تحلیل زمانی‌- مکانی تغییرات مدت زمان انتظار رخداد بارش در استان کردستان

الموضوعات :

محمد دارند ¹ , بهروز ابراهیمی ²

1 - عضو هیأت علمی گروه آب و هواشناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد آب و هواشناسی کاربردی

تاريخ الإرسال : 03 الأحد , شعبان, 1435 تاريخ التأكيد : 25 الإثنين , ذو الحجة, 1440 تاريخ الإصدار : 22 الجمعة , ذو الحجة, 1440

الکلمات المفتاحية: بارش, روند, استان کردستان, مدت زمان انتظار,

ملخص المقالة :

       یکی از پیامدهای گرمایش جهانی و تغییراقلیم جابه­جایی در الگوهای زمانی- مکانی سنجه­ی جوی مهم و آشوبمند بارش است. هدف از انجام این پژوهش شناختن تغییرات مدت زمان انتظار رخداد بارش استان کردستان طی دهه­های اخیر است. بدین منظور داده­های روزانه­ی بارش162پیمونگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی بر روی پهنه­ی استان کردستان و 26 پیمونگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی خارج از مرز استان مربوط به شرکت آب منطقه­ای کردستان و سازمان هواشناسی طی بازه­ی زمانی 1/1/1340 تا 11/10/1391(21/3/1961 تا31/12/2012) به­کارگرفته شدند. با بهره­گیری از روش زمین­آماری کریجینگ مقادیر بارش بر روی سلول­های 6×6 کیلومتر برای هر روز جداگانه میان­یابی شدند. سپس داده­های روزانه­ی مربوط به 811 سلول که کل استان را پوشش می­دادند، از نقشه­های میان­یابی استخراج شدند. یک پایگاه داده(گاه­جای) در ابعاد811×18914 تهیه شد که بر روی سطرها روز(زمان) و بر روی ستون­ها سلول­ها(مکان) قرار داشتند. میانگین مدت زمان انتظار رخداد بارش برای هر سلول طی هر ماه از سال جداگانه حساب شد. جهت ارزیابی معناداری روند، آزمون ناپارامتریک من­کندال در سطح اطمینان 90 درصد بر روی سری زمانی مقادیر مدت زمان انتظار رخداد برازش داده شد. نرخ تغییرات به کمک روش خطی حداقل مربعات براورد شد. یافته­ها نشان دادند که طی ماههای سرد سال مدت زمان انتظار رخداد بارش طولانی­تر شده است، درحالی­که در ماههای گرم سال فاصله­ی زمانی بین دو رویداد بارشی پیاپی کوتاهتر شده است. نرخ کاهشی دوره­ی انتظار رخداد بارش دست­کم دو برابر نرخ افزایشی آن است. پراکنش روند معنادار بر روی استان بیانگر آن است که در نیمه­ی غربی و پربارش استان، مدت زمان انتظار رخنمود بارش طولانی­تر شده است، برعکس در نیمه­ی شرقی و کم­بارش، فاصله­ی بین دو رویداد بارشی پیاپی کوتاهتر شده است.

المصادر:

1)       امیری، ر.1386. تحلیل و پیش­بینی بارش در شهرستان خرم­آباد با استفاده از مدل زنجیره­ی مارکوف. پایان نامه­ی کارشناسی ارشد اقلیم­شناسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تربیت معلم تهران.

2)       ایران­نژاد، پ.، و کتیرایی بروجردی، پ.س.، و حجام، س. 1388. توزیع مکانی روند بارش سالانه در ایران در دوره 1960-2001. مجله فیزیک زمین و فضا 35(4): 94-79.

3)       دارند، م. 1392. شناسایی الگوهای فشار تراز دریا هنگام رخداد بارش­هاس سیل­آسای استان کردستان. اولین کنفرانس ملی هیدرولوژی مناطق نیمه خشک. سنندج. ایران.

4)       رضیئی، ط.، دانش کار آراسته، پ.،  اختری، ر.، و ثقیان ب. 1386. بررسی خشکسالی های هواشناسی (اقلیمی) در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از نمایه SPI و مدل زنجیره مارکف. تحقیقات منابع آب ایران 3(1):35-25.

5)       فیروزی، ف.،  نگارش، ح.، و خسروی، م. 1391. مدل­سازی، پیش­بینی و بررسی روند بارش در ایستگاههای منتخب استان فارس. برنامه­ریزی منطقه­ای 2(7): 91-77.

6)       منتظری، م. 1392، کاربرد روش های آماری چند متغیره در پهنه بندی نواحی اقلیمی مطالعه موردی: استان اصفهان. تحقیقات جغرافیایی. 3(110): 1-16.

7)       مسعودیان، س.ا. 1384. شناسایی رژیم های بارش ایران به روش تحلیل خوشه­ای، پژوهشهای جغرافیایی 52: 47-59.

8)       دارند، م. 1394. روند سهم ماندگاری های بارش در بسامد رخداد روزهای بارشی و تأمین مقدار بارش استان کردستان، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی 59: 291-312.

9)       قادرمرزی، ح. 1380. تحلیل و پیش­بینی نوسانات آب و هوا در استان کردستان با استفاده از مدل زنجیره­ی مارکوف. پایان نامه­ی کارشناسی ارشد اقلیم­شناسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تربیت معلم تهران.

10)   کتیرایی، پ.س.، حجام، س.، و ایران­نژاد، پ.1386. سهم تغییرات فراوانی و شدت بارش روزانه در روند بارش در ایران طی دوره­ 1960 تا 2001. مجله فیزیک زمین و فضا 33(1): 83-67.

11)   محمدی، ب. 1390. تحلیل روند بارش سالانه­ی ایران. مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی. 22(3): 106-95.

12)   محمودی، پ.، و علیجانی، ب. 1392الف. مدل­بندی رابطه بارش­های سالانه و فصلی با عوامل زمین اقلیم در کردستان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی31: 112-83.

13)   محمودی، پ.، و علیجانی، ب. 1392ب. ناحیه­بندی بارشی استان کردستان با استفاده از روش­های آماری چند متغیره. مجله پژوهش آب ایران. 13: 213-209.

14)   منتظری، م.، و غیور، ح. 1388. تحلیل مقایسه­ای روند بارش و خشکسالی حوضه­ی خزر. جغرافیا و توسعه 7(16): 92-71.

15)   ویسی­پور، ح.، معصوم­پور، سماکوش ج.، صحنه، ب.، و یوسفی، ی 1389. تحلیل پیش بینی روند بارش و دما با استفاده از مدل های سری زمانی(ARIMA)(نمونه موردی: شهرستان کرمانشاه). جغرافیا 4(12):77-63.

16)   یوسفی، ن.، حجام، س.، و ایران­نژاد، پ. 1386. برآورد احتمالات خشکسالی و ترسالی با استفاده از مدل مارکوف و توزیع بهنجار(مطالعه موردی قزوین). پژوهش­های جغرافیایی60: 128-121.

17)   Arnbjerg-Nielsen, K. 2006. Significant climate change of extreme rainfall in Denmark. Water Science and Technology. 54(6–7): 1–8.

18)   Cheng, K.S., Hsu, H.W., Tsai, M.H., Chang, K.C., and Lee, R.H. 2004. Test and analysis of trend existence in rainfall data in http://www.wrrcdpri.kyotou.ac.jp/∼aphw/APHW 2004/Proceedings/OHS/56-OHS-A 527.pdf.

19)   Darand, M., Masoodian, A., Nazaripour, H., and Mansouri Daneshvar, M.R. 2015. Spatial and temporal trend analysis of temperature extremes based on Iranian climatic database. Arabian J Geosci. doi:10.1007/s12517-015-1840-5.

20)   Darand, M., and Mansouri Daneshvar, M.R. 2015. Variation of agro-climatic indices in Kurdistan Province of Iran within 1962–2012. Model. Earth Syst. Environ. DOI 10.1007/s40808-015-0010-9.

21)   Grum, M., Jorgensen, A.T., Johansen, R.M., and Linde, J.J. 2006. The effect of climate change on urban drainage: an evaluation based on regional climate model simulations. Water Science and Technology 54(6–7): 9 – 15.

22)   Hayhoe, K., Wake, C.P., Huntington, T.G., Luo, L., Schwartz, M.D., Sheffield, J., Wood, E., Anderson, B., Bradbury, J., DeGaetano, A., Troy, T.J., and Wolfe, D. 2007. Past and future changes in climate and hydrological indicators in the US Northeast. Climate Dynamics 28:381 – 407.

Ren, L., Arkin, P.h., Smith, T.M., and Shen, S.S.P. 2014. Global precipitation trends in 1900–2005 from a reconstruction