عوامل علّی و کانون ارزشی آینده‌های بدیل و آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار بر مبنای اخلاق زیستمحیطی
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهریسعید رفیع پور 1 , هاشم داداش پور 2 , علی اکبر تقوایی 3
1 - دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس
2 - مدرس گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس
3 - رئیس دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس
الکلمات المفتاحية: آینده‌های بدیل و مرجّح/ مطلوب شهر پایدار, اخلاق زیستمحیطی, حکمرانی زیستمحیطی, شهر طیّب, روش تحلیل لایه لایهای علّتها,
ملخص المقالة :
این مقاله در چارچوب میان رشته‌ای، تحت تأثیر مجموعه‌ای از دانش‌های شهرسازی، آیندهپژوهی و اخلاق، با استفاده از روش تحلیل لایه لایهای علّتها که یک روش مطلوب برای طبقه‌بندی دیدگاه‌ها و ملاحظات مختلف درباره آینده‌ها است، به گونه‌ای نظام یافته است که بتوان ضمن دستیابی به درکی عمیق از لایههای زیرین مسائل مرتبط با آینده‌های بدیل شهر پایدار (بومشهر، شهر سبز، شهر فشرده، شهر کم‌کربن، شهر سالم، شهر زیست‌پذیر و شهر هوشمند) و عوامل علّی مؤثر بر شکل‌گیری آن‌ها، آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار از منظر دانش اخلاق زیستمحیطی بازشناسی و تبیین گردد. بدین‌ترتیب پرداختن به مسأله شهر پایدار در این تحقیق از منظر «اخلاق زیستمحیطی» با تأکید بر اسلام ضرورتی است در راستای فهم درست آینده و بازتاملی پیرامون چشمانداز آینده‌های شهرهای پایدار برای ادراک این که امروز چه اقداماتی را در حوزه شهرسازی میتوان برای ساختن فردایی بهتر فارغ از ناکجاآباد انجام داد. نتایج به دست آمده نشان میدهد انسانهایی که محیطزیست فعلی و نهایی آنان ذات باری تعالی است، به عمران و آبادی زمین پرداخته و در «شهر طیّب» ساکن خواهند بود. اما نگرش زیستبوم محور، که محیطزیست انسان را کره زمین یا بومسپهر میپندارد، علارغم اینکه به درستی منجر به این فهم شده است که فرم شهر باید بر مبنای فرایندهای بومسپهر شکل پذیرد، صرفاً با تکیه بر حکمرانی زیستمحیطی قادر نخواهد بود در ساکنان بومشهر/ شهر سبز به عنوان آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار، تحرّک لازم را برای عمران و آبادانی زمین ایجاد کند و از نظر قرآن کریم، ساکنان این شهرها از معیشت ضُنک برخوردار خواهند بود.
ارجمندنیا، اصغر. (1379)، بومشهر تبلور پایداری شهری. فصلنامه مدیریت شهری، شماره 4، صص 33-26.
اسمیت، لارنس. (1390)، جهان در 2050. ترجمه منصور امیدی و ناصر زرین پنجه، تهران: انتشارات مهر ویستا.
اکبری، بهمن و اسفندیاری، حامد. (1389)، اخلاق مصرف در اسلام و تاثیر آن بر حفظ محیطزیست. از مجموعه مقالات اخلاق و محیطزیست (رهیافتی اسلامی). به کوشش کاووس سیدامامی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
توکلی، محمدجواد. (1390)، روش‌شناسی تدوین شاخص پیشرفت انسانی بر اساس گفتمان قرآنی. معرفت اقتصادی، شماره 2، صص 56-31.
خلیلی، نصرا... . (1390)، معیارها و شاخص‌های توسعة انسانی از دیدگاه اسلام. معرفت اقتصادی، شماره 2، صص 106-81.
زاهدی، شمس‌السادات و نجفی، غلامعلی. (1385). بسط مفهومی توسعه پایدار. فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 4، صص 76-43.
شاه‌ولی، منصور و کاوری، باسم. (1378). گفتمان پایداری محیطزیست بین پراگماتیسم و دین (اسلام). از مجموعه مقالات اولین همایش اسلام و محیطزیست. تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیطزیست.
عابدی سروستانی، احمد؛ شاه‌ولی، منصور و محقق داماد، سیدمصطفی. (1391)، مبانی و رهیافت‌های اخلاق زیستمحیطی. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
فتحعلی، محمود. (1390)، نظریة اخلاق زیستمحیطی اسلام، با تاکید بر آرای استاد مصباح یزدی. معرفت اخلاقی، شماره 3، صص 122-97.
محقق داماد، مصطفی. (1373)، طبیعت و محیطزیست از نگاه اسلام. نامه فرهنگ، شماره 13، صص 89-78
محقق داماد، مصطفی. (1380). الهیات محیطزیست. نامه فرهنگستان علوم، شماره 17، صص 7-30.
مطوّف، شریف. (1376)، نگاهی به نظریه منطقه‌گرایی زیستی و امکان استفاده از آن در برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران. نشریه برنامه‌ریزی و بودجه، شماره 15، صص 58-47.
نورائی، محسن. (1391)، جهان‌بینی قرآنی و محیطزیست. آموزه‌های قرآنی. شماره 16، صص 22-3.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد. (1371)، محیطزیست از نظر اسلام و بهسازی محیطزیست شهر تهران. مشکوة، شمارههای 36 و 37، صص 112-94.
Aberley, D., (1999). Interpreting bioregionalism, a story from many voices. McGinnis, M.V. (Ed). Chapter 2 of Book: Bioregionalism. London: Routledge.
Adger, W. N., Brown, K., Fairbrass, J., Jordan, A., Paavola, J., Rosendo, S., and Seyfang, G., (2003). Governance for Sustainability: Towards a ‘Thick’ Analysis of Environmental Decisionmaking. Environment and Planning A, Vol. 35, pp. 1095-1110.
ARUP. (2012). Visions of a resilient city. Available at: http://publications.arup.com. [Accessed: June 2015].
B.Yanga, E.A., (2011). “Climate Change and ASEAN”, Presented at the First International Conference in International Relations, Bangkok: Thammasat University. 19-20 may 2011, Available at: www.icird.org/publications?task=file&action=download.... [Accessed: June 2015].
Bauer, A. and Steurer, R., (2014). Multi‐level governance of climate change adaptation: The role of regional partnerships in Canada and England. Geoforum, Vol. 51, pp. 121–129.
Brauch, H. G., (2003). Urbanization and Natural Disasters in the Mediterranean: Population Growth and Climate Change in the 21st Century. Kreimer, A., Arnold, M., and Carlin, A., (Ed.) Chapter 11 of Book: Building Safer Cities: The Future of Disaster Risk. Washington: The World Bank. pp. 149- 163.
Bulkeley, H., and Mol, A. P. J., (2003). Participation and Environmental Governance: Consensus, Ambivalence and Debate. Environmental Values, Vol. 12, pp. 143-154.
Capra, F. (1996). The Web of Life: A new sythesis of mind and matter. London, Harper Collins.
Da Silva, J., Kernaghan, S., and Luque, A., (2012). A systems approach to meeting the challenges of urban climate change. International Journal of Urban Sustainable Development, iFirst, pp. 1–21.
de Loë, R. C; Rob de Loë Consulting Services; Alberta. Alberta Environment., (2009). From Government to Governance: A State-of-the-Art Review of Environmental Governance. Available at: http://www.environment.gov.ab.ca. [Accessed: July 2015].
Department of Economic and Social Affairs (DESA), (2011). World Urbanization Prospects. Available at: www.unpopulation.org. [Accessed: Jan 2013].
Doughty, M. R.C. and Hammond, G. P., (2004). Sustainabilityand the built environment at and beyond the cityscale. Building and Environment, vol. 39, pp. 1223-1233.
Folke, C., (2006). Resilience: The emergence of a perspective for social–ecological systems analyses. Global Environmental Change, vol.16, pp. 253–267.
Frankenberger, T. R., Sutter, P., Teshome, A., Aberra, A., Tefera, M., Tefera, A., Taffesse, A. Ejigsemahu, Y., (2007). Ethiopia: The path to self-resiliency. Vol I: Final report. Available at: https://www.chf.ca/documents/Studies_And.../Ethiopia_Vol.1.pdf. [Accessed: Jan 2013].
Fricker, A. (2002). The ethics of enough. Future; 34: 427-433.
Grimm, N. B., Faeth, S. H., Golubiewski, N. E., Redman, C. L., Wu, J., Bai, X., and Briggs, J. M., (2008). Global Change and the Ecology of Cities. Science, VOL 319, pp. 756- 760.
Guy, S., and Marvin, S., (2000). Models and Pathways: The Diversity of Sustainable Urban Futures. In: Williams, K., Burton, E., and Jenjs, M., (Ed), Achieving Sustainable Urban Form. London and New York: E & FN Spon.
Halliday A., and Glaser, M., (2011). A Management Perspective on Social Ecological Systems: A generic system model and its application to a case study from Peru. Human Ecology Review, Vol. 18, pp.1-18.
Inayatullah, S., (2003). Causal Layered Analysis: Unveiling and Transforming the Future. In: Jerome C. Glenn and Theodore J. Gordon (Ed), Futures Research Methodology -V2.0. Available at: http://www.millennium-project.org.
Inayatullah, S., (2008). Six pillars: futures thinking for transforming. Foresight, VOL. 10, NO. 1, pp. 4-21.
Jabareen, Y. R., (2006). Sustainable Urban Forms, Their Typologies, Models, and Concepts. Journal of Planning Education and Research, Vol. 26, pp. 38-52.
Maclaren, V. (1996). Urban Sustainability Reporting. Journal of the American Planning Association, 62, pp.183-184.
Naess, A. (2001). The Shallow and the Deep, Long-range Ecological Movement. In: L. Pojman (Ed), Environmental Ethics, Reading in Theory and Application. London: Thomson Learning.
Nieminen, J., Lahti, P., Nikkanen, A., Mroueh, U-M., Tukiainen, T., Shemeikka, J., Huovila, P., Pulakka, S., and Guangyu, C., (2010). Miaofeng Mountain Town EcoCity. Finland: VTT. Available at: www.vtt.fi/.../EcoCity_book_.... [Accessed: Feb 2013].
Paavola, J., (2007). Institutions and environmental governance: A reconceptualization. Ecologicale Economics, Vol. 63, pp. 93–103.
Resilience Alliance, (2007). Assessing and managing resilience in social- ecological systems: A practitioner’s workbook (Vo. 1, version 1.0). [Online] URL: http://www.resalliance.org.
Roseland, M., (2001). The Eco-City Approach to Sustainable Development in Urban Areas. In: Devuyst, D. (Ed.), Chapter 3 of Book: How Green Is the City. Columbia University Press.
UNISDR (United Nations International Strategy for Disaster Reduction Secretariat), (2008). Climate Change and Disaster Risk Reduction. Available at: http://www.unisdr.org. [Accessed: Feb 2013].
World Commission on Environment and Development. (1987). Our Common Future. Report, United Nations, General Assembly Forty-second Session, A/42/427, August 4th 1987, p. 24, Available at: http://www.runiceurope.org, [accessed: Jan 2013].
Zhang, K., Zhang, Y., Tian, H., Cheng, X., Dang, H., Zhang, Q., (2013). Sustainability of social–ecological systems under conservation projects: Lessons from a biodiversity hotspot in western China. Biological Conservation, Vol. 158, pp. 205–213.
_||_