ارزیابی تأثیر کیفیت محیط شهری بر روابط اجتماعی استفاده کنندگان از فضا (مطالعه موردی: پیاده راه بوعلی سینا شهر همدان)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

یاسر حاتمی ¹ (کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری)
کیانوش ذاکرحقیقی ² (دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران)

تاريخ الإرسال : 27 الخميس , رمضان, 1438 تاريخ التأكيد : 24 الإثنين , صفر, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , ربيع الأول, 1439

الکلمات المفتاحية: روابط اجتماعی, کیفیت محیط, ارتباط بین روابط اجتماعی افراد و کیفیت محیطی, متغیرهای تاثیرگذار در کیفیت محیطی, متغیرهای تاثیرگذار در روابط اجتماعی,

ملخص المقالة :

کیفیت محیط شهر اساسا یک مفهوم چند بعدی بوده و شامل ابعاد فیزیکی، فضایی، اقتصادی و اجتماعی محیط زیست شهری می‌شود. بر این اساس کیفیت محیط شهری می‌تواند بر روابط اجتماعی شهروندان تاثیرگذار باشد. افراد بر اساس منافع خود، ارتباطات اجتماعی را شکل داده و بر اساس توقعات، هنجارها و نقشهای معین خـود، بـه آن مـی‌پردازند. از این رو هدف پژوهش حاضر ارزیابی تأثیر کیفیت محیط شهری بر روابط اجتماعی استفاده کنندگان از فضا در پیاده راه بوعلی سینا شهر همدان است تا گام مثبتی در جهت افزایش کیفیت محیطی فضاهای شهری و همچنین بهبود و ارتقاء سطح روابط و تعاملات اجتماعی در این فضاهاست. نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی _ تحلیلی است حجم نمونه نیز به‌دلیل پویایی و نامشخص بودن جمعیت پیاده راه بوعلی سینا از فرمول (تعیین حجم نمونه جامعه نامعلوم) برابر با 225 انتخاب گردید. روش نمونه گیری نیز تصادفی ساده بوده است. برای تجزیه و تحلیل از نرم افزار SPSS ) تحلیل واریانس یک طرفه Tو آزمون همبستگی خی دو Chi-Square Tests) بهره برده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بین کیفیت محیطی و روابط اجتماعی استفاده کنندگان از فضا ارتباط بالایی وجود دارد و دو متغیر سرزندگی و کیفیت عرصه‌های همگانی در کیفیت محیطی بیشترین تاثیرگذاری را بر سطح روابط اجتماعی در پیاده راه بوعلی سینا دارند. در واقع می‌توان از نتایج این پژوهش چنین استنباط کرد که این کیفیت محیط است که باعث ماندگاری فرد در فضا و ایجاد کنش اجتماعی در آن می‌شود. و ارتقاء و بهبود این کیفیت باعث ارتقاء سطح و بهبود روابط اجتماعی در فضاست به همین دلیل پیشنهادهای این پژوهش در جهت افزایش کیفیت محیطی در فضا ارائه شده است.

المصادر:

انصاری, محمد اسماعیل؛ ( 1379 ) ، مشارکت اجتماعی و نقش آن در وفاق اجتماعی, فرهنگ عمومی و فاق اجتماعی, تهران.

بحرینی،سید حسین ؛ ( 1386 )، فرایند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم

پاکزاد، دکتر جهانشاه ( 1386 ): سیر اندیشه‌ها در شهرسازی ( 2)از کمیت تا کیفیت؛ شرکت عمران شهرهای جدید.

پروند، شادان؛ ( 1372 )، جستجوی قواعدی برای ساماندهی محور تجاری مراکز شهری با انطباق حرکت پیاده با تاکید بر ابعاد فضایی و عملکردی، پایان نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه تهران.

ترابی، محمد ( 1391 ). طراحی محله بر اساس تأثیر ویژگی‌های کالبدی فضای باز عمومی در افزایش تعاملات و رفتار اجتماعی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی.

چرمایف ، سرج و الکساندر،کریستوفر،( 1376 )، عرصه‌های زندگی جمعی و زندگی خصوصی ،نشر دانشگاه تهران.

دانشپور، سید عبدالهادی؛ چرخچیان، مریم ( 1386 ). فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی، نشریه باغ نظر، 7، صص. 19-28.

رفیعیان، مجتبی؛ خدائی، زهرا ( 1388 ). بررسی شاخصها و معیارهای مؤثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری، نشریه راهبرد، 53 ، سال هجدهم، صص. 227-248.

رفیعیان، مجتبی؛ رضازاده، راضیه؛ سیفیایی، مهسا؛ احمدوند، یزدان ( 1387 ). سنجش شاخصهای مؤثر بر مطلوبیت فضاهای عمومی شهر از منظر گروههای خاص اجتماعی (زنان) مورد پژوهی میدان نبوت تهران، فصلنامه هنر،1 (2) ، صص54-37.

صالحی، اسماعیل،(1387)،ویژگی‌های فضای شهری امن،تهران،مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی ومعماری.

طالبـی، ژالـه (1383 )روابـط اجتماعـی در فضاهـای شـهری. نامـه علـوم اجتماعـی 24.

غنی زاده ، محمد علی، ساماندهی و طراحی فضای حرکت عابرپیاده در بافت محله شهری ، نمونه مورد مطالعه: محله اختیاریه شهر تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد1381.

کاشانی جو، خشایار ( 1389 ). بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، نشریه هویت شهر، 6، سال چهارم، صص. 95-106.

لینچ، کوی ؛ ( 1387 )، سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزییی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.

ماندل، رابرت، 1379 چهره متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی؛ تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ دوم.

مدنی پور، علی ( 1387 ): فضاهای عمومی و خصوصی شهر؛ ترجمه نوریان، فرشاد؛ پردازش.

مهندسین مشاور مرجان , (1345) , طرح جامع شهر همدان , سازمان مسکن و شهرسازی همدان.

Coser,lewis (1977). A sociological Theory. New York: Mc Millan.

Cowan, Robert, (2005). “The Dictionary of Urbanism”, Streetwise press.

Gary King & Christopher Murray, “Rethinking Human Security”, Political Science Quarterly, Vo. 116, No. 4, 2001-02, pp 585 – 610.

Ghanbaran AH (2004). Iranischer Basar im Wandel, Stuttgart.

Kaili, Dou. (2003), Fuzzy Evaluation of Urban Environmental Quality: Case study Wuchung, Wuhan University Thesis, International Institute for GeoInformation and Earth- Observation

Kamruzaman, Ahmad et al. (2007), Urban Environmental Quality Mapping: A Perception Study on Chittagong Metropolitan City, Kathmandu university journal of science, engineering and technology, Vol. I, No. IV.

Kelly، Eric Damian ، Crabtree، Dain (2009)، Securing The Built Environment: An Analysis Crime Prevention Through Environmental Design، Ball State University، Muncie، Indiana.

Landry, Charles, (2000). ”Urban Vitality: A New Source of Urban Competitiveness”, Prince ClausFund Journal, ARCHIS issue 'Urban Vitality / Urban Heroes'

Liang, Bingqing; Weng, Qihao. (2001), Assessing Urban Environmental Quality Change of Indianapolis, United States, by the Remote Sensing and GIS Integration, IEEE JOURNAL OF SELECTED TOPICS IN APPLIED OBSERVATION AND REMOTE SENSING, VOL. 4, NO. 1.

Marcus CC, Sarkissian W (1986). Housing as if People Mattered, Berkeley, University of California Press.

Ott W. R. ; “Environmental indices: Theory and practice”; Ann Arbor: Ann Arbor Science Publishers, p: 371, 1978.

Pasaogullari, N. , Doratli, N. , 2004, Measuring Accessibility and Utilization of Public Spaces in Famagusta, Cities, Vol. 21, No. 3, PP. 225–232.

Porteous J. D. ; “Design with people: the quality of the urban environment”; J. Environ. Behav, 3, pp: 155–177, 1971.

Rafieian, Mojtaba et al. (2011), Feasibility Study of Quality Improvement by Pedestrainization of Urban Roads; Case Stud: Aram of Ghom CBD, Urban- Regional Studies and Research Journal, No. 11.

Rothrock، Sara E، (2010) ، Antiterrorism design and public safety: reconciling CPTED with the post، Massachusetts Institute of Technology. Dept. of Urban Studies and Plannin

Shamaei, Ali, Pourahmad, Ahmad. (2005), Urban Reform and renewal from the perspective of geography, Tehran University.

Van Kamp I. , Leidelmeijer K. , Marsman G. , de Hollander A. ; “Urban enviromental quality and human well-being towards a conceptual framework and demarcation of concepts: A literature study”; J. Landscape and Urban Planning,Vol. 65, pp: 5-18 , 2003.