تبیین نقش الگوی مدیریت زمین شهری مبتنی بر توسعه کالبدی فضایی شهرها (موردپژوهی: منطقه 12 کلانشهر تهران)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

یعقوب حق پناه ¹ , مجتبی رفیعیان ² , سعید کامیابی ³ , عباس ارغان ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران(مسئول مکاتبات)
2 - دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.(نویسنده مسئول)*
3 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران(نویسنده مسئول)
4 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران(استاد مشاور)

تاريخ الإرسال : 19 الخميس , ربيع الأول, 1439 تاريخ التأكيد : 02 الأربعاء , شوال, 1440 تاريخ الإصدار : 19 السبت , شوال, 1440

الکلمات المفتاحية: الگو, کلانشهر تهران, مدیریت زمین, پایداری کالبدی- فضایی, منطقه 12,

ملخص المقالة :

الگوی کنونی مدیریت زمین شهری در ایران تحت تأثیر عواملی از جمله تمرکزگرایی در ساختار قدرت، موازی کاری­های نهادی، واسطه­گری، ضعف بسترهای قانونی و ... زمینه ساز بروز ناپایداری کالبدی- فضایی به خصوص کلانشهرهایی چون تهران گردیده است. هدف پژوهش بررسی الگوی مدیریت زمین شهری مبتنی بر پایداری کالبدی- فضایی منطقه 12 شهر تهران می­باشد. روش پژوهش بر اساس هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. جهت گردآوری داده­ها از روش­های اسنادی و میدانی و به منظور تحلیل داده­ها از آزمون T تک نمونه­ای، همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. جامعه آماری نهادهای متولی مدیریت زمین شهری و مراجعه کنندگان بوده که به ترتیب 336 و 130 نمونه می­باشد. سنجش اعتبار الگو بر اساس طیف سه تایی (کم:1- متوسط:2-زیاد:3) با میانگین مفروض (2) و تعداد 7 معیار صورت گرفت. این معیارها شامل متناسب بودن، اثربخشی و کارایی، مشروعیت، پیوستگی، انعطاف پذیری، مطلوبیت و قدرت الگو و قابلیت تعمیم هستند. بر اساس نظرات خبرگان میانگین کل حاصل از سنجش اعتبار الگو برابر با (2.81) می­باشد که از میانگین مفروض (2) بالاتر بوده و به 3 (مقدار زیاد) نزدیک است. میزان واریانس تبیین شده الگوی بهینه توسط مؤلفه­های متغیر پیش بین (0.63) است که معنی دار است. بنابراین 63 درصد الگوی بهینه تحت تأثیر مؤلفه­های مزبور است و تناسب و مطلوبیت بالایی داشته و از قدرت تبیین و پیش بینی لازم در زمینه موضوع پژوهش برخوردار است. نتایج نشان می­دهد که الگوی کنونی مدیریت زمین شهری در منطقه 12 کلانشهر تهران منجر به بروز ناپایداری­های کالبدی- فضایی شده است.
 

المصادر:

1. افتخاری، عبدالرضا رکن­الدین، بدری، سید علی و سجاسی قیداری، حمداله، (1390): بنیان­های نظریه­ای برنامه­ریزی کالبدی مناطق روستایی، تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.


2. اذانی، مهری و پرورش،رسول(1397): «مقایسه الگوی کاربری زمین، پراکنده رویی و رشد هوشمند درتوسعه پایدار (مطالعه موردی:منطقه یازده شهر اصفهان)»، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 25، بهار، 57-72.  


3. ارغان، عباس، سادات همایونی، پانته­آ و ولوجردی، نگار(1395): «تبیین نقش حکمروایی خوب شهری در مدیریت مطلوب زمین»، چهارمین کنفرانس ملی مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، 7 و 8 بهمن ماه در دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران.


4. حیدری، رسول، سورشجانی، احمد و بیگی، علی(1397):«بررسی رابطه الگوهای فضایی کاربری زمین شهری بر رشد و گسترش شاخک های خزنده شهری (مطالعه موردی شهر رشت)»، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 51، زمستان، 65-86 .


5. غمامی، مجید، توفیق، فیروز، مدنی­پور، علی و داودی، سیمین،(1384): روش­های شهرسازی نوین در فرانسه، انگلستان و آمریکا، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.


6. سیاف­زاده، علیرضا و بدری­فر، منصور(1387): ضرورت اصلاح نظام مدیریت توسعه شهری در کلان­شهر تهران، فصلنامه سرزمین، سال پنجم، شماره 18، 53-35.


7. صرافی، مظفر،(1377): مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه‌ای، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.


8. رحیمی، اکبر(1396): تغییرات کاربری زمین شهری و اثر آن بر کاربری‌های عمومی در شهر، نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، دوره 21، شماره 59 ، شماره پیاپی 2، بهار ، 88-65.


9. رفیعیان، مجتبی، حسامیان، فرخ، حدادان یزدی، کیمیا(1388): ارائه الگویی برای توسعه زمین در بافت­های ناکارآمد شهری، موردپژوهشی: محدوده یافت­آباد، منطقه­17شهرداری تهران، فصلنامه دانشگاه هنر(نامه معماری و شهرسازی)، شماره3، 96-81.


10. رفیعیان، مجتبی(1389):  زمین شهری، کاربری، توسعه: تأملی بر الگوهای نوین برنامه ریزی و مدیریت تغییرات کاربری زمین شهری، ماهنامه منظر، شماره دهم (ویژه­نامه نهاد توسعه شهر تهران).


11. مشگینی، ابوالفضل و نورمحمدی، مهدی(1392): تحلیل چالش­های پیش­روی مدیریت زمین شهری کشورهای در حال توسعه، پنجمین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری، 4 و 5  اردیبهشت ماه در دانشگاه فردوسی، مشهد.

12. مرصوصی، نفیسه و بهرامی پاوه، رحمت اله،(1390): توسعه پایدار شهری، تهران:نشر دانشگاه پیام نور.

1. مومنی، مصطفی،(1366): ماخذ شناسی جغرافیای شهری ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ، شماره 1، سال دوم .
   
   
   1. Almeida Cláudia, M.(2005): cellular automata and neural network as a modelling framework for the simulation of urban land use change , https://www.researchgate.net.
   
   
   2. Beltrao, G.(2013):Urban Planning and Land Management for Promoting Inclusive Cities, Asian Development Bank Press.
   
   
   3. Clark, M.(1992) :A Sustainable Economy, London , Earthscam.
   
   
   4. Firman, T.(2004): Major Issues in Indonesia’s Urban land development, Land Use Policy, 21 pp 347-355, Internet: www.authors.elsevier.com.
   
   
   5. FAO (2017): Land Resource Planning for Sustainable Land Management, FAO Press.
   
   
   6. Hisham, E.(2011): Sustainable Development Criteria set for the transportation hubs of the national association of province planning ,Procedia Engineering ,pp1042-1055.
   
   
   7. Lemmen,.C., Oosterom,.P. and Bennett,.R.(2015):The Land Administration Domain Model, Land Use Policy ,Pages1-11.
   
   
   8. Roberts, B .and Hohmann, R. (2014): World Bank Conference on Land and Poverty 2014: Integrating Land Governance into the Post 2015 Agenda: Harnessing Synergies for Implementation and Monitoring Impact, Secondary Cities: Managing Urban Land Governance Systems.
   
   
   9. OECD (2007): Institutionalizing Sustainable Development (OECD Sustainable Development Studies), OECD publication World Bank (2000) Environment Model for Sustainable Rural Development: The Africa Network on Participatory Approaches. Available on: http: //d 100239.mydominwebshot.com.
   
   
   10. Qtiashat, D., Makhmreh, Z., Abu Taleb, H., and  Khlaifat, A.(2018) Urban Land Use Pattern and Road Network Characteristics Using GIS in Al Salt City, Jordan, Modern Applied Science; Vol. 12, No. 4,pp128-142.