طراحی سناریوی تغییر الگوی کشت جهت پایداری منابع آب در استان آذربایجانغربی با استفاده از سیستمهای پویا
الموضوعات :شیدا یوسفی 1 , سید مهدی میردامادی 2 , سیدجمال فرج اله حسینی 3 , فرهاد لشگرآرا 4
1 - دانشجوی دکترای توسعه کشاورزی، گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشیار، گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: تولید, پایداری منابع آب, تغییرالگوی کشت, مدلسازی سیستمهای پویا,
ملخص المقالة :
چکیده
مقدمه: سوءمدیریت و برداشت بیرویه از منابع آب بویژه در بخش کشاورزی و اختصاص بیش از 90٪ آب مصرفی در این بخش، بحران آب را تشدید کرده و ادامه این روند، در آینده فاجعه آور خواهد بود. تحقیق حاضر به بررسی تأثیر تغییر الگوهای کشت بر پایداری منابع آب و تولیدکشاورزی در استان آذربایجان غربی پرداخته است.
روش: این تحقیق با استفاده از رویکرد سیستمهای پویا دو زیرسیستم تأثیرگذار هیدرولوژی و اقتصادی رامدلسازی کرده است و با استفاده از داده های آماری سالهای1370 تا 1398 متغیرهای اصلی تحقیق تا افق 1430 شبیهسازی شدند. پس از کالیبراسیون مدل بوسیله الگوریتم ژنتیک ساده و آزمون مدل در شرایط حدی، سناریوهای الگوی کشت کنونی، الگوی کشت کم مصرف و الگوی کشت اقتصادی به مدل وارد شد و تأثیر سناریوها با استفاده از دو شاخص ارزشیابی، پایداری منابع آب زیرزمینی (SUI) و بهره برداری آب (WEI+)، ارزیابی گردید.
یافته ها: نتایج نشان داد ادامه الگوی کشت کنونی سبب کاهش 34/93 درصدی حجم آبهای زیرزمینی و 20 درصدی موجودی آبهای سطحی تا افق 1430 خواهد شد. درحالیکه الگوی کشت کممصرف با کاهش 88/52 درصدی تقاضای آب کشاورزی با حذف محصولاتی با نیاز آبی بالا مثل (چغندر) و اختصاص سطح کشت به محصولاتی با نیاز آبی کمتر (جو و کلزا) و افزایش 10٪ آیش اراضی، علاوه بر بهبود 72/53 درصدی بهرهوری آب، پتانسیل آبهای زیرزمینی را تا 69/13 برابر و آبهای سطحی موجود را تا 45/2 برابر افزایش خواهد داد. که در نهایت با تأثیر مثبت بر شاخص پایداری (SUI) و شاخص بهرهبرداری آب (WEI+) سبب پایداری آبهای زیرزمینی شده و کمترین استرس آبی را در افق 1430 ایجاد میکند.
نتیجه گیری: لازم است سیاستهای تغییر الگوی کشت، ضمن تداوم کشت محصولات استراتژیک در جهت کاهش بهرهبرداری و پایداری منابع آب بر الگوی کشت محصولات کم مصرف آب تمرکز داشته باشد.
_||_