جایگاه مسجد در تحقق همبستگی اجتماعی و توسعه شهر اسلامی

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

علی اسماعیلی ¹

1 - گروه معارف، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت ، ایران

تاريخ الإرسال : 30 الثلاثاء , محرم, 1443 تاريخ التأكيد : 15 الخميس , ربيع الأول, 1443 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: توسعه, همبستگی اجتماعی, هویت, شهر اسلامی, واژه های کلیدی: مساجد,

ملخص المقالة :

مسجد در دین اسلام دارای بیشترین قدمت در تاریخ اسلام است و می­تواند در شکل­گیری مفهوم شهر اسلامی نقش اساسی ایفا کند. همچنین مهمترین نماد شهر اسلامی از بُعد معماری منظر و کالبد شهری مساجد هستند، اما باید در تحقق شهر اسلامی به ابعاد دیگر مسجد نیز توجه نمود. در عصر حاضر علی الخصوص در کشورهای در حال توسعه که بی اعتمادی و عدم توجه به جامعه در زندگی بیشتر ساکنین شهر قابل مشاهده است. با رشد شهرهای اسلامی و تبدیل آنها به کانون­های اجتماعی، به تناسب رشد جمعیت، همواره در معرض کاهش همبستگی­ اجتماعی و شهروندی بوده­اند تا جایی که سبب اختلال در نظام روابط جمعی و کارکردهای آن شده است. بنابراین باید اقدام به برنامه‌ریزی‌هایی جهت افزایش سطح همبستگی اجتماعی برای بالا بردن سرمایه اجتماعی درون شهرها نمود و این امور را در اولویت قرار داد. از جمله مکان هایی که می‌تواند در این زمینه موثر باشد مساجد هستند، زیرا با تکیه بر آموزه­های اسلامی می­توانند به هویت­بخشی در میان شهروندان کمک نموده و در تحقق همبستگی اجتماعی و توسعه شهرهای اسلامی تأثیر به­سزایی داشته باشند، تا زمینه‌ساز ایجاد تمدن نوین اسلامی باشند. نوشتار حاضر جزء پژوهش­های کیفی و از نوع کاربردی بوده و با شیوه کتابخانه­ای و اسنادی با هدف تبیین جایگاه و نقش مسجد در تحقق همبستگی اجتماعی و توسعه شهرهای اسلامی به آن پرداخته می­شود. پرسش اصلی مطرح شده این است که جایگاه مسجد در تحقق همبستگی اجتماعی و توسعه شهر اسلامی چگونه است؟ نتایج یافته­های پژوهش، نشان می­دهند که مساجد در پیدایش شهرهای اسلامی، نقشی فراتر از کالبد دارند زیرا مساجد به غیر از کاربرد عبادی، دارای کاردکردهای متنوعی نیز هستند، و در فقدان روش­های جایگزین اجتماعی و فرهنگی و نیز راهکارهای فضای مناسب در شهرهای اسلامی می توان از پتانسیل مسجد به عنوان یک مرکز مذهبی و اجتماعی در ایجاد اتحاد میان شهروندان و همبستگی اجتماعی استفاده نمود. و این مسئله را به مرور در سایر شهرهای اسلامی نیز گسترش داد، زیرا یک هویت مشترک اسلامی بین این شهرها وجود دارد و با استفاده مناسب از مساجد قطعاً شاهد حل بسیاری از مشکلات اجتماعی شهروندان در شهرهای اسلامی و حرکت به سوی توسعه این شهرها خواهیم بود.

المصادر:

References:

1. Abstinence, H., Moradi, E., & Nasrollahi, N. (2013). The role of mosque in creating Iranian-Islamic identity. In The collection of articles of the first national conference on architecture, restoration, urban planning and sustainable environment (pp. [specific page numbers]). Tehran.


2. Afshar, M. (2004). Urbanization in Islam (1st ed.). Tehran: Cultural Research Office Publications.


3. Bagheri, A. (2008). Centrality, location and distribution of mosques in city neighborhoods. The Growth of Geography Education, (85), 4-10. [In Persian].


4. Barfield, T. (1996). The dictionary of anthropology. Malden, MA: Blackwell.


5. Bemanian, M. R. (2014). The meaning and concept of the Iranian-Islamic city; Theoretical foundations and examples. Quarterly Journal of Sustainable City Studies, (1), 69-88. [In Persian].


6. Chalabi, M. (1991). Sociology of Order (1st ed.). Tehran: Ney Publications.


7. Cripp, I. (2003). Classical social theories (M. Parast, Trans.). Tehran: Agha Publications.


8. Elahi Ghomshei, M. (Trans.). (n.d.). The Holy Quran.


9. Esposito, J. L. (2012). Encyclopedia of the New World of Islam. Tehran: Reference Book affiliated with the Cultural Book and Art Institute.


10. Falahat, S. (2011). Construction of the concept of Islamic city. Journal of Islamic Iranian City Studies, (3), 35-45. [In Persian].


11. Farjam, R., Soleimani Moghadam, H., & Chavoshi, I. (n.d.). The social concept of the city from the perspective of Islamic texts and teachings. Regional Planning Quarterly, (2), 27-40. [In Persian].


12. Giddens, A. (2008). Sociology (M. Sabouri, Trans., 23rd ed.). Tehran: Ney Publications.


13. Gilbert, A., & Guugler, J. (1982). Cities, Poverty and Development: Urbanization in the Third World. Oxford: Oxford University Press.


14. Heidari, G. H. (2011). Social solidarity in Islam. Social Research Quarterly, (13), 95-117. [In Persian]. Retrieved from http://dorcheh.ir/35/2016-05-17-06-06-39/2014-11-06-05-33-22


15. Ibn Ashour, M. T. (2006). Tafsir Al-Tahrir and Enlightenment Famous by Tafsir Ibn Ashour (1st ed.). Beirut: Institute of Arabic History.


16. Ibn Khaldun, A. R. (1983). Introduction (P. Gonabadi, Trans.). (1st ed.). Tehran: Scientific and Cultural Publications.


17. Jafari, Y. (2033). Muslims in the context of history. Tehran: Islamic Culture Publication.


18. Jamalinezhad, M., Talakesh, S. M., & Khalifeh Soltani, S. H. (2012). Islamic principles and culture applied to improve life quality in Islamic cities. Social and Behavioral Sciences, 35, 330-334.


19. Jamshidia, G. R. (2004). The Origin of Sociological Theories (1st ed.). Tehran: University of Tehran Press.


20. Javadi Amoli, A. (1996). Tafsir Tasnim. Qom: Esra Publishing Center.


21. Javane Arasteh, H. (2007). The function of the mosque in the prophetic government. Islamic Government, (43), 138-152.


22. Kamyar, G. (2000). Urban Planning Law. Tehran: Majd Publishing.


23. Karami, M., & Idrisi, A. (2020). Correlation of socio-cultural factors and moral commitment in the citizens of Abhar. Journal of Health Promotion Management, (4), 12-22. [In Persian].


24. Kozer, L. (1994). Life and Thought of Sociological Elders (Triple Translation, M. V., Trans.). Tehran: Scientific Publications.


25. Mansoori, A. (2010). Hijab and concealment in Iranian-Islamic urbanism: A case study of the old texture of Shiraz. Housing and Rural Environment, 38-49. [In Persian].


26. Mohammadi, A. H. (2012). Investigating the relationship between urban symbols and city identity. Journal of Regional Planning, (2), 61-70. [In Persian].


27. Mohammadi, J., Moayedfar, S., & Safarabadi, A. (2012). Islamic city, a city beyond the dome and minaret. Iranian Islamic City Studies Quarterly, (9), 25-35. [In Persian].


28. Mousavi Bojnourdi, S. M. K. (1988). The Great Islamic Encyclopedia under the Persian and Arabic editions of Iran. Leiden: Braille.


29. Mousavi, S. Y. (2002). The phenomenon of reducing social solidarity in metropolises. Quarterly Journal of Political-Economic Information, (4), 113-134. [In Persian].


30. Mousavi, S. Y. (2008). Theoretical explanation of sociological crimes. Quarterly Journal of Political-Economic Information, (9), 137-144. [In Persian].


31. Mustafavi, H. (1989). Research. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.


32. Naghizadeh, M. (2008). City and Islamic Architecture Manifestations and Objects. Isfahan: Mani Publications.


33. Naghizadeh, M. (2011). The roots of the Islamic city in Islamic texts. Monthly Book of Art Monthly, 12-26. [In Persian].


34. Nawabakhsh, M. (2003). Fundamentals of Theory in Sociology (Vol. 2). Tehran: Pardis Danesh Publications.


35. Nikzad, A. (2015). Public Participation in the Development of Urban Management (1st ed.). Tehran: Daneshiaran Publications.


36. Pirnia, M. K. (1990). Iranian Architectural Methods. Tehran: Islamic Art Publishing Institute.


37. Rahimi Sajasi, D. (2022). Social harms as a result of the gap between the mosque and society. Quarterly Journal of Islam and Social Studies, 8(4), 6-26. https://doi.org/10.22081/JISS.2021.60577.1788 [In Persian].


38. Sarvar, R., & Seidbeigi, S. (2015). Investigating the role of mosque in Islamic city, a case study of Ilam city. In Proceedings of the International Conference on New Horizons in Civil Engineering, Architecture and Urban Planning and Cultural Management of Cities (pp. [specific page numbers]). Tehran.


39. Sarvestani, S. (2017). Man and Urbanism (1st ed.). Tehran: Tehran University Press.


40. Shamsoddini, A., & Rezaei, M. (2016). The role of religious centers in creating solidarity among citizens with the approach of social capital (Case study of Ferdowsieh city). Studies of Urban Areas, 4(1), 69-88. [In Persian].


41. Shokouei, H. (1993). Social Geography of Cities. Tehran: Majd Publishing.


42. Sideman, S. (2009). Conflict of Votes in Sociology (H. Jalili, Trans., Vol. 2). Tehran: Ney Publications.


43. Stanford Cohen, A. (1990). Theories of Revolution (A. R. Tayeb, Trans., 1st ed.). Tehran: Qoms Publications.


44. Tavassoli, G. (2014). Urban Sociology (1st ed.). Tehran: Sociologists Publications.


45. Thompson, K. (2009). Durkheim's Theory of Social Solidarity (M. Mesnamparast, Trans., 1st ed.). Tehran: Ney Publishing.


46. Zare, B., Sadeghi, A. A., & Delbari, S. (2015). Investigating the effect of the degree and types of religiosity on social solidarity. Sociology of Social Issues in Iran, (2), 143-178. [In Persian].