تاثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی، نمونه موردی محله سرده سبزوار
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
یعقوب زنگنه
1
(دانشگاه سبزوار)
سعید حسین آبادی
2
(دانشگاه تبریز)
تکتم روشندل
3
(دانشگاه سبزوار)
رضا نبی پور
4
(دانشگاه سبزوار)
الکلمات المفتاحية: سرمایه اجتماعی, تعلق مکانی, بهسازی مشارکتی, محله سرده, سبزوار,
ملخص المقالة :
در رویکرد داریی مبنا به توسعه شهری، سعی می‌شود که همه دارایی‌های اجتماع محلی(اعم از مادی و غیر مادی) اساس توسعه واقع شود. در بین دارایی‌های یک اجتماع، سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی از اهمیت خاصی برخوردار است و می‌تواند محرک توسعه محله یا شهر باشد زیرا این دو دارایی باعث می‌شود افراد، سایر سرمایه‌ها از جمله سرمایه‌های فکری و مالی خود را جهت ترقی محیط زندگی شان وارد عرصه کنند. از این رو در این تحقیق سعی شده است سطح تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی در محله قدیمی سرده سبزوار مورد سنجش قرار گیرد و نقش این متغیرها بر میزان مشارکت ساکنان در توسعه محله مورد تحلیل قرار گیرد. رویکرد کلی در تحقیق حاضر توصیفی-تحلیلی است و ترکیبی از روشهای کتابخانه ای و میدانی برای گردآوری داده‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه آماری، حدود 600 خانوار، حجم نمونه 100 نفر و واحد تحلیل سرپرست خانوار است. برای تحلیل داده‌ها نیز از روشهای آماری شامل آزمون t تک نمونه ای، همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که سطح سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی در محله مورد مطالعه بالاتر از حد متوسط است.همچنین این دو متغیر تاثیر معنادار بر سطح مشارکت ساکنان در برنامه‌های بهسازی محله دارد. بنابراین ضروری است که در برنامه ریزی‌های مرتبط با این محله سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی مورد توجه مسئولین شهری و برنامه ریزان واقع شود و در جهت حفظ اعتماد اجتماعی- مخصوصا اعتماد مردم نسبت به مدیریت شهری که یکی از مهمترین جنبه‌های سرمایه اجتماعی است- و نیز حس تعلق و دلبستگی افراد به محل سکونتشان تلاش شود.
منابع
آدینه وند، علی اصغر و حاجی زاده، مریم و قدمی، مصطفی(1392)، بررسی عملکرد شهرداری در چارچوب حکمرانی خوب شهری ( نمونه موردی: بابلسر )، دوفصلنامه مدیریت شهری، شماره 31، تابستان.
ادوارز، جک، ای، ماری دی تامپسون و پل رزن فلد(1384) تحقیق پیمایشی(راهنمای عمل) دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
ادیب زاده، بهمن و عسگری تفرشی، حدیثه. حسینی، ابراهیم(1389)، مهندسی اجتماعی و نقش مشارکت مردمی در تحقق پذیری نوسازی در بافت‌های فرسوده شهری ( نمونه موردی: محله نعمت آباد منطقه 19 تهران )، دو فصلنامه معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، شماره 4، بهار و تابستان.
امیر کافی، مهدی و فتحی، شکوفه(1390)، بررسی عوامل موثر بر دلبستگی به محله مسکونی ( مطالعه موردی: شهر کرمان )، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره 1 (پیاپی 13)، بهار، صص 5-41.
انصاری، مجتبی و پور جعفر محمد رضا و صادقی، علی رضا و حقیقت بین، مهدی (1388)، بازشناسی انگاره‌های نظام بصری در محلات بافت فرسوده شهری ( نمونه موردی: محله عباسی تهران )، دو فصلنامه معماری و شهر سازی، دانشگاه هنر، شماره 2، تابستان.
پیربابایی، محمد تقی و سجادزاده، حسن(1390)، تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی، باغ نظر، شماره شانزدهم، بهار.
حیاتی، عقیل (1389)، ارزیابی مولفه‌های هویت بخش محلات شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس. تهران.
دویران، اسماعیل و مشکینی، ابوالفضل و کاظمیان، غلامرضا و علی آبادی، زینب(1390)، بررسی مداخله در ساماندهی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد ترکیبی ( نمونه موردی: محله زینبیه زنجان )، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره دهم.
ذکایی، محمدسعید، روشنفکر، پیام(1385)، رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در محلات شهری، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 32، صص 37-1
ربانی، رسول و قاسمی، وحید و عباس زاده، محمد(1388)، رابطه ابعاد مادی و غیر مادی رفاه اجتماعی با مشارکت شهروندان در امور شهری، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال نهم، شماره 32.
ربانی، رسول و حبیبی، صفدر(1390)، تحلیلی بر نقش فضاهای شهری در ایجاد سرمایه اجتماعی ( مطالعه موردی: شهر کرد )، فصلنامه علمی – تخصصی مطالعات شهری، سال اول، شماره اول، زمستان.
رضوی آل‌هاشم، بهزاد و آهنگر، اعظم(1387)، مشارکت در اجتماع مدنی با تاکید بر الگوی مدیریت مدیریت مشارکتی در کلان شهرها، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 11، بهمن.
رفیعیان، مجتبی و سیفایی، مهسا(1384)، فضاهای عمومی شهری ؛ بازنگری و ارزیابی کیفی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 23، پائیز.
رلف، ادوارد، مکان و حس لامکان(1390)، ترجمه جلال تبریزی، انتشارات سیمای دانش، تهران، چاپ اول.
زیاری، کرامت اله و نیک پی، وحید و حسینی، علی(1392)، سنجش میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری بر اساس حکمرانی خوب شهری ( مطالعه موردی: شهر یاسوج ) مسکن و محیط روستا، شماره 141، بهار.
سجاد زاده، حسن (1392) نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به میدان‌های شهری ( نمونه موردی: میدان آرامگاه شهر تهران )، فصلنامه علمی، پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر، شماره 25، سال دهم، تابستان
سرمست، بهرام و متوسلی، محمد مهدی(1389)، بررسی و تحلیل نقش مقیاس شهر در میزان حس تعلق به مکان ( مطالعه موردی: شهر تهران ) دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26، پائیز و زمستان.
شکوئی، حسین و تبریزی، جلال(1382)، تاثیر نوسازی شهری فن گرا بر ایجاد حس المکانی ( مطالعه موردی: پروژه نواب ) مدرس علوم انسانی تابستان; 7(2 (پیاپی 29)):141-162
شکوه فر، فهیمه و شعبانجولا، الهه(1390) بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی و نقش ان در توسعه اقتصادی شهر، مطالعه موردی: شهر قزوین، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، محل برگزاری: مشهد - دانشگاه فردوسی مشهد.
ضرابیان، فرناز و منعام، محمد رضا(1389)، بررسی میزان و عوامل تاثیر گذار بر حس مکان، شهرداریها، سال نهم.
- فلاحت، محمد صادق(1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26.
فیلد؛ جان(1388)، سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، انتشارات کویر.
غیاثوند، الهام (1388)، تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان محلات شهری، فصلنامه مهندس مشاور، شماره 45، پائیز.
عربی، عباس، انتظار یزدی، حسن رضا(1389) بررسی شیوه‌های مداخله در بافت‌های فرسوده شهری و ارائه مدل بهینه مداخله ماهنامه اطلاع رسانی، آموزشی، پژوهشی شوراها ، شماره پنجاه و چهارم، دی.
مرادقلی، سکینه(1392)، ، برنامه ریزی راهبردی و نقش آن در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری ( نمونه موردی: زابل ). پایان نامه کارشناسی ارشد.
نادری بوانلو، محمد و پرتویی، پروین(1389)، تدوین الگوی محله محوری در مدیریت شهری با توجه به ویژگی‌های شهر مشهد، دوفصلنامه معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، شماره پنجم، پائیز و زمستان.
ناطق پور، محمد جواد و فیروز آبادی، سید احمد(1385)، شکل گیری سرمایه اجتماعی و فراتحلیل عوامل موثر بر آن، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 28، پائیز.
BROCATO ,ELISABETH DEANNE (2006) PLACE ATTACHMENT: AN INVESTIGATION OF ENVIRONMENTS AND OUT COMES IN A SERVICE CONTEXT, Dissertation Proposal Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the مDegree of DOCTOR OF PHILOSOPHY
Kaltenborn.b, Williams,Daniel(2002),The meaning of place:attachments to Femundsmarka National park,Norway, among tourists and locals,Norsk Geografisk Tidskrift-Norwegian Journal of Geography,vol,56, 189-198.
Manzo Lynne and Douglas D. Perkins(2006) Finding Common Ground:The Importance of PlaceAttachment to Community Participation and Planning, Journal of Planning Literature, Vol. 20, No. 4 (May 2006).
Lewicka ,Maria (2008)Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past, Journal of Environmental Psychology 28 (2008) 209–231.
Mihaylov Nikolay & D. Perkins, Douglas(2011) Community Place Attachment and its Role in Social Capital Development.
Payton ,Michelle Angela Payton(2003), Influence of Place Attachment and Social Capital on Civic Action: A Study at Sherburne National Wildlife Refuge, master’s thesis of Natural Resources Science and Management Program, University of Minnesota, June 2003
Perkins, Douglas D., Joseph Hughey, and Paul W. Speer. 2002. Community psychology perspectives on social capital theory and community development practice. Journal of the Community Development Society 33(1): 33–52.
Williams Danie, Michael Patterson and Joseph Roggenbuck(1992)byond the community metaphor, examining emotional and symbolic attachment to place. ,Leisure Science, volume 14.
