برنامه‌ریزی راهبردی توسعه صنعت گردشگری با رویکرد تحلیلی اثرات متقاطع و اهداف- بازیگران (پژوهش موردی: شهر یاسوج)
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهریمحمد مهدی حسن زاده 1 , بیژن دادرس 2 , اسماعیل علی اکبری 3 , محسن سقایی 4
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور تهران، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، تهران، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: گردشگری, برنامه‌ریزی راهبردی, شهر یاسوج, رویکرد تحلیلی اهداف بازیگران,
ملخص المقالة :
هدف اصلی از پژوهش حاضر، تدوین برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری پایدار با رویکرد آینده‌پژوهی در شهر یاسوج است. جامعه آماری پژوهش، کلیه مدیران، کارشناسان و افراد متخصص استان در زمینه گردشگری و آینده‌پژوهی؛ روش و طرح نمونه‌برداری، نمونه‌برداری هدفمند خواهد؛ و نمونه آماری پژوهش متشکل از 25 خبره و کارشناس در حوزه مرتبط با گردشگری و طبیعت‌گردی خواهد بود. گردآوری داده‌ها و اطلاعات موردنیاز در این پژوهش، ترکیبی از روش‌های مختلف ازجمله روش دلفی (پنل خبرگان) و طوفان فکری (انگیزش ذهنی ) و تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات موردنیاز بر اساس روش ساختاری و آینده‌پژوهی (شامل نرم‌افزار میک مک (MICMAC) و مکتور (MACTOR) می‌باشد.
نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که از 55 شاخص شناسایی‌شده جهت بررسی و نقش آن‌ها در توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، 15 شاخص به‌عنوان شالوده و مبنای اصلی و کلیدی جهت توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج استخراج گردید. لذا این پیشران‌های پیوندی که نشان‌دهنده توان تأثیرگذاری آن‌ها بر کل سیستم است شامل توسعه طبیعت‌گردی با وزن عددی (84/8)، اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی (91/9)، توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشو (66/5)، همسایگان جنوبی خلیج‌فارس (65/2)، شهرک سلامت (7/3)، برند سازی (72/6)، تجارب عاطفی گردشگران (شادی، عـشق و غـافلگیری) (01/3)، اکو موزه (54/6)، بخش خصوصی (90/4)، احداث بازارچه‌های محلی (90/6)، نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری (20/9)، طراحی مسیرهای گردشگری (14/2)، توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور (54/6)، شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای (37/6) و طرح جامع گردشگری (14/8) است. همچنین جهت بررسی میزان تأثیرگذاری بازیگران و بررسی ارتباط همگرایی و واگرایی آن‌ها زمینه برای بهبود و توسعه صنعت گردشگری شهر یاسوج، 13 بازیگر در سطوح استانی و 4 بازیگر در سطوح کلان و 2 بازیگر در مقیاس بینابین شناسایی گردید که نتایج حاصل از همگرایی پیشران‌ها و بازیگران کلیدی مؤثر جهت توسعه و بهبود گردشگری پایدار شهر یاسوج بر اساس رویکرد مکتور بنا نشان می‌دهد که از بین 19 سازمان و نهاد مورد هدف و درگیر با سازوکار با گردشگری پایدار شهر یاسوج، 4 بخش استانداری، برنامه‌ریزی و بودجه، شهرداری، میراث فرهنگی، گردشگری - صنایع‌دستی و بخش خصوصی بیشترین تأثیر را جهت امور و پیشبرد
1. - Shams, Y; Hoseini, A; Khorshidian, R. (2016), Analysis and evaluation of the application of fuzzy hierarchical analysis method in prioritizing rural tourism development scenarios, Mazandaran Tourism Development Planning journal, 5(18): 158-178. https://tourismpd.journals.umz.ac.ir/article_1379.html [In Persian].
2. Anwar, S., Hamilton, J. (2005). Tourism into the Future -Towards 2020, and Beyond. Tourism Recreation Research, Vol. 45, Issue 3: 77-85. DOI: 10.1080/02508281.2005.11081489.
3. Anwar, S., Hamilton, J. (2020). Tourism into the Future -Towards 2020, and Beyond. Tourism Recreation Research, Vol. 45, Issue 3: 77-85. DOI: 10.1080/02508281.2005.11081489.
4. Carlsen, J. Getz, D., Ali-Knight, J. (2001). The Environmental Attitudes and Practices of Family Businesses in the Rural Tourism and Hospitality Sectors. Journal of Sustainable Tourism, Vol. 9, Issue 4.
5. Croes, R., Ridderstaat, J., Bąk, M., Zientara, P. (2020). Tourism specialization, economic growth, human development and transition economies: The case of Poland. Tourism Management, Vol. 82. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2020.104181.
6. Dehzad, P; Ahmadifard, N. (2019), Determining the key drivers of tourism development with a future research approach (Case study: Cities of Mazandaran province), Journal of Geography and Environmental Sustainability, 9(1).empirical study in Flanders, Belgium. Tourism Management, Vol. 272. [In Persian].
7. Ezati, H.R; Dabaghian, F. (2020), Development of sustainable nature tourism based on ecological landscape approach (case study: Noor Forest Park), the first international conference and the fifth conference on sustainable architecture and urban planning, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University, Tehran. [In Persian].
8. Font, X., English, R., Gkritzali, A., Tian, W. (2021). Value co-creation in sustainable tourism: A service-dominant logic approach. Tourism Management, Vol. 82.
9. Grilli, G., Tyllianakis, E. (2021). Prospective tourist preferences for sustainable tourism development in Small Island Developing States. Tourism Management, Vol. 82.
10. Hekmatnia, H; Moosavi, M.N; Razooi, M; Saeedpour, Sh. (2021), Identifying and Analyzing Key Factors Affecting Physical Development Policy in Urmia, Journal of Urban Research and Planning, 12(45). [In Persian].
11. Larousse Dictionary. (1991). Publisher: Pocket Books; Reprint Edition.
1. Longman. (2005). American Dictionary
12. Management, Victoria University of Wellington.
13. Manuel, R., Patricia, P., João, S. (2017), Residents’ attitudes and the adoption of pro-tourism behaviours: The case of developing island countries, Tourism Management, Volume 61: 523–537.
14. Moons, I., Pelsmacker, P., Barbarossa, C. (2021). Do personality- and self-congruity matter for the willingness to pay more for ecotourism? An empirical study in Flanders, Belgium. Tourism Management, Vol. 272. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.122866.
15. Moons, I., Pelsmacker, P., Barbarossa, C. (2021). Do personality- and self-congruity matter for the willingness to pay more for ecotourism? An
16. Oxford Dictionary. (1970). Volume XI (T-U). Publisher: Oxford University Pres.
17. Pazhoohan, M; Pourmoghadam, Z. (2018), Strategic planning of urban tourism with the approach of recreating the culture based on historical contexts (case study: the old context of Rasht), Journal of Urban Studies, 7(27).
18. Thomas, R., Pigozzi, B., Sambrook, R. (2005). Tourist Carrying Capacity Measures: Crowding Syndrome in the Caribean. The Professional Geographer, Vol.57, No.1:13-20.
19. Wallace, G. N., Pierce, S. M. (1996). An evaluation of ecotourism in Amazonas, Brazil. Journal article: Annals of Tourism Research, Vol.23 No.4: 843-873.
20. Webster Dictionary. (1991). Publishers: Later Printing Edition.
21. Wolf, N. (2013). A scenario analysis of the 2030 German spa tourist and tourism, Master of Tourism
22. Wolf, N. (2013). A scenario analysis of the 2030 German spa tourist and tourism, Master of Tourism Management, Victoria University of Wellington.
23. World Tourism Organization. (1998). Tourism 2020 vision. WTO Publications Unit. World Tourism Organization, Madrid, Spain.
24. WTO. (2010). http://www. world-tourism.org/facts/menus.html, 2010b.
25. WTO. (2021). http://www.world tourism.org/newsroom/Release/2005/July,20115b.
26. Yazdanshenas, Y; Rezaie, M.R; Esteghlal, A; Alimodaresi, H. (2021), Strategic Analysis of Yasuj River Valley Tourism Development, Quarterly Journal of Urban Research and Planning, Online Publication. [In Persian].
27.Yuan, J., Dai, L., Wang, Q. (2008). State-led ecotourism development and nature conservation (a case study of the Changbai Mountain Biosphere Reserve, China). Ecology and Society, 13(2).
http://dx.doi.org/10.5751/ES-02645-130255
Journal Research and Urban Planning ISSN (Print):
|
|
Research Paper
Strategic planning for the development of the tourism industry with an analytical approach to cross-cutting effects and objectives - actors
(Case study: Yasuj city)
Gholamreza Kazemian 11, Ehsan Barari 2, Fattah Sharif Zadeh3 ,Vajhollah Ghorbanizadeh4
1. Phd Candidte in Geography and urban planning, Payam Noor university, Tehran, Iran.
2. Associate professor in Geography and urban planning, Payam Noor university, Tehran, Iran.
3. professor in Geography and urban planning, Payam noor university, Tehran, Iran.
4. Associate professor in Geography and urban planning, Payam Noor university, Tehran, Iran.
Abstract ترجمه چکیده فارسی باید به این قسمت اضافه شود. |
Received Accepted: PP:
Keywords: Strategic planning, tourism, analytical approach to the goals of the actors, Yasuj city. |
Use your device to scan and read the article online
|
Citation:
DOI:
|
[1] . Corresponding author: Bizhan Dasras
Address: Associate professor in Geography and urban planning, Payam Noor university, Tehran, Iran.
Tell: +98…
Email: Email: bidadras@yahoo.com
Extended Abstract
Introduction
According to the United Nations, in 2015, more than 50% of the world's population lives in cities, and this trend will reach 60% by 2030.
With the industrialization of human societies, the new schools of urban science believed that cities should be planned and designed from the perspective of pure engineering and the primacy of the machine over man, based on the rapid movement of change and transformation. This approach in urban communities led to the disintegration of cultural-historical identity and the disappearance of human and natural elements of cities. As a result of these acts, severe environmental pollution spread to the cities and citizens suffered from a variety of mental, emotional and physical illnesses. From the early 1970s, sparks of thought arose among urban scientists, and the first theories were proposed to correct this trend. Based on this, it can be said that the era of comprehensive and detailed plans, which only sought to expand machine life without considering human and natural indicators, has ended, and urban planning experts are looking for ideas that use the identity and rich indicators of the past as a way to improve Quality of life, preservation of natural, human beauties of cities and along with it the development of urban economy of communities. Tourism industry can be considered the only way to achieve sustainable development of cities and regions with tourism potential.
Namely socio-economic and environmental. Unfortunately, in planning and designing urban plans, this clean industry does not guarantee the future of cities, and this can be seen in the appearance of cities, urban furniture, squares, sidewalks, bicycle paths, cultural uses, urban green space, parks, toilets, museums, beaches. , Observed rivers, press kiosks, traditional bazaars and bazaars, shrines and historical sites. Accordingly, the development of the tourism industry, which economists consider the third dynamic and growing economic phenomenon after the oil and automotive industry. It is considered as the basic need of the country.
Yasuj city in the southwest of Iran has the highest natural and human tourist attractions in this region of the country and with the globalization of urban tourism, we must adapt all development plans of this city based on sustainable tourism development.
Unfortunately, due to the lack of urban development strategy in Yasuj, we are witnessing the loss of natural attractions and cultural heritage in this city, which can lead to instability and non-viability of this city. Therefore, this study intends to protect the natural and human attractions and be able to lead the city's economy to sustainable development. Due to the digital revolution, the expansion of transportation and economic development in human societies has made the tourism industry one of the leading industries. Sustainable development in transformed human societies.
To be. The sustainable development of the tourism industry has created wealth, employment and prosperity in cities around the world and the Middle East. Iran tourism is ranked 5th in the world in terms of the number of registered world cultural heritage sites, natural attractions ranked 5th and the variety of handicrafts ranked 3rd in the world, and this increases the need for planning to develop the tourism industry in Iran.
Perhaps Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Provinces can be called the dream of a land of four seasons, every corner of which is a manifestation of the beautiful artist's creation. The city of Yasuj in southwestern Iran, as the capital of nature, has the highest attractions of natural and human tourism in this region of the country, and with the globalization of urban tourism, we must adapt all development plans of this city based on sustainable tourism development. The city has natural attractions and capacities such as caves, lagoons, springs, beautiful waterfalls, forests and mountains, has a very high potential and talent in attracting tourists. So that the improvement and development of the tourism industry in the "city of Yasuj" can have a tremendous impact on attracting tourists and this area in the Middle East to become one of the tourism centers to increase foreign exchange earnings for the country and the development of the province. Despite the existing capabilities and potentials of the tourism industry in the city of "Yasuj", the question arises with all the potential and capacity of tourism in the city of Yasuj "what factor or factors has caused this city with these various gifts in the tourism industry of economic growth, development and prosperity? Remain local and sustainable useless areas.
Perhaps Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Provinces can be called the dream of a land of four seasons, every corner of which is a manifestation of the beautiful artist's creation. The city of Yasuj in southwestern Iran, as the capital of nature, has the highest attractions of natural and human tourism in this region of the country, and with the globalization of urban tourism, we must adapt all development plans of this city based on sustainable tourism development. The city has natural attractions and capacities such as caves, lagoons, springs, beautiful waterfalls, forests and mountains, has a very high potential and talent in attracting tourists. So that the improvement and development of the tourism industry in the "city of Yasuj" can have a tremendous impact on attracting tourists and this area in the Middle East to become one of the tourism centers to increase foreign exchange earnings for the country and the development of the province. Despite the existing capabilities and potentials of the tourism industry in the city of "Yasuj", the question arises with all the potential and capacity of tourism in the city of Yasuj "what factor or factors has caused this city with these various gifts in the tourism industry of economic growth, development and prosperity? Remain local and sustainable useless areas.
Methodology
The main purpose of this study is to formulate strategic planning for sustainable tourism development with a future research approach in Yasuj. The statistical population of the study is all managers, experts and specialists in the field of tourism and futures research; Sampling method and design will be purposeful sampling; And the statistical sample of the research will consist of 25 experts in the field related to tourism and nature tourism. Gathering the data and information required in this study, a combination of different methods including Delphi method (panel of experts) and brainstorming (mental motivation) and analyzing the required data and information based on structural and futures research methods (including MICMAC software and Is a MACTOR.
Results and discussion
The results of the study show that from 55 identified indicators to study and their role in the development of sustainable tourism industry in Yasuj, 15 indicators were extracted as the foundation and main and key basis for sustainable tourism development in Yasuj. These hybrid propellants, which show their ability to affect the whole system, include the development of nature tourism with numerical weight (8.84), tourism and cultural heritage credits (9.91), the development of political and security stability in the drawer (5.66), the southern neighbors. Persian Gulf (2.65), Health Town (3.7), Branding (6.72), Emotional Experiences of Tourists (Happiness, Love and Surprise) (3.01), Eco Museum (6.54), Private Sector ( 4.90), construction of local markets (6.90), display and appearance of urban bodies (9.20), design of tourist routes (2.14), development of infrastructure and Internet-based technologies (6.54), regional transportation network (6/37) and the comprehensive tourism plan (8/14)
Conclusion
Based on the schematic structure of Yasuj Sustainable Development Model, the most functional and functional relationship with the mechanisms related to the process of sustainable tourism spatial development of Yasuj city between the private sector, budget and program organization, municipality and cultural heritage, tourism and handicrafts more than other sectors and institutions There is reciprocity. On the other hand, there is a structured relationship between nature tourism goals, the private sector and the southern neighbors of the Persian Gulf, and branding. In this regard, the convergence of goals shows that the city of Yasuj has a high potential and capacity in the field of tourism, and on the other hand, the Persian Gulf countries lack such potential and capacity that can be a source of attraction and linkage for tourists to the Persian Gulf; And this is achieved through the obranding of the nature sector and the use of the capacity of the private sect.
مقاله پژوهشی
برنامه‌ریزی راهبردی توسعه صنعت گردشگری با رویکرد تحلیلی اثرات متقاطع و اهداف- بازیگران (پژوهش موردی: شهر یاسوج)
محمدمهدی حسن‌زاده1، بیژن دادرس12، اسماعیل علی‌اکبری3، محسن سقایی4
1. دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور تهران، ایران.
2. استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران. ایران .
3. استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، تهران، ایران.
چکیده هدف اصلی پژوهش، تدوین برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری پایدار با رویکرد آینده‌پژوهی و سناریونویسی شهر یاسوج می‌باشد. نوع تحقیق در این پژوهش، روش تحلیل ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، کلیه خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی که در ارتباط با موضوع پژوهش تسلط و آشنایی کافی داشتند، می‌باشند. همچنین روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری هدفمند و تعداد 25 نفر از خبرگان، کارشناسان، استادان دانشگاهی و مدیران اجرایی متخصص در موضوع موردپژوهش، به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اصلی تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات، نرم‌افزار آینده‌پژوهی (MICMAC) مبتنی بر تحلیل اثرات متقاطع و نرم‌افزار (MACTOR) مبتنی بر گزینش چندگانه موضوعات است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که از 55 شاخص شناسایی‌شده جهت بررسی و نقش آن‌ها در توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، 15 شاخص شامل توسعه طبیعت‌گردی با وزن عددی (84/8)، اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی (91/9)، توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور (66/5)، همسایگان جنوبی خلیج‌فارس (65/2)، شهرک سلامت (7/3)، برند سازی (72/6)، تجارب عاطفي گردشگران (شادي، عشق و غافلگيري) (01/3)، اکو موزه (54/6)، بخش خصوصی (90/4)، احداث بازارچه‌های محلی (90/6)، نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری (20/9)، طراحی مسیرهای گردشگری (14/2)، توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور (54/6)، شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای (37/6) و طرح جامع گردشگري (14/8) است. همچنین جهت بررسی میزان تأثیرگذاری بازیگران و بررسی ارتباط همگرایی و واگرایی آن‌ها زمینه برای بهبود و توسعه صنعت گردشگری شهر یاسوج، 13 بازیگر در سطوح استانی و 4 بازیگر در سطوح کلان و 2 بازیگر در مقیاس بینابین شناسایی گردید که نتایج نشان می‌دهد که از بین 19 سازمان و نهاد مورد هدف و درگیر با سازوکار با گردشگری پایدار شهر یاسوج، 4 بخش استانداری، برنامه‌ریزی و بودجه، شهرداری، میراث فرهنگی، گردشگری - صنایع‌دستی و بخش خصوصی بیشترین تأثیر را جهت امور و پیشبرد اهداف مربوط به توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج دارا هستند. در همین راستا، بیشترین ارتباط عملکردی و کارکردی بین بخش خصوصی با وزن عددی (33/4)، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی (63/4)، شهرداری (99/2) و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی (687/3) وجود دارد.
|
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
واژههای کلیدی: برنامه‌ریزی راهبردی، گردشگری، رویکرد تحلیلی اهداف بازیگران، شهر یاسوج. |
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
|
استناد: حسن‌زاده، محمدمهدی، دادرس، بیژن، علی‌اکبری، اسماعیل، سقایی، محسن(1400): برنامه‌ریزی راهبردی توسعه صنعت گردشگری با رویکرد تحلیلی اثرات متقاطع و اهداف- بازیگران (پژوهش موردی: شهر یاسوج)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری،
DOI:
[1] * نویسنده مسئول: بیژن دادرس
نشانی: استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران. ایران.
تلفن: ....
پست الکترونیکی: bidadras@yahoo.com
مقدمه:
امروزه گردشگری و به‌تبع آن فعالیت طبیعت‌گردی، 5/2 برابر اوپک درآمد سالانه دارد (Grilli et al, 2021: 2) به‌طوری که حجم پولی که از سوی گردشگران جابجا می‌شود، طی یک سال حدود 5/2 برابر درآمد اوپک است و طبق آمار موجود حجم پولی که جابجا می‌شود، حدود 5/2 برابر درآمد سالانه کشورهای عضو اپک از محل فروش نفت است (Font et al, 2021: 15) در این میان شورای جهانی گردشگری به همراه گروه اقتصادی آکسفورد در آخرین بررسی‌های سالانه خود نشان دادند که در سال 2020، درآمد بازار مسافرت و گردشگری جهان با رشد ۵/3 درصدی همراه بوده است (Font et al, 2021: 15) به‌طوری که طی پنج سال گذشته، یک‌چهارم از مشاغل جدید در جهان توسط بازار گردشگری ایجاد شده است (Croes et al, 2020: 8) در همین راستا پیش‌بینی می‌شود تا سال 2022 سالانه بیش از 6 میلیارد جهانگرد در سراسر جهان سفر کنند (WTO, 2010) امروزه با توجه درآمدزایی بسیار بالا از گردشگری و طبیعت‌گردی، فعالیت‌های گردشگری و طبیعت‌گردی در دنیا به‌عنوان یکی از سه صنعت پردرآمد جهان شناخته شده است (Grilli et al, 2021: 2) در دهه‌های اخیر، اهمیت گردشگری در سطح بین‌المللی هم ازلحاظ تعداد گردشگران و هم ازلحاظ درآمد ارزی همواره و به‌طور بی‌سابقه‌ای در حال افزایش بوده است (Thomas et al, 2005: 10)؛ و این در حالی است که کشور ایران که ازلحاظ جاذبه‌های گردشگری جزء ده کشور اول جهان و هم ازنظر تنوع گردشگری جزء 5 کشور اول جهان است نتوانسته به درآمدزایی نسبتاً پایداری از راه فعالیت‌های گردشگری و طبیعت‌گردی برسد (Shams, et al, 2016: 10) حال‌آنکه امروزه شهرها با بهره‌مندی از انواع جاذبه‌ها و رویدادها و هم‌جواری با یک سری جاذبه‌های پیرامونی امکان تبدیل به یک مقصد گردشگر پذیر را دارا هستند (Eghlidi et al, 2021: 1) این موضوعات ضرورت توجه به صنعت گردشگری را جهت رساندن شهرها به توسعه پایدار را دو چندان می‌کند. صنعت گردشگری را شاید بتوان یگانه راه رسیدن به توسعه پایدار شهرهای و مناطق با پتانسیل گردشگری دانست. صنعتی که سه رکن اصلی توسعه پایدار یعنی اجتماعی اقتصادی و زیست‌محیطی را به نحو شایسته‌ای پوشش می‌دهد (Moons et al, 2020: 15) به‌طوری که فعالیت گردشگری، اگر به‌طور مطلوب برنامه‌ریزی شده باشد، می‌تواند ضمن حفاظت و مدیریت بهینه طبیعت، منفعت‌های اضافی برای جوامع بومی و اقتصاد محلی به همراه داشته باشد (Teymori et al. 2019: 34)؛ و همچنین باعث ایجاد و رونق سرمایه‌گذاری‌های کلان برای جوامع بومی در مناطق گردد (Hekmatni et al, 2020: 1) متأسفانه در برنامه‌ریزی و طراحی طرح‌های شهری به این صنعت پاک و متضمن آینده شهرها توجه نشده و این را می‌توان در سیما و منظر شهرها، مبلمان شهری، میدان‌ها، پیاده‌روها، مسیرهای دوچرخه‌سواری، کاربری فرهنگی و فضای سبز شهری، پارک‌ها، سرویس‌های بهداشتی، موزه‌ها، سواحل، رودخانه‌ها، کیوسک‌های مطبوعات، بازار و بازارچه‌های سنتی، امامزاده‌ها و اماکن تاریخی مشاهده نمود. بر اين اساس توسعه صنعت گردشگري که اقتصاددانان آن را سومين پديده اقتصادي پويا و رو به رشد پس از صنعت نفت و خودروسازي می‌دانند، به‌عنوان نياز اساسي کشور مطرح می‌شود. ازاین‌رو، استان کهگیلویه و بویراحمد و به‌ویژه "شهر یاسوج" با جاذبه‌ها و ظرفیت‌های طبیعی همچون غارها، تالاب‌ها، چشمه‌ها، آبشارهای زیبا، جنگل‌ها و کوه‌ها، پتانسیل و استعداد بسیار بالای در زمینه جذب گردشگر طبیعت‌محور دارد. به‌طوری که بهبود و توسعه صنعت گردشگری در " شهر یاسوج " می‌تواند تأثیر شگرفی در جذب گردشگران طبیعت گرد ایفا کند و این حوزه در منطقه خاورمیانه به یکی از قطب های طبیعت‌گردی قلمداد شود و باعث افزایش درآمد ارزی برای کشور و استان شود. باوجود قابلیت‌ها و پتانسیل‌های موجود صنعت گردشگری در " شهر یاسوج" این سؤال مطرح می‌گردد با اين همه پتانسیل و ظرفیت گردشگری در شهر یاسوج" چه عامل يا عواملي باعث شده که اين شهر با اين مواهب گوناگون در صنعت گردشگری از رشد، توسعه و شکوفایی اقتصاد محلی و پایدار منطقه‌ای بی‌بهره بمانند. لذا اختلاف ارقام در زمینه جذب گردشگر و همچنین میزان درآمدزایی از گردشگری نشان می‌دهد که صنعت گردشگری در ایران و همچنین مناطق مستعد طبیعت‌گردی به‌ویژه "شهر یاسوج " نیازمند یک برنامه‌ریزی راهبردی جامع با رویکرد آینده‌پژوهی و سناریونویسی برای بهبود صنعت گردشگری است. از آنجایی که بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان جهانی گردشگری، آمار گردشگران در سال 2021 به بیش از 1/6 میلیارد نفر می‌رسد و درآمد حاصله از آن بیش از 2 تریلیون دلار می‌رسد (WTO, 2021: 2) و همچنین به علت اینکه توسعه و بهبود صنعت طبیعت‌گردی تأثیر بالای در پویایی اقتصاد جوامع محلی و توسعه پایدار منطقه‌ای، توسعه اجتماعی و فرهنگی و همچنین کاهش محرومیت جوامع محلی "شهر یاسوج" دارد، ضرورت دارد که به تدوین سند برنامه‌ریزی راهبردی صنعت گردشگری پایدار در " شهر یاسوج" بر اساس رویکرد آینده‌پژوهی و سناریونویسی اقدام گردد. بدین ترتيب پرسش‌های اصلی پژوهش عبارت است از:
- حیاتی‌ترین پیشران‌های کلیدی و مؤثر در جهت شکوفایی صنعت طبیعت‌گردی در شهرستان‌های بویراحمد - دنا و مارگون، کدام پیشران‌ها و استرسورهای کلیدی می‌باشند؟.
- مطلوب‌ترین راهبرد جهت بهبود ساختار فضایی و توسعه صنعت
طبیعت‌گردی در شهرستان‌های بویراحمد - دنا و مارگون در افق بلندمدت مبتنی بر کدام راهبرد سازمان‌یافته خواهد بود؟.
لذا با توجه به سؤالات پژوهش فرضيه پژوهش این شکل مطرح می‌گردد که:
- بین متغیر توسعه‌ی گردشگری شهری و رفاه اجتماعی و ابعاد آن (اجتماعی، اقتصادی، زیستی، حقوقی، آموزشی و جمعیتی) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
پیشینه و مبانی نظری تحقیق:
در زمینه موضوع موردپژوهش مطالعاتی در مقیاس داخلی و خارجی انجام گرفته است که به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود:
موسی پژوهان و همکاران (1397)، در پژوهشی با عنوان "برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهری با رویکرد بازآفرینی فرهنگ مبنا در بافت تاریخی شهر رشت" به این نتیجه رسیده‌اند که بافت قدیم شهر رشت باوجود دارا بودن منابع فرهنگی درون خود، به دلیل ضعف زیرساخت‌های گردشگری فرهنگی و عدم خلاقیت در کاربست فرهنگ و هنر در فرایند بازآفرینی فرهنگ مبنا نتوانسته از این منابع محلی بهره جوید. در راستای بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها، راهبردهای دارای اولویت به همراه سیاست‌های اجرایی و برنامه اقدامات به‌منظور فعال‌سازی این ظرفیت‌ها برای توسعه گردشگری فرهنگی در عین حفاظت فعال از هویت و میراث بافت، تدوین شدند. ایجاد جاذبه‌های گردشگری نو و متفاوت با احیای سنت‌های آیینی و بومی بافت و ارائه به گردشگران، بهسازی بناهای تاریخی با تزریق فعالیت‌های جاذب برای گردشگران و پیاده راه‌سازی محور دارای قابلیت بازار- خواهر و امام - زرجوب با اولویت‌ترین راهبردهای تدوین‌شده برای بازآفرینی فرهنگ مبنا از طریق گردشگری شهری در بافت قدیم شهر رشت محسوب می‌شوند. ده زاده و همکاران (1398)، در پژوهشی با عنوان " تعیین پیشران‌های کلیدی موثّر بر توسعه گردشگری با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان مازندران) " به این نتیجه رسیده‌اند که؛ از میان پیشران‌های موردبررسی، متغیّرهای بخش زیرساختی و خدماتی بیشترین تأثیر را بر توسعه طبیعت‌گردی مناطق موردمطالعه و عوامل طبیعی کمترین درجه تأثیرگذاری را به خود اختصاص دادند. عزتی و همکاران (1400)، در پژوهشی با عنوان " توسعه طبیعت‌گردی پایدار بر اساس رویکرد منظر اکولوژی (نمونه موردی: پارک جنگلی نور) "، به بررسی راهبرد طبیعت‌گردی در پارک جنگی نور پرداخته‌اند. نتایج حاصل از این پژوهش، تدوین نقشه راهبردی بر اساس اصول پایداری برای اکو پارک‌های جنگلی است که بر پایه چهار اصل کلی حفاظت، توسعه، آموزش، فرهنگ و دو عنوان فرعی توالی و مشارکت استوار است. یزدان‌شناس و همکاران (1400)، در پژوهشی با عنوان " تحلیل راهبردی توسعه گردشگری رود دره‌های منطقه یاسوج "، به این نتیجه رسیده‌اند که راهبردهای توسعه مطلوب گردشگری رود دره‌های یاسوج در بخش راهبردهای تدافعی قرار می‌گیرد که البته این نوع راهبردها مبتنی بر ترکیب نقاط ضعف و تهدیدهاست.
ولف (2017)، در پژوهشی با عنوان " گردشگری آبگرم آلمان تا سال 2030 "، به این نتیجه رسیده است که جهت توسعه طبیعت‌گردی در منطقه گردشگری آبگرم آلمان نیاز به عوامل موردتوجه در تنظیم سناریوهای گردشگری آلمان ازجمله بهبود شرایط اقتصادی، قوانین جدید اشتغال و مقررات دولت، شکل‌گیری طبقه‌ی متوسط، سیستم‌های بیمه‌ی اجتماعی توجه شود. مانوئل و همکاران (2017)، در پژوهشی با عنوان "نگرش ساکنان و اتخاذ رفتارهای طرفدار گردشگری در جزایر کیپ ورد " به این نتیجه رسیده‌اند که بین رفتار استقبال ساکنان از گردشگران و رفتارهای گردشگران رابطه معناداری وجود دارد؛ و برای رسیدن به منافع شخصی و اقتصادی در بحث گردشگری، نیازمند شناخت رفتارهای گردشگران و ساکنان مقصد گردشگری است. آنوار و همکاران (2020)، در پژوهشی با عنوان "بررسی آینده گردشگری در سال 2020 و فراتر از آن " به این نتیجه رسیده‌اند که، در آینده، صنعت گردشگری جهانی احتمالاً تحت تأثیر پنج عامل کلیدی، انسانی، جغرافیایی، اقتصادی، فن‌آوری و محیط‌زیست قرار خواهد گرفت. این عوامل به‌احتمال زیاد باعث می‌شود مدیران برای یافتن راه‌های جدید برای حفظ موقعیت خود در بازارهای جهانی استراتژی‌های مختلفی را در پیش بگیرند. هدف قرار دادن گردشگران آینده، شامل مجموعه‌ای از رویکردهای واکنش‌پذیر در میان طیف وسیعی از بازارها، سطوح بازار و محلات ازجمله این استراتژی‌هاست. بسیاری از تغییرات ایجادشده توسط فن‌آوری‌های جدید هدایت می‌شوند که دوران گردشگری مجازی را معرفی می‌کند. صنعت گردشگری ازلحاظ برنامه‌ریزی، نیاز به آزمایش و ادغام ایده‌ها و فن‌آوری‌های نوظهور و استفاده از استراتژی‌های مختلف بازاریابی برای ارائه‌ی گزینه‌های جدید کسب وکار دارد.
لغت گردشگري (Tourism) از کلمه Tour به معناي گشتن اخذ شده که ريشه در لغت لاتين Turns به معناي دور زدن، رفت و برگشت بين مبدأ و مقصد و چرخش دارد (Oxford,1970: 189) اين واژه از زبان يوناني به اسپانيايي و فرانسه و در نهايت به زبان انگليسي راه يافته است (حيدري، 1387: 9)
سازمان جهاني توريسم «WTO» مفهوم گردشگري را براي افرادي به كار مي‌‌برد كه مكاني را به مدت بيش از 24 ساعت و كمتر از يك سال به قصد بازديد و تفريح ترك مي‌‌كنند، به‌جز آن‌هایی كه هنگام بازديد پولي را به دست مي‌‌آورند (WTO,1998: 40). در بعد جغرافيايي، گردشگري زماني از فعاليت گذراندن اوقات فراغت يا تفريح که مستلزم غيبت شبانه از مکان مسکوني عادي است، تعريف
مي‌‌شود (رنجبر و همکاران،1390: 17).
یکی از انواع گردشگری، طبیعت‌گردی است و طبیعت‌گردی نوعی از گردشگری روستایی است(Carlsen et al, 2001: 43). طبیعت‌گردی نوعی از گردشگری است که به مسافرت در مناطق طبیعی نسبتاً دست‌نخورده به‌منظور تحسین، مطالعه و لذت بردن از مناظر و گیاهان و جانوران وحشی آن در کنار کیفیات فرهنگی موجود در آن مربوط می‌شود (ارمغان،1395: 81).
در واقع طبیعت‌گردی، سفر مسئولانه به نواحی طبیعی که منجربه حفاظت از محیط‌زیست و بهبود رفاه جامعه محلی می‌شود، است (Yuan et al, 2008: 1). همچنین طبیعت‌گردی را می‌توان سفر به مناطق طبیعی تقریباً دست‌نخورده که به‌منظور مطالعه و کسب لذت انجام می‌شود، دانست (Wallarce et al, 1996: 844) . در طبیعت‌گردی، گردشگران به دامان طبیعت می‌روند و به تماشای مناظر بی‌نظیر، گونه‌های گیاهی و جانوری می‌پردازند. این نکته را فراموش نکنید که صرفاً دیدار از محیط‌زیست و مناظر طبیعی مطرح نیست. آموزش و سودرسانی به جوامع محلی هم بسیار واجب است ( (Carlsen et al, 2000: 43.
طبیعت‌گردی پایدار، نیازهای زمان حال گردشگران و جوامع میزبان را فراهم می‌سازد و درعین‌حال فرصت‌ها را برای آینده، بسط و گسترش می‌دهد (WTO,1998: 40). در طبیعت پایدار از منابع به‌گونه‌ای استفاده می‌شود که هم‌زمان با حفظ ارزش‌های فرهنگی، فرآیندهای اکولوژیکی، تنوع زیستی و سیستم‌های پشتیبان حیات، به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیباشناختی پاسخ داده شود (Yuan et al, 2008: 1)؛ و علاوه بر حفظ ارزش‌های زیست‌محیطی منطقه در وضعیت موجود و آینده، زمینه را برای توسعه و شکوفایی سکونتگاه‌های شهری و روستایی فراهم کند. در واقع اصول گردشگری پایدار به حفاظت از محیط‌زیست، ارتقای معیشت و ارزش‌های جوامع محلی، حفاظت از فرهنگ بومی و میراث معنوی و زنده نگه‌داشتن هنرهای سنتی و صنایع‌دستی اهمیت ویژه‌ای می‌دهد (Wallarce et al, 1996: 844).
مواد و روش تحقیق:
نوع تحقیق در این پژوهش، ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای، روش میدانی و تحلیل ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، کلیه خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی که در ارتباط با موضوع پژوهش ازجمله گردشگری، گردشگری پایدار و طبیعت‌گردی تسلط و آشنایی کافی داشتند، می‌باشند. همچنین روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری هدفمند و تعداد 25 نفر از خبرگان، کارشناسان، استادان دانشگاهی و مدیران اجرایی متخصص در موضوع موردپژوهش، به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار اصلی تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات پژوهش، نرم‌افزار آینده‌پژوهی (MICMAC) مبتنی بر تحلیل اثرات متقاطع و نرم‌افزار (MACTOR) مبتنی بر گزینش چندگانه موضوعات است. در همین راستا، شاخص‌های پژوهش که مهم‌ترین اهداف و بازیگران کلیدی مؤثر و محتمل بر توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج بودند، از طریق تحلیل هنجاری اکتشافی و روش دلفی شناسایی و طبقه‌بندی شدند. لذا اهداف و بازیگران محتمل در 8 بخش، 51 هدف و 19 بازیگر منطقه‌ای و کلان مبتنی بر تأثیرگذاری ارتباط چندجانبه بین بخش‌ها و نهادهای ساختار فضایی گردشگری شهر یاسوج، شناسایی، تنظیم و طبقه‌بندی شدند که مشتمل بر جدول شماره 1 می‌باشند.
جدول 1: اهداف و بازیگران کلیدی مؤثر و محتمل بر توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
ساختار | طبقه | پیشران |
اهداف | طبیعی | منابع آب- مناطق حفاظت‌شده – طبیعت‌گردی - ورزش‌های زمستانی- حاشیه رود بشار- آب‌وهوا- پارک جنگلی- آبشار یاسوج- تنگ گنجه‌ای. |
برنامه‌ریزی | اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی- بخش خصوصی- طرح جامع گردشگري- تسهیلات- وجود طرح‌های مشترک منطقه‌ای و ناحیه‌ای در زمینه جذب گردشگر - مدیریت تخصصی – آثار ثبت‌شده جهانی و ملی- ایجاد واحد دیپلماسی گردشگری – توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور- توسعه رشته‌های مرتبط دانشگاهی- همسایگان جنوبی خلیج‌فارس. | |
زیرساختی و رفاهی | شهرک سلامت - شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای – شبکه بهداشت و درمان- ایجاد پارکینگ- اقامتگاه- توزیع امکانات- مراکز خرید- تله‌کابین. | |
تبلیغات | برند سازی - تورهای گردشگری - رویدادهای فرهنگی و هنری و گردشگری. | |
اجتماعی- فرهنگی | آموزش- تجارب عاطفي گردشگران (شادي، عـشق و غـافلگيري)- شناسایی رفتار گردشگران- میزان مهاجرت مرتبط با صنعت گردشگري- مراکز مواد غذایی- اکو موزه. | |
اقتصادی | مناسب بودن هزینه‌ها- رقابت - صنایع‌دستی- بنگاه‌های محلی گردشگری- احداث بازارچه‌های محلی. | |
کالبدی | نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری- زیست پذیری - بازسازي آثار گردشگري- طراحی مسیرهای گردشگری- شن‌ریزی و ســنگفرش کردن معابر. | |
فنّاوری | طراحی نقشه‌های مسیر- توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور- فضای مجازی- واقعیت افزوده (AR) | |
بازیگران ملی و منطقه‌ای | - | اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري- محیط‌زیست - میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان - استانداری - اتاق بازرگانی - علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی– شهرداری- صداوسیما - بخش خصوصی- وزارت امور خارجه- وزارت کشور- سازمان برنامه و بودجه كشور- وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی - امور عشاير استان- امور اقتصاد و دارایی استان - بانک‌ها- اداره راه و شهرسازی استان- مخابرات- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. |
منبع: مصاحبه با خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی، 1400.
محدوده مورد پژوهش
یاسوج یکی از شهرهای جنوبی ایران و مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است. در سرشماری سال، 1395 جمعیت این شهر 134532 برآورد گردیده است (شهرداری یاسوج، 1398)؛ که ازنظر سلسله مراتبی کارکردی و عملکردی، دارای رتبه اول خدماتی و جمعیتی در استان می‌باشد.
بحث و ارائه یافتهها:
شناسایی شاخص‌های مؤثر بر واکاوی عوامل مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
به‌طورکلی جهت جمع‌بندی ادبیات و استخراج پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، شناسایی و طبقه‌بندی شاخص‌های مقدماتی مؤثر بر برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهر یاسوج با رویکرد توسعه پایدار گردشگری و رویکرد آینده‌پژوهی، ضرورتی انکارناپذیر است. در ابتدا برای شناسایی مهم‌ترین پیشران‌های مؤثر و محتمل در توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، سه مرحله مهم و اساسی انجام گرفت. در مرحله اول، جهت استخراج شاخص‌های مقدماتی جهت توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، از روش طوفان فکری یا به عبارت دیگر مصاحبه با کارشناسان، خبرگان و مدیران اجرایی استان و روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده گردید.
جدول 2: مشخصات عوامل اولیه مؤثر توسعه صنعت گردشگری شهر یاسوج و طبقه‌بندی آن‌ها
طبیعی | منابع آب- مناطق حفاظت‌شده – طبیعت‌گردی - ورزش‌های زمستانی- حاشیه رود بشار- آب‌وهوا- پارک جنگلی- آبشار یاسوج- تنگ گنجه‌ای. |
برنامه‌ریزی | اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی- بخش خصوصی- طرح جامع گردشگري- تسهیلات- وجود طرح‌های مشترک منطقه‌ای و ناحیه‌ای در زمینه جذب گردشگر - مدیریت تخصصی – آثار ثبت‌شده جهانی و ملی- ایجاد واحد دیپلماسی گردشگری – توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور- توسعه رشته‌های مرتبط دانشگاهی- همسایگان جنوبی خلیج‌فارس. |
زیرساختی و رفاهی | شهرک سلامت - شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای – شبکه بهداشت و درمان- ایجاد پارکینگ- اقامتگاه- توزیع امکانات- مراکز خرید- تله‌کابین. |
تبلیغات | برند سازی - تورهای گردشگری - رویدادهای فرهنگی و هنری و گردشگری. |
اجتماعی- فرهنگی | آموزش- تجارب عاطفي گردشگران (شادي، عشق و غافلگيري)- شناسایی رفتار گردشگران- میزان مهاجرت مرتبط با صنعت گردشگري- مراکز مواد غذایی- اکو موزه. |
اقتصادی | مناسب بودن هزینه‌ها- رقابت - صنایع‌دستی- بنگاه‌های محلی گردشگری- احداث بازارچه‌های محلی. |
کالبدی | نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری- زیست پذیری - بازسازي آثار گردشگري- طراحی مسیرهای گردشگری- شن‌ریزی و سنگفرش کردن معابر. |
تکنولوژی | طراحی نقشه‌های مسیر- توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور- فضای مجازی- واقعیت افزوده (AR). |
منبع: مصاحبه با خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی استان، 1400
شناسایی پیشران‌های کلیدی و حیاتی مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل آماری پژوهش نشان می‌دهد که ابعاد ماتریس اولیه پیشران‌ها جهت تحقق توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج، (51×51)، است.
با توجه به خروجی به دست آمده از نرم‌افزار میک مک مبتنی بر تحلیل اثرات متقاطع، شاخص پرشدگی به دست آمده برای پیشران‌ها، با دوپار چرخش داده‌ای عدد 08/75 درصد است که این امر مؤید تأثیرگذاری زیاد پیشران‌ها بر یکدیگر است و کار آیی اطلاعات به‌دست‌آمده را ازنظر خبرگان و کارشناسان نشان می‌دهد. لذا بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، درجه پرشدگی ماتریس 08/75 درصد است که نشان از این مهم دارد که عوامل انتخاب‌شده در بیش از 75 درصد موارد بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند. ازاین‌رو، 91/24 درصد از کل روابط فاقد تأثیر (عدد صفر)، 64/17 درصد دارای وضعیت تأثیرگذاری (عدد 1)، 22/18 دارای وضعیت تقویت‌کننده (عدد 2)، 35 درصد از روابط دارای وضعیت توانمند ساز (عدد 3) و 192/0 درصد داری وضعیت بالقوه هست. همچنین از 100 درصد کل روابط، 75 درصد از روابط داری وضعیت اثرات متقاطع بودند. این نتایج بیانگر آن است که تعداد روابط با اثرگذاری زیاد نسبت به سایر روابط زیاد است و روابط با شدّت کم، درصد کمتری را از مجموع روابط تشکیل داده است.
جدول 3: ویژگی‌های عمومی ماتریس در توسعه
صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
ابعاد ماتریس | 51 ×51 | درصد |
تکرار | 2 | - |
بدون تأثیر | 648 | 91/24 |
تأثیرگذار | 459 | 64/17 |
تقویت‌کننده | 577 | 22/18 |
توانمند ساز | 912 | 06/35 |
بالقوه | 5 | 192/0 |
جمع کل روابط | 2601 | 100 |
جمع اثرات | 1953 | 08/75 |
منبع: پردازش آماری حاصل از مدل تحلیل اثرات متقاطع،1400
از 55 شاخص شناسایی‌شده جهت بررسی و نقش آن‌ها در توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، 15 شاخص به‌عنوان شالوده و مبنای اصلی و کلیدی جهت توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج انتخاب گردید. 10 شاخص به‌عنوان شاخص‌های تنظیم‌کننده جهت متعادل‌سازی وضعیت توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج انتخاب شد. همچنین 14 شاخص به‌عنوان شاخص‌های تأثیرگذار، 7 شاخص به‌عنوان شاخص‌های مستقل و 13 شاخص به‌عنوان شاخص‌های خودمختار شناسایی گردید.
نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌هایی مؤثر در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، به شناسایی و طبقه‌بندی جایگاه هر یک از پیشران‌ها در محور اثرگذاری و اثرپذیری نمودار تحلیل اثرات متقاطع پیشران‌ها می‌پردازد. پیشران‌های ناحیه یک در نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌هایی مؤثر در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، پیشران‌های استراتژیک در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج هستند، زیرا هم قابلیت کنترل توسط مدیران اجرایی و سیستم مدیریتی و هم بر افزایش توسعه پایداری گردشگری شهر یاسوج تأثیرگذاری قابل قبولی را دارند. لذا هر چه از انتهای ناحیه سه، به سمت انتهای ناحیه یک نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌ها مؤثر بر افزایش توسعه پایداری گردشگری شهر یاسوج نزدیک‌تر شویم، بر میزان اهمیت و استراتژیک بودن پیشران‌ها افزوده می‌شود. در ناحیه دوم نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌هایی مؤثر در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، پیشران‌های که تأثیر بسیار بالای در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، ولی قابل‌کنترل نیستند، قرار دارند. چون این پیشران‌ها قابل‌کنترل و همچنین قابل‌تغییر توسط برنامه ریزان و مدیران اجرایی نیستند، نمی‌توان آن‌ها را پیشران‌های استراتژیک نام نهاد. در ناحیه سوم نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌هایی مؤثر بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج پیشران‌های قرار دارند که تأثیرگذاری و تأثیرپذیری پایینی در افزایش توسعه پایداری گردشگری شهر یاسوج دارند. در ناحیه چهارم نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌ها، پیشران‌های که به دلیل وابستگی شدید به سایر پیشران‌ها خاصیت استراتژیک ندارند، قرار دارند. در این پیشران‌ها نقش تأثیرپذیری رویکرد غالب است، به‌طوری که این پیشران‌ها بیشتر نتیجه سایر پیشران‌ها است. همچنین پیشران‌های که در ناحیه مرکزی نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌ها قرار دارند، بیشتر نقش متعادل‌کننده سیستم فضایی و ارتباط فضایی دیگر پیشران‌ها را بر عهده دارند (شکل 1).
شکل 1: نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌های مستقیم و تأثیرگذار در بهبود و توسعه
صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج و جایگاه آن‌ها در محور اثرگذاری و اثرپذیری
منبع: پردازش‌های گرافیکی حاصل از نرم‌افزار میک مک، 1400
جدول 4: پراکندگی شاخص‌های تحقق توسعه
صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
ردیف | نوع شاخص | تعداد شاخص |
1 | پیوندی | 15 |
2 | خودمختار | 13 |
3 | تنظیمی | 10 |
4 | مستقل | 7 |
5 | تأثیرپذیر | 14 |
منبع: تحلیل‌های آماری مدل اثرات متقاطع، 1399
شهر یاسوج ازجمله شهرهایی است که دارای پتانسیل و شرایط آب و هوایی مناسب برای جلب گردشگران داخلی و خارجی بوده و وجود جاذبه‌های گردشگری در زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی می‌تواند زمینه‌های رشد و توسعه اقتصادی بخش‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را در این شهر فراهم آورد و به‌عنوان یک‌قطب مهم گردشگری در استان کهگیلویه و بویراحمد و در سطح کلان و ملی مطرح شود؛ این در حالی است که آمار و ارقام موجود وضعیت اجتماعی و اقتصادی این شهر را کامل بازگو می‌کند و ازاین‌رو یکی از بهترین زمینه‌ها و فرصت‌ها برای خروج از شرایط نابسامان اجتماعی و اقتصادی یاسوج، تقویت و توسعه گردشگری و توریسم در این منطقه است. نتایج تحلیلی پیشران‌های مؤثر اساس تحلیل ساختاری نشان می‌دهد که، متغیرهای رابط یا پیوندی (Linkage) از وابستگی بالا و قدرت هدایتی بالا برخوردارند. به عبارتی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این معیارها بسیار بالاست و هر تغییر کوچکی بر روی این متغیرها باعث تغییرات اساسی در سیستم می‌شود. بر اساس تحلیل اثرات متقاطع حاصل از نرم‌افزار آینده‌پژوهی میک مک، پیشران‌های که در ناحیه 1(شکل 1) صفحه پراکندگی پیشران‌ها قرار دارند، نشان‌دهنده توان تأثیرگذاری آن‌ها بر کل سیستم است. به‌طورکلی در این ناحیه مهم‌ترین و باارزش‌ترین متغیرها یا پیشران‌ها قرار می‌گیرند. لذا در این ناحیه پیشران‌های اصلی که در توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، قرار دارند در جدول (5) ارائه‌شده‌اند که شامل 15 پیشران استخراج شده می‌باشند.
جدول 5: پیشران‌های پیوندی (شگفت‌انگیز) در توسعه
صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
ناحیه | ردیف | پیشران‌ها |
1 | طبیعت‌گردی | |
2 | اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی | |
3 | توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور | |
4 | همسایگان جنوبی خلیج‌فارس | |
5 | شهرک سلامت | |
6 | برند سازی | |
7 | تجارب عاطفي گردشگران (شادي، عـشق و غـافلگيري)- | |
8 | اکو موزه. | |
9 | بخش خصوصی | |
10 | احداث بازارچه‌های محلی | |
11 | نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری | |
12 | طراحی مسیرهای گردشگری | |
13 | توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور | |
14 | شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای | |
15 | طرح جامع گردشگري |
منبع: پردازش آماری حاصل از مدل تحلیل اثرات متقاطع، 1400
روابط فضایی شکل‌گرفته در ساختار فضایی بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج نشان می‌دهد که برای بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، پیشران‌های مستقیم در پوشش 100 درصد (شکل 2)، شاخص‌های مانند توجه به سازوکارهای طبیعت‌گردی و جذب اعتبارات ملی برای توسعه صنعت گردشگری در استان و شهر یاسوج، مهم‌ترین پیشران‌های خالص تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تشکیل‌دهنده در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج هستند. همچنین در پوشش 50 درصد پیشران‌های مانند، برند سازی و شهرک سلامت (شکل 3) و در پوشش 10 درصد پیشران‌های مانند طرح جامع گردشگري نقش چشم‌گیری در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج را دارا می‌باشند.
شکل 2: تأثیرگذاری مستقیم پیشران‌ها با پوشش 100 درصد و روابط بین آن‌ها
شکل 3: تأثیرگذاری مستقیم پیشران‌ها با پوشش 10 درصد و روابط بین آن‌ها
نتایج برگرفته از تحلیل اثرات متقاطع مبتنی بر ماتریس MDI و MII، نشان می‌دهد در بین پیشران‌های تأثیرگذار، بیشترین میزان و شدت خالص تأثیرگذاری و تأثیرپذیری به ترتیب مربوط به پیشران اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی با خالص اثرگذاری عددی 56 و همچنین کمترین میزان خالص اثرگذاری مستقیم مربوط به پیشران طرح‌های مشترک منطقه‌ای و ناحیه‌ای با شدت اثرگذاری عددی 11- است.
جدول 6: فهرست عاملین برتر با بیشترین میزان اثرگذاري جهت بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
پیشران | تأثیرگذاری (مستقیم) | تأثیرپذیری (مستقیم) | خالص اثرگذاری (تست = 100) | |
پیشران‌های تأثیرگذار | طبیعت‌گردی | 112 | 62 | 50 |
اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی | 132 | 76 | 56 | |
توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور | 86 | 54 | 32 | |
همسایگان جنوبی خلیج‌فارس | 87 | 72 | 15 | |
شهرک سلامت | 90 | 69 | 21 | |
برند سازی | 103 | 65 | 38 | |
تجارب عاطفي گردشگران (شادي، عـشق و غـافلگيري)- | 100 | 83 | 17 | |
اکو موزه. | 117 | 80 | 37 | |
بخش خصوصی | 91 | 64 | 27 | |
احداث بازارچه‌های محلی | 109 | 70 | 39 | |
نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری | 103 | 51 | 52 | |
طراحی مسیرهای گردشگری | 97 | 83 | 14 | |
توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور | 85 | 48 | 37 | |
شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای | 98 | 62 | 36 | |
طرح جامع گردشگري | 97 | 51 | 46 | |
پارک جنگلی | 121 | 94 | 27 | |
آبشار یاسوج | 99 | 101 | 2 | |
وجود طرح‌های مشترک منطقه‌ای و ناحیه‌ای | 96 | 107 | 11- | |
مدیریت تخصصی | 99 | 99 | 0 | |
تله‌کابین | 101 | 95 | 6 | |
صنایع‌دستی | 122 | 109 | 13 |
منبع: پردازش آماری حاصل از مدل تحلیل اثرات متقاطع، 1400
پایداری و ناپایداری سیستم فضایی بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
نحوه پراکنش پیشران‌ها در نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌هایی مؤثر بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج منطبق، بیانگر میزان پایداری و ناپایداری آن‌ها خواهد بود. لذا اگر پیشران‌ها به‌صورت متمرکز تک‌هسته‌ای در نقشه توزیع و پراکندگی پیشران‌ها توزیع‌شده باشند، سیستم پایدار و متعادل خواهد بود؛ و حالت متمرکز بودن پیشران‌ها در سیستم، نشان‌دهنده ثبات پیشران‌های تأثیرگذار و تداوم تأثیرگذاری آن‌ها بر سایر پیشران‌ها است. ولی اگر پیشران‌ها از سمت محور مختصات به انتهای نمودار یا در اطراف آن توزیع‌شده باشند، نشان‌دهنده ناپایداری سیستم است. از این‌رو آنچه از وضعیت صفحه پراكندگی پیشران‌ها مؤثر بر وضعیت سیستمی بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج می‌توان فهمید، وضعیت ناپایداری سیستم است. به‌طوری که بیشتر پیشران‌ها در اطراف محور قطری نمودار (قرمز و مشکی) پراکنده شده‌اند، به غیر از چند عامل محدود كه نشان می‌دهند دارای تأثیرگذاری بالایی در سیستم هستند، بقیه پیشران‌ها از وضعیت تقریباً مشابهی نسبت به یکدیگر برخوردارند. از این‌رو پیشران‌های شناسایی‌شده بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج در افق زمانی کوتاه‌مدت (5 تا 10 سال) ثابت خواهند بود و در صورت برنامه‌ریزی مناسب و مطلوب بر اساس پیشران‌های شناسایی‌شده، زمینه بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج فراهم می‌شود. لذا در افق زمانی بلندمدت (بیشتر از 10 سال) جهت بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج نیاز به پالایش دوباره پیشران‌های کلیدی و همچنین شناسایی پیشران‌های استراتژیک خواهیم بود. لذا پیشران‌های کلیدی استخراج‌شده، در افق زمانی بلندمدت نیاز به بازنگری و توزیع خواهند داشت.
شکل 5: ناپایداری سیستم فضایی بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
منبع: پردازش‌های گرافیکی حاصل از مدل تحلیل اثرات متقاطع، 1399
همگرایی و واگرایی پیشران‌ها و بازیگران کلیدی مؤثر در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج بر اساس رویکرد مکتور بنا
جهت همگرایی و واگرایی بازیگران کلیدی، باید در ابتدا به بررسی الگوهای محتمل جهت بهبود و شناسایی مسائل کلیدی پرداخت. ازاین‌رو 21 هدف برتر با بیشترین میزان اثرگذاري مستقیم و غیرمستقیم جهت بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج با استفاده از مدل تحلیل اثرات متقاطع شناسایی گردید که مشتمل بر موارد زیر هستند.
جدول 8: اهداف و بازیگران برتر با بیشترین میزان اثرگذاري مستقیم و غیرمستقیم جهت بهبود و توسعه
صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج
اهداف | توسعه طبیعت‌گردی- اعتبارات و بودجه- توسعه ثبات سیاسی و امنیتی- همسایگان جنوبی خلیج‌فارس- شهرک سلامت - برند سازی- تجارب عاطفي گردشگران- اکو موزه- بخش خصوصی- احداث بازارچه‌های محلی- نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری- طراحی مسیرهای گردشگری- توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای- طرح جامع گردشگري-پارک جنگلی- آبشار یاسوج- وجود طرح‌های مشترک منطقه‌ای و ناحیه‌ای- مدیریت تخصصی- صنایع‌دستی- تله‌کابین. |
بازیگران ملی و منطقه‌ای | استانداری -اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري- محیط‌زیست - میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان - - اتاق بازرگانی - علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی– شهرداری- صداوسیما - بخش خصوصی- وزارت امور خارجه- وزارت کشور- سازمان برنامه و بودجه كشور- وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی - امور عشاير استان- امور اقتصاد و دارایی استان - بانک‌ها- اداره راه و شهرسازی استان- مخابرات- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. |
منبع: مصاحبه با خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی استان، 1400
نتایج کلی حاصل از همگرایی پیشران‌ها مبتنی بر نظرات شبه ریاضی کارشناسان نشان می‌دهد؛ در ابتدا نیاز هست که بررسی و نیازسنجی‌های لازم در ارتباط با پروژه‌ها و طرح‌های محلی و منطقه‌ای متناسب با پتانسیل و استعدادهای محیط جغرافیایی توسط کارشناسان و نخبگان صورت گیرد. به‌طوری که میزان هزینه – فایده و کار آیی و بازدهی هر طرح و پروژه در ابتدا سنجش و پایش شود. در مرحله بعد، پروژه‌های و طرح‌های باقابلیت بهره‌وری بالا شناسایی و جهت انجام مطالعات کارشناسی دقیق و تخصیص اعتبار مورد نیاز در اختیار بخش برنامه‌ریزی و بودجه ازجمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و همچنین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی قرار بگیرد. در مرحله بعد نیاز هست که از ظرفیت بخش خصوصی جهت توسعه پایدار گردشگری استفاده کرد. درواقع نباید انتظار داشته باشیم که بخش دولتی یکه‌تاز در عرصه گردشگری اقدام کنید و در این عرصه به‌تنهایی میدان‌داری کند. در واقع، کشورهایی که موفق شده‌اند در حوزه‌ی گردشگری به توفیق برسند، بخش دولتی و خصوصی با کمک همدیگر توانسته‌اند که در این حوزه موفق باشند و به‌عنوان مکمل همدیگر عمل کنند. لذا حضور فعال بخش خصوصی در گردشگری می‌تواند موتور محرکه صنعت گردشگری باشد.
شکل 6: بخش‌ها و نهادهای درگیر با ساختار فضایی گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد
شکل 7: تأثیرگذاری ارتباط چندجانبه بین بخش‌ها و نهادهای ساختار فضایی گردشگری شهر یاسوج
منبع: پردازش‌های گرافیکی حاصل از مدل بازیگران و اهداف، 1399
تأثیرگذاری ارتباط چندجانبه بین اهداف و بازیگران ساختار فضایی گردشگری شهر یاسوج نشان می‌دهد که بین اهداف طبیعت‌گردی، بخش خصوصی و همسایگان جنوبی خلیج‌فارس و برند سازی ارتباط ساختاریافته‌ای وجود دارد. در همین راستا، همگرایی اهداف نشان می‌دهد که شهر یاسوج پتانسیل و ظرفیت بالای در زمینه گردشگری دارد و از سوی دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فاقد چنین پتانسیل و ظرفیتی هستند. ازاین‌رو ساختار فضایی گردشگری شهر یاسوج می‌تواند منبع جذابیت زایی و پیوند زایی جهت ورود گردشگران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس باشد؛ و این مهم در سایه برند سازی بخش طبیعت‌گردی و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی حاصل می‌گردد.
شکل 8: تأثیرگذاری ارتباط چندجانبه بین اهداف برتر ساختار فضایی گردشگری شهر یاسوج
آمار نه‌تنها وضعیت موجود را به نحو احسن نشان می‌دهد بلکه با روشن ساختن زوایای مختلف این موضوع، جهانگردی ما را در پیش‌بینی نیازهای آینده یاری می‌کند؛ متأسفانه دستگاه‌های مختلف با امر گردشگری در استان کهگیلویه و بویراحمد، آمار و اطلاعات دقیقی از وضعیت گردشگری و زیرساخت‌های مرتبط با آن و تعداد جهانگردانی که روزانه ماهانه و سالانه از جاذبه‌های گردشگری این منطقه بازدید می‌کنند، در اختیار ندارند و درمجموع به دلیل نبود آمار دقیق، بررسی آماری و روش‌های پیش‌بینی روند جهانگردی در سطح استان، نمی‌توان سیمای دقیقی از وضعیت موجود ارائه کرد. بنا بر آنچه بيان شد، مهم‌ترین ویژگی گردشگری پایدار، ارتباط شماتیک و ساختاریافته بین اهداف و بازیگران است. این ارتباطات فضایی‌ها اگرچه اغلب از نوع تدریجی و جزئی هستند اما در مقياس انبوه می‌توانند منجر به جهش اقتصادی برای مناطق درحال‌توسعه شوند. لذا نتایج حاصل از ارتباط بین اهداف کلیدی و بازیگران تأثیرگذار جهت شناسایی وظایف حوزه‌ها و بخش‌ها در راستای ساختار فضایی توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج نشان می‌دهد که در ارتباط با هر حوزه و هدفی در بخش گردشگری شهر یاسوج باید سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با هر هدف و هر حوزه معین و مشخص شود. در همین راستا، نتایج حاصل از ارتباط بین اهداف کلیدی و بازیگران تأثیرگذار نشان داد که جهت ایجاد مدیریت تخصصی و تخصیص اعتبارات با رعایت عدالت مکانی- فضایی (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و استانداری)؛ بهبود ثبات سیاسی و همسایگان جنوبی خلیج‌فارس (وزارت امور خارجه)؛ توسعه ارتباطات مخابراتی و بهبود پهنای باند اینترنت در پهنه‌های طبیعت‌گرا (امور مخابرات و ارتباطات)؛ توسعه و ایجاد اکو موزه عشایری و روستایی (سازمان امور عشایر)؛ شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای بین مناطق طبیعت‌گرا و طراحی مسیرهای گردشگری (راه و شهرسازی)؛ ایجاد حس عاطفی بین گردشگران مبتنی بر شادی، روانی و روحی (صداوسیما)، احداث شهرک سلامت و سایت دارویی (علوم پزشکی و خدمات درمانی)، نماسازی و زیباسازی بافت شهری (شهرداری)؛ و امور مربوط به طرح جامع گردشگری، ایجاد طرح‌های مشترک با دیگر مناطق جغرافیایی ملی و منطقه‌ای، طرح جامع گردشگری، برند سازی و ترند سازی، احداث تله‌کابین، بهره‌گیری از ظرفیت صنایع‌دستی و سرمایه‌گذاری در ابرنماهای شهر یاسوج ازجمله آبشار یاسوج و پارک جنگلی بر عهده شهرداری و میراث فرهنگی و بخش خصوصی است (شکل 9).
نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که در سطح کلان سازمان فضايي گردشگري استان، شهرستان بویراحمد به‌عنوان قطب طبیعت‌گردی پيشنهاد گرديده و شهر ياسوج نيز به‌عنوان کانون خدمات گردشگري در نظر گرفته شده است. وجود سه منطقه نمونه طبیعت‌گردی (کاکان، ماه پرويز و سقاوه) و سه روستاي هدف طبیعت‌گردی (تنگ تامرادي، منصور خانی) در گستره‌ای از چشم‌اندازهای زيباي طبيعي منطقه شرق و جنوب شرق استان، اين شهرستان را به‌عنوان قطب طبیعت‌گردی استان معرفي می‌کند. لذا شهر ياسوج به‌عنوان مرکز طبیعت‌گردی استان هم به لحاظ توان گردشگري بالا و هم به لحاظ خدمات برتر ارائه‌شده در آن، در سطح برتر خدمات گردشگري تعريف شده است که تجهيز امکانات و تأسیسات گردشگري و به همراه ارتقاء کيفيت و استانداردسازي خدمات گردشگري و تسهيل سفر در آن ازجمله مهم‌ترین راهبردهاي دستيابي به اين منظور است.
شکل 9: ارتباط بین اهداف کلیدی و بازیگران تأثیرگذار ساختار فضایی گردشگری شهر یاسوج
منبع: پردازش‌های گرافیکی حاصل از مدل بازیگران و اهداف، 1400
تحلیل نهایی مدل‌سازی معادلات ساختاری توسعه گردشگری پایدار شهر یاسوج
جهت ارائه یک مدل تجربی از توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی و ابعاد آن (اجتماعی، اقتصادی، زیستی، حقوقی، آموزشی و جمعیتی) با استفاده از نرم‌افزار AMOS، ابتدا 6 مدل تحلیل عامل تأییدی (CAF)، مرتبه اول مربوط به شاخص‌های پژوهش ترسیم شد و در ادامه مدل‌های مذکور اعتبار سنجی شده‌اند (جدول 10). نتایج حاصل از برازش مدل نشان می‌دهد که مقدار R برابر است با 923/0 که به همبستگی ساده بین دو متغیر اشاره دارد و به عبارتی شدت همبستگی بین دو متغیر را نشان می‌دهد. همان‌طور که از مقدار R (همبستگی پیرسون بین دو متغیر) نمایان است، بین دو متغیر توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی، همبستگی در حد خیلی قوی وجود دارد. در این مثال متغیر توسعه‌ی گردشگری می‌تواند 85/0 درصد از تغییرات متغیر رفاه اجتماعی را تبیین کند که در واقع مقدار چشم‌گیری است.
جدول9 : میزان تبیین تغییرات متغیر وابسته به‌وسیله شاخص‌ها
تبیین | ضریب همبستگی چندگانه | ضریب تبیین | ضریب تبیین تصحیح‌شده | اشتباه معیار |
اعداد | 923/0 | 851/0 | 863/0 | 3122/0 |
معناداری آماری مدل رگرسیون در جدول (11)، نشان می‌دهد که چنان چه میزان به دست آمده کمتر از 05/0 باشد می‌توان نتیجه گرفت که مدل به‌کاررفته، پیش‌بینی کننده خوبی برای متغیر رفاه اجتماعی است. میزان معناداری کمتر از میزان 05/0 است که بیانگر این است که مدل رگرسیونی معنادار است.
جدول 10: تحلیل واریانس مدل رگرسیونی پژوهش
تحلیل واریانس | جمع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F کمیت | سطح معناداری |
اثر رگرسیونی | 342/199 | 1 | 342/199 | 320/2090 | 000/0 |
باقیمانده | 334/36 | 381 | 095/0 |
|
|
نتایج نهایی اجرای مدل، حاکی از مناسب بودن مدل مفهومی پژوهش و معناداری تحلیل عاملی مرتبه اول داده‌های رفاه اجتماعی و ابعاد آن (اجتماعی، اقتصادی، زیستی، حقوقی، آموزشی و جمعیتی) است. در واقع، تمامی سؤالات متغیر برون‌سپاری از بار عاملي بالاتر از 3/0 می‌باشند که از مقادیر مورد قبولي برخوردارند و براي توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی، شاخص‌های مناسبي محسوب می‌شوند. مقدار خروجی (χ2) به (df) در تمام شاخص‌ها کمتر از 3 می‌باشد که مقدار مناسبی است. همچنین خروجی میزان RMSEA که کمتر از 08/0 می‌باشد، نشان‌دهنده این است که مدل از برازش مناسب‌تری برخوردار است. همان‌طور كه در جدول 10 مشاهده می‌شود وضعيت کلیه‌ی معيارهاي برآورد شده با مقادير مطلوب همخواني مناسبي داشته و درمجموع می‌توان چنينعنوان كرد كه شش مدل اندازه‌گیری ترسیم‌شده شرايط و اعتبار لازم را براي طراحي مدل نهايي، توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی را دارا می‌باشند.
جدول 11: شاخص‌های ارزيابي كليت مدل اندازه‌گیری متغيرهاي وابسته پژوهش
HOELTER1 | RMSEA2 | CFI3 | CMIN/ D4 | DF5 | CMIN6 | شاخص |
131 | 075/0 | 94/0 | 156/2 | 40 | 012/88 | رفاه اجتماعی |
117 | 081/0 | 93/0 | 54/2 | 28 | 25/71 | رفاه اقتصادی |
181 | 063/0 | 94/0 | 79/1 | 16 | 10/37 | رفاه زیستی |
109 | 061/0 | 93/0 | 10/3 | 14 | 65/41 | رفاه حقوقی |
142 | 079/0 | 94/0 | 40/2 | 31 | 42/63 | رفاه آموزشی |
96 | 081/0 | 96/0 | 58/3 | 13 | 237/50 | رفاه جمعیتی |
75< | 08/0> | 9/0< | 5> | - | - | مقادیر پیشنهادی |
P7 | بار عاملی | P-R8 | NFI9 | RFI10 | IFI11 | شاخص |
001/0 | 65/0 | 720/0 | 9/0 | 93/0 | 92/0 | رفاه اجتماعی |
000/0 | 67/0 | 620/0 | 90/0 | 90/0 | 91/0 | رفاه اقتصادی |
000/0 | 55/0 | 571/0 | 90/0 | 95/0 | 94/0 | رفاه زیستی |
000/0 | 28/0 | 666/0 | 92/0 | 93/0 | 94/0 | رفاه حقوقی |
000/0 | 34/0 | 500/0 | 93/0 | 92/0 | 95/0 | رفاه آموزشی |
000/0 | 50/0 | 101/0 | 93/0 | 90/0 | 90/0 | رفاه جمعیتی |
05/0> | - | 1-0 | 9/0< | 9/0< | 1-0 | مقادیر پیشنهادی |
[1] . شاخص هلتلر
[2] . ريشه ميانگين مربعات خطاي برآورد
[3] . برازش تطبیقی
[4] . كاي اسكوئر نسبي
[5] . درجه آزادی
[6] . كاي اسكوئر
[7] . سطح معناداری
[8] . نسبت صرفه جویی
[9] . شاخص برازش هنجار شده
[10] . شاخص پرازش نسبی
[11] . شاخص پرازش فزاینده
جدول 12: شاخص‌های برازش مدل معادلات ساختاری
HOELTER | RMSEA | CFI | CMIN/ D | DF | CMIN | شاخص | |
146 | 078/0 | 92/0 | 225/3 | 1762 | 220/6593 | توسعه‌ی گردشگری یاسوج | |
75< | 08/0> | 9/0< | 5> | - | - | مقادیر پیشنهادی | |
P | P-R | NFI | RFI | IFI | شاخص | ||
000/0 | 658/0 | 94/0 | 92/0 | 93/0 | توسعه‌ی گردشگری یاسوج | ||
05/0> | 1-0 | 9/0< | 9/0< | 1-0 | مقادیر پیشنهادی | ||
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها:
نتایج حاصل از تحلیل ماتریس اثرگذاری و اثرپذیری غیرمستقیم پیشران‌ها مؤثر در بهبود و توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج نشان می‌دهد که تأثیرگذاری و تأثیرپذیری پیشران‌های ازجمله توسعه طبیعت‌گردی با وزن عددی (84/8)، اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی (91/9)، توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور (66/5)، همسایگان جنوبی خلیج‌فارس (65/2)، شهرک سلامت (7/3)، برند سازی (72/6)، تجارب عاطفي گردشگران (شادي، عشق و غافلگيري) (01/3)، اکو موزه (54/6)، بخش خصوصی (90/4)، احداث بازارچه‌های محلی (90/6)، نماسازی و سیما سازی بدنه‌های شهری (20/9)، طراحی مسیرهای گردشگری (14/2)، توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های اینترنت محور (54/6)، شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای (37/6) و طرح جامع گردشگري (14/8) بسیار بالاست و هر تغییر کوچکی بر روی این متغیرها باعث تغییرات اساسی در بهبود و توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج می‌شود. از سوی دیگر نتایج پژوهش نشان داد که آنچه مسئله گردشگری پایدار شهر یاسوج را پیچیده ساخته است، تعداد بازیگران مؤثر و ذینفع در آن می‌باشد. اگرچه امکان تقلیل تعداد بالای بازیگران به چند بازیگر اصلی و قدرتمند وجود دارد، اما نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بازیگران بیشتری از طریق ساختار شبه ریاضی وارد میدان همگرایی شود تا مشخص شود کدام بازیگران با سطوح کمتری از نقش خود می‌توانند جهت توسعه و بهبود گردشگری پایدار شهر یاسوج اقدام کنند. بر این اساس تأثیرگذاری 13 بازیگر در سطوح استانی، 4 بازیگر در سطوح کلان و 2 بازیگر در مقیاس بینابین جهت بررسی میزان تأثیرگذاری آن‌ها و بررسی ارتباط همگرایی و واگرایی آن‌ها برای بهبود و توسعه صنعت گردشگری شهر یاسوج واضح گردید. لذا بر اساس ساختار شماتیک الگوی توسعه پایدار شهر یاسوج، بیشترین ارتباط عملکردی و کارکردی در ارتباط با سازوکارهای مربوط به فرایند توسعه فضایی گردشگری پایدار شهر یاسوج بین بخش خصوصی، سازمان برنامه‌وبودجه، شهرداری و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بیشتر از دیگر بخش‌ها و نهادها ارتباط متقابل وجود دارد. از سوی دیگر، بین اهداف طبیعت‌گردی، بخش خصوصی و همسایگان جنوبی خلیج‌فارس و برند سازی ارتباط ساختاریافته‌ای وجود دارد. در همین راستا، همگرایی اهداف نشان می‌دهد که شهر یاسوج پتانسیل و ظرفیت بالای در زمینه گردشگری دارد و از سوی دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فاقد چنین پتانسیل و ظرفیتی هستند که می‌تواند منبع جذابیت زایی و پیوند زایی جهت ورود گردشگران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس باشد؛ و این مهم در سایه برند سازی بخش طبیعت‌گردی و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی حاصل می‌گردد. همچنین جهت ارائه یک مدل تجربی از توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج و تأثیر آن بر رفاه اجتماعی و ابعاد آن (اجتماعی، اقتصادی، زیستی، حقوقی، آموزشی و جمعیتی) که با استفاده از 6 متغیر به‌صورت تحلیل عامل تأییدی (CAF)، بررسی شد؛ نتایج نشان می‌دهد که، بین شاخص‌های رفاه اجتماعی و ابعاد آن (اجتماعی، اقتصادی، زیستی، حقوقی، آموزشی و جمعیتی) با توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج رابطه مستقیم وجود دارد. در بین این شاخص‌ها، شاخص حوزه اقتصادی با ضریب تأثیر 670/0، اثرگذاری و قدرت تبیین بیشتری نسبت به بقیه ابعاد بررسی‌شده در پیش‌بینی توسعه‌ی گردشگری شهر یاسوج دارد. شاخص‌های رفاه اجتماعی، رفاه زیستی، رفاه جمعیتی، رفاه آموزشی و رفاه حقوقی به ترتیب با ضرایب 650/0، 55/0، 50/0، 34/0 و 28/0، در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار داند.
نتایج حاصل‌شده با یافته‌های میری و همکاران (1399) در ارتباط با منطقه‌ی سیستان مبتنی بر شاخص‌های (ایجاد تأسیسات زیربنایی و خدمات رفاهی، سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل و تقویت حمل‌ونقل منطقه‌ای، معرفی امکانات و جاذبه‌ها، اعتبارات، توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشور همسایگان جنوبی خلیج‌فارس) نسبتاً همسو می‌باشد. از سوی دیگر نتایج حاصل‌شده با یافته‌های نصر (1398) در ارتباط با کلان‌شهر شیراز مبتنی بر شاخص‌های (منابع آب، تبلیغات، مدیریت محلی، آثار تاریخی، امنیت غذایی، امنیت، سیاست‌های کلان ملی در حوزه گردشگری و مشارکت شهروندان)؛ اسدی (1400) در ارتباط با کلان‌شهر تبریز مبتنی بر شاخص‌های (خصوصی‌سازی، خدمات، گردشگری سلامت، ایجاد هماهنگی ویکپارچگی بین دستگاه‌های ذی‌ربط در امور گردشگری سلامت و وضعیت درمانی)؛ در یک راستا نیست.
پیشنهادها
- اتصال کردن شهر یاسوج به مسیرهای گردشگری کشور بر اساس برنامه تورهای داخلی و همچنین واردکردن شهر یاسوج به مسیرهای برنامه‌ریزی‌شده برای گردشگران خارجی.
- توسعه و ایجاد اکو موزه عشایری و روستایی در روستاهای هدف گردشگری و هدف طبیعت‌گردی.
- توسعه و بهبود شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای بین مناطق طبیعت‌گرا و طراحی مسیرهای گردشگری در مناطق جغرافیایی مستعد گردشگری.
- توسعه ارتباطات مخابراتی و بهبود پهنای باند اینترنت در پهنه‌های طبیعت‌گرا و گردشگر پذیر استان.
- طراحی نقشه‌های مسیر سفر مبتنی بر پهنه‌های مستعد طبیعت گر بر اساس نقشه‌های جی. پی. اس محور.
- احداث شهرک سلامت و احداث سایت دارویی در شهر یاسوج به علت توزیع فضایی متنوع گیاهان دارویی و غذایی در استان.
- تدوین طرح جامع گردشگری و ایجاد طرح‌های مشترک با دیگر مناطق جغرافیایی در پهنه ملی و منطقه‌ای کشور مبتنی بر ساختار جغرافیایی و محیطی.
- سرمایه‌گذاری در ابرنماهای شهر یاسوج ازجمله آبشار یاسوج و پارک جنگلی.
- طراحی مسیرهای پیاده محور در پهنه‌های مستعد طبیعت‌گردی و گردشگری جهت ایجاد تصویر ذهنی ماندگار از محیط جغرافیایی و انسانی استان جهت ثبت خاطره تصویری و ذهنی گردشگران.
- توسعه تورهای طبیعت‌گردی به پهنه‌های مستعد گردشگری در مرحله اول با همکاری آژانس‌های برگزارکننده تورهای اکو توریستی در سطح شهرستان و استان در فصل عسل گیری و فصل رویش گیاهان دارویی با توجه به آب‌وهوای مناسب و چشم‌انداز زیبای باغات می‌تواند بستری مناسب برای معرفی منطقه و توسعه اشتغال فراهم نماید.
- ارائه تسهیلات تشویقی مانند اعطای وام، اخذ مالیات کمتر، مشاوره‌های تخصصی کارآفرینانه در جهت توسعه فعالیت‌های اکو توریستی توسط سرمایه‌گذاران محلی می‌تواند عاملی مشوق برای هدایت سرمایه‌های محلی در جهت توسعه فعالیت‌های مبتنی بر طبیعت‌گردی.
- استفاده از راهنمایان محلی و افزایش آگاهی و اطلاعات روستاییان از مزایای گردشگری روستایی و ارائه آموزش‌های لازم به آنان به جهت نقش حیاتی جامعه محلی در توسعه گردشگری یکی از شروط لازم برای توسعه طبیعت‌گردی در منطقه.
ملاحظات اخلاقی:
پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی: هزینه
های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.
تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References:
1. Anwar, S., Hamilton, J. (2005). Tourism into the Future -Towards 2020, and Beyond. Tourism Recreation Research, Vol. 45, Issue 3: 77-85. DOI: 10.1080/02508281.2005.11081489.
2. Anwar, S., Hamilton, J. (2020). Tourism into the Future -Towards 2020, and Beyond. Tourism Recreation Research, Vol. 45, Issue 3: 77-85. DOI: 10.1080/02508281.2005.11081489.
3. Carlsen, J. Getz, D., Ali-Knight, J. (2001). The Environmental Attitudes and Practices of Family Businesses in the Rural Tourism and Hospitality Sectors. Journal of Sustainable Tourism, Vol. 9, Issue 4.
4. Carlsen, J. Getz, D., Ali-Knight, J. (2001). The Environmental Attitudes and Practices of Family Businesses in the Rural Tourism and Hospitality Sectors. Journal of Sustainable Tourism, Vol. 9, Issue 4.
5. Croes, R., Ridderstaat, J., Bąk, M., Zientara, P. (2020). Tourism specialization, economic growth, human development and transition economies: The case of Poland. Tourism Management, Vol. 82. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2020.104181.
6. Dehzad, P; Ahmadifard, N. (2019), Determining the key drivers of tourism development with a future research approach (Case study: Cities of Mazandaran province), Journal of Geography and Environmental Sustainability, 9(1).
7. Ezati, H.R; Dabaghian, F. (2020), Development of sustainable nature tourism based on ecological landscape approach (case study: Noor Forest Park), the first international conference and the fifth conference on sustainable architecture and urban planning, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University, Tehran
8. Font, X., English, R., Gkritzali, A., Tian, W. (2021). Value co-creation in sustainable tourism: A service-dominant logic approach. Tourism Management, Vol. 82. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2020.104200.
9. Font, X., English, R., Gkritzali, A., Tian, W. (2021). Value co-creation in sustainable tourism: A service-dominant logic approach. Tourism Management, Vol. 82. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2020.104200.
10. Grilli, G., Tyllianakis, E. (2021). Prospective tourist preferences for sustainable tourism development in Small Island Developing States. Tourism Management, Vol. 82. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2020.104178.
11. Hekmatnia, H; Moosavi, M.N; Razooi, M; Saeedpour, Sh. (2021), Identifying and Analyzing Key Factors Affecting Physical Development Policy in Urmia, Journal of Urban Research and Planning, 12(45).
12. Larousse Dictionary. (1991). Publisher: Pocket Books; Reprint Edition.
1. Longman. (2005). American Dictionary
13. Manuel, R., Patricia, P., João, S. (2017), Residents’ attitudes and the adoption of pro-tourism behaviours: The case of developing island countries, Tourism Management, Volume 61: 523–537.
14. Moons, I., Pelsmacker, P., Barbarossa, C. (2021). Do personality- and self-congruity matter for the willingness to pay more for ecotourism? An empirical study in Flanders, Belgium. Tourism Management, Vol. 272. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.122866.
15. Moons, I., Pelsmacker, P., Barbarossa, C. (2021). Do personality- and self-congruity matter for the willingness to pay more for ecotourism? An
empirical study in Flanders, Belgium. Tourism Management, Vol. 272. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.122866.
16. Oxford Dictionary. (1970). Volume XI (T-U). Publisher: Oxford University Pres.
17. Pazhoohan, M; Pourmoghadam, Z. (2018), Strategic planning of urban tourism with the approach of recreating the culture based on historical contexts (case study: the old context of Rasht), Journal of Urban Studies, 7(27).
18. - Shams, Y; Hoseini, A; Khorshidian, R. (2016), Analysis and evaluation of the application of fuzzy hierarchical analysis method in prioritizing rural tourism development scenarios, Mazandaran Tourism Development Planning journal, 5(18): 158-178.
19. Thomas, R., Pigozzi, B., Sambrook, R. (2005). Tourist Carrying Capacity Measures: Crowding Syndrome in the Caribean. The Professional Geographer, Vol.57, No.1:13-20.
20. Wallace, G. N., Pierce, S. M. (1996). An evaluation of ecotourism in Amazonas, Brazil. Journal article: Annals of Tourism Research, Vol.23 No.4: 843-873.
21. Webster Dictionary. (1991). Publishers: Later Printing Edition.
22. Wolf, N. (2013). A scenario analysis of the 2030 German spa tourist and tourism, Master of Tourism
23. Management, Victoria University of Wellington.
24. Wolf, N. (2013). A scenario analysis of the 2030 German spa tourist and tourism, Master of Tourism Management, Victoria University of Wellington.
25. World Tourism Organization. (1998). Tourism 2020 vision. WTO Publications Unit. World Tourism Organization, Madrid, Spain.
26. WTO. (2010). http://www. world-tourism.org/facts/menus.html, 2010b.
27. WTO. (2010). http://www. world-tourism.org/facts/menus.html, 2010b.
28. WTO. (2021). http://www.world tourism.org/newsroom/Release/2005/July,20115b.
29. Yazdanshenas, Y; Rezaie, M.R; Esteghlal, A; Alimodaresi, H. (2021), Strategic Analysis of Yasuj River Valley Tourism Development, Quarterly Journal of Urban Research and Planning, Online Publication.
30. Yuan, J., Dai, L., Wang, Q. (2008). State-led ecotourism development and nature conservation (a case study of the Changbai Mountain Biosphere Reserve, China). Ecology and Society, Vol. 13, Issue 2. URL: http://www.ecologyandsociety.org/vol13/iss2/art55/.
