بررسی تطبیقی نگاه روان شناسی و اسلام به مقوله‌ی مثبت نگری در انسان

الموضوعات :

سامان کمری ¹ (دانشگاه شیراز)
بابک شمشیری ² (دانشگاه شیراز)

تاريخ الإرسال : 17 الأحد , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 24 الثلاثاء , ربيع الأول, 1442 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1441

الکلمات المفتاحية: مثبت اندیشی, اسلام, مثبت نگری, روان شناسی, انسان,

ملخص المقالة :

مثبت نگری مفهومی است که توجه ویژه­ای را در روان­شناسی و نیز در دین به خود جلب کرده است. روان­شناسی در ابتدای ظهور خود بیشتر توجه خود را معطوف به نقاط منفی وجود انسان مانند درمان بیماری­ها و آسیب­های روانی می­کرد اما اخیرا رویکرد روان­شناسی مثبت­نگر که یکی از رویکردهای نو ظهور در مکتب روان شناسی است، برخلاف روان­شناسی قدیمی به جای تأکید بر بیماری­ها و آسیب­ها تمرکز خود را روی خصایص و توانمندی­های مثبت انسان از قبیل شادکامی، امید، خوشبینی، بهزیستی و دیگر ابعاد وجود انسان معطوف داشته است. همچنین در دین اسلام هم همواره بر مثبت اندیشی و تفکر مثبت جهت بهداشت روان و سلامت عقل تأکیدات فراوانی شده است. بنابراین هدف پژوهش حار بررسی تطبیقی نگاه روان شناسی و اسلام در رابطه با ابعاد و مولفه­های مثبت نگری در انسان است. روش پژوهش حاضر از نوع تحقیقات تحلیلی- استنتاجی است، به این ترتیب که با جمع آوری اطلاعات از متون اسلامی و روان­شناسی، به بررسی مفهوم مثبت نگری و نگرش نسبت به انسان پرداخته شد. به طور کلی می­توان اینگونه نتیجه گیری کرد که بین هستۀ اصلی معنای روان شناختی مثبت نگری و معنای اسلامی آن نه تنها تفاوت وجود ندارد بلکه در این دو رویکرد نگاه تقریبا مشابهی به مثبت نگری و مثبت اندیشی شده است و از طرفی دیگر، هم در اسلام و هم در روان شناسی اگرچه به جنبه­های منفی وجود انسان توجه شده است اما به طور کلی در این دو دیدگاه نگاه تقریبا مثبتی به انسان و ابعاد وجودی آن معطوف است.

المصادر:

ابن ابی جمهور احسائی. عوالی اللئالی، ج ۱، ص ۲۹۱، ح ۵۵۱.

اسلامی، عبدالله (1387). تعریف مثبت اندیشی. نشریه دلتای مثبت، شماره 10: ص، 10 و 11.

پسندیده، عباس؛ گلزاری، محمود و براتی سده، فرید (1391). پایۀ نظری رضامندی از دیدگاه اسلام. روان شناسی و دین، سال5، شماره4، ص 85-104.

تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (510ق). تصنیف غرر الحکم و دررالکلم. ترجمة سید هاشم رسولی محلاتی (1308ق). تهران: نشر دفتر فرهنگ.

ثابتی، محمدرضا (1390).  راه و رسم زندگی «مثبت نگری»، نشریه دلتای مثبت، شماره ۱۰:ص.۶۱-۵۱ .

حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، بیروت، دارالتراث العربی، بی نا.

حسنی، رمضانعلی؛ احمدی، محمدرضا و میردریکوندی، رحیم (1390). بررسی رابطه بین خوش بینی اسلامی، خوش بینی آموخته شده سلیگمن و امنیت روانی. روان شناسی و دین، سال4، شماره4، ص 75-102.

خدایاری فرد، محمد (1379). کاربرد مثبت نگری در روان درمانگری با تأکید بر دیدگاه اسلامی، مجله روان شناسی و علوم تربیتی، سال پنجم، شماره ۱:ص ۱۶۴-۱۴۰.

خدایاری فرد، محمد و غباری بناب، باقر (1391). ساخت و بررسی ویژگی­های روانسنجی مقیاس مثبت نگری. طرح پژوهشی مصوب در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.

سلیگمن، مارتین (1389). شادمانی درونی. ترجمه: مصطفی تبریزی، رامین کریمی، علی نیلوفری. تهران، نشر دانژه، چاپ اول.

سهرابی، فرامرز و جوانبخش، عبدالرحمن (1388). اثربخشی تقویت مهارت­های مثبت اندیشی به شیوه گروهی بر منبع کنترل دانش آموزان دبیرستانی شهر گرگان. دانشو رفتار، سال16، شماره 37.

شهیدی، شهریار (1389). روان شناسی شادی، تهران، نشر قطره، چاپ اول.

شهیدی، شهریار و حمدیه، مصطفی (1392). اصول و مبانی بهداشت روانی. تهران، انتشارات سمت، چاپ پنجم.

شهیدی، شهریار و فرج نیا، سمیه (1391). ساخت و اعتباریابی پرسشنامه سنجش نگرش و توانایی معنوی. مجله روان شناسی و دین، 5 (3): 97-115.

کلینی، محمد بن یعقوب، کافی. تهران، دار الکتب الإسلامیة‌، 1407 ه‍ ق‌، ج‏2، ص 362.

 کار، آلن (1385). روان شناسی مثبت: علم شادمانی و نیرومند‌های انسانی، ترجمه حسن پاشا شریفی، جعفر نجفی زند و باقر ثنائی. تهران، انتشارات سخن.

کلینی، محمد، اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمره ای، انتشارات کتاب فروشی الاسلامیۀ، 1392ق.

مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1403.

مطهری، مرتضی (1385). مقدمه‏اى بر جهان بینى اسلامى " انسان در قرآن". تهران: انتشارات صدرا، بی تا.

مطهری، مرتضی (1387). مقدمه­ای بر جهان بینی اسلامی " انسان و ایمان". تهران: انتشارات صدرا، بی تا.

نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ییروت، موسسه آل البیت، 1408، ج دوم.

Cathrine, C. L., Bulter, J. R., & Koopman, L. (2001).Supportive expressive group therapy and distress in patient with metastatic breast cancer. Journal of Medical psychology vol. 122, No.1, pp52-57.

Foster, J. R. (1991). Facilitating positive changes. International Journal of personal construct psychology, vol. (pp. 281-292).

Giltay, E.J., Geleijnse, J.M., Zitman, F.G., Hoekstra, T. & Schouten, E.G. (2004). Dispositional optimism and all-cause and cardiovascular mortality in a prospective cohort of elderly Dutch men and women. Archives of General Psychiatry, 61, 1126–1135.

Hoy, W.K., & Tarter, C.J. (2011). Positive psychology and educational administration: An optimistic research agenda. Educational Administraction Quarterly 47(3); 427-445.

Isen, A. M. (1987). Positive effect, cognitive processes, and social behavior. Advances in Experimental social psychology, 20, 203-253.

Johnson, K.J. & Fredrickson, B.L. (2005) ‘We all look the same to me’: positive emotions eliminate the own-race bias in face recognition, Psychological Science, 16, 875–881.

Linley, P. A., & Joseph, S. (2004). Positive psychology in practice. New Jersey, John Wiley & Sons, Inc, Hoboken.

Luthans, F., Luthans, K., & Luthans, B.C. (2004). Positive psychological capital: Going bgehond human and social capital. Bus horiz, 47 (1): 45-50.

O’honlon, B., & Bertolino, B. (2012). The therapist’s notebook on positive psychology. New York: Routledge.

Peterson, C. & Seligman, M. (2001). Values in Action(VIA) classification of strengths. http://www.positivepsychology.org/taxonomy.htm.

Peterson, C. (2006). A primer in positive psychology. New York, NY: Oxford University Press.

Ryan, R.M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annu Rev Psychol; 52:141–66.

Seligman, M. E. P. (2002). Authentic happiness. New York, NY: Free Press.

Seligman, M. E. P. (2006). Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life (3^nd Ed. First E, 1990. 2^nd Ed, 1998). The New York Times Book Review: Vintage Books.

Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: A visionary new understanding of happiness and well-being. New York: Free Press.

Seligman, M.E.P. & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55 (1), 5-14.

Snyder, C.R., & Lopez, S.L. (2007). Positive psychology: The scientific and practical explorations of human strengths. Sage Publications, Thousand Oaks, London, New Delhi.

Suldo, S. M., Savage, J. A., & Mercer, S. H. (2013). Increasing middle school student’s life satisfaction: Efficacy of a positive of a positive psychology group intervention. Journal of Happiness Study, 25, 97-121.

Taylor, S. E., & Brown, J. D. (1988). Illusion and well-being: A social psychology perspective on mental health. Psychological Bulletin, 103, 193-210.