تبیین اخلاق زیست‌محیطی شهروندان در تعالی محیط‌‌‌زیست: ارائه مدل مفهومی

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

نجمه دشتکی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
حمید ماجدی ² (استاد، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
فرح حبیب ³ (استاد، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 26 السبت , ربيع الأول, 1441 تاريخ التأكيد : 16 الجمعة , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 09 الأربعاء , رمضان, 1442

الکلمات المفتاحية: مدل مفهومی, محیط‌زیست, اخلاق زیست‌محیطی شهروندان, تعالی, ATLAS.ti,

ملخص المقالة :

امروزه بحران زیست‌محیطی شهرها، ناشی از نگرش مادی بشر به نظام محیط‌‌زیست و به تبع آن اخلاق نادرست شهروندان در مواجهه با آن است.  این در حالی است که در جهان‌بینی توحیدی، عالم هستی، یک واحد یکپارچه است که تمامی موجودات آن در مسیر رشد و تعالی، در حال حرکت و هدایت هستند؛ به‌طوری‌که نمی‌توان هدفی جز معاد و بازگشت به سوی خداوند برای آن تصور نمود. در این جهان‌بینی، شهروندان نه تنها مسئولیت بهره‌برداری عادلانه و امانتدارانه از عناصر محیط‌زیست را دارند، بلکه مسئولیت حفظ، ارتقاء و سیر تعالی تمامی عناصر محیط‌‌زیست به سوی کمال مخصوص خود و هدف خلقتشان را نیز دارند. هدف این پژوهش تبیین نقش اخلاق زیست‌محیطی شهروندان در تعالی محیط‌زیست بر اساس آموزه‌های قرآنی با بهره‌گیری از تفسیر‌المیزان است. در این راستا به منظور تحلیل گزاره‌های اخلاقی قرآن‌کریم، از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده گردید. در این پژوهش، کدگذاری، طبقه‌بندی و مقوله‌بندی متون انتخابی، توسط نرم‌افزار ATLAS.ti صورت گرفت. در مجموع از میان گزاره‌های اخلاقی مرتبط با موضوع پژوهش، 590  کد استخراج گردید که پس از حذف کدهای مشابه به 106 کد تقلیل یافت. کدهای باقی‌ مانده در 23 مؤلفه و 7 مقوله دسته‌بندی شدند و در نهایت در سه بعد جهان‌بینی، گرایش و اعمال و رفتار، مدل نهایی منتج‌شده از نتایج تحلیل محتوای کیفی ارائه گردید. مدل ارائه‌شده، تعالی اخلاق زیست‌محیطی شهروندان بر مبنای تفسیرالمیزان است که در آن سه بعد جهان‌بینی الهی شهروندان، گرایش به سمت کمال و اعمال و رفتار زیست‌محیطی شهروندان در چارچوب قوانین الهی مورد تأکید بوده و انتظار می‌رود که این نگرش منجر به تعالی محیط‌‌‌زیست شود.

المصادر:

Sources and references:

1. The Holy Quran

2. Abedi Sarvestani, A., Shah vali, M., Mohaghegh damad, M. (2012). Foundations and Approaches to Environmental Ethics. Research Institute of Wisdom and Philosophy of Iran, First Edition, Tehran.

3. Aminzade, B. (2002). Religious worldview and environmentalism An introduction to Islam's attitude to nature. Journal of Ecology, 1(30), Tehran, pp: 97-106.

4. Arsene, G. (2013). The human-nature relationship The emergence of environmental ethics. Banat University Timisoara Romania, 1, pp: 1-36.

5. Barden, L. )1996(. content analysis. Translated by Malihe Ashtiani and Mohammad Yemeni Dozy. Paradise Publications, First Edition, Tehran.

6. Bell, D. (2005). Liberal environmental citizenship. Environmental politics, 14(2), pp: 179-194.

7. Fogg, M. (2000). The ethical dimensions of space settlement. Space Policy, 16(3), pp: 205-211.

8. Farahani fard, S., Mohamadi, Y. (2011). The Quran, Environmental Challenges and the Foundations of the Environmental System in Islam. Ethical Research, 2(6), Qom, pp: 23-42.

9. Fathali, M. (2011). Theory of Environmental Ethics in Islam with Emphasis on Professor Mesbah Yazdi. Moral knowledge, 2(3), Qom, pp: 97-122.

10. Hasanzade, M., Rauf, H. (2014). The connection of Rumi's mystical thought with the environment. Mysticism Journal, 11, Tehran, pp: 66-88.

11. Hosseini, F, Amigh, M. (2006). Environmental Ethics in Islam. Poetry Publications, First Edition, Tehran.

12. Javadi amoli, A. (2007). Islam and the environment. Esrae Publishing Center, First Edition, Qom.

13. Kopnina, H., Washington, H., Gray, J., & Taylor, B. (2018). The ‘future of conservation’debate: Defending ecocentrism and the nature needs half movement. Biological Conservation, 217, pp: 140-148.

14. Karimian seyghalani, A. (2016). Environmental Ethics in Islamic Wisdom. Amir Kabir Publications, second edition, Tehran.

15. McDonnell, M. J., & MacGregor-Fors, I. (2016). The ecological future of cities. Science, 352(6288), pp: 936-938.

16. Mohaghegh damad. M, (2014). Environmental theology. Research Institute of Wisdom and Philosophy of Iran, First Edition, Tehran.

17. Mokhtari Malekabadi, R., Abdolahi, A., Sadeghi, H., (2014). Analysis and Recognition of Urban Environmental Behaviors. Journal of  Urban Planning and Research, 5(18), Shiraz, pp: 1-20.

18. Miklós, A. (2014). Environmental attitudes and ecological anthropocentrism: a new challenge in. The Journal of Education, Culture, and Society, (1), pp: 28-40.

19. Nasibulina, A. (2015). Education for sustainable development and environmental ethics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 214, pp: 1077-1082.

20. Nasr, H. (1998). Islamic thinkers view of nature. Kharazmi Publications, fourth edition, Tehran.

21. Nasr, H. (2005). human and nature. Translated by Abdul Rahim Govahi. Publishing Islamic Culture, Third edition, Tehran.

22. Nasr, H. (2005). Religion and the system of nature. Translated by Mohammad Hassan Faghfouri. Hekmat Publications, First Edition, Tehran.

23. Nasri, A. (1994). The Foundations of Geology in the Quran. Amir Kabir Publications, First Edition, Tehran.

24. Naghizade, M. (2011). Reflections on the Iranian version of urban sustainability development. City Publication, First Edition, Tehran.

25. Ojomo, P. A. (2011). Environmental ethics: an African understanding. African journal of environmental science and technology, 5(8), pp: 572-578.

26. Pooyman, L. (2005). Environmental ethics. Translated by Mohsen Solesi and others. Development Publications, First Edition, Volume I and II, Tehran.

27. Pocock, M. J., Roy, H. E., August, T., Kuria, A., Barasa, F., Bett, J., ... & Kissui, B. (2019). Developing the global potential of citizen science: Assessing opportunities that benefit people, society and the environment in East Africa. Journal of applied ecology, 56(2), pp: 274-281.

28. Radmanesh, A, Olfat, L. (2017). Principles of environmental sustainability of the supply chain with the Islamic paradigm approach. Journal of Strategic Studies of Public Policy, 22, Tehran, pp: 93-110.

29. Rafi pour, S., Dadash pour, H., Taghvai, A. (2016). Recognizing the concept of a sustainable city based on different approaches to environmental ethics with emphasis on the Islamic perspective. Journal of Ethics Research, 9(32), Qom, pp: 121-146.

30. Rafi pour, S., Dadash pour, H., Taghvai, A. (2016). Causal Factors and Value Center of Alternative Future and Preferred / Desirable Future of Sustainable City Based on Environmental Ethics. Journal of  Urban Planning and Research, 7(27), Shiraz, pp: 1-20.

31. Sandler, R. (2012). Environmental Ethics, Overview, pp: 105-113.

32. Stern, P. C., & Dietz, T. (1994). The value basis of environmental concern. Journal of social issues, 50(3), pp: 65-84.

33. Surmeli, H & Saka, M. (2013). Preservice teachers’ anthropocentric, biocentric, and ecocentric environmental ethics approaches.  Academic Research, 5(5), pp: 159-163.

34. Taylor, P. (1981). The ethics of respect for nature. Environmental ethics, 3(3), pp: 197-218.

35. Taheri pour, M., Javidi, T., Bagheri, KH., Naghizade, H. (2016). Foundations, Principles and Methods of Environmental Citizenship from an Islamic Perspective. Journal of  Research in Islamic Education Issues, 24(30), Tehran, pp: 54-88.

36. Tabatabai, M, (1995). Al-Mizan in the interpretation of the Quran. Translated by Mohammad Bagher Mousavi Hamedani. Islamic Publications Office affiliated with Qom Seminary Teachers, Fifth Edition, Vol 1-20, Qom. 

37. Varai, M. (2012). Quranic worldview and environmentalism. Journal of  Quranic teachings, 8(16), Mashhad, pp: 3-22.

38. Yang, T. (2006). Towards an egalitarian global environmental ethics. Environmental ethics and international policy, 8, pp: 23-45.