کاربرد مدل معادلات ساختاری در تبیین نقش عوامل مؤثر بر تحقق پذیری طرح های توسعه شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

ناصر رضایی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
حمید ماجدی ² (استاد، گروه شهرسازی، دانشگاه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)
زهرا سادات سعیده زرآبادی ³ (دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
حسین ذبیحی ⁴ (دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 03 الأربعاء , رمضان, 1440 تاريخ التأكيد : 19 الجمعة , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 05 الخميس , ربيع الأول, 1442

الکلمات المفتاحية: تغییر کاربری, شیراز, کاربری زمین, طرحهای توسعه شهری, معادلات ساختاری (SEM),

ملخص المقالة :

        طرح­های توسعه شهری در ادامه سیر تکاملی خود با هدف خدمت به بشر و با الگو پذیری از مؤلفه های توسعه پایدار به سمت هر چه کاراتر شدن پیش می­رود. در این بین یکی از اهداف مهم این طرح­ها تأمین خدمات اساسی و زیرساخت­ها برای توسعه همه جانبه سکونتگاه­های انسانی است. در این راستا هدف اصلی این پژوهش تبیین عوامل مؤثر بر تغییر کاربری‌های خدماتی در شهر شیراز و شناسایی دلایل آن می‌باشد. پژوهش حاضر نوعی تحقیق تحلیلی است که ابتدا با بهره‌گیری از منابع اسنادی- کتابخانه‌ای، مفاهیم مرتبط با تغییر کاربری اراضی مورد بررسی قرار داده و سپس میزان شدت نحوه اثرگذاری عوامل چهارگانه (کالبدی، فعالیتی، اقتصادی، دسترسی) بر تغییر کاربری زمین و سپس میزان مطلوبیت این اثرگذاری مورد بررسی قرار می گیرد. برای این منظور ابتدا برای تعیین شدت اثرگذاری عوامل چهارگانه بر تغییر کاربری زمین از فن تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده گردیده است، تا بدین طریق چارچوبی تبیینگر برای اثرات نحوه اثرگذاری عوامل چهارگانه بر تغییر کاربری زمین حاصل آید و در نهایت با استفاده از مدل معادلات ساختاری (SEM) ، میزان و جهت عوامل مؤثر بر تحقق‌پذیری کاربری‌های خدماتی را در شهر شیراز تبیین گردیده است. در مجموع برای نیل به این اهداف ابتدا 50 متغیر تأثیر گذار بر روی 600 قطعه در شهر شیراز به صورت میدانی برداشت و با استفاده از نقشه‌های GIS و نرم افزارهای Amos و SPSS مورد تحلیل قرار می گیرد. نتایج تحقیق نشان می­دهد که در مجموع عوامل چهارگانه منتخب تأثیر بسزایی بر میزان تغییرکاربری دارند (با توجه به اینکه وزن استاندارد شده رگرسیونی برای «میزان تأثیر عامل دسترسی بر تغییر کاربری زمین»، «میزان تأثیر عامل اقتصادی در تغییر کاربری زمین»، «میزان تاثیر عامل فعالیتی در تغییر کاربری زمین» و «میزان تأثیر عامل کالبدی در تغییر کاربری زمین» به ترتیب برابر با 0.91، 0.78 ، 0.65 و 0.56 می باشد).

المصادر:

1. Habibi, A. (2012). LISREL Applied Learning. Tehran: Second Edition: Summer.


2. Soltani, F. (1999). Preliminary research in the formulation of land theory for the realization of urban development plans. Proceedings of the Conference on Land and Urban Development.


3. Kalantari, K. (2009). Modeling of Structural Equations in Socio-Economic Research (Using LISREL and SIMPLES). Saba Farhang Publications.


4. Deputy of Shiraz Municipality Urban Planning. (2016). Statistical Yearbook of Shiraz,. Shiraz.


5. Azizi, M. M., & Dehghani. (2013). Measuring factors affecting land use changes in metropolitan expansion process (Case study: District 22 of Tehran City). Armanshahr Journal of Architecture and Urban , 343-359.


6. Taqizadeh, M. (2016). Comparison of urban land use change mechanisms (Case study: England, USA, India, Turkey, and Iran. Armanshahr Journal of Architecture and Urban Planning, 317-328.


7. Briasolis, H. (2010). Analytical Patterns of Land Use Change. (M. Rafieian, & M. Mahmoodi, Trans.) Tehran: Azarakhsh Publications.


8. Kafashi, M. (2011). Structural Equation Modeling of Educational Indicators Affecting the Social Confidence of Tehran Citizens in Islamic Azad University. Journal of New Thoughts in Educational Sciences, 6(2), 103-122.


9. Mahdizadeh, J. (2000). New Perspectives and Solutions in Land Use Planning. Proceedings of the Articles on Land and Urban Development. Tehran.


10. Fesharaki, M. (1977). Structural equation modeling and its application in psychological studies (Case study). Clinical and Personality Psychology Periodical, 16(1), 253-265.


11. Dadashpour, H., Kheiroddin, R., Yaghub Khani, M., & Chamani, B. (2013). Modeling of land use changes in Tehran metropolis using MOLAND model. Regional Planning Quarterly, 4(16), 49-64.


12. Akbari, M., & Rezaei, R. (1979). Evaluation of Land Use Changes in Isfahan Metropolis: District 3. Journal of Urban Research and Planning, 9(34), 93-104.


13. Zangi Aabadi, A., Abdolahi, M., Salek, G. R., & Qasemzade, B. (2014). Evaluation of factors affecting the implementation of urban master plans in Iran and its related challenges (Case study: Historical-cultural axis of District 6 of Tabriz). Journal of Urban Research and Planning, 5(18), 41-58.


14. Rezaei, N., Majedi, H., Zabihi, Z. S., & Zabihi, H. (2018). Explaining the role of factors affecting the implementation of urban development plans (Case study: Shiraz City). Journal of Urban Research and Planning, 9(34), 47-58.


15. Alterman, R. and Moris H. (1978): Implementation of Urban Land Use Plans, Journal of the American Institute of Pllaners. Vol 44, No. 3, pp. 274-285.


16. Batty, M. and P. M. Torrens (2001): Modeling complexity: the limits to prediction. CyberGeo 201.


17. Behn, R.D. (1980): Why Murphy Was Right?.Policy Analysis, 6, pp. 361-363.


18. Berke, P. Backhurst, M. Day, M. Ericksen, N. Laurian, L. Crawford, J. Dixon, J (2006): What makes plan implementation successful? An evaluation of local plans and implementation practices in New Zeland, Environment and Planning B: Planning & Design 33(4). 581-600.


19. 19.   Briamoh, A. K., Onishi, T. (2007): Spatial Determinants of Urban Land-Use Change in Lagos. Nigeria. Land Use Policy, (2)24, pp.502-515.


20. Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993): Alternative ways of assessing model fit. In K. A. Bollen and J. S. Long (Eds.), Testing structural equation models (pp. 136-162). Newbury Park, CA.


21. Carmona, M. de Magalhães & Edwards, M.( 2001): The Value of Urban Design, London, CABE (Thomas Telford).


22. Cowan, R. (2005): The Dictionary of Urbanism, Streetwise Press, Tisbury.


23. Dalton, J. Elias, M. Wandersman, A. (2007): Community Psychology: Linking Individuals and Communities. (2nd Ed), Belmont, CA: Wadsworth.


24. Elmore, R. F. (1979): Backward Mapping: Implementation Research and Policy Decisions. Political Science Quarterly, 94, pp. 601-616.


25. Fixsen, D. L. Naoom, S. F. Blase, K. A., Friedman, R. M., Wallace, F. (2005): Implementation Research: A


26. Hoyle, R. H. (2012): Handbook of Structural Equation Modeling. 1 st ed.New York: The Guilford press.


27. Khoury, Z. B. (1996): Implementing the New Urban Agenda: The Case of Ismailia, Egypt. Environment &Urbanization, 8 (1). April.


28. Lang, J. (2005): Urban Design: A Typology of Procedures and Products. Oxford: Architectural Press.Decision Making Model.


29. Laurian, L. Day, M. Backhurst, M. Berke, P. Ericksen, N. Crawford, J. Dixon, J. Chapman, S. (2004): What drives plan implementation? Plans, planning agencies and developers, Journal of Environmental Planning and Management 47(4), pp. 555-77.


30. Long, H., Guoping, T., Xiubin, Li. & Gerhard, K. (2007): Socio-economic driving forces of land-use changes in Kunshan, the Yangtze River Delta economic area of China. Journal of Environmental Management, 83, pp. 351-364.


31. Luo, J., Wei, Y. (2009): Modeling Spatial Variations of Urban Growth Patterns in Chinese Cities: The Case of Nanjing [J]. Landscape and Urban Planning, 91(2), pp. 51-64.


32. MacCallum, R. C. Browne, Michael. W. Sugawara, Hazuki. M. (1996): Power Analysis and Determination of Sample Size for Covariance Structure Modeling. Psychological Methods. Vol, I, No. 2. Pp. 130-149.   


33. Moughtin, K. Cuesta, R. Sarris, C. Signoretta, P. (1999): Urban Design, Method and Techniques. Oxford: Architectural Press.


34. Norton, R.(2005): More and better local planning. A state-mandated local planning in Coastal North Carolina” Journal of the American Planning Association 71(1), pp. 55-71.


35. Nutt, P.C. 2007. Examining the Link between Plan Evaluation and Implementation, Technological Forecasting and Social Change. 74(8), pp. 1252-1271.


36. Oliveira, V. Pinho, P. (2008): Urban planning and regeneration in Oporto, 2004-2007” (submitted to Cities).


37. Parshall, S. & Pena, W. (2001): Problem Seeking: An Architectural Programming Primer. New York: John  Wiley & Sons.


38. Seto L. C., Woodcock C. E., Song C., Huang X., Lu J.& Kaufmann R. K. (2002): Monitoring land use change in the Pearl river delta using Landsat TM. International journal of remote sensing, 23 (10), pp. 989-1003.


39. Talen, E (1997): Success, failure and conformance: an alternative approach to planning evaluation, Environment and Planning B: Planning & Design 24(4), pp. 573-587.


40. Verburg, P. H., Schot, P. P., Dijst, M. J., Veldkamp, A. (2004): Land Use Modelling Current Practice and Research Priorities. GeoJournal, 61, pp. 309-324.