبادرت ورزند. همچنین باید اذعان داشت که  توجه به ویژگی های فردی ، مدیریت ارتباط صحیح با دانش آموزان و پشتیبانی از سیتم های آموزشی ، بهره وری دانش ، کارایی، پویایی اساساً و پرورش و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان، نیازمند وجود فضایی سالم، شاداب، دوست داشتنی و درعین حال توام با ارتباط مطلوب در محیط مدرسه است. یک مدرسه با ایجاد فضایی پرنشاط و شاداب و ایمن و با برقراری ارتباطات صحیح بین دانش آموزان، می تواند به رشد و تکامل تمام ابعاد وجودی دانش آموزان اعم از ابعاد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخالقی و معنوی کمک کند و از آن ها افرادی سالم، توانمند و دارای شایستگی های کامل برای زندگی در جامعه ای بزرگتر بسازد. یک مدرسه برای اثربخش نمودن سیستم اموزش خود، در عین آن که باید ازنظر ساخت و ایمنی، مطابق با استانداردهای مطرح جهانی باشد تا اطمینان افراد حاضر در آن را جلب کند، می بایست به ارتقای سطح سواد اطلاعاتی و ارتباطی در دانش آموزان که ارتباط مستقیمی بر پیاده سازی آموزش مجازی و تشویق دانش آموزان به استفاده از آموزش مجازی و آنلاین و بروز و شکوفایی استعدادها در آن ها دارد، توجه ویژه داشته باشد.

 

 

 

 

 

نتیجه گیری :

بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده می توان چنین نتیجه گیری کرد که برای پیاده سازی آموزش مجازی باید بستر مناسب نرم افزاری و سخت افزاری، گسترش پهنای باند شبکه داخلی و (اینترانت)، گسترش پهنای باند اتصال به اینترنت، ایجاد نظام نگهداری و پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری مناسب، تعین استانداردهای مشخص برای محیط آموزش مجازی و تعیین تعاریف استاندارد در باره مفاهیم آموزش الکترونیکی و سازماندهی مناسب آموزش مجازی، فراهم آوردن امکانات و تجهیزات به روز ، فراهم آوردن سرور قدرتمند جهت نگهداری دروس تولید شده در سامانه و دسترسی فراگیران به درس مربوطه، ایجاد و توسعه زیرساخت های مخابراتی در مناطق روستایی و بخش های تابعه شهرستان ها در استان، ايجاد امنيت الکترونيکي ازطريق رمز نگاري ها و بودجه و اعتبارات لازم برای طراحی و پیاده سازی آموزش مجازی فراهم گردد . و همچنین دوره های توجیهی آموزشی برای تغییر باورهای دانش آموزان در زمینه آموزش های مجازی و تشویق آن ها به استقبال از این آموزش ها باید برگزار گردد تا نسبت به مزایای پیاده سازی آموزش مجازی در نظام آموزشی اطلاعات کافی کسب نمایند. همچنین باید بخش خصوصی در زمینه ایحاد محتوای الکترونیکی و تولید بسته های نرم افزاری آموزش، ایجاد تعامل میان سازمان های دولتی و بخش خصوصی در استقرار و توسعه آموزش مجازی و حمایت از بخش خصوصی در توسعه آموزش مجازی توسط سازمان های دولتی (بین الملل) تشویق و تقویت گردد. و با توجه به این که پیاده سازی آموزش مجازی مستلزم کیفیت فنی وسایل و تجهیزات مورد نیاز می باشد در این زمینه باید استراتژی های روشنی برای واحد آموزش اداره کل آموزش و پرورش استان فارس جهت پیاده سازی و اجرای آموزش مجازی در مدارس در سطح استان تهیه گردد و با طراحی چشم اندازها یک برنامه استراتژیک در این زمینه تدوین و در ادامه با همین راهبردهای تعیین شده گام های موثری برای آینده برداشته شود تا زمینه بروز و ظهور یک سیستم آموزشی مجازی پیشرفته و قدرتمند در مدارس در کشور و سراسر مدارس استان فارس شاهد باشیم.  

بنابراین با توجه به نتایج کسب شده پیشنهادهای زیر برای پژوهش های بعدی ارائه می شود:

- دراین پژوهش، تنها اداره کل آموزش و پرورش فارس مورد برسی قرار گرفته اند، در اداره کل آموزش و پرورش فارس استان های دیگر کشور می تواند نتایج گسترده تری برای مقایسه وضعیت ادارات کل آموزش و پرورش فارس فراهم آورد و باعث بهبود در نتایج گردد.

- مدل ارائه شده در این مطالعه، ممکن است برخی از مولفه ها و شاخص ها را مورد بررسی قرار نداده باشد، بنابراین پیشنهاد می شود تا در مطالعات بعدی، مولفه ها و شاخص ها از جنبه جدیدتری بررسی شوند.

- پژوهش حاضر آمادگی الکترونیکی را مقدمه پیاده سازی آموزش مجازی در نظر گرفت ، ورود به مدل های پیاده سازی آموزش مجازی و بررسی سازمان هایی که در حال پیاده سازی آموزش مجازی هستند نیز می تواند الهام بخش تحقیقات آتی باشد.

- آمادگی الکترونیکی جهت پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش فارس با استفاده از مدل های مختلف ارزیابی گردد..

- آمادگی الکترونیکی جهت پیاده سازی آموزش مجازی در آموزش و پرورش فارس از دید کارکنان ، مدیران و معلمان ارزیابی گردد.

- شرایط اقتصادی ، اجتماعی ،حقوقی و فنی به عنوان عناصری مهم در آمادگی الکترونیکی جهت پیاده سازی آموزش مجازی بررسی گردد..

- پیشنهاد می شود در پژوهشی دیگر، با استفاده از فنون تجزیه و تحلیل عاملی ، تمامی عوامل و ملاک های موثر در پیاده سازی آموزش مجازی ، از نظر آماری توزین شود و نتایج با الگوی پیشنهادی حاضر مقایسه شود.

- میزان استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات در بین کارکنان در سطح ستادی و واحدهای اجرایی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

- جایگاه آموزش های مجازی و میزان توسعه این آموزش ها در کشور مورد مطالعه قرار گیرد.

- وضعیت کیفی دوره های آموزش های مجازی برگزار شده در کشور طی سال های گذشته از زمان شروع اجرای این آموزش ها تا کنون مورد مطالعه قرار گیرد.

- الگوها و مدل های آموزش مجازی موجود در کشور مطالعه و مناسب ترین آن ها با توجه به شرایط مخاطبین آموزشی ذیربط معرفی گردد.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در مطالعه حاضر فرم­های رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی­ها تکمیل شد.

حامی مالی

هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

References

1. Ali Mosa, M, M.N., ebrrahimi, R. (2016).Technological Aspects of E-Learning Readiness in Higher Education: A Review of the Literature. Computer and Information Science, 9(1), 100-121.

2. Aydin C.H. and Tasci D., Measuring Readiness for e-Learning: Reflections from an Emerging Country, Educational Technology & Society, Vol. 8, No. 4, 2005, pp. 244-257.

3. Abas Z.W., Kaur K. and Harun, H., Elearning Readiness in Malaysia 2004, A Join Study by the Ministry of Energy, Water and Communications (MEWC),Malaysia and Open University Malaysia (OUM), 2004.

4. Archibugi, D. & Coco, A. (2004). A new indicator of technological capabilities for developed and developing countries (ArCo). World Development.: VoL:32: No:4: pp. 629–654

 5. Asian Pacific Economic Corporation (APEC). (2000). e-commerce readiness assessment guide. Hong Kong: China, Online: http://www.ecommerce.gov/apec/.

6.Abdolvahabizadeh, M, Mehr Alizadeh, Y, Parsa, A (2011), Feasibility study of establishing smart schools in girls' high schools in Ahvaz, Quarterly Journal of Educational Innovation, No. 43, Year 11, Fall 2012.

7.Bagheri Majd, R, Sedghi Bukani, N (2017), Designing an e-learning preparation model in the educational system of Islamic Azad University of Mahabad, Scientific Research Quarterly of Information and Communication Technology in Educational Sciences, Year 7, Issue 4, Summer 2017, Pages 149 to 172.

8. Bazargan, A. (2015). An introduction to qualitative and mixed methods research. Tehran: Didar. (in Persian).

9. Bryman, A. (2007). Barriers to integrating Qualitative and Quantitative Research. Journal of Mixed Method Research, 11(1), pp 8-22.

10.Behzadi, A (2011), Assessing the readiness of electronic learning systems in financial organizations and institutions (Bank Melli Iran), Master's thesis in Information Technology Management, Advanced Information Systems, Allameh Tabatabai University, School of Management and Accounting.

11. Charmaz, K. (2000). Grounded theory: objectivist and constructivist methods. in Denzin NK & Lincoln Ys (eds) Handbook of Qualitative Research. Second edition. Sage publications.

12. Center for International Development (CID) at Harvard University. (2000) Readiness for the networked world, a guide for developing countries.Cambridge:Harvard University. Online: http://www.cid.harvard.edu/ciditg

13.Computer Systems Policy Project (CSPP). (1998). Readiness guide for living in the networked world. Online: http://www.cspp.org.

Cambridge, MA: Center for International Development (CID), Harvard University. Online: http://www.cid.harvard.edu/cr/gitrr 030202.html.SIDA. Online: http://www.sida.se.

14.Chapnick, S. (2000). Are you ready for e-learning? Learning Circuits, ASTD’s Online Magazine All About ELearning. Retrieved from http://www.learningcircuits.org2000/ /nov2000/ Chapnick.

15. Contreras, J., & Shadi, M. (2015). Assessment in E-Learning Environment Readiness of Teaching Staff, Administrators, and Students of Faculty of Nursing-Benghazi University. International Journal of the Computer, the Internet and Management, 23(1), 53-58.

16.Darab, B, (2010), Designing a Model for Finding Electronic Learning Readiness in Iranian Universities, Master's Thesis, Tarbiat Modares University.

17. Economist Intelligence Unit (EIU). (2008) The 2008 e-readiness rankings. London. New York, Hong Kong: EIU. Online: http://www.eiu.com.

18.Fathian, M (2008), Identification of factors affecting the electronic readiness of small and medium service companies, Sharif 24 (43): 21-30.

19. Flate,M.(2002).Online Education Systems: Discussion and Definition of Terms , from http://www.nettskolen.com forskning//Definition%20of%20Terms.pdf .

20. Gholami, Y, Maleki, H, Sadeghi, A, Mohammadi, M (1398), Designing and validating the appropriate model of the first high school curriculum for talented schools , Spring 1398, (pp. 45 to 60).

21.Ghaeni, E, Babak A (2009), Presentation of a Model for Evaluating the Readiness of e-Learning in Iranian Organizations, Article Presented at the International Conference on Electronic Education and Learning, Tehran.

22.Hung,M.L;Chou,C;Chen.C.H.& Own,Z.Y.(2010).Learner readiness for online learning.scale development and student perceptions.Computers & Education, 55(3)m 1080-1090.

23.Hassanzadeh, A, Meshbaki, A, Khodakaramzadeh, F (2010), Identification and measurement of indicators for designing e-learning model, Ministry of Science, Research and Technology, Ministry of Education, Tarbiat Modares University, Faculty of Humanities - 2010 – (Master).

24. Holloway, I., Wheeler, S. (2010). Qualititative research in nursing and healthcare.3rd ed. Chichester, West Sussex, U.K. Ames, Iowa: Wiley-Blackwell.

25. International Telecommunication Union (ITU). (2003) ITU Digital Access Index: World’s First Global ICT Ranking. Geneva: ITU. Online:

http://www.itu.int/newsarchive/press releases/2003/30.html

26. International Telecommunication Union (ITU). (2005). Measuring digital opportunity. Paper presented at the WSIS Thematic Meeting on Multi-Stakeholder

Partnerships for Bridging the Digital Divide, Seoul, Republic of Korea, June. Online: http://www.itu.int/itu-wsis/2005/DOI%20V2.pdf.

27. IDC. (2001) .The IDC/World Times Information Society Index: The future of the information society. Framingham, MA: IDC.

28. Jain, P. (2005) E-Readiness Assessment for SMEs in India. New Delhi: Ministry of Small Scale Industries, Government of India, Online:

http://www.annualmeeting2005.insme.org/document.

29. Jutla, D. Bodorik, P. & Dhaliwal, J. (2002).Government Support for the e-Readiness of Small and Medium Sized Enterprises. Proceedings of the 35thHawaii International Conference on System Sciences(IEEEConference), USA

Kerr,M.S.Rynearson.K.& Kerr.M.C(2006).Student characteristics for online learning success. The Internet and Higher Education, 9 (2),91-104.

30.Jafari, P. (1381). Review of virtual universities in order to provide a suitable model for the country's higher education system, PhD thesis, Islamic Azad University of Tehran.

31. Johnson, R. B., Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed Methods Research Paradigm Whose Time Has Come. Educational Researcher, 33(7), pp 14-26.

32. Jia, H., Wang, M., Ran, w., Yang, j.H., Liao, j., & Chiu, D. (2011). Design of a performance - oriented workplace e-learning system using ontology. Expert systems with Applications, 38, 3372-3382.

33. Khorasani, Abasalat and Dosti, Hooman. ( 2012 ). Evaluating the effectiveness of organizational training. Operational guide Tehran, center Iran Industrial Education and Research

34. Khorasani, Abaselat and Hassanzadeh Baranikord, Soodabeh (2007). Educational Needs Assessment Strategies and Strategies. Tehran: Center Iran Industrial Education and Research.

35.Kheirandish, M. (2011), Feasibility Study of Virtual Training in the National Iranian Petroleum Products Distribution Company, Quarterly Journal of Training Strategies, Volume 4, Number 3, Fall 90, pp. 142-137.

36.Karimian, Z, Farrokhi, Majid R. (2018), Presenting an Eight-Step Model of Virtual Education Development in the Educational Transformation and Innovation Project of Shiraz University of Medical Sciences. Scientific-Research Quarterly of Medicine and Cultivation, Summer 1397, Valley 27, No. 2, Pages 101 to 112.

37.Mesgarzadeh, F, Sepehr, F (2012),Electronic readiness: review and evaluation of electronic readiness models at the national and organizational level, Tehran: Librarian Publishing, first edition.

38.Mehri, M, Abdollahian, F (2016), A Study and Evaluation of Different Dimensions of Electronic Readiness in Islamic Azad University, Qorveh Branch, Quarterly Journal of New Research in Management and Accounting, Third Year, No. 14, Winter 2016, pp. 238-219.

39.Mohammadi, A, Barhmand, F, Shojaei, P (2017) ,Presenting a framework for evaluating e-readiness and e-commerce in Ramak Dairy Dairy Company Shiraz, Scientific Research Quarterly Journal of Information Technology Management, Faculty of Management, University of Tehran, Volume 8, Number 4, Winter 2016, pp. 811-832 .

40. Mutula, S. M. & Van Brakel, P. (2006). An evaluation of e-readiness assessment tools with respect to information access: Towards an integrated information

rich tool. International Journal of Information

Management.: VoL 26: pp. 212–223.

41. McConnell International. (2000). Risk e-business: seizing the opportunity of global e-readiness. Online: http://www.mcconnellinternational.com

42.Najjari, R, Ahangari, J, (2016), Designing and Explaining the Electronic Readiness Assessment Model of the State Tax Affairs Organization, Tax Research Journal, No. 30 (Series 78), Summer 1995.

43.Niaz Azari, K,, Taghvaei Yazdi, M,, Niaz Azari, M, (1394). Theories of organization and management in the third millennium of Ghaemshahr: Mehr Al-Nabi Publications, third edition.

44. Niknia, Masoumeh (2015), Network Society: Foundations and Functions, Information and Communication Book Review Quarterly, Second Year, Issue 5, Spring 2015.

45.Nouri Kalkhoran, F, Fathi and Ajargah, K, Khorasani, A, Asnafi, A (1398), Cloud Computing, A New Approach to Learning and Learning, Journal of Educational Strategies in Medical Science, Baqiyatallah University of Medical Sciences (Volume 12, Number 1, April and May 2015.

46.Najafi Hezar Jaribi, H, Kopai, S, (2017), Designing a Model of Distance Education Management for the Iranian Higher Education System (Payame Noor University.Two Quarterly Journal of Higher Education Curriculum Study, Year 8, No. 15, Spring and Summer 2017, Chapters 35 to 60.

47. Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). (1999) Defining and measuring e-commerce: a status report. Paris: OECD. Online: http://www.oecd.org.

48. Organization for Economic Co-operation and Development (OECD). (2003). A proposal for a core list of indicators for ICT measurement. Paris: OECD.

Online: http://www.oecd.org/dataoecd/3/3/22453185.pdf.

49. Onyait,G.O.&.T.Lubega,J.T.(2011).E.learning Readiness Assessment Model: A Case Study of Higher Institutions of Learning in Uganda.R.Kwan et al.(Eds): ICHL 2011, LNCS 6837,PP. 200-211.

50.Orei, N, Cheshmeh Sarabi, M, Sanaei, A, Orei, A, (1396-),Presenting a model for measuring the e-commerce readiness of Iranian university libraries.

51. Robison, K. K. & Crenshaw, E.M. (2002). Postindustrial transformations and cyber-space: a crossnational analysis of Internet development. Social Science Research: VoL 31: pp. 334–363.

52. Ramayah, T. Yan, C. L. & Sulaiman, M. (2005). SME e-readiness in Malaysia: Implications for Planning and Implementation. Sasin Journal of Management.: VoL: 1: No: 1: pp. 103-120.

53. Razavi, S.M., Akbari, M., Jafarzadeh, M., Reza Zali, M. (2013). Reviewing of Mixed Method Research. Tehran: publication of the Tehran University. (in Persian)

54. Rizk, N. (2004). E-readiness assessment of small and medium enterprises in Egypt: A micro study. Cairo: American University, Online: http://www.sba.luc.edu/orgs/meea/volume6/Rizk.htm.

55. Reid, Gavin. (2007). Motivating learners in the classroom ideas and strategies, Paul champ a publishing a sage publications company London city isp.

56. Sampson, James P Jr., Driscoll, Marcy P., Foulk, David F. and Carroll & Pamela S. (2010). Successful Faculty Performance in Teaching,

56. Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA). (2001) A Country ICT Survey for Rwanda, Tanzania and Mozambique. Stockholm:

57. Sciadas, G., ed. (2005). From the digital divide to digital opportunities: Measuring infostates for development. Montreal: NRC Press. Online: http://www.orbicom.uqam.ca/projects/ddi2005/index ict opp.pdf.

58.Sharif Moghadam, H, Malekian Fard, E, (2017), Feasibility Study for Providing Virtual Education in the Humanities in the undergraduate course of Payame Noor University of Mashhad, Quarterly Journal of Science and Information Management, Year 3, Issue 2, Summer 2017, Consecutive Issue 7.

59. Sabbaghian, Zahra, Akbari, Soheila (2017), Comprehensive Organizational Education (with Adult Education Approach) ,Tehran: Samat Publications, Third Edition.

60.Tarjaman, L, Siadat, ,(1398), Feasibility study ofestablishing e-learning in rural and tribal high schools in Lorestan province, Quarterly Journal of Management and Planning in Educational Systems, Volume 12, Number 1.

61.Tari, F, Shams, G, Rezaeizadeh, M, (2017), Identification and Modeling of the Most Important Challenges of Applying Electronic Education with Approach to Structural Interpretive Modeling in National Iranian Gas Company, Quarterly Journal of Human Resources Education and Development, Fourth Year , No. 14, Fall 2017, 27-1.

62.The Mosaic Group. (1996–2004) The global diffusion of the Internet project. Online: http://mosaic.unomaha.edu/gdi.htm

63. The World Bank. (2002) Knowledge Assessment Matrix. Online: http://www1.worldbank.org/gdlnscripts/programs/kam2002/kamscript.exe/show_page.

64. United Nations Development Program. (2001) Human development report 2001. New York: Oxford University Press. Online: http://hdr.undp.org/reports/global/2001/en/pdf/techind ex.pdf

65. United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). (2003) Information and communication technology (ICT) development indices. United Nations, New York, NY and Geneva,

Switzerland. Online: http://measuring-ict.unctad.org.

66.USAID.(2000)Information Communications Technology Country Assessment. Online: http://www.usaid.gov/regions/europe_eurasia/eeresour ces.html#IT

67. Van Dijk, Jan (2014). About me. Available at: http://www.utwente.nl/gw/ vandijk/me/.

68. Wikipedia. (2014). Network society. Available at: http://en.wikipedia.org/ wiki/Neophobia

69. World Bank (W.B). (2004) Korea: SME E-Readiness questionnaire. Korea.

70.World Information Technology and Services Alliance(WITSA). (2000) International survey of electronic commerce. London: SIDA. Online: http://www.sida.s

71.Wander RM, Seiji I, Luiz E Z. Educational Data Mining: A review of evaluation process in the e-learning Telematics and Informatics.2018; 35, 6: 1701-1717.

72.Ziaeipour, E, Mohammadian, A, Khosh Alhan, F, Taghizadeh, A (2011), Framework of Dimensions of National Electronic Readiness Based on Systematic Approach, Management and Information Quarterly, Volume 3, Number 8, Fall 2011, pp. 114- 97.

 

 

 

 

 

---

[1]  

[2]  :Chin

---