تحلیلی بر توان جمعیت پذیری کلان شهر تبریز با تأکید بر الگوهای نوین توسعه شهری
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
نادر زالی
1
(دانشگاه رشت)
مهدی علیلو
2
(دانشگاه تبریز)
سیدرضا آزاده
3
(دانشگاه گیلان)
الکلمات المفتاحية: تبریز, گسترش شهری, تراکم جمعیتی, توان جمعیت پذیری,
ملخص المقالة :
پژوهش پیش رو به دنبال مطالعه تراکم شهری در کلان شهر تبریز و سنجش پایداری فرم کالبدی این کلان شهر با تأکید بر الگوهای نوین شهرسازی است و هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی توان و امکان جمعیت پذیری هر یک از مناطق شهرداری تبریز است. در این راستا ابتدا روند تحولات جمعیت، مساحت و تراکم جمعیتی کلانشهر تبریز مطالعه میشود. در ادامه مناطق شهرداری کلانشهر تبریز با توجه به فاکتورهای مؤثر در تراکم (جمعیت و مساحت) بررسی و مقایسه میشوند. در نهایت، با عنایت به ضوابط صدور پروانه ساختمانی شهرداری تبریز (سطح اشغال 60 درصد و فضای باز 20 مترمربع برای هر واحد مسکونی) تعداد واحدهای مسکونی و توان جمعیت پذیری مناطق این کلان شهر پیش بینی میشود. نتایج حاکی از آن است که طی سالهای 1335 تا 1385 تراکم ناخالص جمعیتی کلانشهر تبریز به طور پیوسته طی سال های مذکور کاهش یافته است. همچنین، رشد سالانه مساحت کلان شهر تبریز طی سالهای 1335 تا 1385 بیش از رشد سالانه جمعیت بوده و میتوان نتیجه گرفت، شهر تبریز با پراکنش و گسترش افقی روبرو بوده است. بررسی توان جمعیت پذیری مناطق شهرداری تبریز نشان میدهد که مناطق 4 و 3 به ترتیب با برآورد جمعیتی بالغ بر 537900 و 430320 نفر بیشترین توان جمعیت پذیری را خواهند داشت و مناطق 8 و 6 با برآورد جمعیتی بالغ بر 105600 و 140580 نفر کمترین توان جمعیت پذیری را خواهند داشت. در مجموع توان جمعیت پذیری برای کلان شهر تبریز 2595780 نفر برآورد میشود.
امانپور، سعید، هادی علیزاده و حسن قراری (تابستان 1392)، تحلیلی بر مکانیابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP، برنامهریزی منطقه‌ای، سال 3، شماره 3، صص: 96-83.
پوراحمد، احمد، مهدی حسام، حدیثه آشور، صابر محمدپور (زمستان 1389)، تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی ـ فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن، پژوهش و برنامهریزی شهری، سال 1، شماره 3، صص: 18 – 1.
پورجوهری، امیرحسین و حمید ماجدی (بهار و تابستان 1389)، تحلیل فضایی میزان کارایی ساز و کار مدیریت رشد شهرهای ایران، مدیریت شهری، شماره 25، صص: 48-35.
پورمحمدی، محمدرضا و رسول قربانی (تابستان 1382)، ابعاد و راهبردهای پارادایم متراکم سازی فضاهای شهری، مدرس، دوره 7، شماره 2، صص: 107 – 85.
پورمحمدی، محمدرضا و محمد جام کسری (بهار 1390)، تحلیلی بر الگوی توسعه ناموزون تبریز، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 25، شماره 100، صص: 54 – 31.
جمعه پور، محمود ، غلامرضا نجفی و سعید شفیعا (زمستان 1391)، بررسی رابطه تراکم و پایداری اجتماعی در مناطق شهرداری تهران، جغرافیا و برنامهریزی محیطی، سال 23، پیاپی 48، شماره 4، صص: 200 – 185.
حاتمی نژاد، حسین و طاها ربانی و ناصر محمدی ورزنه و صالح اسدی (پاییز و زمستان 1391)، توسعه کالبدی ـ فضایی شهر ورزنه و ارائه راهبردهای توسعه آتی شهر، آمایش سرزمین، دوره چهارم، شماره دوم، صص: 53-74.
حیدری، اکبر (پاییز و زمستان 1391)، تحلیل فضایی ـ کالبدی توسعه آتی شهر سقز با تأکید بر شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون، جغرافیا و توسعه شهری، شماره 2، صص: 94-67.
رهنما، محمد رحیم و غلامرضا عباس زاده (بهار و تابستان 1385)، مطالعه تطبیقی سنجش درجه پراکنش/فشردگی در کلان شهرهای سیدنی و مشهد، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال 3، شماره 6، صص: 128 – 101.
زالی، نادر، سیدرضا آزاده و ملیحه زارع رودبزانی (تابستان 1392)، احیای زیرساخت های طبیعی گامی به سوی توسعه پایدار شهری، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، همدان، کد مقاله: A160، ص: 14.
زیاری، کرامت الله و همکاران، (1388)، مبانی و تکنیکهای برنامهریزی شهری، محل نشر: چابهار، انتشارات دانشگاه بین المللی چابهار، چاپ اول؛
عزیزی، محمدمهدی و مرجانه معینی، تحلیل رابطه بین کیفیت محیطی و تراکم ساختمانی، هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 45، بهار 1390؛
فیروزبخت، علی، اکبر پرهیزگار و ولی ا... ربیعی‌فر (تابستان 1391)، راهبردهای ساختار زیست محیطی شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: کرج، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80، صص: 213 – 239.
قربانی، رسول (زمستان 1384)، تحلیل پراکنش تراکم‌های جمعیتی شهر تبریز با استفاده از روش حوزه بندی آماری، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 54، صص: 136 – 123.
قربانی، رسول و محبوبه سلیمان زاده (بهار 1389)، تحلیلی بر هزینه‌های اجتماعی الگوهای مختلف گسترش شهری، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، ایران، زاهدان. ص: 16.
لطفی، صدیقه، ایوب منوچهر میاندوآب و حسن آهار (بهار 1392)، تحلیل الگوی گسترش کالبدی ـ فضایی شهر مراغه با استفاده از مدل های کمی، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، سال 17، شماره 43، صص: 222 – 191.
مثنوی، محمدرضا، (1381)، توسعه پایدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهری: «شهر فشرده» و «شهر گسترده»، فصلنامه محیط شناسی، شماره 31؛
محمدزاده، رحمت (پاییز و زمستان 1386)، بررسی اثرات زیست محیطی توسعه فیزیکی شتابان شهرها با تأکید بر شهرهای تهران و تبریز، جغرافیا و توسعه ناحیه ای، سال 5، شماره 9، صص: 112-93.
مرصوصی، نفیسه و محمدحسین صائبی (پاییز و زمستان 1388)، تحلیل جغرافیایی تأثیر اکولوژی اجتماعی بر توسعه کالبدی شهر، نمونه موردی: شهر مشهد، جغرافیا و برنامهریزی منطقه‌ای، پیش شماره پاییز و زمستان 1388، صص: 93-73.
Cohen. B (2003), Urban Growth in Developing Countries: A Review of Current Trends and a Caution Regarding Existing Forecasts, World Development Vol. 32, No. 1, pp: 23–51.
Cohen. B (2006), Urbanization in developing countries: Current trends, future projections, and key challenges for sustainability, Technology in Society 28, pp: 63-80.
UN-HABITAT (2012), STATE OF THE WORLD’S CITIES 2012/2013 Prosperity of Cities, p.150.
Zhang. X, Wu. Y & Shen. L (2011), An evaluation framework for the sustainability of urban land use: A study of capital cities and municipalities in China, Habitat International 35, pp: 141- 149.
