تغییرات فضایی تراکم ساختمانی و شناسایی عوامل تأثیر گذار (مورد مطالعه: شهر بیجار)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

عامر نیک پور ¹ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)
طاهر صفرراد ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)
بهناز محمدیاری ³ (دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)

تاريخ الإرسال : 06 الإثنين , شعبان, 1441 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , ذو الحجة, 1442 تاريخ الإصدار : 28 السبت , جمادى الثانية, 1444

الکلمات المفتاحية: تراکم ساختمانی, تغییرات فضایی, رگرسیون وزنی فضایی, بیجار,

ملخص المقالة :

گسترش شهرها و در پی آن اتخاذ سیاست متراکم سازی، مقوله تراکم را به عنوان یکی از مهمترین مولّفه های تعیین کننده مسائل شهری مطرح نموده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تحلیل فضایی تراکم شهر بیجار و شناسایی عوامل تاثیر گذار بر آن است. پژوهش حاضر با نگرش توصیفی- اکتشافی و پیمایشی، تغییرات انواع تراکم و تحولات فضایی آن ها در شهر بیجار را در دو مقطع زمانی 1385 و 1395 مورد تحلیل قرار داده است. با استفاده از داده های بلوک های آماری، روند تغییرات شاخص ها و توزیع آن ها در سطح شهر بررسی شده است. برای تحلیل های آماری و نمایش گرافیکی نقشه ها از نرم افزارهای Spss ،Excel،GIS استفاده شده است. طبق نتایج میان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در شهر بیجار رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد و تحلیل لکه های داغ نشان داد کانون تراکم ساختمانی که در سال 1385 در نواحی مرکزی و محدوده های شمالی، جنوبی و شرقی شهر بوده است در سال 1395 به سمت جنوب غربی و محدوده شمال غربی شهر کشیده شده است. در سال 1385 در حدود 11/10 درصد از مساحت و 24/89 درصد از جمعیت شهر در پهنه تراکم بالای ساختمانی قرار داشتند که این میزان در سال 1395 به 12/13 درصد از مساحت و 31/59 درصد از جمعیت شهرافزایش یافت. طبق نتایج، رابطه معکوسی میان تراکم و فاصله از مرکز شهر وجود دارد، به طوری که با فاصله از مرکز شهر از میزان تراکم کاهش می‌یابد، همچنین ضریب2 Rنشان داد در سال 85 تقریباً 60 درصد تغییرات تراکم توسط متغیر فاصله از مرکز تبیین می شد اما این مقدار در سال 95 کاهش یافته و به 50 درصد رسیده است، کاهش این مقدار نشان دهنده گسترش توزیع فضایی ساخت و ساز در سطح محله ها، در دوره اخیر است. همچنین نتایج حاصل از رگرسیون وزنی هم نشان می‌دهد، سه متغیر قیمت زمین در قسمت غربی و جنوب غربی، تراکم جمعیتی در قسمت های شمالی، مرکزی و جنوب غربی و متغیر فاصله تا مرکز محله در قسمت غرب و جنوب غربی از مهمترین عوامل تأثیر گذار در میزان تراکم ساختمانی شهر بیجار هستند.

المصادر:

• Akivoli, Claudio Davidson, Forbes, Translators: Esmaeilpour, Najma; Stiaghi, Alireza, (2011), Density in Urban Development, Design and Planning Books Collection, Tehran Publication: Arman Shahr, First Edition 2011. (in Persian)


• Alejandro, Edwin., Aguilar, Ramírez., Cristina, Léa., Souza, Lucas., (2019), Urban form and population density: Influences on Urban Heat Island intensities in Bogotá, Colombia., journal of Urban Climate. 


• Azizi, Mohammad Mehdi (1997), Density in Urban Plans: A Theoretical Approach to Understanding Problems, Factors and Effects, Journal of Fine Arts, Vol 2. (in Persian)


• Azizi, Mohammad Mehdi (2003), congestion in urban planning principles and criteria established urban agglomeration / authoring and editing by Mohammad Mehdi Azizi, Ministry of Housing and Urban Development and Architecture Department, Tehran University Press, Publishing and Printing Institute, 2003. fourth edition. (in Persian)


• Balram, Sh. and Dragicevic, S., (2005), Attitudes Toward Urban Land Use Planning: integrating Guestionnaire Survey and Collaborative GIS Techniques to Improve Attitude MEASUREMENTS, Landscape and Urban planning.


• Bertaud, (2008), November 12-13. Evolution of population densities since 1990, Could a new transport network accelerate the evolution of Gauteng spatial structure toward "normalcy"?  Paper presented at the international urban development workshop, Pretoria. Retrieved November 15, (2013), from http: //alain-bertaud.com.


• Boyko, Christopher T., and Rachel Cooper. (2011). Clarifying and re-conceptualising density. Progress in Planning76(1): 1-61.


• Burgess, R. (2000). The compact city debate: A global perspective compact cities, London: spon, press.


• Chen, M., Zhang, H., Liu, W., & Zhang, W. (2014). The global pattern of urbanization and economic growth: Evidence from the last three decades. PLoS One, 9(8), e103799.


• Churchman, Arza. (1999). Disentangling the concept of density. Journal of Planning Literature 13: 389-411.


• Cuthbert, A. R. (1985). Architecture, society and space: The high density question reexamined. Progress in Planning, 24(2), 73–159.


• Forsyth, A., Oakes, J. M., Schmitz, K. H. & Hearst, M. (2007) Does Residential DensityIncrease Walking and Other Physical Activity?,Urban Studies, Vol. 44(4) pp.679- 697.


• Fotheringham S., Brunsdon  C. and Charlton, M., (2002), Geographically Weightedregression:  The Analysis of Spatially Varying Relationships, University Of Newcastle Wiley, UK.


• Ghorbani, Rasool, (2005), Distribution Analysis of Population Densities in Tabriz Using Statistical Fielding Method, Geographical Researches, No. 54, pp. 123-136. (in Persian)


• Heyward, S. (2000), The Suburbanization of America, A Guide to Smart Growth: Shattering Myths, providing solutions, the Heritage foundation.


• Jafari, Firouz; Ghorbani, Rasool, (2016), Investigation and Analysis of Construction Density (FAR) in Urban Neighborhoods Using LUI Case Study: Gelbad Neighborhood of Tabriz, Journal of Urban Planning Studies, Volume 3, Issue 11, Fall 2016. (in Persian)


• Jenks, Mike-Jones, Colin, Translators: Rafieian, Mojtaba-Hodseni, Haniyeh, (2012), Dimensions of the Sustainable City, Tehran, Tarbiat Modares University Press, First Edition 2012. (in Persian)


• Jiao, Limin. (2015). Urban land density function: A new method to characterize urban expansion. Landscape and Urban planning, 139, p 26-39.


• Lefebvre, H. (1991). The production of space. Oxford, UK; Cambridge, USA: Blackwell.


• Mashhoudi, Sohrab, (2001), Basics of Urban Fluid Projects, Urban Processing and Planning Company, affiliated to Tehran Municipality Information Technology. (in Persian)


• Mashhoudi, Sohrab, (2010), Construction and Population Density in Cities, Society of Urban Engineers, Mazinani Publications, First Edition 2010. (in Persian)


• Nikpour, Amer, (2015), Physical Evaluation of City Form Based on Study Density: Amol, Journal of Urban Planning Studies, Volume 2, Issue 8. (in Persian)


• Nikpour, Amer, Rezghi, Fatereh, Safaee Rineh, Mostafa, (2018), Spatial Analysis of Babol City Form Based on Building Density, Urban Planning Geography Research, Volume 6, Number 2, Summer 2018. (in Persian)


• Pont, M. B., and P. Haupt. (2007). The relation between urban form and density. Viewpoints 11: 1-3.


• Rapoport, Amos. (1975). Toward a redefinition of density. Environment and Behavior 7(2): 133-158.


• Richardson, H., and Bae, G. H., (2000), Compact Citiesi Developing Countries: Assessment andImplication Com Pact Cities, London Spon Press.


• Sivam, A. and Karuppannan, S. (2009), “Density Design and Sustainable Residential Development, Presented at the European Network for Housing Research Conference”, 28 June to 1 July, Prague, Czech Republic.


• Sivam, Alpana, Sadasivam Karuppannan and Michael C. Davis. (2012). Stakeholder’s perception of residential density-a case study of Adelaide- Australia. Journal of Housing and the Built Environment 27(4): 473-494.


• Smart Growth Network (2010), Smart Growth Principles, Available from World Wide Web: www.smartgrowth.org/about/ principles.


• Smith, Wilbur S. (1984). Mass Transport for High-Rise High-Density Living. Journal ofTransportation Engineering110(6): 521-535.


• Sorour, Hooshang, Mubaraki, Omid, Amiri, Sedigheh, (2010), Investigating the effects of increasing building density on Tabriz Old Tissue Transport Network, Urban Management Studies Quarterly, Volume 2, Issue 4, Winter 2010. (in Persian)


• Tsai, Y. h., (2005), Quantifying Urban Form: Compactness Versus Sprawl, Urban Studies, Vol. 42, No. 1, PP. 141-161.


• Vicky Cheng. (2010). Understanding Density and High Density.


• Ziyari, Karamatollah, Mehdi Nejad, H and Abbas, Fryad., (2009), Principles and Techniques of Urban Planning, First Edition, published by Chabahar International University. (in Persian).