ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای شهری پیاده مدار و پاسخدهی اجتماعی (نمونه موردی: خیابان فردوسی شهر ایلام)
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
1 - عضو هیات علمی دانشگاه ایلام
2 - هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد مرودشت
الکلمات المفتاحية: کیفیت محیطی, پاسخگویی اجتماعی, فضای عمومی شهری, ادراک ذهنی, خیابان فردوسی,
ملخص المقالة :
آنچه در شهرهای امروز، حیات شهری و زندگی سالم شهروندی را بیش از سایر عوامل موجب می‌شود، توجه به ابعاد اجتماعی در طرح‌های شهری است. وجود قابلیت‌ها و کیفیت‌های محیطی برای درک و دریافت فضا و در نتیجه آن مکث و حضور افراد در فضاهای شهری، زمینه ساز دیدن و دیده شدن در سطوح پایین و در سطحی فراتر تعاملات و مراودات اجتماعی می‌شود. در واقع، تمرکز بر کیفیت‌های محیطی است که کارایی و سرزندگی فضاهای شهری، استمرار حیات شهری و تقویت سرمایه اجتماعی را به دنبال دارد. یکی از مهم‌ترین معیارهایی که در ارزیابی شهرها و محیط‌های شهری لحاظ می‌شود، کیفیت عرصه‌های عمومی شهری موجود در آن است و این واقعیت اجتناب ناپذیر است که کیفیت این فضاها معیار ارزیابی برای میزان مطلوبیت شهرها محسوب می‌شود. یکی از روش‌هایی که از دهه‌های گذشته به منظور ارزیابی کیفیت فضاهای شهری مورد استفاده قرار می‌گرفت، ارایه پارامترهای مشخص با عنوان مولفه‌های کیفی محیط بوده است که در نهایت با ارزیابی مولفه‌ها، به میزان مطلوبیت یا عدم مطلوبیت محیط اشاره می‌گردید. این پژوهش با هدف ارزیابی کیفیت محیطی در فضاهای عمومی شهری پیاده مدار و پاسخگویی به نیازهای شهروندان با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. متغییرهای اصلی این پژوهش، در رابطه با وضعیت رضایت‌مندی شهروندان از پاسخگویی اجتماعی کیفیت محیط و عناصر موجود در محدوده مورد مطالعه از نظر ابعاد کالبدی و عملکردی در نظر گرفته شده‌اند. نتایج حاکی از آن است که میانگین رضایت‌مندی از پاسخگویی اجتماعی پایین‌تر از حد متوسط بوده که بیانگر عدم رضایت شهروندان از کیفیت فضایی و عدم تناسب فضاهای طراحی شده با نیاز شهروندان در استفاده از فضای خیابان فردوسی است.
احدی، محمدرضا، بشیری، پریسا (1393)، طراحی و ساماندهی پیاده راه شهری در جهت ارتقای ایمنی عابران پیاده با استفاده از بازرسی ایمنی پیاده راههای درون شهری، مطالعات پژوهشی راهور، دوره اول، شماره 9، صص90- 73.
اکبرزاده مقدم لنگرودی، امیر، احمدی، حسن، آزاده، سیدرضا (1395)، ارزیابی مطلوبیت پیاده راههای شهری بر اساس مولفه کیفی؛ مطالعه موردی: پیاده راه علم الهدی شهر رشت، پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره 25، صص 140- 125.
بهزادفر، مصطفی، طهماسبی، ارسلان، (1392)، شناسایی و ارزیابی مولفه‌های تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی (تحکیم و توسعه روابط شهروندی در خیابان‌های شهری سنندج)، باغ نظر، شماره 25، صص 28- 17.
پاکزاد، جهانشاه، (1386)، مقالاتی در باب طراحی شهری، گردآورنده الهام سوری، نشر شهیدی.
پورجعفر، محمدرضا، محمودنژاد،هادی، (1388)، طراحی شهری و سرمایه اجتماعی در فضاهای عمومی شهری، تهران، طحان.
جام کسری، محمد، قربانی، رسول، (1389)،«جنبش پیاده گستری، رویکردی نو در احیاء مراکز شهری؛ مورد مطالعه پیاده راه تربیت تبریز»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، سال دوم، شماره 6، صص 72- 55.
حبیبی، سیدمحسن، (1380)،«مسیر پیاده گردشگری»، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 9، صص 43-51.
دانشپور، سیدعبدالهادی، چرخچیان، مریم، (1386)، فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی، باغ نظر، شماره 7، صص 28-19.
حیدری، علی اکبر، امیر حاجلو، الهام، کارخانه، معصومه، احمدی فرد، نرگس (1392)، ارزیابی نقش منظر فضاهای جمعی در کیفیت شهری، نمونه موردی: منطقه یک تهران، آرمان شهر، شماره 11، صص 335- 323.
رزقی، مریم، رزقی، کامبیز، (1392)، تحلیل فضاهای شهری، تهران، انتشارات اول و آخر.
رفیعیان، مجتبی، خدایی، زهرا، (1388)، بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثربر رضایت‌مندی شهروندان از فضاهای عمومی شهر، نشریه راهبرد، سال هجدهم، شماره 53، صص 227-248.
رنجبر، احسان، رئیس اسماعیلی، فاطمه، (1389)،«سنجش کیفیت پیاده راههای شهری در ایران»، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 42، صص93-83.
سلطانی، علی، نامداریان، احمدعلی، (1389)، بررسی تأثیر نیروهای مختلف در شکل گیری فضاهای شهری، هویت شهر، سال پنجم، شماره 7، صص130- 123.
شماعی، علی، پوراحمد، احمد (1384)، "بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا"، دانشگاه تهران.
عباس زاده، شهاب، تمری، سودا، (1391)، بررسی و تحلیل مولفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت فضایی پیاده راه‌ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی، مطالعه موردی: محورهای تربیت و ولی عصر تبریز، مطالعات شهری کردستان،شماره 4، صص 10-1.
کاشانی جو، خشایار، (1389)، بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، هویت شهر، سال چهارم، شماره 6، صص 106-95.
گلکار، کورش، (1380)، مولفه‌های سازنده کیفیت در طراحی شهری، نشریه صفه، شماره 32، صص 65-38.
لنگ، جان، (1386)، طراحی شهری (گونه شناسی رویه‌ها و طرح‌ها)، ترجمه سیدحسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
محمودی، محمدمهدی، (1388)،«پیاده رو، عرصه‌ای برای تعاملات اجتماعی (خیابان ولی عصر تهران، حدفاصل چهارراه ولی ولی عصر تا تقاطع خیابان دکتر فاطمی)»، مطالعات جامعه شناختی، شماره 37، صص 168- 145.
موسوی، سید محسن (1392)، بررسی میزان تعامل فضاهای پیاده شهری با شهروندان با نگاهی به محله فهادان یزد به عنوان نمونه مطلوب، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره دوم، صص 171- 157.
مدنی پور، علی، (1384)، طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرایندهای اجتماعی- مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.
مهندسین مشاور طرح و آمایش، (1368)، طرح توسعه و عمران حوزه نفوذ و تفصیلی شهر ایلام، جلد دوم، سازمان مسکن و شهرسازی استان ایلام.
مهندسین مشاور بعد تکنیک، (1392)، گزارش مرحله اول طرح جامع شهر ایلام، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری ایلام، سازمان مسکن و شهرسازی استان ایلام.
Cohen, N. (Ed.). (2010). Green cities: An A -to-Z guide (Vol. 4). Sage.
Ghel, J. (1987), Life between Building, translated by Koch, J, New York: van Nostrand Reinhold.
Hall, E. T. (1990), the Hidden Dimension, New York: Anchor Books Editions, Random House, Inc.
Hassklau, C. (1990), the pedestraian and cityTraffic, London: Belhaven press. 8 Danish Road Data.
Jacobs, J. (1965), the Death and Life of Great American Cities, Harmonsworth: Penguin.
Lennard, S. G & Lennard, H. (1993), Urban Space Design and Social Life, companion to contemporary architectural, Rutledge, London.
Lefebver, H. (1991), the Production of Space, London: Blackwell, Oxford.
Mateo-Babiano, I. (2003). Pedestrin Space Management as a Strategy in Achieving Sustainabl Mobility, from website: http://www.oikos-international.org.
Newmam, L. Waldorn, L. Dale, A. Carriere, K (2008).Sustainable urban community development from the grassroots: Challenges and opportunities in a pedestrian street initiative, Local Environment, Vol. 13, No. 2, PP: 129-139.
Parks, J. R. & Schofer, J. L (2006), Charavterizing neighborhood pedestrian environments with secondary d ata.Transportion Reserch Vol. 11, PP: 250-263.
Rapoport, A. (1990), The meaning of the Built Environment: A nonverbal ommunication, Arizona: University of Arizona Press.
Sapawi, R. Said, I. (1012). Constructing Indices Representing Physical Attributes for Walking
in Urban neighborhood Area, Procedia- Social and Behavioral Sciences 50, PP: 179-191.
Stangl, P. (2011). The US Pedstring Plan: Linking Practice and Research, Planning Practice & Research, Vol.26,No.3,PP:289-305.
Tibbalds, F. (1992), Making People Friendaly Towns: Improving The Public nvironment in Towns and Cities Harlow: Longman Press.
Van Kamp, I. (2003). Urban environmental quality and human well-being Toward a conceptual framework and demarcation of concepts: a literature study: Landscape and Urban Planning 65, pp. 5-18.
Whyte, W. H. (1980), The Social life of Small Urban Space, Washington D, C: The Conservation.
_||_
Cohen, N. (Ed.). (2010). Green cities: An A -to-Z guide (Vol. 4). Sage.
Ghel, J. (1987), Life between Building, translated by Koch, J, New York: van Nostrand Reinhold.
Hall, E. T. (1990), the Hidden Dimension, New York: Anchor Books Editions, Random House, Inc.
Hassklau, C. (1990), the pedestraian and cityTraffic, London: Belhaven press. 8 Danish Road Data.
Jacobs, J. (1965), the Death and Life of Great American Cities, Harmonsworth: Penguin.
Lennard, S. G & Lennard, H. (1993), Urban Space Design and Social Life, companion to contemporary architectural, Rutledge, London.
Lefebver, H. (1991), the Production of Space, London: Blackwell, Oxford.
Mateo-Babiano, I. (2003). Pedestrin Space Management as a Strategy in Achieving Sustainabl Mobility, from website: http://www.oikos-international.org.
Newmam, L. Waldorn, L. Dale, A. Carriere, K (2008).Sustainable urban community development from the grassroots: Challenges and opportunities in a pedestrian street initiative, Local Environment, Vol. 13, No. 2, PP: 129-139.
Parks, J. R. & Schofer, J. L (2006), Charavterizing neighborhood pedestrian environments with secondary d ata.Transportion Reserch Vol. 11, PP: 250-263.
Rapoport, A. (1990), The meaning of the Built Environment: A nonverbal ommunication, Arizona: University of Arizona Press.
Sapawi, R. Said, I. (1012). Constructing Indices Representing Physical Attributes for Walking
in Urban neighborhood Area, Procedia- Social and Behavioral Sciences 50, PP: 179-191.
Stangl, P. (2011). The US Pedstring Plan: Linking Practice and Research, Planning Practice & Research, Vol.26,No.3,PP:289-305.
Tibbalds, F. (1992), Making People Friendaly Towns: Improving The Public nvironment in Towns and Cities Harlow: Longman Press.
Van Kamp, I. (2003). Urban environmental quality and human well-being Toward a conceptual framework and demarcation of concepts: a literature study: Landscape and Urban Planning 65, pp. 5-18.
Whyte, W. H. (1980), The Social life of Small Urban Space, Washington D, C: The Conservation.
