استفاده از دانش مدیریت ریسک پروژه برای تدوین راهبردهای بهبود مشارکت در پروژه‌های عمومی-خصوصی شهری (نمونه موردی: پروژه‌های مشارکتی شهرداری مشهد)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محمدرحیم رهنما ¹ , محسن حجازی جوشقانی ²

1 - دانشیار جغرافیای شهری دانشگاه فردوسی مشهد
2 - کارشناسی ارشد از دانشگاه فردوسی مشهد

تاريخ الإرسال : 09 السبت , ذو الحجة, 1437 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , شوال, 1438 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , رمضان, 1438

الکلمات المفتاحية: مدیریت ریسک, سرمایه‌گذاری شهری, مشارکت عمومی-خصوصی, پروژه‌های مشارکتی شهرداری مشهد, تحلیل سوات,

ملخص المقالة :

شهرداری‌ها به‌عنوان مهم‌ترین نهاد متولی مدیریت شهری، وظیفه تأمین زیرساخت‌ها و بهبود شرایط زندگی شهروندان را به عهده دارند. دستیابی به این اهداف با منابع و درآمدهای محدود و ناپایدار شهرداری‌ها امکان‌پذیر نیست. یکی از راهکارهای این مسئله توجه به مشارکت عمومی-خصوصی در طرح‌ها و پروژه­های توسعه شهری است. در همین راستا شهرداری مشهد از سال 1380 به تعریف پروژه‌های مشارکتی اقدام کرده اما علی­رغم حضور بخش خصوصی در این پروژه‌ها، پایین بودن مشارکت در هر دو بعد حجم سرمایه‌گذاری و تعداد پروژه‌های مشارکتی، مشهود است.در این پژوهش به ‌منظور ارائه راهبردهای افزایش مشارکت بخش خصوصی در پروژه‌های مشارکتی شهر مشهد از طریق شناسایی ریسک‌های این پروژه‌ها اقدام شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و جامعه­آماری شامل کلیه سرمایه‌گذاران پروژه‌های مشارکتی شهرداری مشهد تا بهار 1392 که شامل 23 شخص حقیقی یا  شرکت سرمایه­گذاری هستند است. گردآوری اطلاعات پروژه‌ها از طریق اسناد معاونت اقتصادی شهرداری مشهد و مشاهده میدانی و شناسایی ریسک‌ها به وسیله پرسشنامه از سرمایه‌گذاران صورت گرفته است. مدل مورد استفاده برای شناسایی ریسک‌های پروژه­ها مدل مدیریت ریسک پروژه در کشورهای درحال‌توسعه بوده و ارائه راهبردها نیز با استفاده از تکنیک سوات صورت گرفته است. از 9 گروه ریسک مورد بررسی، 2 گروه ریسک‌های قانونی و اجتماعی به علت معنادار نبودن توسط آزمون کای‌اسکوئر، کنار گذاشته شده و شاخص‌های سایر گروه‌های ریسک نیز با توجه به سطح ریسکی که ایجاد کرده‌اند در قالب عوامل چهارگانه ماتریس سوات قرار داده شده و راهبردهای موردنظر در هر 4 حالت ماتریس سوات، بر اساس همین عوامل ارائه گردیده‌اند.

المصادر:

انصاری، م. (1378). مشارکت اجتماعی و نقش آن در وفاق اجتماعی. مجموعه مقالات طرح ساماندهی فرهنگی وفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

آهنگری، ع.، و سعادت مهر، م. (1387). رابطه ی ریسک و سرمایه گذاری خصوصی در ایران. پژوهشنامه (علوم انسانی و اجتماعی)علوم اقتصادی، 14-32.

باغداساریان، ا. (1385). اصول مدیریت پروژه. تهران: پیام آپادانا.

پیله ور، و پوراحمد، ا. (1383). روند رشد وتوسعه کلانشهرهای کشور مطالعه موردی: شهر مشهد. پژوهش‌های جغرافیایی.

خدایی، ر.، و روغنیان، خ. (1390). ارائه مدلی جدید برای ارزیابی ریسک پروژه‌ها. نفت و انرژی، 53-59.

داودی، س. (1390، تابستان). بررسی تاثیر اقتصاد بهای خدمات شهری در پایداری منابع درآمدی شهر تهران. اقتصاد شهر، ص. 31-46.

رادفر، م. (1391). پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان "بررسی نقش مشارکت مردم در اداره امور شهری و راهکارهای افزایش آن (مطالعه موردی منطقه 10 شهرداری مشهد" به راهنمایی دکتر کتایون علیزاده. مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی مشهد.

رسولی منش، م. (1391). تامین مالی پروژه‌های شهری با استفاده از روش BOT. پنجمین همایش مالیه شهرداری، مشکلات و راهکارها. تهران: شهرداری تهران.

رضادوست، ک.، حسین زاده، ع.، و عابدزاده، ح. (۱۳۸۸). بررسی عوامل مؤثر در مشارکت اجتماعی شهروندان، جامعه ی شهری شهر ایلام. جامعه شناسی کاربردی، 97-110.

رهنما، م. (1388). برنامه ریزی مناطق مرکزی شهرها. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد: مشهد.

رهنما، م.، و آقاجانی، ح. (1389). نتایج مطالعات آمایش استان خراسان رضوی. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد.

رهنما، م.، و حجازی جوشقانی، م. (1390). مدیریت ریسک و ضرورت کاربرد آن در مدیریت پروژه. مجموعه مقالات پنجمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام. تبریز: دانشگاه تبریز.

رهنمایی، م.، علی اکبری، ا.، و فرجی دارابخانی، م. (1389). ساختارشناسی اقتصاد شهری ایران با تاکید بر نقش دولت مطالعه موردی : سرابله. جغرافیا (فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، 47-67.

زنگنه، ی. (1389). درآمدی بر اقتصاد شهری. تهران: انتشارات آذرخش.

شادرخ ، ش.، و کمکی، ق. (1387). مطالعه موردی مدیریت ریسک براساس استاندارد PMBOK. چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت پروژه. تهران.

شکویی، ح. (1376). جغرافیا و برنامه ریزی؛گردآوری رحمت الله فرهودی. مجموعه مقالات همایش پژوهش‌ها و قابلیت‌های علم جغرافیا در عرصۀ سازندگی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شوالب، ک. (1387). مدیریت پروژه با رویکرد پروژه‌های فناوری اطلاعات، ترجمه دکتر محمود گلابچی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طالشی، م.، و عفتی، م. (1390). برنامه ریزی مشارکتی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

عبدی، ب.، سلطانی، ع.، بذرگر، م.، و امجدی، ج. (1388). ارائه راهکارهای جلب مشارکت ساکنان مناطق اسکان غیر رسمی(در فرآیند تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری). هویت شهر، 71-82.

علوی تبار، ع. (1378). الگوی مشارکت در جامعۀ مردم سالار. ماهنامۀ شهرداری‌ها(دوره جدید،سال اول، شماره8).

قربانی، م. (1388). طرح جامع مطالعاتی-تحقیقاتی اصلاح و بهبود وضعیت اقتصادی شهرداری مشهد. شهرداری مشهد: مشهد.

کاظمی، م. (1391، اردیبهشت 29). در ضرورت جذب سرمایه‌های خصوصی. هفته نامه نگارستان.

مافی، ع.، و سقایی، م. (1387). تحلیلی بر گردشگری روستایی در پیرامون کلان شهرها (مطالعه موردی کلان شهر مشهد). فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 21-40.

مالکهی، ر. (1390). مدیریت ریسک پروژه، ترجمه و تالیف حسین عوض خواه، امیرحسین محبی. تهران: کیان رایانه سبز.

منتظری، و ملازاده. (1391، پاییز). تنوع و پایداری در اقتصاد شهری با تاکید بر مشارکت‌های شهروندی. اقتصاد شهر.

مهندسین مشاور فرنهاد. (1387). طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد مقدس، مطالعات پایه محیط انسان ساخت. مشهد.

مهندسین مشاور فرنهاد. (1388). طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد مقدس، مطالعات پایه محیط انسان ساخت (مسکن و نحوه سکونت). مشهد.

نظری، ا.، فرصت کار، ا.، و کیافر، ب. (1387). مدیریت ریسک در پروژه‌ها. تهران: معاونت برنامه ریزی و نظارت راھبردی رئیس جمهور، مرکز داده ورزی و اطلاع رسانی.

وردی نژاد، ف. (1390، آذر 2). شهروندان، حقوق شهروندی و مشارکت. بازیابی از modiryar.com.

هیبتی، ف.، رهنمای رودپشتی، ف.، نیکومرام، ه.، و احمدی، م. (1387). رابطه آزادی اقتصادی با مشارکت‌های عمومی خصوصی و ارائه الگو برای ایران. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 25-52.

یگانگی دستگردی، و. (1390). حرکت‌های جهانی در حوزه مالیه شهری. اقتصاد شهر، 73-78.

Ahmed, A., Kayis, B., & Amornsawadwatana, S. (2007). A review of techniques for risk management in projects. Benchmarking: An International Journal, 22-36.

Alvarez, P., Canito, J., Jesu´ s Moral, F., & Lo´pez-Rodrı´guez, F. (2007). Determination of the infrastructure needs for municipalities using an objective method. Computers & Industrial Engineering, 344-354.

BAYDOUN, M. (2010). Risk management of large-scale development projects in developing countries: Cases fromMDI’s projects. International Journal of Technology Management & Sustainable Development, 237–249.

C Ward, S., & B Chapman, C. (1995). Risk management perspective on the project lifestyle. International Journal of Project Management, 145-149.

EDWARDS, P., & BOWEN, P. (1998). Risk and risk management in construction: a review and future directions for research. Engineering, Construction and Architectural Management, 339-349.

El-shayegh, S. (2008). Risk assessment and allocation in the UAE construction industry. International Journal of Project Management, 431–438.

Gervone, H. (2006). Management digital libraries: the view from 30000 feet (Project RiskManagement). OCLC Systems & Services: International digital library perspectives, 256-262.

Kateja, F. (2012). Building infrastructure: Private participation in emerging economies. International Conference on Emerging Economies – Prospects and Challenges(ICEE-2012), 368-378.

Mills, A. (2001). A systematic approach to risk management for construction. Structural Survey, 245-252.

Perry, J. (1986). Risk management- an approach for project managers. Project Management, 211-216.

PMI. (1388). استاندارد عملی مدیریت ریسک پروژه، ترجمه صادق روزبهی، خدیجه جدا. تهران: پندار پارس.

Rahman, M., & Kumaraswamy, m. (2002). Risk management trends in the construction industry: moving towards joint risk management. Engineering, Counstruction and Architectual Management, 131-151.

Tang, L., Shen, Q., & W.L. Cheng, E. (2010). A review of studies on Public–Private Partnership projects in the construction industry. International Journal of Project Management, 683-694.

X.W. Zou, P., Zhang, G., & Wang, J. (2007). Understanding the key risks in construction projects in China. International Journal of Project Management, 601-614.

Zhang, X., & Chen, S. (2013). A systematic framework for infrastructure development through public private partnerships. IATSS Research, 88-97.

Zitron, J. (2006). Public–private partnership projects: Towards a model of contractor bidding decision-making. Journal of Purchasing & Supply Management, 53-62.

 

Ahmed, A., Kayis, B., & Amornsawadwatana, S. (2007). A review of techniques for risk management in projects. Benchmarking: An International Journal, 22-36.

Alvarez, P., Canito, J., Jesu´ s Moral, F., & Lo´pez-Rodrı´guez, F. (2007). Determination of the infrastructure needs for municipalities using an objective method. Computers & Industrial Engineering, 344-354.

BAYDOUN, M. (2010). Risk management of large-scale development projects in developing countries: Cases fromMDI’s projects. International Journal of Technology Management & Sustainable Development, 237–249.

C Ward, S., & B Chapman, C. (1995). Risk management perspective on the project lifestyle. International Journal of Project Management, 145-149.

EDWARDS, P., & BOWEN, P. (1998). Risk and risk management in construction: a review and future directions for research. Engineering, Construction and Architectural Management, 339-349.

El-shayegh, S. (2008). Risk assessment and allocation in the UAE construction industry. International Journal of Project Management, 431–438.

Gervone, H. (2006). Management digital libraries: the view from 30000 feet (Project RiskManagement). OCLC Systems & Services: International digital library perspectives, 256-262.

Kateja, F. (2012). Building infrastructure: Private participation in emerging economies. International Conference on Emerging Economies – Prospects and Challenges(ICEE-2012), 368-378.

Mills, A. (2001). A systematic approach to risk management for construction. Structural Survey, 245-252.

Perry, J. (1986). Risk management- an approach for project managers. Project Management, 211-216.

PMI. (1388). استاندارد عملی مدیریت ریسک پروژه، ترجمه صادق روزبهی، خدیجه جدا. تهران: پندار پارس.

Rahman, M., & Kumaraswamy, m. (2002). Risk management trends in the construction industry: moving towards joint risk management. Engineering, Counstruction and Architectual Management, 131-151.

Tang, L., Shen, Q., & W.L. Cheng, E. (2010). A review of studies on Public–Private Partnership projects in the construction industry. International Journal of Project Management, 683-694.

X.W. Zou, P., Zhang, G., & Wang, J. (2007). Understanding the key risks in construction projects in China. International Journal of Project Management, 601-614.

Zhang, X., & Chen, S. (2013). A systematic framework for infrastructure development through public private partnerships. IATSS Research, 88-97.

Zitron, J. (2006). Public–private partnership projects: Towards a model of contractor bidding decision-making. Journal of Purchasing & Supply Management, 53-62.