عوامل چندسطحی موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش

الموضوعات : فصلنامه زن و جامعه

مهشید قلی پور ¹ , فرزاد غفوری ² , جواد شهلائی باقری ³ , غلامرضا شعبانی بهار ⁴ , هولگر پروس ⁵

1 - دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
3 - دانشیار مدیریت ورزشی، دانشکدة تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران.
4 - استاد گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
5 - استاد گروه اقتصاد، جامعه¬شناسی و تاریخ ورزش، دانشگاه یوهانس¬گوتنبرگ، ماینز، آلمان

تاريخ الإرسال : 14 الأربعاء , صفر, 1445 تاريخ التأكيد : 18 الأربعاء , شعبان, 1445 تاريخ الإصدار : 04 الإثنين , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: کلیشه جنسیتی, جنسیت¬¬گرایی, طرد اجتماعی, شمولیت اجتماعی, ورزش,

ملخص المقالة :

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی عوامل چند سطحی موثر بر شمولیت ­اجتماعی زنان در ورزش انجام گرفت.

روش­: این پژوهش از نوع پژوهش­ های کیفی چند روشی بوده و برای گردآوری داده­ ها از مصاحبه، تحلیل اسناد ثانویه و مشاهده شرکت­ کنندگان استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه متخصصین و پژوهشگران ورزش زنان، جامعه ­شناسان ورزش، روان شناسان ورزش، مربیان با سابقه در حوزه ورزش زنان و کلیه زنانی بود که حداقل یک روز در هفته در فعالیت­ های ورزشی مشارکت داشتند. با استفاده از روش نمونه­ گیری گلوله برفی با 28 نفر مصاحبه شد. برای تحلیل داده­ های پژوهش از روش بررسی میکروسکوپی داده ­ها استفاده شده و داده­ها بر اساس مراحل تحلیلی استراوس و کوربین (1998) دسته­ بندی شدند.

یافته­ ها: نتایج پژوهش نشان داد عوامل گوناگون در سطوح کلان، میانی و خرد بر ایجاد شرایط مناسب برای شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تاثیرگذارند؛ علاوه بر این توسعه ­اجتماعی همه جانبه در سطح جامعه نیز به طور قابل توجهی بر این پویایی­ ها اثر گذاشته و در نهایت منجر به شمولیت اجتماعی زنان در ورزش می­ شود.

نتیجه­ گیری: این نتایج می ­تواند به سازمان­ های متولی ورزش در جهت برنامه ­ریزی صحیح و به کارگیری شیوه­ های موثر برای شمولیت کلیه زنان در ورزش کمک کرده، گامی موثر در راستای تحقق عدالت اجتماعی در کشور ­باشد.

المصادر:

1- Vandenbossche L, Spruyt B, Keppens G. Young, innocent and sexist? Social differences in benevolent and hostile sexist attitudes towards women amongst Flemish adolescents. Young. 2018; 26(1):51-69. https://doi.org/10.1177/1103308817697240.
2- Barni D, Fiorilli C, Romano L, Zagrean I, Alfieri S, Russo C. Gender prejudice within the family: The relation between parents' sexism and their socialization values. Frontiers in Psychology. 2022; 2(3):13-27. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.846016
3- Savigny H. Women, know your limits: Cultural sexism in academia. Gender and education. 2014; 26(7): 794-809. https://doi.org/10.1080/09540253.2014.970977
4- Collins M. Sport and social exclusion. Routledge. 2014.
5- Javaheri A, Raghfar H, Abazari Y A. Critical Analysis of Theories of Gender Equality in Sport and the Challenges Ahead. Sociological Review. 2021; 27(2): 111-131. https://doi.org/10.22059/jsr.2021.81420 [in Persian]
6- Strauss A, Corbin J. Basics of qualitative research. Newbury Park, CA: sage. 1998.
7- Fink J S. Hiding in plain sight: The embedded nature of sexism in sport. Journal of Sport Management. 2016; 30(1): 1-7. https://journals.humankinetics.com/view/journals/jsm/jsm-overview.xml
8- Goldman A, Gervis M. “Women are cancer, you shouldn’t be working in sport”: Sport psychologists’ lived experiences of sexism in sport. The Sport Psychologist. (2021); 35(2): 85-96. https://doi.org/10.1123/tsp.2020-0029
9- Wood W, Eagly A H, Biosocial construction of sex differences and similarities in behavior. In Advances in experimental social psychology. 2012; 1(46): 55-123. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-394281-4.00002-7
10- Mudrick M, Burton L, Lin C A. Pervasively offside: An examination of sexism, stereotypes, and sportscaster credibility. Communication & Sport. 2017; 5(6): 669-688. https://doi.org/10.1177/2167479516670642
11- Atmar W. Basics of sport sociology (K. Rasekh, Trans). Tehran: Ney Publication. 2010.
12- Gholi Poor M, Keshkar S. An Educational Program Pattern in Sports to Achieve Gender Equality and Violence Prevention against Women. Sport Management Studies. 2021; 13(68): 1-29. https://doi.org/10.22089/smrj.2020.9095.3080. (Persian)
13- Seddighi S, Zokaei M S. Femininity and Sport. Women's Studies Sociological and Psychological. 2015; 13(2): 67-92. doi: 10.22051/jwsps.2015.2050.
14- Schaillée H, Haudenhuyse R, Bradt L. Community sport and social inclusion: International perspectives. Sport in Society. 2019; 22(6): 885-896. DOI:10.1080/17430437.2019.1565380
15- Cunningham G B. Diversity and inclusion in sport organizations: A multilevel perspective. Routledge. 2019
16- Cordier R, Milbourn B, Martin R, Buchanan A, Chung D, Speyer R A. systematic review evaluating the psychometric properties of measures of social inclusion. PloS one. 2017; 12(6): 109-179. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0179109
17- Leemann L, Martelin T, Koskinen S, Härkänen T, Isola A M. Development and psychometric evaluation of the experiences of social inclusion scale. Journal of human development and capabilities. 2022; 23(3): 400-424. https://doi.org/10.1080/19452829.2021.1985440
18- Marivoet S. Challenge of sport towards social inclusion and awareness-raising against any discrimination. Physical culture and sport. studies and research. 2014; 63(1): 3-11. 10.2478/pcssr-2014-0017
19- Oxford S. ‘You look like a machito!’: A decolonial analysis of the social in/exclusion of female participants in a Colombian sport for development and peace organization. Sport in Society. 2019; 22(6): 1025-1042. https://doi.org/10.1080/17430437.2019.1565389
20- Rogers A, Snellgrove M, Punch S. Between equality and discrimination: The paradox of the women’s game in the mind-sport bridge. World Leisure Journal. 2022; 64(4): 342-360. https://doi.org/10.1080/16078055.2022.2051068
21- Naseer A, Javed S, Batool H. Contribution of Social Support, Social Cultural, and Social Interference Factors in Sports Participation of Female Athletes–A Qualitative Approach. Global Regional Review. 2020; V(II): 61-70. https://doi.org/10.22089/res.2023.14457.2358
22- Nazari S, Ramezaninejad R, Goharrostami H R, Rahmati M. Sociological analysis and investigation of the gender dominant stereotypes on women's sports. Research on Educational Sport. 2023. doi: 10.22089/res.2023.14457.2358. (Persian)
23- Khodadad Kashi S, Asadolahi A, Khosromanesh R, Seifpanahi Shabani J. Qualitative study of physical activity of Iranian adolescent girls from their own perspective: Applying the paradigm pattern. Sport Management Studies. 2023; 15(81): 69-92. (Persian)
24- Talebpour A, Nazari Azad M, Kashani M. Sociological analysis of gender inequality in sport (The perspective of female national hero athlete). Quarterly Journal of Woman and Society. 2019; 10(40): 289-316. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088566.1398.10.40.13.8 (Persian)
25- Dixon M A, Bruening J E. Work–Family Conflict in Coaching I: A Top-Down Perspective. Journal of Sport Management. 2007; 21(3):377-406. https://doi.org/10.1123/jsm.21.3.377
26- Gholi Poor M, Ghafouri F. Designing a Model of Sports Leisure during the COVID-19 Pandemic: A Meta-Synthesis. HASES. 2022; 2 (1): 93-110. http://dx.doi.org/10.52547/hases.2.1.93
27- Mik-Meyer N. Multimethod qualitative research. Qualitative research. 2020; 5(1): 357-374.
28- Justesen L N, Mik-Meyer N. Qualitative Research Methods in Organisation Studies. Gyldendal. 2012.
29- Tierney W G, Sabharwal N S, Malish C M. Inequitable Structures: Class and Caste in Indian Higher Education. Qualitative Inquiry. 2019; 25(5): 471-481.https://doi.org/10.1177/1077800418817836
30- Frederiksen M, Gundelach P, Nielsen R S. Mixed methods-forskning: principper og praksis. Hans Reitzels Forlag. 2014.
31- García-Mieres H, Villaplana A, López-Carrilero R, Grasa E, Barajas A, Pousa E, Ochoa S. The role of personal identity on positive and negative symptoms in psychosis: a study using the repertory grid technique. Schizophrenia Bulletin. 2020; 46(3): 572-580. https://doi.org/10.1093/schbul/sbz082
32- Kaiser C R. Pratt-Hyatt J S. Distributing prejudice unequally: Do Whites direct their prejudice toward strongly identified minorities?. Journal of personality and social psychology. 2009; 96(2): 422-432.
33- Peng B, Ng J Y, Ha A S. Barriers and facilitators to physical activity for young adult women: a systematic review and thematic synthesis of qualitative literature. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity. 2023; 20(1): 23. https://doi.org/10.1186/s12966-023-01411-7
34- Byrne D. The attraction paradigm. new york: Ac. 1971).
35- Nadal K L. The Racial and Ethnic Microaggressions Scale (REMS): construction, reliability, and validity. Journal of counseling psychology. 2011; 58(4): 470.
36- Chelladurai P. Managing organizations for sport and physical activity: A systems perspective. Routledge. 2014. https://doi.org/10.4324/9781315213286
37- Anderson E. “I used to think women were weak”: Orthodox masculinity, gender segregation, and sport. In Sociological forum. 2008; 23(2): 257-280. https://doi.org/10.1111/j.1573-7861.2008.00058.x
38- Khatibi A, Gholi Poor M. Identification Factors Affecting the Market Demand of Women's Taekwondo Clubs. Sport Management Studies. 2019; 11(54):153-170. doi: 10.22089/smrj.2018.5169.2014. (Persian)
39- Trussell D E, Kovac L, Apgar J. LGBTQ parents’ experiences of community youth sport: Change your forms, change your (hetero) norms. Sport Management Review. 2018; 21(1): 51-62. https://doi.org/10.1016/j.smr.2017.03.003
40- Barnett J P, Maticka-Tyndale E, Kenya T. Stigma as social control: gender-based violence stigma, life chances, and moral order in Kenya. Social problems, 2016; 63(3): 447-462. https://doi.org/10.1093/socpro/spw012
41- Oliver C. The antecedents of deinstitutionalization. Organization studies, 1992; 13(4): 563-588. https://doi.org/10.1177/017084069201300403
42- Dacin M, Goodstein J, Richard Scott W. Institutional theory and institutional change: Introduction to the special research forum. Academy of management journal, 2002; 45(1): 45-56. https://doi.org/10.5465/amj.2002.6283388
43- Scott W R, Institutions and organizations: Ideas and interests. Sage. 2008.
44- Laverack G. Evaluating community capacity: Visual representation and interpretation. Community Development Journal. 2006; 41(3): 266-276. https://doi.org/10.1093/cdj/bsi047
45- O’Brien D. Commercial sport organisations and community capacity building: a case study of two surf parks. Sport Management Review. 2021; 24(5): 723-746. https://doi.org/10.1080/14413523.2021.1902143
46. Eslami Marzankolateh M, Moosavi S J, Khoshfar G. Relationship between Social Capital and Participation in Sports Activities (Case: Womens in Gorgan). Social Capital Management, 2014; 1(2): 139-159. doi: 10.22059/jscm.2014.53459. (Persian)
47. Khushfar G R, Mohammadi A, Mohammadzadeh F, Mohammadi R, Akbarzade F. Social security and social health (Case study of youth in Ghaen city). Journal of Iranian Social Studies, 2015; 9(1): 71-102. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20083653.1394.9.1.4.7 (Persian)
48. Yazdani F. Basic Concepts in social Welfare Issues (Social Policy, Social Support, Social Security). refahj. 2003; 3(10): 31-54. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1990-en.html (Persian)

نص كامل:



Quarterly Journal of Women and Society                                 Winter 2025. Vol 15. Issue 60

 

Research Paper
Multilevel Factors Affecting the Social Inclusion of Women in Sports
Mahshid Gholi Poor1, Farzad Ghafouri2*, Javad Shahlaee Bagheri 2, Gholam Reza Shabani Bahar 3,  Holger Preuss 4 1. Ph.D. Candidate in Sport Management, faculty of Physical Education and Sport Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran 2. Associate Professor in Sport Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran 3. Professor in Sport Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran 4. Professor in Sport Economics, Sport Sociology and Sport History, Johannes Gutenberg‐University, Mainz, Germany
Received: 2023/08/30  Revised: 2025/02/24  Accepted:2025/02/27	Abstract Introduction: The present study was conducted with the aim of identifying multilevel factors affecting the social inclusion of women in sports.  Methods: This study was multimethod qualitative research, and interviews, analysis of secondary documents and observation of participants were used to collecting data. The population included experts and researchers of women's sports, sports sociologists, sports psychologists, coaches with experience in the field of women's sports and all women who participated in sports activities at least one day a week. Twenty-eight people were interviewed using the snowball sampling method. The microscopic examination of data method was used to analyze the research data, and the data were categorized based on Strauss and Corbin (1998) analytical steps.  Findings: The results of the research showed that various factors at the macro, meso and micro levels had an effect on creating suitable conditions for the social inclusion of women in sports; In addition, comprehensive social development at the community level also significantly affects these dynamics and ultimately leads to the social inclusion of women in sports.  Conclusion: These results can help the organizations in charge of sports in order to properly plan and use effective methods for the inclusion of all women in sportsand can be an effective step towards the realization of social justice in the country.
Use your device to scan and read the article online       DOI: 10.71801/JZVJ.2025.1175512
Keywords: Gender Stereotype, Sexism, Social Exclusion, Social Inclusion, Sport
Citation: Gholi Poor M, Ghafouri F, Shahlaee Bagheri J, Shabani Bahar G R, Preuss H.  Multilevel Factors Affecting the Social Inclusion of Women in Sports: Quarterly Journal of Women and Society. 2025; 15 (60): 106-124
*Corresponding author: Farzad Ghafouri Address: Associate Professor in Sport Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran  Tell: 09125397297 Email: [e-mail]

 

---

[1]  

[2]  

 

 

 

 

 

 

Extended Abstract

 

Introduction

Despite growing political effort designed to promote gender equality, entrenched and persistent inequalities remain, and gender bias and sexism contribute greatly to this (1). Sexism is a type of prejudice and discrimination based on stereotypical beliefs about sex or gender (2) and is considered a daily and normal event that occurs in male hegemonic structures that interact with cultural norms and values (3). Sport is also a site where the unequal social relations that underlie women's experience of social exclusion are convincingly reproduced (4). In fact, women are in the most marginalized part of sports and have been excluded from sports in many cases; Efforts to change these conditions have not been very effective (5). These challenges and factors such as social stigmas have excluded many women from sports. The present study was conducted with the aim of identifying multilevel factors affecting the social inclusion of women in sports.

Methods

This research was multimethod qualitative research. Conducting qualitative multimethod research covers a wide range of methodologies; which in the present research included the use of participant observation, interviews and analysis of secondary documents to investigate the determinants of the social inclusion of the elderly in physical activity. Also, a three-step process was used to increase reliability of the study, limit researcher bias, and allow for triangulation. Additionally, in an effort to increase the validity of the findings, the authors engaged in ongoing discussion and collaboration throughout the data collection process. The statistical population of the research included all the experts and researchers of women's sports, sports sociologists, sports psychologists, trainers with high experience in the field of women's sports and all women who participated in sports activities at least one day a week. 28 people were interviewed using the snowball sampling method. Each interview lasted an average of 60 minutes. A semi-structured interview was used to collect data. The microscopic examination of data method (line by line analysis) was used to analyze the research data, and the data were categorized as initial data, first-order, and higher-order themes based on Strauss and Corbin's (1998) analytical steps (6). In order to ensure the validity of the research, or in other words, the relevance of the findings to the purpose of the research, two methods of control and review by colleagues and review and application of the opinion of experts who did not participate in the research were used.

Findings

The results of the research showed that various factors at the macro level (including the factors of social activities, community capacity building, efforts to deinstitutionalization and pursue citizenship rights), meso (including the factors of the characteristics of sports coaches, educational activities, environmental conditions, cooperative learning and management in sports organizations) and micro (including factors of personal identity, interpersonal behavior, individual conditions and individual interests) influence the creation of suitable conditions for the social inclusion of women in sports; In addition to this, comprehensive social development (including the factors of justice, social capital, social security and social welfare) at the community level also significantly affects these dynamics and ultimately leads to the social inclusion of women in sports.

Conclusion

These results can help the organizations (Ministry of Sports and Youth, General Administrations of Provinces, Sports Federations, Municipalities, etc.) in charge of sports in order to properly plan and apply effective methods for the inclusion of women in sports and be an effective step in the direction of realization social justice in the country.

 

 

Ethical Considerations

Compliance with ethical guidelines

All participants in the study participated in the study by filling out a consent form, and the researchers assured them that the results of the research were confidential.

 

Funding

All financial resources and costs for research and publication of the article have been paid by the authors and no financial support has been received.

 

Authors' contributions

The article is an excerpt from a Doctoral Thesis. The first author is a PhD candidate in sports management, the second author (Corresponding Author) is a supervisor, and the third, fourth, and fifth authors are dissertation advisors.

 

Conflicts of interest

This article is taken from the Doctoral Thesis entitled "Multilevel model of social inclusion in physical activity" (Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran). This research is not in conflict with personal or organizational interests.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی
عوامل چندسطحی موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش
مهشید قلی پور1، فرزاد غفوری2*، جواد شهلائی باقری2، غلامرضا شعبانی بهار3، هولگر پروس4 1. دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران 2. دانشیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران 3. استاد گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران 4. استاد گروه اقتصاد، جامعه­شناسی و تاریخ ورزش، دانشگاه یوهانس­گوتنبرگ، ماینز، آلمان
تاریخ دریافت: 08/06/1402 تاریخ داوری: 06/12/1403 تاریخ پذیرش: 06/12/1403	چکیده هدف: این پژوهش با هدف شناسایی عوامل چندسطحی موثر بر شمولیت ­اجتماعی زنان در ورزش انجام گرفت. روش­: این پژوهش از نوع پژوهش­های کیفی چندروشی بوده و برای گردآوری داده­ها از مصاحبه، تحلیل اسناد ثانویه و مشاهده شرکت­کنندگان استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه متخصصین و پژوهشگران ورزش زنان، جامعه­شناسان ورزش، روانشناسان ورزش، مربیان با سابقه در حوزه ورزش زنان و کلیه زنانی بود که حداقل یک روز در هفته در فعالیت­های ورزشی مشارکت داشتند. با استفاده از روش نمونه­گیری گلوله برفی با 28 نفر مصاحبه شد. برای تحلیل داده­های پژوهش از روش بررسی میکروسکوپی داده­ها استفاده شده و داده­ها بر اساس مراحل تحلیلی استراوس و کوربین (1998) دسته­بندی شدند. یافته­ها: نتایج پژوهش نشان داد عوامل گوناگون در سطوح کلان، میانی و خرد بر ایجاد شرایط مناسب برای شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تاثیرگذارند؛ علاوه بر این توسعه ­اجتماعی همه جانبه در سطح جامعه نیز به طور قابل توجهی بر این پویایی­ها اثر گذاشته و در نهایت منجر به شمولیت اجتماعی زنان در ورزش می­شود. نتیجه­گیری: این نتایج می­تواند به سازمان­های متولی ورزش در جهت برنامه­ریزی صحیح و به کارگیری شیوه­های موثر برای شمولیت کلیه زنان در ورزش کمک کرده، گامی موثر در راستای تحقق عدالت اجتماعی در کشور ­باشد.
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید       DOI: 10.71801/JZVJ.2025.1175512
واژه­های کلیدی: کلیشه جنسیتی، جنسیت­­گرایی، طرد اجتماعی، شمولیت اجتماعی، ورزش
* نویسنده مسئول: فرزاد غفوری نشانی: دانشیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. تلفن: [phone] پست الکترونیکی:  [e-mail]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

با وجود تلاش‌های رو به رشد سیاسی که برای تقویت برابری جنسیتی طراحی شده‌اند، نابرابری‌های ریشه‌دار و پایدار همچنان وجود دارند و تعصب جنسیتی و جنسیت­­گرایی به این امر کمک شایانی می‌کنند (1). جنسیت­­گرایی نوعی تعصب و تبعیض مبتنی بر باورهای کلیشه­ای در مورد جنس یا جنسیت است (2) و یک رویداد روزمره و عادی محسوب می­شود که در ساختارهای هژمونیک مردانه‌ای که با هنجارها و ارزش‌های فرهنگی تعامل دارند اتفاق می‌افتد (3). ورزش نیز مکانی است که در آن روابط اجتماعی نابرابر که زمینه ساز تجربه زنان از طرد اجتماعی است، به طور متقاعدکننده­ای بازتولید می­شود (4). فینک¹ (2016) خاطرنشان می­کند که جنسیت­­گرایی در ورزش معمولاً آشکار و به طور همزمان مورد توجه قرار نمی­گیرد. در بیش‌تر ورزش­ها با جنسیت­­گرایی نسبت به سایر مسائل تبعیض­آمیز (مانند نژادپرستی) کم‌تر جدی برخورد می­شود و به جای محکومیت، نادیده گرفته شده و یا به آن می­خندند (7). ایدئولوژی مردسالارانه آنقدر در بسیاری از ورزش­ها ریشه دوانده است که برای بسیاری نامرئی شده و بنابراین بدون چالش باقی مانده و در نتیجه تداوم می­یابد (8).

    پیوند مشترک بین تجربه زنان از ورزش و تجربه زنان از طرد اجتماعی این است که در هر دو نهاد زنان تبعیض شدید ناشی از ایدئولوژی جنسیتی فراگیر را تجربه می­کنند (4). رفتار با زنان در جوامع ناشی از یک ایدئولوژی جنسیتی است که اولاً زنان را در درجه اول به عنوان مادر و مراقب قرار می­دهد و دوم (و انتقادی) برای این نقش­ها، ارزش کم‌تری نسبت به کار دستمزدی قائل است. همان ایدئولوژی جنسیتی در ورزش مشهود است، جایی که انتظارات از رفتار متناسب با جنسیت به شدت تأثیرگذار است. ورزش به طور منحصربه‌فردی در خدمت تقویت عناصر کلیدی ایدئولوژی قرار دارد - اینکه زنان قدرت کم‌تری دارند و نسبت به مردان «متفاوت­تر» هستند و این تفاوت‌ها پدیده‌های طبیعی (یعنی بیولوژیکی) هستند، نه محصول فرآیندهای اجتماعی (4). در این زمینه وود و ایگلی² به نظریه نقش­ اجتماعی³ پرداخته­اند؛ براساس این نظریه انتظاراتی متفاوت در مورد رفتارها و ویژگی‌هایی وجود دارد که برای مردان و زنان مناسب در نظر گرفته می‌شود (یعنی کلیشه‌های نقش اجتماعی) (9). این نظریه پیشنهاد می­کند که باورهایی که مردم در مورد جنسیت دارند، از مشاهدات ایفای نقش مردان و زنان ناشی می­شود. بنابراین، افراد باورهای مشترکی را در مورد نحوه رفتار مردان و زنان پرورش می­دهند و نمونه اولیه شماتیکی از نقش­های خاص مردان و زنان را شکل می­دهند. این باورهای مشترک به نوبه خود به شکل­گیری اساس کلیشه­های نقش جنسیتی کمک می­کنند (10). رفتارهایی که اعتقاد بر این است که با نقش­های جنسیتی مردان سازگار است اغلب شامل قاطعیت، تسلط و اعتماد به نفس است و ورزش، ورزشكار و حتي تماشاچي نیز اغلب امري مردانه تلقي می­شود (11). در حالی که نقش­های جنسیتی زنان با رفتارهایی مانند پرورش­دهنده، دلسوز و مهربان مطابقت داده شده و وظایف آنان مربوط به خانه­داری، مادر بودن و شریک زندگی یک مرد است و به توانایی­های دیگر زنان از جمله ورزشکار بودن توجه کم‌تری می­شود (12). دانکن⁴ نیز به این نکته اشاره دارد که رویکرد دنیای ورزش نسبت به زنان (در طی تاریخ) یا طرد مطلق بوده و یا طرد نسبی. این طرد در دنیای ورزش نتیجه توافق وسیع­تری درباره تعریف زنانگی در اجتماع است (13).

    مقابله با طرد اجتماعی - اغلب از راه ترویج شمولیت اجتماعی⁵ - یک چالش جهانی برای سیاست­مداران، شاغلین و جوامع بشمار می‌رود (14). دولت­ها بر این باورند که انسجام اجتماعی زمانی تهدید می­شود که گروه های اجتماعی به اندازه کافی، از لحاظ اجتماعی و اقتصادی، با جامعه گسترده تر ارتباط نداشته باشند. شمولیت اجتماعی در ورزش راهی برای بهبود فرصت­های ارتباط اجتماعی و پیشگیری و کاهش حاشیه‌نشینی در جامعه در نظر گرفته می­شود (14). کانینگهام⁶ (2019) شمولیت را به عنوان «درجه­ای که افراد آزادانه خود فردیشان را بیان می­کنند و نسبت به کار یا فعالیتشان، احساس وابستگی و تعلق دارند» تعریف می­کند" (15) و کوردیر⁷ و همکاران سه حوزه مهم از ادبیات شمولیت اجتماعی را برجسته می­کنند که عبارتند از: (الف) مشارکت، (ب) ارتباط اجتماعی و احساس تعلق، و (ج) شهروندی و حقوق (16). افزون بر این، برخی از نویسندگان استدلال کرده‌اند که شمولیت اجتماعی، هم جنبه‌های عینی و هم جنبه ذهنی را شامل می‌شوند؛ عناصر عینی معمولاً به منابع مادی قابل اندازه‌گیری و میزان مشارکت فردی زنان در ورزش اشاره دارند، در حالی که جنبه‌های ذهنی به ارضای نیازهای درک شده و احساسات مرتبط با شمولیت در ورزش اشاره می­کنند (17). ماریووت⁸ (2014) نیز از مفهوم «شمولیت اجتماعی در ورزش» برای «فراهم بودن فرصت‌های برابر واقعی در دسترسی به آن (ورزش)» برای همه­ی افراد استفاده می‌کند (18). با این حال براساس پژوهش آکسفورد⁹ (2019) عناصر اجتماعی جنسیتی پیچیده و مرتبط شامل زبان تحقیرآمیز، اجتماعی شدن جنسیتی و انگ اجتماعی شمولیت اجتماعی زنان در ورزش را محدود می­کند (19). براساس پژوهش روگرس¹⁰ و همکاران (2022) زندگی زنان با زمان محدود، به ویژه در حوزه خانه و مراقبت از کودکان، به آنها اجازه نمی­دهد که به اندازه مردان وقت خود را به اوقات فراغت اختصاص دهند؛ با این حال، برگزاری رویدادهای مختص زنان که در آن استانداردهای بازی به طور فعال به عنوان «پایین‌تر» و «فشار کم‌تر» ساخته می‌شود نیز بیش‌تر به چرخه بازتولید نابرابری و هم‌چنین، بازتاب دیدگاه‌های کلیشه‌ای از زنان کمک می­کند (20). نصیر و همکاران (2020) نیز به این نتیجه رسیدند که والدین از دختران خود برای موفقیت‌ در ورزش کم‌تر حمایت و قدردانی می‌کنند؛ هم‌چنین، در این پژوهش مشخص شد که ورزشکاران زن از امکانات و پاداش/ مشوق‌های کم‌تری برخوردارند و غالبا در مورد لباس­های ورزشی خود مورد انتقاد قرار می­گیرند (21). براساس پژوهش نظری و همکاران (1402) کلیشه‌های جنسیتی سطح وسیعی از ورزش زنان شامل ظاهر ورزشکار، هویت جنسیتی وی، عملکرد ورزشی زنان و درنهایت نوع بازنمایی آن­ها را در برمی‌گیرند (22). به اعتقاد خدادکاشی و همکاران (1401) معضلات‎ فرهنگی، سوء‎ مدیریت،‌ محدودیت‎­ها، ‌عدم‎ ایمنی و عدم‎ امنیت،‌ مشکلات ‎زنانه، کمبود امکانات،‌ نداشتن مربی خوب و مشکلات مالی مانع انجام فعالیت­بدنی دختران نوجوان ایرانی می­شود (23). طالب­پور و همکاران (1398) به این نتیجه رسیدند که با وجود این­که از نظر زنان ورزشکار میزانی از محدودیت­های فیزیولوژیکی در برخی از ورزش­ها برای آن­ها وجود دارد، ولی بخش مهم نابرابری­های جنسیتی است که از سوی جامعه به آنها تحمیل می­شود و تا زمانی که این نگاه تبعیض­آمیز و نابرابر در سطح جامعه وجود داشته باشد، تلاش­های ورزشکاران آن­گونه که باید ثمربخش نخواهد بود (24).

    همان‌گونه که پژوهش‌ها نشان داده­اند عوامل گوناگونی بر نابرابری و در نتیجه آن طرد اجتماعی زنان از ورزش تاثیرگذارند؛ در همین راستا تعدادی از متخصصان ورزش پژوهشگران را تشویق می­کنند تا هنگام بررسی نگرش­ها و رفتارها، به جای تکیه بر یک لنز برای کشف پدیده‌ها، از چارچوب­هایی استفاده کنند که دیدگاههای گوناگونی را در بر می­گیرد (25)؛ به همین دلیل در پژوهش پیش رو به منظورکشف عوامل متعددی که ممکن است بر شمولیت زنان در ورزش اثر بگذارند، از مدل چندسطحی کانینگهام (2019) شامل سطوح خرد، میانی، و کلان استفاده می‌کنیم؛ فایده استفاده از دیدگاه چندسطحی در این است که به پژوهشگران اجازه می‌دهد تصویری جامع‌تر ایجاد کنند و بهترین فرصت برای درک، توضیح و حل مسائل را برای آنها فراهم می‌کند (15).

    با وجود پیشرفت­های فراوان در حوزه ورزش زنان، اشکال گوناگون تبعیض شامل نابرابری دستمزدها، نابرابری امکانات در دسترس ورزشی، عدم پوشش رسانه­ای ورزش بانوان (26)، حضور کم‌تر مدیران زن در ارگان­های ورزشی، اختصاص بودجه کم‌تر به زنان در حوزه ورزش همچنان چالش­برانگیز است. این چالش­ها در ایران با وجود قوانینی که به مردان خانواده (از جمله همسر) اجازه می­دهد زنان را از انجام فعالیت­های ورزشی با این توجیه که «ورزش متعلق به مردان است» حذف کنند، تقویت می­شود (24). هم‌چنین، براساس پژوهش جواهری و همکاران (1399) زنان در ایران در حاشیه­ترین بخش ورزش قرار دارند و در موارد متعددی از ورزش­ها حذف شده­اند؛ تلاش­ها برای تغییر این شرایط نیز چندان موثر واقع نشده است (5). این چالش­ها و عوامل دیگری چون کلیشه­های جنسیتی و انگ­های اجتماعی موجب طرد بسیاری از زنان ایران از ورزش و محیط­های ورزشی شده است؛ که این مسئله اثر منفی بر سلامت زنان خواهد داشت. بر این اساس بررسی و شناسایی عواملی که می­تواند موجب شمولیت زنان ایران در ورزش شود به منظور بهبود وضعیت سلامت آن­ها و تحقق عدالت اجتماعی در زمینه ورزش حائز اهمیت است. با این حال تاکنون پژوهشی جامع به بررسی عوامل موثر بر شمولیت زنان ایران در ورزش در سطوح گوناگون نپرداخته است. در این راستا این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که: عوامل چندسطحی موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش کدام­اند؟

 

روش­شناسی پژوهش

این پژوهش از نوع پژوهش­های چندروشی¹¹ است. پژوهش­هایی که روش‌ها را در مطالعات کمی یا کیفی ترکیب می‌کنند، اغلب پژوهش چندروشی نامیده می‌شوند (27). به بیان دیگر، ادغام رویکردهای گوناگون روش­شناختی می­تواند به دو شکل باشد: الف) به عنوان ترکیبی از روش­های کیفی و کمی که آمیخته نامیده می­شود و ب) به عنوان ترکیبی از روش­های کیفی گوناگون که چندروشی نامیده می­شود (27)؛ بهره بردن از روش‌های کیفی گوناگون، که همگی مبتنی بر دیدگاه معرفت‌شناختی یکسانی هستند، می­تواند کیفیت پژوهش را تقویت کند (28)، زیرا روش‌های گوناگون امکان مشاهده زوایای گوناگون و تفاوت‌های ظریف را فراهم می‌کند (29). برخی پژوهشگران معتقدند که استفاده از رویکردهای کیفی گوناگون، دانشی را گردآوری می‌کند که در غیر این صورت برای پژوهشگران غیرقابل دسترس است (30).

    انجام پژوهش‌های کیفی چندروشی طیف وسیعی از روش‌شناسی را پوشش می‌دهد (27)؛ که در این پژوهش شامل استفاده از تحلیل اسناد ثانویه، مصاحبه و مشاهده شرکت­کنندگان برای بررسی عوامل موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش بود. هم‌چنین،، یک فرآیند سه مرحله‌ای برای محدود کردن سوگیری پژوهشگران، افزایش قابلیت اطمینان مطالعه و اجازه دادن به ابزاری برای مثلث‌سازی استفاده شد. به علاوه، در تلاش برای افزایش اعتبار یافته‌ها، نویسندگان در طول فرآیند گردآوری داده‌ها درگیر بحث و همکاری مداوم بودند. اتخاذ این روش به نویسندگان اجازه داد تا درک کامل­تری از پدیده­ (یعنی شمولیت اجتماعی زنان در ورزش) ایجاد نمایند، در حالی که امکان در نظر گرفتن تفاوت زمینه و شرکت­کنندگان در طول فرآیند پژوهش را نیز میسر می­کند.

    نخستین مرحله پژوهش شامل بررسی گسترده ادبیات مربوط به شمولیت اجتماعی زنان در ورزش، مصاحبه با پژوهشگران و متخصصین مسائل مربوط به ورزش زنان، بررسی مقالات، مجلات و روزنامه­ها در مورد شمولیت اجتماعی زنان در ورزش و پیگیری رسانه­های اجتماعی که هدفشان آموزش و ارتقاء آگاهی از مسائل زنان در ورزش است. در طول کاوش اولیه، به منظور سازماندهی و پردازش تمام اطلاعات موجود یادداشت­ها ثبت شدند؛ این فرآیند در توسعه چارچوب مفهومی مورد استفاده در مطالعه مؤثر بود. به طور خاص، نویسندگان متوجه شدند که اجتماعی (سطح کلان)، سازمانی (سطح میانی) و عوامل فردی (سطح خرد) اغلب بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تأثیر می‌گذارند. بنابراین، اتخاذ یک دیدگاه چند سطحی به نویسندگان این امکان را داد تا به طور کامل همه عواملی را که ممکن است بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تاثیرگذار باشند را مورد بررسی قرار دهند.

    مرحله دوم شامل انجام مصاحبه­های نیمه ساختاریافته با 19 نفر از زنانی بود که در محیط­های گوناگون (باشگاه، پارک و...) به صورت منظم ورزش می­کردند؛ این مصاحبه­ها به منظور درک واقعیت شرایط محیط‌های ورزشی در رابطه با زنان بود.

    در نهایت، یکی از نویسندگان برای مشاهده شرایط زنان، به باشگاه ورزشی، پارک و یک مکان طبیعی برای انجام فعالیت ورزشی مراجعه کرد؛ در این مرحله، نویسنده توانست مشاهده کند که زنان چگونه با هم تعامل می‌کنند، مدیران، مربیان یا رهبران گروه­ها چگونه با زنان رفتار می‌کنند و در سطح اجتماعی زنان ورزشکار چه شرایطی دارند. در طول روزهای مشاهده، یادداشت‌های میدانی برای تقویت سایر روش‌های جمع­آوری داده­ها ثبت شدند.

    همان‌گونه که پیش­تر گفته شد به منظور انتخاب جامعه پژوهش از تکنیک مثلث­سازی استفاده گردید. با توجه به این تکنیک تلاش شد تا داده­ها از افرادی که به نوعی با موضوع پژوهش در ارتباط بوده و یا دارای زمینه تخصصی، تجریه و یا پژوهش­های مرتبط بودند، جمع­آوری گردد. بر این اساس، جامعه آماری این پژوهش در مرحله اول شامل کلیه پژوهشگران و متخصصین ورزش زنان، جامعه­شناسان ورزش، روانشناسان ورزش و مربیان با سابقه بالا در حوزه ورزش زنان بود و در مرحله دوم شامل کلیه زنانی بود که حداقل یک روز در هفته در محیط‌های ورزشی گوناگون در فعالیت­های ورزشی مشارکت داشتند. شرکت­کنندگان در مصاحبه­ از راه روش نمونه­گیری گلوله برفی انتخاب شدند؛ به طور خاص، ما با افرادی مصاحبه کردیم که می‌دانستیم معیارهای لازم برای مشارکت در پژوهش را دارند و هم‌چنین، از این افراد خواستیم که سایر افراد واجد شرایط این پژوهش را که می‌شناسند، به ما معرفی کنند. در مجموع در مرحله اول با 9 نفر متخصص و در مرحله دوم با 19 نفر از زنان مصاحبه شد. هر مصاحبه به طور میانگین 50 دقیقه به طول انجامید. برای گردآوری داده­ها، از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته استفاده شد؛ سوالات یا مستقیماً به چارچوب چند سطحی مربوط می­شدند (به عنوان مثال، آیا می توانید ویژگی زنانی که به طور منظم در فعالیت­های ورزشی مشارکت دارند را بیان کنید؟ چه عواملی ممکن است بر تمایل زنان برای مشارکت در ورزش تاثیرگذار باشد؟ و ...) یا به روشی کلی­تر پرسیده می­شدند (به عنوان مثال، شمولیت را چگونه تعریف می­کنید؟ آیا شمولیت در ورزش بر مبنای مشارکت، ارتباط اجتماعی و احساس تعلق و شهروندی و حقوق برابر با دیگران را تجربه کرده­اید؟ اگر چنین است، در چه شرایطی رخ داده است؟ و...). مصاحبه­ها به صورت دیجیتالی ضبط و کلمه به کلمه رونویسی شد. برای تحلیل داده­های پژوهش از روش بررسی میکروسکوپی داده­ها¹² (که تحلیل خط به خط¹³ نیز نامیده می­شود) استفاده شد و داده­ها بر اساس مراحل تحلیلی استراوس و کوربین¹⁴ در دسته‌های کدگذاری باز (مضامین داده‌های اولیه)، کدگذاری محوری (مضامین مرتبه اول) و کدگذاری انتخابی (مضامین مرتبه بالاتر) قرار گرفتند (6). برای حصول اطمینان از روایی پژوهش و یا به بیان دیگر، مربوط بودن یافته­ها به هدف پژوهش از دو شیوه کنترل و بررسی توسط همکاران و بازبینی و اعمال نظر متخصصان غیر شرکت­کننده در پژوهش استفاده شد. ابزار گردآوری داده­ها نیز شامل کاغذ، قلم و ضبط صوت بود.

 

یافته‌های پژوهش

جدول 1 ویژگی­های جمعیت­شناختی نمونه­های پژوهش (مصاحبه­شوندگان) که شامل دو گروه خبرگان و زنان است را نشان می­دهد.

 

---

[1]  . Fink

[2]  . Wood & Eagly

[3]  . Social Role Theory

[4]  . Duncan

[5]  . Social inclusion

[6]  . Cunningham

[7]  . Cordier

[8]  . Marivoet

[9]  . Oxford

[10]  . Rogers

[11]  . Multimethod

[12]  . Microscopic Examination of Data

[13]  . line by line

[14]  .Strauss & Corbin 

جدول 1. ویژگی­ نمونه­های پژوهش

مصاحبه­شوندگان                                 متغیر ویژگی نمونه پژوهش			فراوانی	درصد فراوانی
خبرگان	جنسیت	زن	6	67/66
		مرد	3	33/33
	تحصیلات	کارشناسی ارشد	4	44/44
		دکتری	5	56/55
	مسئولیت	عضو هیئت علمی دانشگاه	2	22/22
		شاغل در سازمان­های ورزشی	3	33/33
		مربی با سابقه	4	44/44
	تألیفات مقاله یا کتاب	دارد	5	56/55
		ندارد	4	44/44
زنان	تحصیلات	دیپلم و پایین­تر	1	26/5
		کارشناسی	10	63/52
		کارشناسی ارشد	6	58/31
		دکتری	2	52/10
	شاغل	است	10	63/52
		نیست	9	36/47
	سابقه ورزشی	ندارد	8	10/42
		10-0	6	58/31
		10<	5	31/26

 

    جدول 2 روند تجزیه و تحلیل داده­ها را نشان می­دهد. به طور خاص این جدول نشاندهنده 142 مضمون از داده­های اولیه است که نویسندگان برای نمایش بیش‌تر داده­ها، آن­ها را در 17 مضمون مرتبه اول ترکیب کرده­اند؛ سپس این مضامین با استفاده از چارچوب نظری (مدل چندسطحی) کانینگهام (15) به عنوان راهنما در چهار مضمون اصلی گروه­بندی شدند.

 

جدول2. مضامین داده‌های اولیه، مضامین مرتبه اول و مضامین مرتبه بالاتر به دست آمده از مجموعه داده‌ها

مضامین داده­های اولیه	مضامین مرتبه اول	مضامین مرتبه بالاتر
1.       اهمیت استقلال 2.       اهمیت شرایط جسمانی 3.       احساس خودشمولی اجتماعی 4.       ادراک خود از زنانگی 5.       نگرش مثبت نسبت به خود 6.       خود پندارنده مثبت 7.       تصویر بدنی مثبت 8.       اعتقاد به توانایی های خود 9.       خودمدیریتی 10.       عزت نفس و اعتماد به نفس 11.       تصور ایدآل از خود	هویت شخصی	عوامل سطح خرد
12.       ثبات در رفتارهای اجتماعی 13.       تجربیات خود در محیط­های ورزشی 14.       احساس تعلق به گروه 15.       سازگار شدن با گروه 16.       خود همبسته 17.       رفاقت واقعی بین اعضا 18.       ارتباطات مناسب با دیگران 19.       احساس نیاز به ارتباط با دیگران 20.       تمایل به همکاری با دیگران 21.       تمایل به اشتراک گذاری دیدگاه های گوناگون	رفتار بین فردی
22.       نگرش خانواده نسبت به اهمیت ورزش برای زنان 23.       انگیزه برای مشارکت در ورزش 24.       رضایت از زندگی 25.       شرایط مناسب اقتصادی 26.       تحصیلات 27.       نقش­های شغلی 28.       میزان اختصاص زمان به اوقات فراغت 29.       آگاهی از وضعیت بدن 30.       اهمیت مراقبت از بدن خود 31.       دانستن هدف از مشارکت در ورزش	شرایط فردی
32.       علاقه به محیط­های ورزشی 33.       علاقه به دیده و شنیده شدن 34.       علاقه به مشارکت پایدار در فعالیت­های بدنی 35.       علاقه به فعالیت بدنی به عنوان یک بخش مهم در زندگی 36.       علاقه به ایجاد روابط صمیمانه (دوست­یابی) در محیط­های ورزشی 37.       اهمیت بهزیستی برای من 38.       بهبود رضایت از بدن پس از مشارکت در فعالیت بدنی 39.       احساس خوشحالی از نتایج فعالیت بدنی	علایق فردی
40.       عدالت در برخورداری از امکانات ورزشی 41.       توزیع متناسب منابع توزیع ثروت در جامعه 42.       تعدیل شکاف مناطق محروم و برخوردار 43.       عدالت اقتصادی 44.       عدالت جنسیتی برای برخورداری زنان و مردان از اماکن و تجهیزات ورزشی	عدالت	توسعه اجتماعی
45.       اعتماد اجتماعی 46.       مشارکت اجتماعی 47.       همبستگی و انسجام اجتماعی 48.       روابط در شبکه­های اجتماعی	سرمایه اجتماعی
49.       امنیت فردی در سطح جامعه 50.       امنیت عمومی 51.       امنیت اقتصادی	امنیت اجتماعی
52.       حمایت اجتماعی 53.       خدمات بهداشت و درمان مناسب 54.       سلامت و ثبات در شرایط خانوادگی 55.       برخورداری همه افراد جامعه از تغذیه مناسب 56.       سطح بالای سواد در جمعیت عمومی	رفاه اجتماعی
57.       داشتن ایده های جدید 58.       خلاقیت در طراحی تمرین 59.       اعتقاد به برابری جنسیتی 60.       در نظر گرفتن انتظارات آموزشی منحصر به فرد زنان در طراحی تمرین 61.       ایجاد گروه های بحث وگفتگو برای غلبه بر باورهای اشتباه درباره زن و زنانگی 62.       رفتار صمیمانه مربی	ویژگی­ مربیان ورزشی	عوامل سطح میانی
63.       توجه به نیازهای متنوع 64.       سرگرم­کننده و لذت­بخش بودن تمرینات 65.       یادگیری مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های بین فردی 66.       مرتبط کردن فعالیت بدنی با نتایج فیزیکی روزمره (مانند بهبود عملکرد، خواب بهتر) 67.       اجتناب از الگوهای تبعیض اجتماعی و رفتارهای کلیشه ای در اجرای فعالیت بدنی 68.       ایجاد فرصت های برابر یادگیری و موفقیت 69.       معرفی زنان ورزشکار به عنوان الگوهای اجتماعی 70.       برنامه های ابتکاری ویژه در جهت آموزش برابری جنسیتی 71.       ایجاد احساس تعلق به محیط­های ورزشی 72.       انگیزه های عملکردی برای ترویج رفتارهای مراقبت از خود 73.       انگیزه های کارکردی شامل تمرکز بر تناسب اندام، توانایی، و ادراک از شایستگی جسمانی 74.       استفاده از اطلاعات قابل درک جهت آگاهی درباره اهمیت ورزش	فعالیت­های آموزشی
75.       دید مشترک 76.       تعدیل طبقه­بندی جنسیتی ورزش­ها 77.       ترویج یا ایجاد گفت‌وگوی باز در کنار طرح‌های برابری 78.       توسعه تعامل بین جنسیت­ها در سطح سازمان­های ورزشی 79.       فرصت­هایی برای گفتگو و تفاهم در داخل و خارج از سازمان­های ورزشی 80.       همکاری و وابستگی متقابل مثبت	یادگیری مشارکتی
81.       در دسترس بودن امکانات ورزشی 82.       ایجاد امنیت اجتماعی-روانی برای مشارکت زنان در فعالیت بدنی (در مکان­های عمومی مثل پارک­ها) 83.       استفاده عادلانه زنان و مردان از امکانات فضاهای مرتبط با فعالیت بدنی (باشگاه، پارک­ها و ...) 84.       تنوع محیطی 85.       اختصاص ساعات مناسب باشگاه­ها برای مشارکت زنان در ورزش 86.       محیط صمیمانه 87.       استفاده از پوسترهای آموزنده (زنان ورزشکار جهت ترغیب دیگر زنان به مشارکت در ورزش) 88.       محیط فراگیر برای مشارکت همه افراد در ورزش	شرایط محیطی
89.       نگرش مدیر در رابطه با برابری جنسیتی 90.        استفاده از سیستم ها و فرآیندها برای تغییر رفتار به عنوان ابزاری برای ارائه برابری و انصاف 91.       تعهد عاطفی مدیر به مشارکت زنان در ورزش 92.       تعهد هنجاری مدیر به مشارکت زنان در ورزش 93.       تعهد استمراری مدیر به مشارکت زنان در ورزش 94.       سیستم­های عدالت­محور در سازمان­های ورزشی 95.       مشارکت زنان در طراحی محیط­های ورزشی 96.       تدابیر ضد تبعیض 97.       مدیریت برای عدالت اجتماعی 98.       داشتن تصویر روشن از آینده در رابطه با شمول زنان در ورزش 99.       مدیریت زنان در سازمان­های ورزشی 100. شیوه های غیررسمی برای ترویج برابری جنسیتی در سازمان­های ورزشی 101. ایجاد هنجارهای مناسب در محیط­های ورزشی (مانند رفتار با احترام با همه و تاکید بر همکاری)	مدیریت در سازمان­های ورزشی
102. ایجاد کمپین آگاهی عمومی از راه بیلبوردها و تبلیغات مطبوعاتی 103. بازسازی نقش­های جنسیتی 104 .تغییر ملاحظات جنسیتی 105. حمایت اجتماعی از مشارکت زنان در ورزش 106. حذف قراردادگرایی های اجتماعی 107. مقاومت در برابر جوک‌های جنسیتی در سطح جامعه 108. تعدیل انتظارات اجتماعي و فرهنگی راجع به زنانگی 109. حمایت از شمولیت زنان در ورزش در سطح جامعه 110. درک نیاز به بهبود در سطح اجتماعی 111 .ایجاد کمیته های مشورتی در سطح محلی برای بهبود شرایط زنان 112. ترغیب مقامات محلی برای به کارگیری اخلاق مشارکت جامعه 113.کارگاه­های آموزشی در زمینه­هایی مانند درک فرهنگی، تعصب ناخودآگاه و روابط جنسیتی 114. مقابله با برخی از اسطوره­ها و کلیشه­های مخرب 115. درک ارزش برابری جنسیتی در سطح جامعه 116. تلاش داوطلبانه (گروه های مدافع و ارائه دهندگان خدمات) 117. تلاش در جهت عدالت اجتماعی	فعالیت­های اجتماعی	عوامل سطح کلان
118. تلاش­های سیاسی برای تغییر رویه طرد زنان از ورزش 119. تلاش­های عملکردی برای تغییر رویه طرد زنان از ورزش 120. تلاش­های اجتماعی برای تغییر رویه طرد زنان از ورزش	تلاش­ها برای نهادینه­زدایی
121. توسعه و دسترسی به منابع و مهارت­های ورزشی برای همه افراد در جامعه 122. احساس جامعه­پذیری زنان 123. سرمایه اجتماعی زنان 124. ایجاد شبکه­های اجتماعی و بین­سازمانی مناسب در رابطه با افزایش مشارکت زنان در ورزش 125. توزیع قدرت و توانایی جامعه برای مشارکت همه شهروندان در فرآیندهای اجتماعی 126. ارزش­های مشترک جامعه که از دموکراسی، شمول و عدالت اجتماعی حمایت می­کند 127. درک و آگاهی از تاریخچه جامعه و توانایی تفکر انتقادی در مورد تجربیات مشترک	ظرفیت سازی جامعه
128.                       تمرکز بر حقوق برابر زنان و مردان 129.                       تامین برابری فرصت‌ها برای حضور در فعالیت­های گوناگون اجتماعی از جمله مشارکت در ورزش 130.                       حق رفتار منصفانه، برابر و محترمانه 131.                       حق محافظت در برابر جرم، حمله و تهدید 132.                      رفتار مسئولانه 133. تبعیض مثبت برای زنان در جهت جبران عقب ماندگی­ها در عرصه­های گوناگون 134. حمایت مدنی از زنان 135. آگاهی زنان از قوانین رسمی 136.                       فرهنگ شهروندی 137. گنجاندن «حقوق شهروندی» در برنامه درسی ملی مدارس 138. آموزش شهروندی 139.                       فرآیندهایی برای جلوگیری از تبعیض غیرمستقیم یا نهادی 140.                       پیگیری حقوق اجتماعی زنان در سطح جامعه 141.                       پیگیری حقوق مدنی زنان در سطح جامعه 142.                      پیگیری حقوق سیاسی زنان در سطح جامعه اعم از حق انتخاب شدن و انتخاب کردن	پیگیری حقوق شهروندی

 

 

    مضامین مرتبه بالاتر مربوط به عوامل موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش عبارتند از: الف) عوامل سطح کلان، ب) عوامل سطح میانی، ج) عوامل سطح خرد و د) توسعه اجتماعی. در نهایت خلاصه به تصویر درآمده از یافته­های پژوهش در شکل1 قابل مشاهده است.

 

 

 

عوامل سطح کلان: ·       فعالیت­های اجتماعی ·       ظرفیت­سازی جامعه ·       تلاش­ها برای نهادینه­زدایی ·       پیگیری حقوق شهروندی

 

 

 

 

 

 

عوامل سطح میانی: ·       ویژگی­های مربیان ورزشی ·       فعالیت­های آموزشی ·       شرایط محیطی ·       یادگیری مشارکتی ·       مدیریت در سازمان­های ورزشی

 

 

 

 

 

 

 

عوامل سطح خرد ·       هویت شخصی ·       رفتار بین فردی ·       شرایط فردی ·       علایق فردی

 

 

 

 

 

 

 

 

توسعه اجتماعی ·       عدالت ·       سرمایه اجتماعی ·       امنیت اجتماعی ·       رفاه اجتماعی

 

 

 

 

 

 

شمولیت اجتماعی زنان در ورزش

شرایط مناسب برای شمولیت­ اجتماعی زنان در ورزش

 

 

 

 

 

 

شکل 1- تصویر یافته­های پژوهش

 

 

بحث و نتیجه گیری

بحث‌های مداومی در ادبیات دانشگاهی درباره شمولیت اجتماعی در ورزش، تاثیرات و اهمیت آن وجود دارد، اما به طور خاص پژوهش‌ها بر شمولیت افراد ناتوان (معلولین)، اقلیت­های جنسیتی و اقلیت­های دینی متمرکز بوده و زنان که برای شمولیت در ورزش مورد تبعیض جنسیتی قرار می­گیرند، کم‌تر مورد توجه قرار گرفته­اند؛ از سوی دیگر، پژوهش‌ها در حوزه زنان بیش‌تر معطوف به در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار فردی و مدیریتی است و توجه کم‌تری به عوامل در سطح بالاتر (اجتماعی) و از دیدگاه جامعه­شناختی، شده است. در این شرایط به منظور برنامه­ریزی صحیح و به کارگیری روش­های موثر برای شمولیت اجتماعی زنان در ورزش در جهت ارتقاء ورزش زنان و بهبود سلامت جامعه، بررسی عوامل تاثیرگذار در سطوح گوناگون (کلان، میانی و خرد) ضروری به نظر می­رسد. بنابراین هدف این پژوهش شناسایی عوامل چندسطحی موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش بود. نتایج این پژوهش نشان داد که عوامل سطح خرد، بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تاثیرگذار هستند؛ این عوامل برای درک اینکه چه زنانی با چه شرایط و ویژگی­هایی شمولیت اجتماعی در ورزش را تجربه می­کنند، حائز اهمیت فراوانی می­باشد. عوامل سطح خرد شامل «هویت شخصی»، «رفتار بین فردی»، «شرایط فردی» و «علایق فردی» هستند. براساس نتایج پژوهش هویت شخصی زنان مانند خود پندارنده مثبت، اهمیت شرایط جسمانی، احساس خودشمولی اجتماعی، ادراک خود از زنانگی و تصویر بدنی مثبت بر شمولیت اجتماعی آنان در ورزش تاثیرگذار است. در این باره به به اعتقاد گارسیامیرس¹ و همکاران هویت شخصی یک سیستم شناختی است که توسط شبکه‌ای پیچیده (و سلسله مراتبی) از سازه‌های شخصی شکل می‌گیرد - یعنی ابعاد ارزیابی معانی شخصی که توسط فرد در یک زمینه رابطه‌ای در طول زندگی‌اش ساخته می‌شود (31). هویت‌های شخصی می‌توانند بر تجربیات و فرصت‌های افراد در ورزش تأثیر بگذارند و این کار را از دو راه انجام می‌دهند؛ اولی مربوط به هویتی است که افراد برای خود قائل هستند و دوم از راه نحوه درک دیگران از آن هویت (32). با توجه به اینکه هویت زنان در جوامع مردسالار بیش‌تر با امورات خانواده و فرزندان تعریف می­شود؛ آنان اغلب کم‌تر تشویق می‌شوند تا در پی تحقق‌ اهداف دیگر (مانند ورزش، سرگرمی‌های شخصی) و هویت‌ها (مانند زن حرفه‌ای و ورزشکار) خارج از خانه باشند، زیرا آنها از راه مادران خوب بودن "تکمیل" می­شوند (33). بر اساس نتایج پژوهش رفتارهای بین­فردی چون احساس تعلق به گروه، ثبات در رفتارهای اجتماعی، سازگار شدن با گروه، رفاقت واقعی بین اعضا و ارتباطات مناسب با دیگران از عوامل موثر بر ایجاد فضای فراگیر و در نتیجه شمولیت اجتماعی زنان در ورزش است. در این زمینه پارادایم شباهت-جاذبه² (34) اشاره می­کند که افرادی که شبیه یکدیگر هستند، احتمالاً جذب یکدیگر می­شوند و نسبت به یکدیگر ابراز علاقه می­کنند. شباهت­هایی که آنها به اشتراک می­گذارند، به ویژه در ویژگی‌های قابل مشاهده (به عنوان مثال جنسیت و نژاد) ممکن است آنها را به این تصور سوق دهد که مشترکات دیگری مانند تجربیات مشترک زندگی، ارزش­های متجانس یا دیدگاه­های مشابهی از جهان دارند. به عنوان مثال، افراد هم جنس (زنان) ممکن است معتقد باشند که نگرش­های مشترکی نسبت به زندگی یا تجربیات دارند (مثلاً در حال مبارزه با کلیشه­های جنسیتی). البته، این شباهت‌های اساسی همیشه وجود ندارند، اما درک چنین شباهتی مهم است، زیرا با جذابیت بین فردی بیش‌تر، رفتارهای کمکی و تأثیر کلی همراه است (15). به عنوان یک نتیجه نهایی، شباهت باعث ایجاد جذابیت می­شود؛ بر این اساس، اگر زنان در گروه­های ورزشی این شباهت را درک کنند احتمالا شمولیت اجتماعی آنان در ورزش افزایش می­یابد. نادال³ تحصیلات پایین، فقر و شهروند درجه دوم بودن (به دلیل مسائل نژادی و ...) را از مفروضات حقارت دانسته که موجب ایجاد تعصب عمومی و درنتیجه طرد اجتماعی افراد می­شود (35)؛ براساس نتایج این پژوهش نیز با توجه به اینکه شرایط فردی (شامل شرایط اقتصادی مناسب، تحصیلات، نگرش خانواده نسبت به اهمیت ورزش برای زنان و...) پیامدهای روان‌شناختی مهمی را به دنبال دارد، از عوامل موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش به شمار می­رود. هم‌چنین، براساس نتایج پژوهش علایق فردی مانند علاقه به محیط­های ورزشی، علاقه به دیده و شنیده شدن، علاقه به ایجاد روابط صمیمانه (دوست­یابی) در محیط­های ورزشی و احساس خوشحالی از نتایج فعالیت­بدنی موجب افزیش لذت تجربه شده از فعالیت­های ورزشی شده و در نتیجه از عوامل تاثیرگذار بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش می­باشد.

    نتایج این پژوهش نشان داد عوامل سطح میانی (سازمانی) شامل «ویژگی­های مربیان ورزشی»، «فعالیت­های آموزشی»، «شرایط محیطی»، « مدیریت در سازمان­های ورزشی » و «یادگیری مشارکتی» برای حمایت افراد از شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تاثیرگذار است. به اعتقاد شرکت­کنندگان در پژوهش ویژگی­های مربیان ورزشی از جمله خلاقیت در طراحی تمرین، باور به برابری جنسیتی و ایجاد گروههای بحث وگفتگو برای غلبه بر باورهای اشتباه درباره زن و زنانگی عامل مهمی در شمولیت اجتماعی زنان در ورزش است زیرا مربیان تاثیرگذاری زیادی بر نگرش زنان شرکت­کننده دارند و می­توانند محیط مناسبی برای شمولیت آن­ها ایجاد نمایند؛ هم‌چنین، در محیط­های ورزشی، اغلب مربیان هنجارها را تعیین می­کنند و از شرکت­کنندگان نیز انتظار می­رود که رفتارهای مورد نظر مرتبط با شمولیت (مانند روابط صمیمانه و همکاری با دیگران) را که مربیان مشخص می­کنند، انجام دهند. از سوی دیگر، مبارزه با جنسیت­گرایی در ورزش آسان نیست زیرا ریشه‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناختی عمیقی دارد که ویژگی­های خاصی را برای زنان تعیین و تحسین می­کند؛ در این میان ورزشکار بودن برای زنان جایی در این ویژگی­های قابل تحسین ندارد. بنابراین طرح­های مقابله با جنسیت­گرایی در ورزش باید در فعالیت­های آموزشی گنجانده شود؛ به اعتقاد مشارکت­کنندگان در پژوهش شیوه آموزش، آگاهی زنان از فواید گوناگون ورزش برای آن­ها، اجتناب از الگوهای تبعیض اجتماعی و رفتارهای کلیشه­ای در اجرای فعالیت­های بدنی، یادگیری مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های بین فردی و معرفی زنان ورزشکار به عنوان الگوهای اجتماعی تاثیر به سزایی در شمولیت زنان در ورزش دارد. در این باره به اعتقاد قلی­پور و کشکر نیز نوع آموزش و سایر تعاملاتی که در فضای ورزش اتفاق می­افتد، بر ادراک ورزشکاران از برابری جنسیتی تاثیرگذار است (12). هم‌چنین، همان‌گونه که بدن یک سیستم باز است که با محیط خود در تعامل است، سازمان­های ورزشی نیز چنین هستند (36)؛ بنابراین شرایط محیطی در سازمان­­های ورزشی مانند امنیت اجتماعی-روانی برای مشارکت زنان در ورزش (در مکان­های عمومی مثل پارک­ها)، استفاده عادلانه زنان و مردان از امکانات فضاهای مرتبط با ورزش (باشگاه، پارک­ها و ...)، استفاده از پوسترهای آموزنده (زنان ورزشکار جهت ترغیب دیگر زنان به مشارکت در ورزش) و محیط صمیمانه از عوامل موثر بر شمولیت زنان در ورزش می­باشند. به باور اندرسون⁴ گروه­بندی شدید، تفکیک جنسیتی و عدم وجود زمان و شرایط مناسب برای تعامل در ورزش، اغلب مردان را از تجربه­های زنان در اجتماع محروم می­سازد، جایی که می­تواند بستر لازم برای شناخت توانایی­های ورزشی زنان را فراهم آورد (37). به اعتقاد شرکت­کنندگان این پژوهش نیز عامل یادگیری مشارکتی شامل دید مشترک، تعدیل طبقه­بندی جنسیتی ورزش­ها، ایجاد فرصت­هایی برای گفتگو و تفاهم در داخل و خارج از سازمان­های ورزشی و همکاری و وابستگی متقابل مثبت موجب دیده شدن توانایی­های زنان در ورزش شده، ذهنیت منفی مردان درباره آن­ها را کاهش می­دهد و در نهایت احساس شمولیت اجتماعی زنان در ورزش را تقویت می­کند. در نهایت آنچه که در سازمان­های ورزشی روی می­دهد، زیر نظر مدیران ورزشی است (38)؛ براساس نظر تراسل⁵ و همکاران مدیران ورزشی که در پی اهداف عدالت اجتماعی و تبدیل سازمان خود به محیطی فراگیر برای همه افراد با ویژگی­های متفاوت هستند، می‌توانند از راه نگرش، گفتار و اعمالشان بر فضای شمولیت تأثیر بگذارند (39)؛  بر اساس نتایج این پژوهش این ویژگی­ها شامل نگرش مدیر در رابطه با برابری جنسیتی، داشتن تصویر روشن از آینده در رابطه با شمول زنان در ورزش، سیستم­های عدالت­محور در سازمان­های ورزشی، مشارکت زنان در طراحی محیط­های ورزشی و تعهد مدیر به مشارکت زنان در ورزش می­باشد؛ که تعهد به شمولیت بیانگر «نیرو یا طرز فکری است که فرد را به حمایت از شمولیت ملزم می­کند» (15). این طرز فکر را می­توان به یکی از این سه راه منعکس کرد: تعهد عاطفی به معنای تمایل به حمایت از شمولیت به دلیل ارزش شمولیت زنان در ورزش، تعهد مستمر به معنای حمایت از شمولیت زنان در ورزش به دلیل هزینه­های عدم انجام آن و تعهد هنجاری به معنای احساس تعهد برای حمایت از شمولیت زنان در ورزش؛ بنابراین مدیران ورزش نه تنها باید فواید شمولیت زنان در ورزش را بشناسند (تعهد عاطفی) بلکه باید برای حمایت از آن (تعهد هنجاری) احساس تعهد کنند و تشخیص ‌دهند که انجام ندادن این کار تأثیر منفی بر سازمان ورزشی خواهد داشت (تعهد مستمر).

    براساس نتایج این پژوهش عوامل سطح کلان (سطح اجتماعی و گسترده­تر) شامل « فعالیت­های اجتماعی»، « تلاش­ها برای نهادینه‌زدایی»، «ظرفیت­سازی جامعه» و «پیگیری حقوق شهروندی» بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش تاثیرگذار هستند. فعالیت­های اجتماعی از جمله، ایجاد کمپین آگاهی عمومی از راه بیلبوردها و تبلیغات مطبوعاتی، بازسازی نقش­های جنسیتی، حمایت اجتماعی از مشارکت زنان در ورزش و تعدیل انتظارات اجتماعي و فرهنگی راجع به زنانگی می‌توانند سازمان‌های ورزشی را از طرق گوناگونی تحت تأثیر قرار دهند؛ زیرا هنگامی‌که سازمان‌های ورزشی در یک جامعه فراگیر، مترقی و مطالبه­گر در حوزه ورزش زنان قرار گیرند، احتمال بیش‌تری وجود دارد که شیوه‌های شمولیت زنان در ورزش را اتخاذ نمایند. از مهم­ترین ویژگی­های جوامع فراگیر این است که در این جوامع منع رفتارهای تبعیض­آمیز و برابری برای گروه­های گوناگون در سطح اجتماع الزامی است. هم‌چنین، از بسیاری از جوانب، فرهنگ‌ طرد اجتماعی زنان از ورزش نهادینه شده‌ است، به این معنی که از راه عادت، تاریخ و سنت، بی‌گمان در سطح اجتماع پذیرفته شده‌اند. رویه‌های نهادینه شده در برابر تغییر بسیار مقاوم هستند و در طول زمان بدون اعتراض حفظ می‌شوند، زیرا غالباً به‌عنوان شیوه‌های قانونی مشروع در نظر گرفته می‌شوند (40). به طور خاص با وجود شواهد مستندی که حاکی از فواید فراوان شمولیت همه افراد از جمله زنان در ورزش است، بسیاری از سازمان­های ورزشی دارای نظام­هایی هستند که امکان تحقق این اثرات را نمی­دهند زیرا این شرایط در سازمان­های ورزشی نهادینه شده­ است؛ نتایج این پژوهش نشاندهنده سه عامل مهم برای نهادینه­زدایی این شرایط تثبیت و مشروع شده است: تلاش­های سیاسی، تلاش­های عملکردی و تلاش­های اجتماعی. تلاش­های سیاسی زمانی به وجود می‌آیند که سازمان­ها با کمبودهای عملکردی فزاینده، وجود منافع متضاد در میان گروه‌های ذینفع و افزایش فشار برای نوآوری روبه رو می‌شوند (41)؛ در زمینه شمولیت زنان در ورزش، فشار برای کسب درآمدهای بیش‌تر از منابع گوناگون جدید (به خصوص برای باشگاههای ورزشی خصوصی) که قبلاً محقق نشده، تا حدی، تلاش‌ها را به سمت جذب زنان به انجام ورزش سوق می­دهد. تلاش­های عملکردی زمانی آشکار می­شوند که نگرانی­هایی در مورد اثربخشی سازمانی یا سودمندی یک عمل مشخص وجود داشته باشد. این تلاش­ها با پویایی­های محیطی مانند رقابت برای منابع کمیاب مرتبط است (42)؛ در زمینه شمولیت اجتماعی زنان در ورزش، توجیه کردن مدیران به اثر مشارکت زنان در ورزش بر ارتقای جایگاه کشور در نهادهای بین­المللی ورزشی و غیر ورزشی، افزایش سلامت جامعه، بهبود روحیه زنان و تاثیر آن بر نهاد خانواده و ... دارای اهمیت می­باشد. ضمن اینکه مسئولان در رده­های بالا باید در رابطه با عواقب عدم فراهم آوردن شرایط و امکانات مربوط به شمولیت زنان در ورزش مطلع شوند. در نهایت، تلاش­های اجتماعی ناشی از تمایز بین گروهها، اختلال در تداوم تاریخی نهاد و جنبش­های اجتماعی که ممکن است ادامه یک عملکرد نهادینه شده را مختل کند، است (43)؛ در زمینه شمولیت اجتماعی زنان در ورزش، جنبش­های اجتماعی و بازاریابی اجتماعی توسط افراد مشهور به خصوص ورزشکاران می­تواند کمک­کننده باشد. از سوی دیگر براساس نتایج پژوهش ظرفیت­سازی جامعه برای شمولیت اجتماعی زنان در ورزش، دارای اهمیت زیادی است. در این زمینه ظرفیت جامعه به "دارایی­ها و ویژگی­هایی که یک جامعه می­تواند به منظور بهبود زندگی خود از آنها استفاده کند" و "توانایی جامعه برای تعریف، ارزیابی، تجزیه و تحلیل و اقدام بر اساس نگرانی­های مهم" اشاره دارد (44). در همین حال، ظرفیت‌سازی جامعه در مورد توانمندسازی از راه «اعطای دانش و مهارت‌هایی است که می‌توان از آنها برای ایجاد تغییرات مثبت و بهبود مشکلات استفاده کرد (45)؛ که براساس این پژوهش توسعه و دسترسی به منابع و مهارت­های ورزشی برای همه افراد در جامعه،  احساس جامعه­پذیری زنان، ایجاد شبکه­های اجتماعی و بین­سازمانی مناسب در رابطه با افزایش مشارکت زنان در ورزش، توزیع قدرت و توانایی جامعه برای مشارکت همه شهروندان در فرآیندهای اجتماعی و ... موجب ظرفیت­سازی جامعه برای شمولیت اجتماعی زنان در ورزش می­شود. به اعتقاد شرکت­کنندگان این پژوهش پیگیری حقوق شهروندی نیز دیگر عامل مهم در سطح کلان برای شمولیت اجتماعی زنان در ورزش است. حقوق شهروندی به مجموع حقوق و آزادی­هایی گفته می­شود که دولت اجرای آن را طبق قوانین داخلی برای اتباع خود تأمین و تضمین کرده است و محتوای آن ممکن است از یک کشور به کشور دیگر متفاوت باشد؛ حقوق شهروندی زنان هم به­ عنوان یکی از اساسی­ترین مفاهیم حقوقی، مجموعه­ای از حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی است که زنان به واسطه­ی عضویت در جامعه و برقراری رابطه با دولت از آن بهره­مند می­شوند. در رابطه با شمولیت زنان در ورزش تامین برابری فرصت‌ها برای حضور در فعالیت­های گوناگون اجتماعی از جمله مشارکت در ورزش، تبعیض مثبت برای زنان در جهت جبران عقب ماندگی­ها در عرصه­های گوناگون، گنجاندن «حقوق شهروندی» در برنامه درسی ملی مدارس و ... در جهت پیگیری حقوق شهروندی زنان حائز اهمیت است.

    پیش از انجام پژوهش تصور می­شد منحصراً ایجاد شرایط مناسب در سطوح خرد، میانی و کلان برای زنان، تضمین­کننده شمولیت اجتماعی آنان در ورزش است؛ با این حال، تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش نشان داد فراهم آوردن شرایط مناسب برای زنان الزاماً منجر به شمولیت اجتماعی آنان در ورزش نمی­شود مگر اینکه در سطح جامعه توسعه اجتماعی همه جانبه روی دهد. اگرچه توسعه اجتماعی جایگاهی در سطح کلان دارد، اما با توجه به اینکه صرفا مربوط به زنان و در جهت ورزش نیست، به عنوان یک عامل مهم و جدای از عوامل چندسطحی، شناسایی شده است. این عامل شامل«سرمایه اجتماعی»، «عدالت»، «امنیت اجتماعی» و «رفاه اجتماعی» است. سرمايه اجتماعي آن دسته از ويژگي­هاي زندگي اجتماعي، شبكه­ها هنجارها و اعتماد است كه افراد را قادر مي­سازد تا به شيوهاي مؤثرتر اهداف مشترك خود را تعقيب کنند (46). عدالت شامل دو مولفه اصلی عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی است و به توزیع متناسب منابع ثروت در جامعه، تعدیل شکاف مناطق محروم و برخوردار، عدالت جنسیتی، دسترسی به خدمات بهداشتی و سلامت و ... اشاره دارد. هم‌چنین، امنیت اجتماعی به معنای حفظ نظام اجتماعی است به گونه­ای که اجتماع، خانواده و فرد در مقابل تهدید و ناهنجاری­های اقتصادی-اجتماعی یا شخصی ایمن بوده و از سلامت زندگی خود مطمئن باشند. امنیت از اساسی­ترین نیازهای افراد و جوامع به شمار می­رود، به گونه‌ای که عدم وجود آن نتایج ناگواری برای سلامتی افراد به دنبال دارد (47). افزون­بر این، انسان­ها برای دستیابی به درجات بالای رشد و توسعه نیازمند برخورداری از امنیت و آرامش از جوانب گوناگون هستند به گونه­ای که انسان­هایی که از لحاظ فردی و اجتماعی احساس امنیت می­کنند، با آرامش اهداف خود (به عنوان مثال انجام ورزش) را دنبال می‌کنند و امکان موفقیت آن­ها برای دست‌یابی به این اهداف افزایش می­یابد. رفاه اجتماعی هم به وضعیت چندجانبه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اشاره دارد و حفظ شأن انسان­ها، مسئولیت­پذیری جامعه در قبال آن­ها و ارتقای توانمندی کلیت جامعه در زمینه­های جمعی و فردی از اهداف اساسی آن می­باشد (48).

    در جمع­بندی نهایی می­توان گفت تبعیض جنسیتی و جنسیت‌گرایی همچنان از مسائل مهم در حوزه ورزش بشمار می‌روند که موجب طرد اجتماعی زنان از ورزش شده و در نتیجه اثرات منفی بر سلامت آن­ها دارند. در این پژوهش عوامل موثر بر شمولیت اجتماعی زنان در ورزش در سه سطح خرد، میانی و کلان به منظور غلبه بر جنسیت­گرایی و تبعیض جنسیتی از راه ایجاد شرایط مناسب، شناسایی گردید. هم‌چنین، براساس نتایج پژوهش توسعه اجتماعی همه جانبه در سطح جامعه نیز به طور قابل توجهی بر این پویایی­ها اثر گذاشته و در نهایت موجب شمولیت اجتماعی زنان در ورزش می­شود. این نتایج می­تواند به سازمان‌های متولی ورزش (وزارت ورزش و جوانان، ادارات کل استان­ها، فدراسیون­های ورزشی، شهرداری و ...) در راستای برنامه­ریزی صحیح و به کارگیری شیوه­های موثر برای شمولیت زنان در ورزش کمک کرده و گامی موثر در راستای تحقق عدالت اجتماعی در کشور ­باشد.

 

ملاحظات اخلاقی

این پژوهش برگرفته از پایان­نامه دکتری و زیرنظر کمیته اخلاق دانشگاه علامه طباطبائی تهران انجام گرفته است. تمامی نکات اخلاقی شامل رازداری، در اولویت بودن سلامت روان‌شناختی شرکت­کنندگان، امانت‌داری، دقت در استناددهی، قدردانی از دیگران، رعایت ارزش­های اخالقی در گردآوری داده­ها و رعایت حریم خصوصی شرکت­کنندگان توسط پژوهشگران مدنظر قرارگرفته است.

 

حامی مالی

هزینه انجام پژوهش بر عهده پژوهشگران بوده و هیچ حمایت مالی دریافت نشده است.

 

مشارکت نویسندگان

مقاله برگرفته از پایان­نامه دکتری است. نویسنده اول، دانشجوی دکتری است، نویسنده دوم (نویسنده مسئول) استاد راهنما و نویسنده­های سوم، چهارم و پنجم اساتید مشاور می­باشند.

 

تعارض منافع

این پژوهش هیچ‌گونه تعارضی با منافع شخصی و سازمانی دیگران ندارد.

 

 

---

[1]  . García-Mieres

[2]  . Similarity-Attraction Paradigm

[3]  . Nadal

[4]  . Anderson

[5]  . Trussell

References

1- Vandenbossche L, Spruyt B, Keppens G. Young, innocent and sexist? Social differences in benevolent and hostile sexist attitudes towards women amongst Flemish adolescents. Young. 2018; 26(1):51-69. https://doi.org/10.1177/1103308817697240.

2- Barni D, Fiorilli C, Romano L, Zagrean I, Alfieri S, Russo C. Gender prejudice within the family: The relation between parents' sexism and their socialization values. Frontiers in Psychology. 2022; 2(3):13-27. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.846016

3- Savigny H. Women, know your limits: Cultural sexism in academia. Gender and education. 2014; 26(7): 794-809. https://doi.org/10.1080/09540253.2014.970977

4- Collins M. Sport and social exclusion. Routledge. 2014. 

5- Javaheri A, Raghfar H, Abazari Y A. Critical Analysis of Theories of Gender Equality in Sport and the Challenges Ahead. Sociological Review. 2021; 27(2): 111-131. https://doi.org/10.22059/jsr.2021.81420 [in Persian]

6- Strauss A, Corbin J. Basics of qualitative research. Newbury Park, CA: sage. 1998.

7- Fink J S. Hiding in plain sight: The embedded nature of sexism in sport. Journal of Sport Management. 2016; 30(1): 1-7. https://journals.humankinetics.com/view/journals/jsm/jsm-overview.xml

8- Goldman A, Gervis M. “Women are cancer, you shouldn’t be working in sport”: Sport psychologists’ lived experiences of sexism in sport. The Sport Psychologist. (2021); 35(2): 85-96. https://doi.org/10.1123/tsp.2020-0029

9- Wood W, Eagly A H, Biosocial construction of sex differences and similarities in behavior. In Advances in experimental social psychology. 2012; 1(46): 55-123.  https://doi.org/10.1016/B978-0-12-394281-4.00002-7

10- Mudrick M, Burton L, Lin C A. Pervasively offside: An examination of sexism, stereotypes, and sportscaster credibility. Communication & Sport. 2017; 5(6): 669-688. https://doi.org/10.1177/2167479516670642

11- Atmar W. Basics of sport sociology (K. Rasekh, Trans). Tehran: Ney Publication. 2010.

12- Gholi Poor M, Keshkar S. An Educational Program Pattern in Sports to Achieve Gender Equality and Violence Prevention against Women. Sport Management Studies. 2021; 13(68): 1-29. https://doi.org/10.22089/smrj.2020.9095.3080. (Persian)

13- Seddighi S, Zokaei M S. Femininity and Sport. Women's Studies Sociological and Psychological. 2015; 13(2): 67-92. doi: 10.22051/jwsps.2015.2050.

14- Schaillée H, Haudenhuyse R, Bradt L. Community sport and social inclusion: International perspectives. Sport in Society. 2019; 22(6): 885-896. DOI:10.1080/17430437.2019.1565380

15- Cunningham G B. Diversity and inclusion in sport organizations: A multilevel perspective. Routledge. 2019

16- Cordier R, Milbourn B, Martin R, Buchanan A, Chung D, Speyer R A. systematic review evaluating the psychometric properties of measures of social inclusion. PloS one. 2017; 12(6): 109-179. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0179109

17- Leemann L, Martelin T, Koskinen S, Härkänen T, Isola A M. Development and psychometric evaluation of the experiences of social inclusion scale. Journal of human development and capabilities. 2022; 23(3): 400-424. https://doi.org/10.1080/19452829.2021.1985440

18- Marivoet S. Challenge of sport towards social inclusion and awareness-raising against any discrimination. Physical culture and sport. studies and research. 2014; 63(1): 3-11. 10.2478/pcssr-2014-0017

19- Oxford S. ‘You look like a machito!’: A decolonial analysis of the social in/exclusion of female participants in a Colombian sport for development and peace organization. Sport in Society. 2019; 22(6): 1025-1042. https://doi.org/10.1080/17430437.2019.1565389

20- Rogers A, Snellgrove M, Punch S. Between equality and discrimination: The paradox of the women’s game in the mind-sport bridge. World Leisure Journal. 2022; 64(4): 342-360. https://doi.org/10.1080/16078055.2022.2051068

21- Naseer A, Javed S, Batool H. Contribution of Social Support, Social Cultural, and Social Interference Factors in Sports Participation of Female Athletes–A Qualitative Approach. Global Regional Review. 2020; V(II): 61-70. https://doi.org/10.22089/res.2023.14457.2358

22- Nazari S, Ramezaninejad R, Goharrostami H R, Rahmati M. Sociological analysis and investigation of the gender dominant stereotypes on women's sports. Research on Educational Sport. 2023. doi: 10.22089/res.2023.14457.2358. (Persian)

23- Khodadad Kashi S, Asadolahi A, Khosromanesh R, Seifpanahi Shabani J. Qualitative study of physical activity of Iranian adolescent girls from their own perspective: Applying the paradigm pattern. Sport Management Studies. 2023; 15(81): 69-92. (Persian)

24- Talebpour A, Nazari Azad M, Kashani M. Sociological analysis of gender inequality in sport (The perspective of female national hero athlete). Quarterly Journal of Woman and Society. 2019; 10(40): 289-316. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088566.1398.10.40.13.8 (Persian)

25- Dixon M A, Bruening J E. Work–Family Conflict in Coaching I: A Top-Down Perspective. Journal of Sport Management. 2007; 21(3):377-406. https://doi.org/10.1123/jsm.21.3.377

26- Gholi Poor M, Ghafouri F. Designing a Model of Sports Leisure during the COVID-19 Pandemic: A Meta-Synthesis. HASES. 2022; 2 (1): 93-110. http://dx.doi.org/10.52547/hases.2.1.93

27- Mik-Meyer N. Multimethod qualitative research. Qualitative research. 2020; 5(1): 357-374.

28- Justesen L N, Mik-Meyer N. Qualitative Research Methods in Organisation Studies. Gyldendal. 2012.

29- Tierney W G, Sabharwal N S, Malish C M. Inequitable Structures: Class and Caste in Indian Higher Education. Qualitative Inquiry. 2019; 25(5): 471-481.https://doi.org/10.1177/1077800418817836

30- Frederiksen M, Gundelach P, Nielsen R S. Mixed methods-forskning: principper og praksis. Hans Reitzels Forlag. 2014.

31- García-Mieres H, Villaplana A, López-Carrilero R, Grasa E, Barajas A, Pousa E, Ochoa S. The role of personal identity on positive and negative symptoms in psychosis: a study using the repertory grid technique. Schizophrenia Bulletin. 2020; 46(3): 572-580. https://doi.org/10.1093/schbul/sbz082

32- Kaiser C R. Pratt-Hyatt J S. Distributing prejudice unequally: Do Whites direct their prejudice toward strongly identified minorities?. Journal of personality and social psychology. 2009; 96(2): 422-432.

33- Peng B, Ng J Y, Ha A S. Barriers and facilitators to physical activity for young adult women: a systematic review and thematic synthesis of qualitative literature. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity. 2023; 20(1): 23. https://doi.org/10.1186/s12966-023-01411-7

34- Byrne D. The attraction paradigm. new york: Ac. 1971). 

35- Nadal K L. The Racial and Ethnic Microaggressions Scale (REMS): construction, reliability, and validity. Journal of counseling psychology. 2011; 58(4): 470.

36- Chelladurai P. Managing organizations for sport and physical activity: A systems perspective. Routledge. 2014. https://doi.org/10.4324/9781315213286

37- Anderson E. “I used to think women were weak”: Orthodox masculinity, gender segregation, and sport. In Sociological forum. 2008; 23(2): 257-280. https://doi.org/10.1111/j.1573-7861.2008.00058.x

38- Khatibi A, Gholi Poor M. Identification Factors Affecting the Market Demand of Women's Taekwondo Clubs. Sport Management Studies. 2019; 11(54):153-170. doi: 10.22089/smrj.2018.5169.2014. (Persian)

39- Trussell D E, Kovac L, Apgar J. LGBTQ parents’ experiences of community youth sport: Change your forms, change your (hetero) norms. Sport Management Review. 2018; 21(1): 51-62. https://doi.org/10.1016/j.smr.2017.03.003

40- Barnett J P, Maticka-Tyndale E, Kenya T. Stigma as social control: gender-based violence stigma, life chances, and moral order in Kenya. Social problems, 2016; 63(3): 447-462. https://doi.org/10.1093/socpro/spw012

41- Oliver C. The antecedents of deinstitutionalization. Organization studies, 1992; 13(4): 563-588. https://doi.org/10.1177/017084069201300403

42- Dacin M, Goodstein J, Richard Scott W. Institutional theory and institutional change: Introduction to the special research forum. Academy of management journal, 2002; 45(1): 45-56. https://doi.org/10.5465/amj.2002.6283388

43- Scott W R, Institutions and organizations: Ideas and interests. Sage. 2008.

44- Laverack G. Evaluating community capacity: Visual representation and interpretation. Community Development Journal. 2006; 41(3): 266-276. https://doi.org/10.1093/cdj/bsi047

45- O’Brien D. Commercial sport organisations and community capacity building: a case study of two surf parks. Sport Management Review. 2021; 24(5): 723-746. https://doi.org/10.1080/14413523.2021.1902143

46.        Eslami Marzankolateh M, Moosavi S J, Khoshfar G. Relationship between Social Capital and Participation in Sports Activities (Case: Womens in Gorgan). Social Capital Management, 2014; 1(2): 139-159. doi: 10.22059/jscm.2014.53459. (Persian)

47.        Khushfar G R, Mohammadi A, Mohammadzadeh F, Mohammadi R, Akbarzade F. Social security and social health (Case study of youth in Ghaen city). Journal of Iranian Social Studies, 2015; 9(1): 71-102. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20083653.1394.9.1.4.7 (Persian)

48.        Yazdani F. Basic Concepts in social Welfare Issues (Social Policy, Social Support, Social Security). refahj. 2003; 3(10): 31-54. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1990-en.html (Persian)