تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری (مطالعه موردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

فرزانه ساسان‌پور ¹ (دانشگاه خوارزمی)
سوران مصطفوی صاحب ² (دانشگاه خوارزمی)
مظهر احمدی ³ (دانشگاه خوارزمی)

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , صفر, 1435 تاريخ التأكيد : 09 الثلاثاء , رمضان, 1437 تاريخ الإصدار : 11 الخميس , ربيع الثاني, 1437

الکلمات المفتاحية: تحلیل فضایی, عدالت فضایی, نواحی شهری, کاربری خدماتی, سنندج,

ملخص المقالة :

از مشکلات اساسی شهرها در دهه‌های اخیر،توزیع نابرابر منابع و جمعیت در بخش‌های مختلف شهری است.نابسامانی نظام توزیع مراکز خدماتی در فضاهای شهری زمینه‌ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است. توجه به اهمیت توزیع کاربری‌های خدماتی در نواحی شهری و فراهم نمودن امکانات وخدمات موردنیاز عاملی مهم در ارتقاء سطح زندگی، عدالت اجتماعی و پایداری زندگی شهری است. هدفکلیاین پژوهش تحلیل وسنجش میزان نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدماتی در نواحی 22 گانه شهر سنندج است.پژوهشحاضرازنظر هدف کاربردیو ازنظر روشتوصیفی-تحلیلی است. همچنین از مدل‌های کمی «TOPSIS»، «آنتروپی شانون»، «ضریب مکانی»، «ضریب همبستگی پیرسون»، «ضریب همبستگی اسپیرمن»و نرم‌افزار Arc Gis استفاده‌شده است.جامعه آماری 22 ناحیه شهر سنندج است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد بین توزیع و میزان برخورداری نواحی از کاربری خدماتی، ارتباط منطقی و متعادلی وجود ندارد. به عبارتیعدم تطابق توزیع فضایی خدمات را با نیازهای جمعیتی در سطح محدوده موردمطالعه تأیید می‌کند. بر اساس تحلیل صورت گرفته از تلفیق تکنیک‌ها، نواحی 15 و 13ازنظر توزیع خدمات دارای وضعیت نسبتاً متعادل است علت این امر پایین بودن تراکم ناخالص جمعیتی و بالا بودن سرانه‌های خدمات شهری است. از سوی دیگر نواحی 11 و 21 دارای وضعیت نامتعادل نسبت به سایر نواحی است؛ بنابراین نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری 22 گانه سنندج در سطح بالایی وجود دارد.

المصادر:

اطهاری، کمال (1381)، «عدالت در فضا»، مجله هفت شهر، سال سوم شماره 9 و 10، تهران، صص 34-25.

حاتمی نژاد، حسین؛ فرهودی، رحمت‌الله؛ محمد پور جابری، مرتضی (1387)، «تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری (موردمطالعه شهر اسفراین)»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شماره 65، صص 85-71.

حسین زاده دلیر، کریم (1392)، «برنامه‌ریزی ناحیه‌ای»، انتشارات سمت، چاپ دوازدهم، تهران.

حکمت نیا، حسن؛ موسوی، میر نجف (1390)، «کاربرد مدل در جغرافیا (با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای)»، انتشارات علم نوین چاپ دوم، یزد.

شریفی، عبدالنبی (1385)، «عدالت اجتماعی و شهر: تحلیلی بر نابرابری‌های منطقه‌ای در شهر اهواز»، پایان‌نامه دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما حسین حاتمی نژاد، دانشگاه تهران.

شکویی، حسین (1392)، «دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری»، جلد اول، انتشارات سمت، چاپ شانزدهم تهران.

صالحی، رحمان؛ منصور، رضا علی (1383)، «ساماندهی فضایی مکان‌های آموزشی (مقطعه متوسطه) شهر زنجان به کمک GIS» فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 52، صص 94-82.

ضرابی، اصغر؛ موسوی، میر نجف (1389)، «تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 97، صص 27-46.

عسگری، علی؛ رازانی، اسد؛ رخشانی، پدرام (1381)، «برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری (سیستمها و مدل‌ها)»، جلد اول، انتشارات نور علم، چاپ اول، همدان.

لینچ، کوین (1381)، «تئوری شکل خوب شهر»، ترجمه سید حسین بحرینی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

مرکز آمار ایران (1390)، «نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن»، استان کردستان، شهرستان سنندج.

مهندسین مشاورتدبیر شهر (1383)، «طرح جامع شهر سنندج»، سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان.

مهندسین مشاورتدبیر شهر (1390)، «طرح تفصیلی شهر سنندج»، سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان.

هاروی، دیوید (1382)، «عدالت اجتماعی و شهر»، جلد اول، ترجمه فرخ حسامیان و محمدرضا حائری، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ اول، تهران.

وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی؛ صفر، باستانی فر، ایمان (1386)، «بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، نمونه موردی: مناطق شهر اصفهان»، مجله جغرافیا و توسعه، صص 106-91.

Bolard, R.,) 2005(, "Environmental Justice and Social Equality", Translated by Kianoush Zaker Haghighi, 1st Edition, Tehran, Studies and Research Center for Architectural and Civil Engineering Press.

Erkip, F., (1997), “The distribution of public services: The case of parks and recreational services on Ankara”. Journal of Cities .VOL. 14, NO. 6.

Gray, R., (2002), “The Social Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement, Imaging New Accounting, Accounting Organization and Society”, the Centre for Social and Environmental Accounting Research, University of Glasgow, 65–71 Southpark Avenue, Glasgow G12 8LE, UK, PP. 687-708.

Greer, J. R., (2002), “Equity in the spatial distribution of municipal services: how to opera tionalize the concepts and institutionalize a program” University of Texas at Dallas.

Hewko, J. Neil., (2001), “Spatial Equity in the Urban Environment: Assessing Neighbourhood Accessibility to Public Amenities”, University of Alberta, Canada.

Iveson, K., (2011), “Social or Spatial justice?”. Marcuse and Soja. On the right to the city. Journal of Cities, VOL. 15, NO 2.

Jahan. S, Oda. T (2000), Distribution of Public Facilities in Dhaka, Bangladesh: A Spatial Analysis, Bulletin of the Faculty of Human Development. VOL.7;NO.2;Pages.865-874.

Lefebvre, H., (1970),” La Révolution Urbaine”, Paris: Gallimard, Collection Idées.

Naumann. F., (1998), “Data fusion and data quality”, Institute fur informatics, Humboldt Universitat zu Berlin.

Rawls, J., (1972),”A Theory of Justice”, cleared on press of Oxford.

Runciman, W.G., (1966),” Reletive Deprivation and Social justice, London.

Wheeler, J. O, Muller, P O., (1986),” Economic Geography”, John Wiley & Sons, Inc, Canada.. The University of Texas at Dallas.