بررسی اثر قیمت گذاری اقتصادی آب آبیاری بر الگوی کشت در دشت دهگلان
الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزیآزیتا ورزیری 1 , محمدحسن وکیل پور 2 , سید ابوالقاسم مرتضوی 3
1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.
2 - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.
3 - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
الکلمات المفتاحية: برنامهریزی ریاضی اثباتی, آب آبیاری, ارزش اقتصادی, بیش‌ترین آنتروپی, دشت دهگلان,
ملخص المقالة :
ایران با میانگین بارش 260 میلیمتر در سال جزء کشورهای دارای منابع آب محدود است. به همین دلیل، برای مدیریت تقاضای آب میتوان از سیاست قیمتگذاری بهره جست، اما قیمتگذاری مناسب آب آبیاری در هر منطقه، نیازمند تعیین ارزش اقتصادی آب با توجه به شرایط و محصولات زراعی منطقه مورد نظر می‌باشد. بدین منظور، در این پژوهش به تعیین ارزش اقتصادی آب و بررسی تأثیر اعمال سیاست قیمت در قالب 10 سناریو بر الگوی کشت بر اساس مدل برنامهریزی ریاضی اثباتی و روش بیش‌ترین آنتروپی پرداخته شد. آمار و داده های مورد نیاز با استفاده از تکمیل پرسش‌نامه به وسیله کشاورزان دشت دهگلان در سال 92-1391 گردآوری شد. بمنظور انتخاب بهرهبرداران از روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای استفاده شد و در نهایت، پرسش‌نامههای مورد نظر به وسیله 162 بهرهبردار تکمیل شد. نتایج نشان دادند که هزینه استخراج هر مترمکعب آب معادل 3/634 ریال است. در نتیجه، اختلاف بین هزینه استخراج هر مترمکعب آب آبیاری با ارزش اقتصادی آن در این دشت برابر با 3/1878 ریال بدست آمد و با اعمال سیاست قیمت آب و افزایش قیمت آن تا مرز ارزش اقتصادی، منجر به کاهش مصرف آب و سطح زیر کشت تمامی محصولات بویژه کاهش سطح زیر کشت محصولاتی میشود که بازده ناخالص آنها بیش‌ترین کاهش را در قبال این سیاست داشتهاند.
- اسدی، ه. سلطانی، غ.ر. ترکمانی، ج. (1386). قیمت گذاری آب کشاورزی در ایران مطالعه موردی اراضی زیر سد طالقان. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه. (58) :90-61.
- اسکونژاد، م. (1375). اقتصاد مهندسی یا ارزیابی اقتصادی پروژههای صنعتی، انتشارات دانشگاه صتعتی امیر کبیر. چاپ بیست و هفتم.
- بخشی، م. ر. (1388). بررسی آثار حذف یارانه کودهای شیمیایی و اعمال سیاست پرداخت مستقیم بر الگوی کشت و مصرف نهادهها. رساله دکتری اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران.
- بخشی، ع. دانشور کاخکی، م. مقدسی، ر. (1390). به بررسی کاربرد مدل برنامهریزی ریاضی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاستهای جایگزین قیمتگذاری آب در دشت مشهد. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). 25(3) :294-284.
- بلالی، ح. (1389). بررسی تأثیر سیاستهای قیمتی و کشاورزی بر حفظ منابع آبهای زیرزمینی مطالعه موردی: دشت بهار. پایاننامه دکتری رشته اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.
- پرهیزکاری، ا. صبوحی، م. احمدپور، م. بدیع برزین، ح. (1393). شبیهسازی واکنش کشاورزان به سیاستهای قیمتگذاری و سهمیهبندی آب آبیاری (مطالعه موردی: شهرستان زابل). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 28(2) :176-164.
- چیذری، ا. ح. شرزهای، غ. ع. کرامتزاده، ع. (1384). تعیین ارزش اقتصادی آب با رهیافت برنامهریزی آرمانی (مطالعه موردی: سد بارزو شیروان). مجله تحقیقات اقتصادی. (71) :176-164.
- رهنما، ع. کهنسال، م، ر. و دوراندیش، آ. (1391). برآورد ارزش اقتصادی آب با استفاده از رهیافت برنامهریزی ریاضی مثبت در شهرستان قوچان. مجله اقتصاد کشاورزی، جلد 6، شمارهی 4، صفحات 150-133.
- علیزاده، ا. (1382). اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ شانزدهم، دانشگاه امام رضا(ع)، مشهد مقدس.
- شیفر، ر. آت ل. مندنهال، و. (1389). مقدمهای بر بررسیهای نمونهای. ترجمه ناصر ارقامی؛ احمد سنجری؛ سید ابوالقاسم بزرگنیا. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. چاپ سوم.
- مهندسین مشاور هکمتان آب. (1386). آماربرداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی محدوده مطالعاتی قروه-دهگلان.
- نجفی علمدارلو، ح. احمدیان، م. خلیلیان، ص. (1392). ارزیابی اقتصادی سیاست قیمتگذاری آب زیرزمینی در دشت ورامین. تحقیقات اقتصاد کشاورزی. 5(3) : 154-137.
- نیکویی، ع. زیبایی، م. (1388). سیستم حمایت تصمیم در مدیریت بحران منابع آب کشاورزی با تأکید بر کمآبیاری: مطالعه موردی در حوضه آبخیز زایندهرود. هفتمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، تهران.
- Arfini F. Donati M. Paris Q. 2003. A national PMP model for policy evaluation in agriculture using micro data and administrative information. Paper pressed at the international Confrance Agricultural policies, EAAE. Proceeding of the 40th seminar, june 26-28. Ancona, Italy. 17-35.
- Cortignani R. and Severini S. 2009. Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using Positive Mathematical Programming. Agricultural Water Management. 96:1785-1791.
- Easter K, W. Rosegratant M,W. Dinar, A. 1999. Formal and Informal Markets for Water: Institutions, Performance, and Constraints. The World Bank Research Observer. Vol, 14(1):99-116.
- Gallego-Ayala J. 2012. Selecting irrigation water pricing alternatives using a multimethodological approach. Mathematical and Computer Modelling, article in press.
- Golan A. Judge G. Miller D.1996. Maximum Entropy Econometrics: Robust Estimation with limited Data. New York: John Wiley and sons.
- Gomez-Limon J, A. Martinez Y. 2006. Multi-criteria modeling of irrigation water market at basin level: A Spanish case study. European Journal of Operational Research. 173: 313-336.
- He L. 2004. Improving Irrigation Water Allocation Effiency: Analysis of Aternative Policy Option in Egypt and Morocco, PhD thesis, Purdue University, USA.
- Hellegers P. 2002. Treating Water in Irrigated Agricultureas an Economic Good. Presented on the conference ofIrrigation Water Policies, June, Agadir, Morocco.
- Howitt R. 1995, a. Calibration Method for Agricultural Economics Production Models, American Journal of Agricaltural Economic. 46(2): 147-159.
- Howitt R, E. Msangi S. 2002. Reconstructing Disaggregate Production Function, AAEA-WAEA Annual Meeting, California, July, 28-31.
- Howitt R. 2005. Agricultural and Environmental Policy Models: Calibration, Estimation and Optimization, unpublished, 2005, available at: www.ageecon.ucdavis.edu.
- Johanson J, W. 2003. Water conservation Policy Alternatives for the Southern Portion of the Ogalala Aquifer. P.h.D thesis, Department of Agricultural and Applied Economic. Texas Tech University.
- Riesgo L. Gomez-Limo J, A. 2006. Multi- criteria policy scenario analysis for public regulation of irrigated agriculture. Agricultural System 91: 1-28.
- Ward Kristen, B. 2003. Evaluating Producer Response to Water Policies in Agriculture: The Role of Input substitution, spatial hetrogeneity and input quality. Ph.D Dissertation, university of california Davice, USA.
_||_