بررسی حس تعلق مکانی در مجتمع‌های مسکونی و نقش طبیعت بر آن (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی اکباتان، پردیسان، زیتون و مهرگان)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محمد بهزادپور ¹

1 - عضو هیئت علمی تمام وقت گروه معماری، واحد هشتگرد، دانشگاه آزاد اسلامی، هشتگرد، ایران

تاريخ الإرسال : 04 الأربعاء , ربيع الأول, 1439 تاريخ التأكيد : 27 الجمعة , ذو الحجة, 1439 تاريخ الإصدار : 13 الأحد , محرم, 1440

الکلمات المفتاحية: طبیعت, حس تعلق مکانی, مجتمع‌های مسکونی, اکباتان, پردیسان, زیتون و مهرگان,

ملخص المقالة :

طبیعت و فضاهای سبز، عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای ساکنان می­شود. این حس، عامل مهم در شکل‌گیری حس تعلق مکانی بوده و نهایتاً منجر به ایجاد محیط‌های با کیفیت می­شود. توجه به فضاهای سبز شهری و بوستان­های محلی، بیشتر با هدف تأمین حداقل فضای سبز مورد نیاز برای شهرها صورت می­پذیرد؛ اما مسئله اصلی اینجاست که با وجود اثرگذاری این فضاها بر حس تعلق مکانی ساکنان، کیفیت و چگونگی این تأثیرات تبیین نمی­شوند؛ بنابراین بررسی نقش طبیعت در راستای تقویت حس تعلق مکانی در جوامع شهری، بسیار ضروری و پراهمیت جلوه می­کند. بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی میزان تأثیرگذاری طبیعت بر حس تعلق مکانی در مجتمع­های مسکونی اکباتان تهران، پردیسان قم، زیتون اصفهان و مهرگان قزوین پرداخته است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی و همبستگی است و تجزیه‌وتحلیل‌ها بر اساس 360 پرسش­نامه تکمیل شده توسط ساکنان این 4 مجتمع مسکونی انجام گرفت. پس از بارگذاری و وزن­دهی عوامل سنجش طبیعت و تعلق مکانی از طریق محاسبه مقدار کای اسکوئر در سطح معناداری (0.05>P)، نتایج حاصله به با کمک نرم­افزارهای Lisrel و SPSS نشان داد ارتباطی معنادار و مثبت بین دو متغیر طبیعت و حس تعلق مکانی در نمونه­های مورد مطالعه برقرار است. ضریب تأثیر طبیعت در تعلق مکانی ساکنان در مجتمع­های مسکونی اکباتان (0.87)، پردیسان (0.42)، زیتون (0.91) و مهرگان (0.37) به دست آمده است. همچنین با توجه به اینکه مقدار RMSEA در مجتمع­های مسکونی به ترتیب برابر با (0.054)، (0.042)، (0.061) و (0.040) به دست آمده، رابطه بین طبیعت با تعلق مکانی مورد تأیید قرار گرفته است.

المصادر:

1. باباویسی، وحیده (زمستان 1394): «بررسی عوامل کالبدی در ایجاد حس تعلق‌خاطر به مکان»، دومین کنفرانس علمی پژوهشی افق‌های نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.


2. پیربابایی، محمدتقی و حسن سجادزاده (1390): «تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی»، باغ نظر، سال هشتم، شماره 16، تهران، صص 28-17.


3. جوان فروزنده، علی و قاسم مطلبی (1390): مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن، نشریه هویت شهر، دوره 5، شماره 8، تهران، صص 37-27.


4. حبیبی، سیدمحسن (بهار 1382): «چگونگی الگوپذیری و تجددی سازمان استخوان‌بندی محله»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 13، تهران، صص 39-32.


5. سرمست، بهرام و محمدمهدی متوسلی (1389): «بررسی و تحلیل نقش مقیاس شهر در میزان حس تعلق به مکان، مطالعه موردی: شهر تهران»، مدیریت شهری، دوره 8، شماره 26، تهران، صص 164-133.


6. سعیدنیا، احمد (1382): «کتاب سبز راهنمای شهرداری­ها»، جلد ششم، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.


7. سیاوش پور، بهرام؛ شادلو جهرمی، مجتبی و زهره مولایی رامشه (پاییز 1393): «ابعاد تشکیل دهنده حس تعلق به مکان، با تأکید بر عوامل کالبدی، اجتماعی و احساسی (ادراک و شناخت)»، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد.


8. شکویی، حسین (1386): «فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی»، تهران، نشر گیتاشناسی.


9. فلاحت، محمدصادق (1385): «مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، صص 66-57.


10. کاشی، حسین و ناصر بنیادی (پاییز 1392): «تبیـین مـدل هویـت مکان - حس مکان و بررسی عناصـر و ابعـاد مختلـف آن؛ نمونه موردی: پیاده راه شهر ری»، نشـریه هنرهـای زیبا، معمـاری وشهرسـازی، دوره 18، شـماره 3، صص 52-43.


11. مشکینی، ابوالفضل؛ قاسمی، اکرم و مهدی حمزه نژاد (زمستان 1393): «ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد)»، نشریه فضای جغرافیایی، دوره 14، شماره 48، صص 56-41.


12. نقدی، اسدالله؛ وحدت، سلمان حسن و سجادزاده (بهار 1395): «نقش سرمایه­های اجتماعی در دلبستگی به مکان در محلات سنتی (نمونه‌ی موردی: محلات شهر همدان)»، مطالعات جامعه شناختی شهری، سال ششم، شماره 18، دهاقان، صص 52-23.
    
    
    1. Altman, I. and Low, S. M, (1992): Place Attachment: A Conceptual Inquiry, Plenum Press, York.
    
    
    2. Giuliani, V, (1991): Towards on analysis of mental representation of attachment to the home, journal of architectural and planning research. pp: 246-133.
    
    
    3. Hidalgo, Carmona & Hernandez, Bernard, (2001): Place Attachment: Conce ptualand Empirical Questions, Journal of Environmental Psychology, vol 21, pp273-281.
    
    
    4. Iran News Agency, Qazvin Province, (2016).
    
    
    5. Livingston, M & Bailey, N and Kearns, A, (2008): People’s attachment to place: the influence of neighborhood deprivation, Chartered Institute of Housing, for the Joseph Rowntree Foundation.
    
    
    6. Sime, J. D, (2011): Creating places or designing spaces? Journal of Environmental Psychology, 6(1): 49-63.
    
    
    7. Vandenberg Robert J., and Lance Charles E. (2000): A Review and Synthesis of the Measurement Invariance Literature: Suggestions, Practices, and Recommendations for Organizational Research, Volume: 3 issue: 1, page(s): 4-70