ارزیابی وضعیت زیست‌پذیر کلان‌شهرها در ابعاد ذهنی و عینی (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)

برهان ویسی ناب ¹ ( , university of Tabriz )
جمال طاهری ² ( گروه طراحی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران )
شیرکو رنجبری ³ ( دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران )
خلیل دلفان حسن زاده ⁴ ( عضو هیئت علمی گروه مهندسی علوم باغبانی و فضای سبز، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، خوزستان، ایران )

تاريخ الإرسال : 26 السبت , ذو القعدة, 1443 تاريخ التأكيد : 08 السبت , ربيع الأول, 1445

الکلمات المفتاحية: urban livability, Tabriz Metropolis, Livability Indices, Mental and Objective Dimensions,

ملخص المقالة :

ضرورت توجه به نظریه توسعه پایدار و رویکردهای منتج از آن همچون زیست‌پذیری، سبب ایجاد شهری به دور از مشکلات اقتصادی، اجتماعی، محیطزیستی و کالبدی خواهند شد. هدف از این پژوهش ارزیابی وضعیت شاخص‌های )ذهنی و عینی( زیست‌پذیری کلان‌شهر تبریز و بررسی وضعیت کلی زیست‌پذیری مناطق ده‌گانه این کلان‌شهر می‌باشد. این پژوهش، به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. جهت سنجش وضعیت ذهنی زیست‌پذیری در 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی (شامل 15 شاخص و 158 گویه) ابتدا پرسشنامه مربوطه طراحی، پس از تعین نمونه آماری در سطح مناطق 10 گانه تبریز با استفاده از روش کوکران (413 نمونه) و تائید روایی و پایایی پرسشنامه، داده‌های مربوط به بعد ذهنی جمع‌آوری شده، همچنین برای بررسی بعد عینی (شامل 64 گویه) از آخرین سالنامه آماری کلان‌شهر تبریز (سال 1398) استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوطه از روش آنتروپی شانون برای وزن‌دهی شاخص‌ها و گویه‌های پژوهش و از روش موریس اصلاحی برای تعیین وضعیت زیست‌پذیری مناطق بر اساس ادبیات جهانی در 5 سطح استفاده شده است؛ در نهایت برای درک فضایی بهتر از وضعیت زیست‌پذیری در سطح مناطق نرم‌افزار GIS برای ترسیم نقشه‌ها به‌کارگرفته شده است. نتایج بیانگر آن است که، به لحاظ زیست‌پذیری کلی (ترکیب ابعاد ذهنی و عینی) 8 منطقه از 10 منطقه کلان‌شهر تبریز نمرات موریس پایین‌تر از 50 کسب کرده‌اند که بر اساس ادبیات جهانی زیست‌پذیری نشان‌دهنده سطح برخورداری پنج؛ یعنی غیر قابل قبول می‌باشد، تنها منطقه 2 در وضعیت قابل تحمل قرار دارد و وضعیت مناسب‌تری نسب به سایر مناطق دارد. منطقه 5 با نمره موریس 33/56 در وضعیت زیست‌پذیری نامطلوب قرار دارد. بنابراین وضعیت کلان‌شهر تبریز به لحاظ زیست‌پذیری بحرانی و غیر قابل قبول می‌باشد.