شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعۀ موردی: کلانشهر تبریز)
الموضوعات :
فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
محسن احد نژاد
1
,
صفیه حاضری جیقه
2
,
ابوالفضل مشکینی
3
,
عیسی پیری
4
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
3 - ستادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
تاريخ الإرسال : 12 الأربعاء , صفر, 1439
تاريخ التأكيد : 26 الأربعاء , جمادى الثانية, 1439
تاريخ الإصدار : 05 السبت , شعبان, 1439
الکلمات المفتاحية:
تبریز,
Micmac,
آینده نگاری,
شکوفایی شهری,
تحلیل ساختاری,
ملخص المقالة :
چالشهای زندگی نوین شهری نظیر؛ رقابت بین شهرها و نواحی شهری، پایداری شهری، نیاز به استفاده از فرصتها و دوری از تهدیدها در تحولات اجتماعی و فرهنگی، تغییرات جمعیتی انبوه و مشکلات محیطی و اجتماعی موجب روی آوردن به رویکرد آیندهپژوهی در برنامهریزی شهری و بهرهگیری از ابزارهای گوناگون برای ساختن آینده مطلوب شده است. پژوهش حاضر با بهرهگیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع که یکی از روشهای متداول و مورد پذیرش آیندهنگاری است، و با استفاده از نرمافزار میکمک به تحلیل مؤلفههای شکوفایی شهری کلانشهر تبریز پرداخته است. بدین منظور ابتدا با مطالعه اسناد فرادست تمامی عوامل دخیل در توسعه و شکوفایی شهری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و با استفاده از روش دلفی 78 مؤلفه در پنج حوزه (بهرهوری، زیرساختها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیطزیست) به عنوان شاخصهای شکوفایی شهری استخراج شد. برای تحلیل دادهها از روش تحلیل اثرات متقابل / ساختاری به وسیله نرمافزار MICMAC استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که کلانشهر تبریز سیستمی ناپایدار میباشد و در صفحه پراکندگی پنج دسته (عوامل تأثیرگذار، عوامل دو وجهی، عوامل تنظیمی، عوامل تأثیرپذیر و عوامل مستقل) قابل شناسایی هستند. در نهایت از میان 78 عامل یاد شده پس از بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده کلانشهر تبریز با روشهای مستقیم و غیرمستقیم، 15 عامل کلیدی (نرخ بیکاری، مرگومیر مادران، میزان سواد، امید به زندگی، مسکن بادوام، ظرفیت حملونقل عمومی، اشتغال زنان، مرگومیر کودکان زیر پنج سال، ضریب جینی، نرخ فقر، مراکز فرهنگی، آلودگی هوا، خانوارهای حاشیهنشین، بیکاری جوانان و مدارس دولتی) که بیشترین نقش را در در وضعیت آینده توسعه و شکوفایی کلانشهر تبریز دارند، انتخاب شدند.
المصادر:
بزاززاده، مهدی، داداشپور، هاشم و مطوف، شریف (1393): بررسی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه منطقهای با رویکرد آیندهنگاری منطقهای، مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی، برنامهریزی فضایی، سال چهارم، شماره دوم.
پریزادی، طاهر، مصطفوی صاحب، سوران و محمدنژاد، سمیه (1396): آیندهنگری نظام سکونتگاهی در برنامهریزی سناریومبنا؛ بهبود برنامهریزی و آمایش منطقهای (مورد مطالعه: استان اصفهان)، آمایش سرزمین، دورة نهم، شمارة اول.
تیموری، راضیه (1395): الگوسازی ساختار اکولوژیکی توسعه فضایسبز شهری با رویکرد آیندهپژوهی نمونه موردی: شهر تبریز، رساله دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
ربانی، طاها (1391): روش تحلیل ساختاری، ابزاری برای شناخت و تحلیل متغیرهای موثر بر آینده موضوعات شهری، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی آینده پژوهی، تهران.
زالی، نادر (1388): آیندهنگاری توسعه منطقهای با رویکرد برنامه ریزی سناریو مبنا نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی، استاد راهنما: محمدرضا پورمحمدی، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز.
زالی، نادر و پورسهراب، آناهید (1396): آیندهنگاری توسعه منطقهای با رویکرد تلفیقی سناریونویسی و مدل تحلیلی SWOT مطالعه موردی: استان گیلان، برنامهریزی و آمایش فضا، دوره بیست و یکم، شماره 3.
زالی، نادر و زمانیپور، مسعود (1395): ارائه و پیادهسازی یک مدل جدید برای سناریوسازی در برنامهریزی منطقهای مورد شناسی: استان مازندارن، جغرافیا و آمایش شهری، شماره 18.
محتشمی، نگار (1393): فرایند شکلگیری معماری فاخر براساس شاخصهای شکوفایی شهری در ایران (نمونه: طراحی سرای محله درکه شهر تهران)، پایاننامه کارشناسی، ارشد دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری
مقیمی، ابوالفضل (1395): معرفتشناسی آیندهپژوهی در رویکردهای نظری به برنامهریزی شهری، معماری و صنعت ساختمان، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 38.
ملکزاده، ندا، بزاززاده، مهدی و مجتبی رفیعیان (1395): شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه شهری با رویکرد آیندهنگاری (مطالعه موردی: کلان شهر کرج)، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، ش 2.
ملکی، سعید، مدانلو جویباری، مسعود (1395): شکوفایی شهری، انتشارات جهاد دانشگاهی.
Bonaiuto, M., Fornara, F., Ariccio, S., Cancellieri, U. G., & Rahimi, L. (2015): Perceived residential environment quality indicators (PREQIs) relevance for UN-HABITAT City Prosperity Index (CPI). Habitat International, 45, 53-63.
Choguill, C. (1996) :Ten steps to sustainable infrastructure, Habitat International, Vol. 20(3), pp. 389-4044.
Dufva, M., Könnölä, T., & Koivisto, R. (2015): Multi-layered foresight: Lessons from regional foresight in Chile. Futures, 73, 100-111.
Gordon, T., (1994). Trend Impact Analysis, Futures Research Methodology.
Habitat, U. N. (2013): State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.
Habitat, U. N. (2013): CITIES OF YOUTH: CITIES OF PROSPERITY.
Jones, S., Tefe, M., & Appiah-Opoku, S. (2015): Incorporating stakeholder input into transport project selection–A step towards urban prosperity in developing countries?. Habitat International, 45, 20-28
Ludwig, L. and S. Starr ,(2005): Library as place: results of a Delphi study, Journal of the Medical Library Association 93(3): 315-327.
Maslow, A. H. (1943): A theory of human motivation.Psychological Review, 50,370-396.
Sands ,Gary.(2015).Measuring the prosperity of cities, Habitat International 45. 1-2
Stead, D. (2015): What does the quality of governance imply for urban prosperity?. Habitat International, 45,64-69.
Teriman, S., Yigitcanlar, T., & Mayere, S. (2010): Sustainable Urban Infrastructure Development in South East Asia: Evidence from Hong Kong, Kuala. Sustainable Urban and Regional Infrastructure Development: Technologies, Applications and Management: Technologies, Applications and Management, 152.
Wong, C. (2015): A framework for ‘City Prosperity Index’: Linking indicators, analysis and policy. Habitat International, 45, 3-9.
Yigitcanlar, T., Dur, F., & Dizdaroglu, D. (2015): Towards prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach. Habitat International, 45, 36-46.
_||_
