شناسایی راهبردهای مطلوب مدیریت صحیح منابع آب کشاورزی از دیدگاه بهره‌برداران خرده‌پا (مطالعه موردی دهستان درزآب، شهرستان مشهد)

الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

مریم قاسمی ¹ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.)
لیدا علیزاده دولت‌آبادی ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.)
حسین سهیلی فر ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.)

تاريخ الإرسال : 06 السبت , جمادى الأولى, 1440 تاريخ التأكيد : 01 الأربعاء , جمادى الأولى, 1442 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: مدیریت استراتژیک, دهستان درزآب, منابع آب کشاورزی, بهره‌برداران خرده‌پا,

ملخص المقالة :

آب مهم‌ترین نهاده کشاورزی است. بر اساس داده‌های سازمان خوار و بار جهانی 89 درصد از کل تولیدات کشاورزی از اراضی فاریاب بوده و هم‌اکنون مهم‌ترین دلیل محدودیت افزایش سطح زیرکشت و بهبود وضعیت کشاورزی در کشور، آب است. لذا، کمبود منابع در دسترس و شکاف میان عرضه و تقاضای آب، دلیل اصلی توجه به ضرورت مدیریت منابع آب می باشد. از این­رو، این پژوهش در پی شناسایی راهبردهای مطلوب مدیریت منابع آب از دیدگاه کشاورزان خرده مالک می‌باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و از دو ابزار مدیریت استراتژیک SWOT-QSPM استفاده شد. واحد تحلیل 96 کشاورز خرده‌مالک در 10 روستای دهستان درزآب شهرستان مشهد در سال 1397 بوده که به روش نمونه­گیری گلوله برفی در تکمیل پرسش‌نامه مشارکت داشته­اند. بر اساس مطالعات اکتشافی، 7 نقطه قوت و فرصت به عنوان مزیت و 26 نقطه ضعف و تهدید به عنوان محدودیت پیش روی مدیریت منابع آب کشاورزان خرده مالک شناسایی شد. با توجه به امتیازهای بدست آمده از ماتریس عوامل داخلی(92/1=IFE) و عوامل خارجی(66/1=EFE)، بمنظور بهبود مدیریت منابع آب کشاورزی، راهبردهای تدافعی بهینه شناخته شد. هم‌چنین، در مدل QSPM در بین 7 استراتژی تدافعی ارائه شده، مهم‌ترین استراتژی «تدوین سیاست­های صحیح در راستای افزایش بهره­وری آب»، با امتیاز 43/3 پیشنهاد شد.

المصادر:

Abu nuri, A. (2011). Evaluation of agricultural drought in Shiraz by Torrent-Vite
    method. Journal of Regional Planning, 1(1): 55-68

Dashti, Gh. (1995). Pricing and Demand Policy of Agricultural Water in Iran, 2^th
    Conference of the Proceedin of Regional on Water Resources Management, Isfahan.
    (In Persian)

Ebrahim zadeh. E., Kazemi. SH., & Eskandarsani. M. (2011). Strategic planning of
    ourism development with emphasis on religious tourism Case study: Qom city.
    Journal of Human Geography Research, 43(76): 141-115. (In Persian)

Ehsani, M., & xaledi. H. (2003). Agricultural water productivity, Tehran, Iran:
    Publication of Iranian National Irrigation and Drainage Committee. (18): 126-144.
    (In Persian)

Fal soleyman, M., & Sadeqi, H. (2013). Analysis of agricultural sector's capabilities in
    South Khorasan Province for sustainable development using SWOT model. Journal
    of Geography and development, 12 (30): 156-139. (In Persian)

Gudarzi, S., shabanali Qomi, H., Movahhed Mohammadi, H., & Jalalzade, M. (2011).
    Investigating the Issues and Constraints of Agricultural Water Management from
    Farmers' Viewpoint in Karaj. Journal of Iranian Agricultural Economics and
    Development Research, 42(2): 253-243. (In Persian)

Hemmati, Y. (2010). Report on the status of groundwater resources in the Iran by the
    end of the water Years 2009-2010. Iran Water Resources Management Co. Dept. of
    Basic Studies and Basin Management, 2(4): 89- 80. (In Persian)

Hosein zad, J., & Kazemiye, F. (2013). Water Resources Management Status in
    Agricultural Development, Case Study: Tabriz Plain. Journal of Iranian Agricultural
    Economics and Development Research, 44(3): 369- 377. (In Persian)

Hosein zad, J., Kazemiye, F., Dashti, Q., & Qafuri, H. (2013). Analysis of Indicators
    Effective in Agricultural Development and Water Resources Management in Rural
    Areas Case: Tabriz Plain. Journal of Space Economics and Rural Development, 3(2):
    1-18. (In Persian)

Jin, L., & Young, W. (2001). Water use in agriculture in China: importance, challenges,
    and implications for policy. Water policy, 3(3): 215-228.

Kajanus, M., Leskinen, P., Kurttila, M., & Kangas, J. (2012). Making use of MCDS
    methods in SWOT analysis—Lessons learnt in strategic natural resources
    management. Forest Policy and Economics, 20(1): 1-9.

Khorasan Razavi Regional Water Company Department of Statistics and Information
    (2016). Available online at: http://www.khrw.ir/?l=EN

Kiani, A., & Abbasi, F. (2015) A Survey on Farmers' Awareness about Water and
    Irrigation Issues (Case Study: Golestan Province). Journal of Water and
    development, 2(2): 77-84. (In Persian)

Knox, J. W., Kay, M. G., & Weatherhead, E. K. (2012). Water regulation, crop
    production, and agricultural water management—Understanding farmer perspectives
    on irrigation efficiency. Agricultural water management, 10(8): 3-8.

Kotir, J. H., Smith, C., Brown, G., Marshall, N., & Johnstone, R. (2016). A system
    dynamics simulation model for sustainable water resources management and
    agricultural development in the Volta River Basin, Ghana. Science of the Total
    Environment, 573(1): 444-457.

Kumar, V., Del Vasto-Terrientes, L., Valls, A., & Schuhmacher, M. (2016). Adaptation
    strategies for water supply management in a drought prone Mediterranean river basin:

    application of outranking method. Science of the Total Environment, 540(6): 344-
    357.

Letcher, R. A., Croke, B. F., & Jakeman, A. J. (2007). Integrated assessment modelling
    for water resource allocation and management: A generalised conceptual framework.
    Environmental Modelling & Software, 22(5): 733-742.

Loucks, D. P. (2000). Sustainable water resources management. Water international,
    25(1): 3-10.

Mahmudi, A., & Parhizkar, A. (2016). Economic Modeling of Agricultural Water
    Supply Management in Tehran province with emphasis on the role of water market.
    Journal Economic modeling, 10(3): 121-139. (In Persian) 

Majidi, N., Alizade, A., & Qorbani, M. (2011). Determination of optimal cropping
    pattern in line with water resource management in Mashhad-Chenaran plain. Journal
    of Water and soil (science and agriculture), 25(4): 776-785. (In Persian)

Mohieldeen, Y. (1999). Responses to the water scarcity: Social adaptive capacity and
    the role of environmental information A case study from Taez, Yemen. Water Issues
    Study Group, School of Oriental and African Studies (SOAS), Occasional Paper,
    2(23): 1-23. (In Persian)

Moradi, F. (2010). A comprehensive look at strategic management, history, models,
    tools, ideologys, approaches and concepts, and common terminology and expression.
    Tehran, Iran Industrial Management Organization Publications. (In Persian)

Mortezanezhad, M., Yaqubi, J., Sotudenia, A., and Daqestani, M. (2012). Water
    Resources Management Optimization Strategies in Irrigation Network from the
    Viewpoint of Water Users (Case Study: Qazvin Plain Irrigation Network. Journal of
    Water Resources Engineering, 5(15): 69-77. (In Persian)

Mukheibir, P. (2005). Local water resource management strategies for adaptation to
    climate induced impacts in South Africa. Water Resources Management, 22(9):
    1259-1276.

Nasiri, P., & Raja-i, Y. (2011). Water pricing in water resources management. Journal
    of Quantitative studies in management, 2(1):118-140. (In Persian)

Panahi, F., Malek Mohammadi, E., & chizari, M. (2010). Analysis of Barriers to Using
    Optimal Water Resources Management in Iran's Agricultural System. Journal of
    Village and development, 15(4): 23-41. (In Persian)

Radklift, M. (1994). Sustainable Development, Center Agriculture Ministry.

Rijsberman, F. (2003). Can development of water resource management reduce
    poverty? Water Policy, 2(5): 399–412.

Riyahi, V., & Momeni, H. (2017), Capacity Analysis of Agricultural Water Resources
    in Rural Areas of Boyin and Miandasht County. Journal of Space Economy and
    Rural Development, 4(3): 153-171. (In Persian)

Sabuhi, M., Soltani, Q.R., and Zibai, M. (2007). Assessment of Groundwater Resources
    Management Solutions Case Study: Narimani Plain, Khorasan Province. Journal of
    Science and technology of agriculture and natural resources, 11(1): 475-484. (In
    Persian)

Salehi nia, N., Falahi, M.A., Ansari, H., & Davari, K. (2007). Investigating Urban
    Water Tariffs and Their Impact on the Pattern of Water Consumption (Case Study:
    Neishabur). Journal of Water and Wastewater, 18(3): 50-59. (In Persian)

Shahrudi, A.A., chizari, M., & Pezeshki rad, Q.M., (2008). The Impact of Water Utility
    Cooperative on Farmers' Attitudes toward Agricultural Water Management: Case
    Study of Khorasan Razavi Province. Journal of Development of agriculture (science
    and agriculture), 22(2): 85-71. (In Persian)

Zhang, D., & Guo, P. (2016). Integrated agriculture water management optimization
    model for water saving potential analysis. Agricultural Water Management, 2(170):
    5-19.

Zia Tavana, M.H., Rahmani Fazli, A.R., Ganji, M.H., & Asqari, S. (2010). A
    Comparative Study of the Effects of Hearmand Water Reduction on Agricultural
    Activities in Sistan Villages. Journal of Human Geography Research, 1(71), 49-65.
    (In Persian)