تعیین مؤلفه‌های تاب‌آوری کالبدی در بافت مسکونی شهر بجنورد با استفاده از خودهمبستگی فضایی موران

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

یعقوب ابدالی ¹ , سیدعباس رجایی ²

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
2 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

تاريخ الإرسال : 07 الجمعة , جمادى الثانية, 1439 تاريخ التأكيد : 19 الجمعة , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1441

الکلمات المفتاحية: تاب آوری, کالبدی, بجنورد, مسکونی, ALM,

ملخص المقالة :

         امروزه عمدتاً شهرها و جوامع سکونت‌گاهی در مکان‌هایی ایجاد یا بنا شده‌اند که به لحاظ مخاطرات طبیعی در معرض وقوع انواع سوانح طبیعی و یا به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژی در معرض انواع سوانح انسان‌ساخت هستند از این­رو یکی از مهم‌ترین الزامات پرداختن به مسائل کالبدی بافت­های مسکونی در شهرها و تبیین مفهوم تاب‌آوری و به تبع آن مقاوم­سازی این بافت‌ها در مواجهه با حوادث و مخاطرات احتمالی است. قلمرو مطالعه حاضر بافت مسکونی شهر بجنورد است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش­شناسی توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر رویکرد مطالعات کالبدی- سازه­ای است. برای دستیابی به اهداف تحقیق شاخص­های منتخب اسکلت ساختمان، جنس مصالح، تعداد طبقات، دانه­بندی، قدمت ساختمان و کیفیت ابنیه استخراج شد. برای کشف روند الگوها از ابزار رگرسیون و برای وزن دهی به لایه­ها در داده­های فضایی از روش خودهمبستگی فضایی ابزار موجود در نرم‌افزار Geoda استفاده شد. برای تعیین نوع توزیع تاب­آوری کالبدی (خوشه­ای، تصادفی و پراکنده) از ابزار Moran’s I استفاده شده است. همچنین برای بررسی توزیع فضایی اولویت­بندی تاب­آوری بافت مسکونی از روش خودهمبستگی فضایی موران در نرم‌افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج مکانی در پژوهش حاضر نشان می­دهد که 2235783 مترمربع یعنی 45/28 درصد از کل مساحت که تعداد 10187 بلوک ساختمانی را در بر می­گیرد در بازه تاب­آوری نسبتاً کم تا خیلی کم قرار دارند و 3513732 مترمربع یعنی 70/44 درصد از کل مساحت که تعداد 15269 بلوک ساختمانی را در بر می­گیرد در بازه تاب­آوری متوسط قرار دارد که نیازمند برنامه­ریزی هرچه سریع­تر برای این قسمت­ها از بافت است. در پایان بر مبنای یافته­های پژوهش و در چارچوب 6 مؤلفه­ی منتخب، پیشنهادهایی برای تاب­آور نمودن بافت مسکونی شهر بجنورد در بعد کالبدی ارائه شد.

المصادر:

Abdali, Y., hataminejad, H., Pourahmad, A & Ziyari, K (2019). Analysis and Evaluation of the Vulnerable and Unstable Textile Vulnerability to Earthquake. Geographic Exploration of Desert Areas, 7(1), 41- 63.

Adger, W. N., Hughes, T. P., Folke, C., Carpenter, S. R., & Rockström, J. (2005). Social-ecological resilience to coastal disasters. Science, 309(5737), 1036-1039.‏

Alberti, M. (2005). The effects of urban patterns on ecosystem function. International regional science review, 28(2), 168-192.‏‏

Alizadeh, M (2015). Vulnerability Assessment of Kouhdasht Urban Infrastructure with Passive Defense Approach. M.Sc., Assistant Professor Saeed Amanpour, Department of Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz.

Andalib, A (2009). Regeneration process of worn out tissues of Tehran. Ray Poor Publishing, Tehran.

Bromley, R. D., Tallon, A. R., & Thomas, C. J. (2005). City centre regeneration through residential development: Contributing to sustainability. Urban Studies, 42(13), 2407-2429.‏

ESRI, (2016). An Overview of the Spatial Statistics Toolbox. ArcGIS 10.5 Online HelpSystem (ArcGIS 10.5 Desktop, Release 10.5, 2016). Environmental Systems Research Institute, Redlands, CA.

Folke, C., Carpenter, S., Walker, B., Scheffer, M., Elmqvist, T., Gunderson, L., & Holling, C. S. (2004). Regime shifts, resilience, and biodiversity in ecosystem management. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 35.

Goovaerts, P., Jacquez, G.M., (2004). Accounting for regional background and populationsize in the detection of spatial clusters and outliers using geostatisticalfiltering and spatial neutral models: the case of lung cancer in Long Island, NewYork. Int. J. Health Geogr. 3, 14.

Habibi, K., Behzadfar, M., Meshkini, A & Nazari, S (2014). Development of a model for predicting the instability of ancient urban textures against earthquakes with Inverted Hierarchical Logic (IHPW) and Geographic Information System (GIS). Journal of Earth Sciences, 22(87), 83- 92.

Habibi, K., Pourahmad, A & Meshkini, A (2013). Improvement and modernization of old urban textures. Entekhab Publication, Tehran.

Hataminejad, H., Abdali, Y & Allahgholipour, S (2018). Assessment of Structural Vulnerability of Urban Deteriorated Textures Against Hazards with Passive Defense Approach (Case Study: Central Deteriorated Texture of Ahvaz Metropolis). Geographical Information Journal (Sepehr), 26(104), 159- 172.

Havko, J., Titko, M., & Kováčová, J. (2017). Vulnerability of the city infrastructure as a part of the resilient city concept. Procedia engineering, 192, 307-312.‏

Holling,C.S., L.H.,Gunderson .(2002). Resilience and adaptive cycles. In: L H Gunderson and C SHolling (editors). Panarchy: Understanding Transformations in Human and Natural Systems.

Iran Statistics Center (2016). Results of Census 2016.

Jacquez, G.M., Greiling, D.A., (2003a). Local clustering in breast, lung and colorectalcancer in Long Island, New York. Int. J. Health Geogr. 2, 3.

Jacquez, G.M., Greiling, D.A., (2003b). Geographic boundaries in breast, lung andcolorectal cancer in relation to exposure to air toxics in Long Island, New York. Int. J. Health Geogr. 2, 4.

Mayunga, J. S. (2007). Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-based approach. Summer academy for social vulnerability and resilience building, 1, 16.‏

Mitchell, T., & Harris, K. (2012). Resilience: A risk management approach. ODI Background Note. Overseas Development Institute: London.‏

Mohamadi, P (2018). Earthquake Resilience Study (Case Study: Area 1, District 9, Tehran). M.Sc., Hossein Hataminejad, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran.

Nouri, M., Mohammadi, J & Mohammadi, J (2016). Analysis of Spatial-Physical Structure of Urban Decay Texture with Renovation and Improvement Approach (Case Study: DoGonbandan Urban Decay Texture). Spatial Planning Quarterly 4 (2), 105- 128.

Patrick, B. C., & Michael, P. B. (2018). Towards resilient cities in Ghana: Urban planners’ perspective and strategies. Futures.‏

Pourahmad, A., Abdali, Y., Sadeghi, A & Allahgholipour, S (2018). Spatial Analysis and Analysis of Physical Resilience Components in the Central Context of Hamadan City Using Moran Spatial Autocorrelation. Physical Development Planning Quarterly, 3(9), 92- 104.

Sadeghi, A (2018). Spatial Analysis of Physical Resilience of Urban Decay Texture with Crisis Management Approach: A Case Study: District 10 of Tehran. Master's thesis, Guide Ahmad Pour Ahmad, Department of Geography and Urban Planning, University of Tehran.

UN/ISDR. (2002). Disaster reduction and sustainable developement: understanding the links between vulnerability and risks to disasters related to developement and environment. World Summit on Sustainable Developement (Johannesburg) 24 pp.

Zamiri, M., Zamiri, M & Nastaran, M (2014). Quantitative Methods in Analyzing the Spatial Development of Urban Housing in Bojnourd (2005-2005). Journal of Urban Studies, 5(17), 67- 76.

Zhang, H., & Tripathi, N. K. (2018). Geospatial hot spot analysis of lung cancer patients correlated to fine particulate matter (PM2. 5) and industrial wind in Eastern Thailand. Journal of Cleaner Production, 170, 407-424.‏