شاخص فقر آب و عوامل اقتصادی موثر بر آن در ایران

الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

رضا رنج پور ¹ (دانشیار علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز.)
سید کمال صادقی ² (دانشیار علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز.)
محمد علی متفکر آزاد ³ (استاد علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز.)
داود بهبودی ⁴ (استاد علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز.)
امین تسلیمی بابلی ⁵ (دانشجوی دکتری علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز.)

تاريخ الإرسال : 17 الخميس , محرم, 1440 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , جمادى الثانية, 1440 تاريخ الإصدار : 01 الجمعة , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: جمعیت, تولید ناخالص داخلی, شاخص توسعه انسانی, فقر آب, ارزش افزوده بخش کشارزی,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف: رشد جمعیت و به دنبال آن افزایش مصرف آب و غذا و نیز معضلاتی نظیر عدم تطابق الگوی توزیع جمعیت با توزیع زمانی و مکانی آب سبب شده‌اند که دسترسی ایمن به آب در ایران دچار بحران شود. این مقاله برای اولین بار به محاسبه دقیق شاخص فقر آب برای ایران طی دوره زمانی 1368 تا 1394 می‌پردازد. مواد و روش­ها: در این مقاله از یک مدل جدید به نام سیستم ارزیابی چندشاخصه آب با رویکرد نظریه فاجعه برای محاسبه شاخص فقر آب کمک گرفته اشده ست. برای نخستین بار با استفاده از مدل اقتصاد سنجی رگرسیون سانسور شده تأثیر عوامل اقتصادی مؤثر بر شاخص فقر آب طی دوره 1394-1368 ارزیابی شده است. یافته ها:  نتایج حاصل از محاسبه شاخص فقر آب نشان­دهنده سیر صعودی روند این شاخص و مؤلفه­های آن است. نتایج حاصل از تخمین ضرایب مدل رگرسیونی سنسور شده حاکی از آن است که افزایش جمعیت، تولید ناخالص داخلی، شاخص توسعه مورد استفاده و سهم ارزش­افزوده بخش کشاورزی سبب بدتر شدن شاخص فقر آب در ایران شده است. بحث و نتیجه­ گیری: با توجه به یافته­های حاصل از محاسبه شاخصهای مربوط به فقر آب و نیز تخمین تابع تصریح شده در این زمینه، ادامه روند گذشته و کنونی مصرف و مدیریت منابع آبی کشور در بخشهای مختلف اعم از کشاورزی، صنعت و خانوار و غیره، تشدید نا امنی و افزایش فقر آب در ایران اجتناب ناپذیر است. لذا لازم است مسئولان امر با استفاده از سیاستهای قیمتی و غیر قیمتی این خطر بسیار مهم را مدیریت و کنترل کنند.

المصادر:

1.      OECD. Water: The environmental outlook to 2050.  Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) Pub. 2015; https://www.oecd.org/env/resources/49006778.pdf

2.      Mohammad Jani E & Yazdanian N. Analysis of the water crisis situation in the country and its management requirements. Ravand. 2014; 21 (65): 117-144. (In Persian) https://www.sid.ir/paper/202249/fa

3.      Mascarenhas M. Redefining water security through social reproduction: lessons learned from Rajasthan’s Ocean of Sand. IDS Bulletin. 2012; 43 (2): 51–58. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/20.500.12413/7476

4.      Falkenmark M, Berntell A, Ja¨gerskog A, Lundqvist J, Matz M & Tropp H. On the verge of a new water scarcity: A call for good governance and human ingenuity. SIWI Policy Brief. Stockholm International Water Institute (SIWI) Pub. Stockholm. 2007. https://dlc.dlib.indiana.edu/dlc/handle/10535/5086 or: https://siwi.org/publications/on-the-verge-of-a-new-water-scarcity/

5.      Wescoat JL, Headington L & Theobald R. Water and poverty in the United States. Geoforum. 2008; 38 (5): 801–814. https://www.researchgate.net/publication/248433932_Water_and_Poverty_in_the_United_States

6.      Shakya B. Analysis and mapping water poverty of Indrawati Basin. World Wide Fund for Nature Nepal Report 70. 2012. https://wwf.panda.org/wwf_news/?205791/Water-Poverty-of-Indrawati-Basin---Analysis-and-Mapping

7.      Manandhar S, Pandey VP & Kazama F. Application of water poverty index (WPI) in Nepalese context: a case study of Kali Gandaki River Basin (KGRB). Water Resources Management. 2012; 26 (1): 89-107. https://ideas.repec.org/a/spr/waterr/v26y2012i1p89-107.html 

8.      Van der Vyer C. Water poverty index calculation: additive or multiplicative function. Journal of South African Business Research.  2013; 2013: 1-11.        https://www.researchgate.net/publication/277888785_Water_Poverty_Index_Calculation_Additive_or_Multiplicative_Function

9.      Xiao-jun W, Jian-yun, Z, Shahid S, Xing-hui X, Rui-min H & Man-ting S. Catastrophe theory to assess water security and adaptation strategy in the context of environmental change. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 2014; 19 (4), 463-477.               https://econpapers.repec.org/article/sprmasfgc/v_3a19_3ay_3a2014_3ai_3a4_3ap_3a463-477.htm

10.  Rajabi Hashtjin M & Arab D. Water poverty index: An efficient tool to assess the state of the world's water resources. 2^nedWater Resources Management Conference. Isfahan, Feb. 2008. (In Persian)  https://www.sid.ir/paper/815730/fa

11.  Zargar Pour R. & Nourzad A. Presenting a conceptual model and formulating an integrated water resources management model with an emphasis on the country's water security. Iran's Water Resources Research. 2009; (5) 3: 1-13. (In Persian)  https://www.sid.ir/paper/463196/fa

12.  -Jaberzadeh M. Estimation of water poverty index in the provinces of the country. Proceedings of the 7th National Conference and Specialized Exhibition of Environmental Engineering.  Tehran. Dec. 2014. (In Persian)

       https://civilica.com/doc/318899.

13.  -Asiabi Hir R, Mostafazadeh R, Raoof M & Esmali Ouri A. Predicting drought using statistical methods and large-scale climate signals. Journal of Extension and Development of Watershed Management. 2015; 11 (3): 23-17. (In Persian) https://www.magiran.com/paper/1667989

14.  Hemmati B, Foruzani M, Yazdanpanah M & Kosravipour B. Comparison application of the analytic network process (ANP) and analytic hierarchy process (AHP) in analysis of the agricultural water poverty index: The case of Dezful county. Iranian Agricultural Extension and Education Journal. 2015; 2 (2): 203-221. (In Persian) http://www.iaeej.ir/article_13961.html

15.  Sullivan C, Meigh J & Lawrence P. Application of the water poverty index at different scales: A cautionary tale. Water International. 2006; 31 (3): 412–426. https://www.researchgate.net/publication/43996252_Application_of_the_Water_Poverty_Index_at_Different_Scales_A_Cautionary_Tale

16.  Jemmali H & Sullivan C. A. Multidimensional analysis of water poverty in MENA region: An empirical comparison with physical indicators. Social Indicators Research. 2014; 115 (1): 253-277. https://www.jstor.org/stable/24720226

17.  Gleick PH, Chalecki EL & Wong A. Measuring water well-being: water indicators and indices. In: Gleick, P. (Ed.): The World’s Water. Island Press Pub, Washington. 2002. https://www.researchgate.net/publication/284160099_On_methods_for_assessing_water-resource_risks_and_vulnerabilities

18.  Rockström J, Falkenmark M, Karlberg L, Hoff H, Rost S & Gerten D. Future water availability for global food production: the potential of green water for increasing resilience to global change. Water Resources Research. 2009; 45 (7):125-232. https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2007WR006767

19.  Komnenic V, Ahlers R & Zaag P. Assessing the usefulness of the water poverty index by applying it to a special case: can one be water poor with high levels of access?. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C. 2009; (34): 219-224. https://www.researchgate.net/publication/223325377_Assessing_the_usefulness_of_the_water_poverty_index_by_applying_it_to_a_special_case_Can_one_be_water_poor_with_high_levels_of_access

20.  Wang W, Liu S, Zhang S & Chen J. Assessment of a model of pollution disaster in near-shore coastal waters based on catastrophe theory. Ecological Modelling. 2011; 222 (2): 307-312           . https://www.researchgate.net/publication/251562264_Assessment_of_a_model_of_pollution_disaster_in_near-shore_coastal_waters_based_on_catastrophe_theory

21.  Sullivan, C. Calculating a water poverty index. World Development. 2002; 30 (7): 1195–1210. https://www.ircwash.org/sites/default/files/Sullivan-2002-Water_0.pdf

22.  Cho, D. I., Ogwang, T., & Opio, C. (2010). Simplifying the water poverty index. Social indicators research, 97(2), 257-267. https://www.jstor.org/stable/40649368