تبیین پیشران‌های کلیدی زیست‌پذیری شهرهای مرزی با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: شهر زابل)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

فاطمه کریمیان پور ¹ (پیام نور تهران)
رستم صابری فر ² (هیات علمی)
سیدمهدی موسی کاظمی ³ (هیئت علمی دانشگاه پیام نور تهران)

تاريخ الإرسال : 07 الثلاثاء , صفر, 1443 تاريخ التأكيد : 08 الأحد , جمادى الأولى, 1443 تاريخ الإصدار : 08 الأربعاء , جمادى الأولى, 1445

الکلمات المفتاحية: توسعه پایدار, زابل, آینده‌پژوهی, زیست‌پذیری, شهرهای مرزی,

ملخص المقالة :

امروزه با افزایش روند جمعیت و شهرنشینی، مدیریت و برنامه‌ریزی شهرها و به ویژه شهرهای مرزی به واسطه حساسیت‌های آن‌ها پیچیده‌تر شده است. در این راستا زیست‌پذیری به عنوان یکی از مباحث و تئوری‌های برنامه‌ریزی شهری در پی فراهم‌‌نمودن شرایط مطلوب‌تر برای زندگی شهروندان و دستیابی به توسعه پایدار شهری است. عوامل بسیاری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست‌محیطی بر زیست‌پذیری شهرها تأثیرگذارند که این عوامل بر یکدیگر نیز تأثیرگذار می‌باشند. هدف پژوهش حاضر شناسایی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر زیست‌پذیری شهر زابل می‌باشد. لذا، پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش بر اساس روش‌های جدید علم آینده‌پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است. جهت گردآوری داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه و تکنیک دلفی و مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای بهره‌گیری شده است. برای به کارگیری تکنیک دلفی و تحلیل اثرات متقاطع‌، در دو مرحله پرسشنامه‌ها تهیه شده است، مرحله اول، شامل 50 پرسشنامه باز که در آن مهم‌ترین عوامل مؤثر در زیست‌پذیری شهر زابل در موضوعات محوری با در نظر گرفتن حوزه های مختلف و همه جانبه زیست‌پذیری در اختیار کارشناسان قرار داده شده است که به استخراج کلی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهر زابل انجامید. مرحله دوم، شامل 30 پرسشنامه برای تعیین عوامل اصلی تأثیر گذار بر زیست‌پذیری شهر زابل از طریق وزن دهی است که توسط کارشناسان تکمیل و در نهایت جهت تجزیه و تحلیل داده‌های جمع-آوری شده از نرم افزار MicMac بهره‌گیری شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از میان 33 عامل اصلی تأثیرگذار بر زیست‌پذیری شهر زابل، در مجموع 8 متغیر کلیدی در وضعیت زیست‌پذیری شهر زابل تأثیرگذارند، بدین صورت که این متغیرها بیشترین تأثیرگذاری و کمترین تأثیرپذیری را بر آینده زیست‌پذیری شهر زابل دارند وشامل عوامل " محرومیت زدایی، سرمایه گذاری، تمایل ساکنان به سکونت، دسترسی به زیرساخت ها، وضعیت مسکن و معابر، مبلمان شهری و کیفیت سیما و منظر، تعاملات اجتماعی، نهادهای مدنی و جمعی " می‌باشند. با توجه به ارتباط و تأثیرگذاری درونی این عوامل با یکدیگر، باید کیفیت هر کدام از این عوامل به ترتیب در قالب برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت، ارتقا یابند.

المصادر:

References

• Aliakbari, E. & Akbari, M. (2017). Structural-interpretive modeling over the viability of the metropolis of Tehran, Quarterly Journal of Spatial Planning and Planning, 21)1(,1-31. [In Persian]


• Asyabanipour, E; Panahi, A. & Ahmadzadeh, H. (1400). Assessing and evaluating the objective dimension of urban livability in the ten metropolitan areas of Tabriz, Human Geography Research (Geographical Research), 53)2(,545-565. [In Persian]


• Bahreini, S. H. (2000): Preparation of Sustainable Urban Guidelines and Mechanisms, Research Project Report, University of Tehran, Tehran. [In Persian]


• Baig, F., Rana, I.A., & Talpur, M. (2019). Determining Factors Influencing Residents’ Satisfaction, International Journal of Community Well-Being, 2, 91-110.


• Eisa Lu, A.)2015(. The idea of livability is a new approach to improving the quality of life In rural communities) Case study: Qom city, ward Kahak (Journal of Housing and Rural Environment. 120 -1.


• Fazelnia, G. & Karimian, F. (2015). Identification and Analysis of Economic Viability Indicators of Border Rural Settlements with Emphasis on Passive Defense Considerations (Case Study: Gharghari District), Third National Conference on Environment, Energy And Bio-Defense, Mehr Arvand Higher Education Institute-Environmental Lovers Extension Group, Tehran. [In Persian]


• Ghalejehi, M.; Bagheri, S., Ayoubi, M. & Ashnood, F. (2019). Study of the relationship between dust and mental health of Zabol medical students, Journal of Zabol Medical School, 1, 36-30. [In Persian]


• Hakimdoost, Seyed Yaser et al. (2016). Spatial analysis of biohazardous areas and activities of rural settlements in border areas Case study: Rural settlements of Helmand city. Research Quarterly of Geographical Data, 25(99), 12-23. [In Persian]


• Hoseinabadi, S; Yaqubzadeh, M. & Forouzan Mehr, M. (2021). Dust detection and analysis on MODIS satellite images (Case study: Zabol city), Desert Type Geographical Explorations, 1, 186-167. [In Persian]


• Hosseinzadeh, R; Safar Alizadeh, E. & Khabazi, H. (2021). Assessing the livability of urban neighborhoods in the direction of sustainable development from the perspective of citizens, case study: Shahr Kohaneh neighborhood and Seyed Morteza-Kashmar town, Geography and Environmental Studies, 10(40), 123-140. [In Persian]


• Khzaeinejhad, F. (2015). Environmental Analysis in the Central Part of Tehran Research: Neighborhoods of District 12, Ph.D. Thesis in Geography, University of Tehran,Tehran. [In Persian]


• Kiani, A; Salari, S.; Biranonzadeh, M. & Bastani, A. (2014). An Analysis of Spatial Structure and Horizontal Development of Cities in Sistan Region, Journal of Urban Research and Planning, Third Year, 8, 92-77. [In Persian]


• Leach, J. (2017). Improving City-Scale Measures of Livable Sustainability: A Study of Urban Measurement and Assessment through Application to the City of Birmingham, UK, Cities, 71, 80-87.


• Leby, J. L. & Hashim, A. H. (2010). Livability dimensions and attributes: Their relative importance in the eyes of neighbourhood residents, Journal of Construction in Developing Countries, 15(1), 67-91.


• Liang, Li., Deng, X., Wang, P., Wang, Z., & Wang, L. (2020). Assessment of the impact of climate change on cities livability in China, Science of The Total Environment, 726, 11-22. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.


• Mahmudi, M. (2015). livable streets: the effects if physical prolems on the quality and
  livability of kuala lampur streets, Cities, 43, 104-114. [In Persian]


• Mccrea, R., & Walters, P. (2012). Impacts of Urban Consolidation on Urban Liveability: Comparing an Inner and Outer Suburb in Brisbane. Australia, Jurnal Housing, 2, 190-206.


• Miri, F. & Turkmani, J. (2019). The rate of development of the cities of Sistan and Baluchestan province, the application of multi-criteria methods, Agricultural Economics, 1, 119-95. [In Persian]


• Mohre kesh, B.; Saberi, H.; Momeni, M. & Azani, M. (2019). Explaining the effect of physical excess on the viability of the urban area (Case study: Isfahan city area), Geography Program Research - Urban Start, 7(2), 411-429. [In Persian]


• Moradi Masihi, V. (2005). Strategic planning and its application in urban planning in Iran, Publications of Tehran Municipality Urban Planning and Processing Company, Tehran. [In Persian]


• Mousavi Noor, S. A.; Waresi, H. & Mohammadi, J. (2017). Presenting a hybrid viability model of Tehran metropolis based on infrastructure indicators, 15(53), 181-204. [In Persian]


• Mousavi Noor, S. A.; Waresi, H. & Mohammadi, J. (2017). Study and analysis of bio-personality components of Tehran metropolis, Geography Quarterly, 51, 237-258. [In Persian]


• National Research Council (2002). Community and quality of life; data needs for informed decision making, National Academy Press, Washington.


• Nikpour, A. & Yarahmadi, M. (2021). Effective Effect on Sustainability in Noorabad Mamasani, Quarterly Journal of Project and Urban Function Studies, 23, 7-27. https://www.elsevier.com/locate/cities. [In Persian]


• Oselberg, D. (2012). Older people:well-being, In international encycolopedia of housing and home.


• Perogordo M. D. (2007). The Silesia mega polis, European spatial planning, London.


• Pourahmad, A; Darbaneh Astaneh, A.; Zanganehshahraki, S. & Pourqorban, S. (2021). Investigation and analysis of factors affecting the urban viability of Kish Island, 8(1), 1-22.


• Radcliff, B. (2001). Politics, markets and life satisfaction: The Political economy of human happiness, American Political Science Review, 95(4), 939-955.


• Raji, F. S. M. S. B.; Qutayan, B., Ariffin, A. S., Razali, M. N., & Kamarudin, N. (2016). Resident’s Perception on Livability in Affordable Housing in Malaysia, Journal of Technology Management and Business, 3, 11-21.


• Samani, S.; Ebrahimzadeh, A. & Ebadipoor, M. (2019). Study of the effect of fine dust on the prevalence of respiratory disorders, Zabol Medical School, 2, 71-64. [In Persian]


• Sasanpour F., Alizadeh, S. and Arabi Moghadam, H. (2018). Viability of urban areas of Urmia with RALSPI model, Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 48, 241-258. [In Persian]


• Sasanpour, F. & Jafari Asadabadi, H. (2012). Principles and characteristics of livable city, the first national conference on geography, urban planning and sustainable development, Koomesh Environmental Society, University of Aviation Industry, Tehran. [In Persian]


• Szibbo, N. A. (2016). Assessing neighborhood livability: Evidence from LEED for neighborhood development and new urbanist communities, Articulo Journal of Urban Research, 14, 1–24.


• Zhan, B., Pokwan, M., Zhang, W., Fan, J., & Yu, J. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China, Cities, 79, 92-101.https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.02.025.


• Ziari, K.; Heydari, A.; Ghanizadeh Ghasemabadi, H. & Abazari, N. (2018). Investigating and prioritizing the components of livability in Bam city, social geography of the city, 5(1), 105-120. [In Persian]