گردشگری و جایگاه آن در پایداری زیستی مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهرستان خواف)

ساجد بهرامی جاف ¹ ( جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران )
دریا مازندرانی ² ( جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران )
سمیرا نوبخت ³ ( جغرافیای سیاسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران )
مناف خانزاده ⁴ ( دانشگاه تبریز )

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 24 الأحد , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: گردشگری, پایداری زیستی &ndash, فضایی, منطقه مرزی, شهرستان خواف,

ملخص المقالة :

شهرستان خواف یکی از فضاهای جغرافیایی است که از اهمیت و جایگاه برجسته‌ای برخوردار است چرا که از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالایی برخوردار بوده و بیش از 400 اثر تاریخی ثبت شده دارا است. براین‌اساس،این مقاله با هدف ارزیابی تأثیرات گردشگری بر ابعاد مختلف پایداری زیسی – فضایی در قالب پایداری اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی در منطقه مرزی خواف، نگاشته شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که گردشگری می‌تواند نقش مهمی در تحقق پایداری زیستی – فضایی مناطق مرزی، به ویژه شهرستان خواف بازی کند. تأثیرات مثبت شامل ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش آگاهی‌های فرهنگی، حفاظت از محیط‌زیست و تقویت روابط بین‌المللی می‌باشند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، تعدادی از پیشنهادهای کاربردی برای توسعه پایدار منطقه ارائه می‌شود. این پیشنهادها شامل بهبود زیرساخت‌های گردشگری، ترویج محصولات محلی، آموزش و آگاهی محلی، توسعه تجربه‌های فرهنگی و تاریخی، حفاظت از محیط‌زیست و توسعه دیپلماسی مرزی می‌باشند. با ترکیب این راهکارها، امکان فراهم می‌شود تا منطقه مرزی خواف از مزایای گردشگری بهره‌برداری کرده و همچنین به حفظ منابع طبیعی و فرهنگی منطقه توجه کند. این مقاله می‌تواند به مسئولان و تصمیم‌گیرندگان منطقه به عنوان یک راهنمای کاربردی در توسعه گردشگری کمک کند و سیاست‌ها و برنامه‌های مناسبی را برای تحقق توسعه پایدار ارائه دهد.
شهرستان خواف یکی از فضاهای جغرافیایی است که از اهمیت و جایگاه برجسته‌ای برخوردار است چرا که از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالایی برخوردار بوده و بیش از 400 اثر تاریخی ثبت شده دارا است. براین‌اساس،این مقاله با هدف ارزیابی تأثیرات گردشگری بر ابعاد مختلف پایداری زیسی – فضایی در قالب پایداری اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی در منطقه مرزی خواف، نگاشته شده است. .

نص كامل:



Tourism and its place in the biological sustainability of border areas (case study: Khaf)

Sajed BahramiJaf: Postdoctoral Researcher in Political Geography, Tarbiat Modares University

[e-mail] 09187543361

Darya Mazandarani: PhD student of Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad

[e-mail] 09395341875

Samira Nobakht: political geography student, Ferdowsi University of Mashhad

[e-mail] 09910730294

Manaf Khanzadeh: Master's degree in Spatial Planing, Tabriz University

[e-mail] 09199306490

 

 

Abstract

Khaf county is one of the geographical spaces that has a prominent position and importance because it has high potentials and capacities and has more than 400 registered historical works. Therefore, this article has been written with the aim of evaluating the effects of tourism on various aspects of spatial-geometrical sustainability in the form of economic, socio-cultural, environmental and political sustainability in the border region of Khaf. The results of the research show that tourism can play an important role in realizing the biological-spatial sustainability of border areas, especially Khaf county. Positive effects include creating job opportunities, increasing cultural awareness, protecting the environment and strengthening international relations. According to the obtained results, a number of practical suggestions are provided for the sustainable development of the region. These proposals include improving tourism infrastructure, promoting local products, local education and awareness, developing cultural and historical experiences, protecting the environment, and developing border diplomacy. By combining these solutions, it will be possible for the border region of Khaf to take advantage of the benefits of tourism and also pay attention to the preservation of the natural and cultural resources of the region. This article can help regional officials and decision makers as a practical guide in tourism development and provide appropriate policies and programs to realize sustainable development.

Key words: Tourism, Biological-spatial sustainability, Border region, Khaf county

 

 

 

 

 

 

 

Introduction

With a detailed understanding of the realities and potentials of geographic spaces by geographers, they can make appropriate plans to develop and maintain the stability of these spaces. One of the most important indicators that can be considered for measuring and evaluating organized geographical spaces is their biological sustainability. One of the plans that has been highlighted for geographic spaces in the last decade is the development of the tourism industry. tourism is a phenomenon that has been the concern of human societies since the distant past and has continued its dynamics according to different social and economic needs and due to the ever-increasing development of communications and the significant increase in the number of tourists and the resulting incomes, it has brought many results such as employment for societies has followed. Tourism, as a component of the process of global development and integration, has become one of the main influential factors that play a vital role in realizing economic growth, increasing the country's competitiveness in global markets, and improving the population's level of well-being. Khaf county is one of the geographical spaces that has a prominent position and importance because it has high potentials and capacities and has more than 400 registered historical works. in the present research, based on the capacities of the Khaf county, an attempt will be made to evaluate and measure the effects of tourism development on the biological sustainability of the border Khaf county.

Methodology

The current research is designed with a practical purpose and is focused on a descriptive-analytical study from the methodological aspect. In this research, library sources and questionnaires will be used to collect data. Descriptive method will be used to collect information from library sources to better understand the existing conditions without directly interfering with the variables and to use field and inferential information. The statistical population of this research includes qualified people in the field of tourism, tourism activists and managers of Khaf county, as well as environmental activists. In this research, sampling is performed purposefully and due to the uncertainty of the number of people in the statistical population, the number of samples will not be known. In the data analysis section, SMART-PLS 3 software is used.

Results and discussion

- The results of the factor loading of the research items in the economic dimension show that the item of self-employment capacities and home businesses with a coefficient of 0.838 is in the first place, and the issue of increasing tax revenues with a factor of 0.799 is in the fifth place.

- The factorial results of the socio-cultural dimension items show that the item of increasing public awareness with a coefficient of 0.834 is in the first place, the topic of preserving and revitalizing cultural heritage is in the fifth place with a coefficient of 0.794.

- The results of factor loadings in the environmental dimension show that the item of increasing environmental protection projects with a factor of 0.904 is in the first place, and environmental infrastructure with a factor of 0.822 is in the fourth place and the issue of increasing the care and protection of flora and fauna is in the fifth place with a factor of 0.799.

- The results of the factor loadings of the research items in the political dimension show that the item of strengthening political security with a coefficient of 0.833 is in the first place, the item of strengthening political stability is in the sixth place with the coefficient of 0.744.

- The results show that in Cronbach's alpha, the economic dimension with a coefficient of 0.946 is in the first place, the social-cultural dimension is in the second place with a coefficient of 0.943, the environmental dimension is in the third place with a coefficient of 0.907 and the political dimension is in the third place with a coefficient of 0.887. and are located fourth.

- In the composite reliability (CR) part, the results show that the economic dimension is in the first place with a coefficient of 0.953, the socio-cultural dimension is in the second place with a coefficient of 0.950, the environmental dimension is in the third place with a coefficient of 0.927 and the political dimension is in the fourth place with a coefficient of 0.912. .

- The results for checking the fit of the structural model of the research dimensions show that in all four research dimensions, the value is higher than the standard, which indicates the appropriate fit of the research model. In relation to the T-statistic index, the environmental dimension with 18.83 was the highest in this index and the political dimension was the lowest in this index with 16.38. In terms of path coefficient index, socio-cultural dimension with 0.290 has the highest value and economic dimension with 0.273 has the lowest value of this index. In the context of the prediction coefficient index, the political dimension with 0.515 was the highest and the environmental dimension with 0.450 was the lowest.

Conclusion

The effects of tourism on various economic, socio-cultural, environmental and political dimensions are very significant and impressive, and these effects can play an important role in the development and progress of border areas such as Khaf city and similar areas. These effects include creating jobs, strengthening cultural and historical awareness, protecting the environment, and strengthening international connections. This study showed that despite the existence of a negative view of tourism and the development of this industry being in conflict with sustainability goals in different dimensions for regions, tourism can help in different ways on spatial sustainability in border areas; Therefore, this study shows that policies, planning, management and supervision in the field of tourism will ultimately improve the living standards of border communities.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گردشگری و جایگاه آن در پایداری زیستی مناطق مرزی (مطالعه موردی: شهرستان خواف)

 

ساجد بهرامی‌جاف: پژوهشگر پسادکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس

[e-mail]     

دریا مازندرانی¹: دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

[e-mail]      

سمیرا نوبخت: دانش‌آموخته جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

[e-mail]       

مناف خانزاده: کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز

[e-mail]     

 

 

چکیده

شهرستان خواف یکی از فضاهای جغرافیایی است که از اهمیت و جایگاه برجسته‌ای برخوردار است چرا که از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالایی برخوردار بوده و بیش از 400 اثر تاریخی ثبت شده دارا است. براین‌اساس،این مقاله با هدف ارزیابی تأثیرات گردشگری بر ابعاد مختلف پایداری زیسی – فضایی در قالب پایداری اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی در منطقه مرزی خواف، نگاشته شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که گردشگری می‌تواند نقش مهمی در تحقق پایداری زیستی – فضایی مناطق مرزی، به ویژه شهرستان خواف بازی کند. تأثیرات مثبت شامل ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش آگاهی‌های فرهنگی، حفاظت از محیط‌زیست و تقویت روابط بین‌المللی می‌باشند. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، تعدادی از پیشنهادهای کاربردی برای توسعه پایدار منطقه ارائه می‌شود. این پیشنهادها شامل بهبود زیرساخت‌های گردشگری، ترویج محصولات محلی، آموزش و آگاهی محلی، توسعه تجربه‌های فرهنگی و تاریخی، حفاظت از محیط‌زیست و توسعه دیپلماسی مرزی می‌باشند. با ترکیب این راهکارها، امکان فراهم می‌شود تا منطقه مرزی خواف از مزایای گردشگری بهره‌برداری کرده و همچنین به حفظ منابع طبیعی و فرهنگی منطقه توجه کند. این مقاله می‌تواند به مسئولان و تصمیم‌گیرندگان منطقه به عنوان یک راهنمای کاربردی در توسعه گردشگری کمک کند و سیاست‌ها و برنامه‌های مناسبی را برای تحقق توسعه پایدار ارائه دهد.

واژه های کلیدی: گردشگری، پایداری زیستی – فضایی، منطقه مرزی، شهرستان خواف

 

 

 

 

مقدمه

فضای جغرافیایی به‌عنوان یکی از اصولی‌ترین مفاهیم موردمطالعه در علوم جغرافیایی قرار دارد و ابعاد مختلف فضا هر کدام شکل‌دهنده یکی از موضوعات اصلی علوم جغرافیایی را تشکیل می‌دهد. این مفهوم در فلسفه جغرافیایی و مطالعات جغرافیایی گسترده مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است، و مطالعات مختلفی با تمرکز بر فهم ابعاد و معانی مختلف فضا انجام می‌شود (Tafarroshi,1393: 56). از سوی دیگر مهم‌ترین کارویژه علم جغرافیا در بررسی فضا، عبارت است از طراحی بهترین استراتژی­ها برای چگونگی به سامان شدن آن در شرایط مختلف (Janparvar,1401). با درک دقیق از واقعیت‌ها و پتانسیل‌های فضاهای جغرافیایی توسط جغرافی‌دانان، آنها می‌توانند برنامه‌ریزی‌های مناسبی برای توسعه و حفظ پایداری این فضاها انجام دهند (BahramiJaf et al,1400: 3). یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی که برای سنجش و ارزیابی فضاهای جغرافیایی ساماندهی شده می‌تواند در نظر گرفت پایداری زیستی (طبیعی و انسانی) آنها است (Janparvar,1398). براین‌اساس به هر اندازه، خروجی برنامه­ریزی برای فضاهای جغرافیایی زمینه پایداری زیستی فضای جغرافیایی را فراهم آورده باشد، می­توان استنباط کرد که برنامه‌ریزی مناسب بوده و خروجی مثبتی داشته است (Ibănescu et al, 2018). در این میان یکی از برنامه‌ریزی‌هایی که برای فضاهای جغرافیایی در دهه اخیر برجسته شده است توسعه صنعت گردشگری است (Richardson, 2021). چرا که، گردشگری پدیده‌ای است که از گذشته دور موردتوجه جوامع انسانی بوده و بر حسب نیازهای متفاوت اجتماعی و اقتصادی به پویایی خود ادامه داده و باتوجه‌به توسعه روزافزون ارتباطات و افزایش چشمگیر تعداد گردشگران و درآمدهای حاصل از آن، نتایج بسیاری همچون اشتغال را برای جوامع به دنبال داشته است (Mikhaylova et al, 2022). گردشگری به‌عنوان یک جزء از فرایند توسعه و یکپارچگی جهانی، به یکی از عوامل اساسی تأثیرگذار تبدیل شده است که در تحقق رشد اقتصادی، افزایش قابلیت رقابت کشور در بازارهای جهانی و بهبود سطح رفاه جمعیت نقش حیاتی دارد (Sergeyeva et al, 2022). محيط گردشگري، سيستمي و چندوجهي بوده است (Lahvian et al,1402: 44). در حال حاضر، حوزه گردشگری بیش از 250 میلیون نفر یعنی یک دوازدهم کارمند در جهان را استخدام کرده است. 7 درصد از کل سرمایه‌گذاری، 11 درصد از هزینه‌های مصرف‌کننده جهانی، 5 درصد از کل درآمدهای مالیاتی و یک‌سوم تجارت جهانی در خدمات را تشکیل می­دهد (Kyrylov et al, 2020). به‌علاوه، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های صنعت گردشگری به‌گونه‌ای است که می‌توان از آن‌ها در فضاهای جغرافیایی کشورهای درحال‌توسعه که با مشکلات اقتصادی و اجتماعی جدی روبرو هستند، به‌عنوان فرصت‌های شگفت‌انگیزی استفاده کرد. به طور هم‌زمان، باید توجه داشت که تأثیرات اجتماعی و فرهنگی نیز جزء قابلیت‌های گردشگری محسوب می‌شوند (BahramiJaf et al,1400: 38). با این معنا، گردشگری به‌عنوان یک سازوکار مؤثر در توسعه مناطق و فضاهای جغرافیایی در نظر گرفته می‌شود. این رویکرد می‌تواند با کمترین هزینه و بیشترین بهره‌برداری، زمینه‌هایی را برای توسعه و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی فراهم کند (Mousavi et al, 1400: 110). باتوجه‌به این آورده‌های صنعت گردشگری برای فضاهای جغرافیایی ضرورتاً برنامه‌ریزی در این زمینه می‌تواند از اهمیت و جایگاه برجسته‌ای برخوردار باشد. دراین‌بین شهرستان خواف یکی از فضاهای جغرافیایی است که از اهمیت و جایگاه برجسته‌ای برخوردار است چرا که از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بالایی برخوردار بوده و بیش از 400 اثر تاریخی ثبت شده دارا است. براین‌اساس، در تحقیق حاضر تلاش خواهد شد باتوجه‌به اهمیت و جایگاه برنامه‌ریزی جهت توسعه صنعت گردشگری مبتنی بر ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های شهرستان خواف، به ارزیابی و سنجش اثرات توسعه گردشگری بر پایداری زیستی شهرستان مرزی خواف بپردازد. 

مبانی نظری

اغلب ادبیات مرتبط با گردشگری از دهه 1960 به بعد، به‌ویژه با گسترش فعالیت گردشگری، نگارش شده است (Britton, 1982). محققان به طور وسیع ارتباط بین نظریه‌های توسعه و گردشگری را به شیوه‌های تکاملی بیان کرده‌اند. از نظریه‌های توسعه معروف همچون مدرنیزاسیون، وابستگی، نئو‌لیبرالیسم و توسعه پایدار برای این ارتباط استفاده گردیده است (Telfer and Sharpley, 2008; Chan and Bhatta, 2013). گردشگری اغلب به‌عنوان یک کاهنده توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفته است (Lélé, 1991; Warren, 1999). برخلاف این دیگاه، مبایوا به این موضوع اشاره دارد که به‌کارگیری مفهوم گردشگری پایدار در عمل، پتانسیل حل اثرات مخرب صنعت گردشگری را دارد (Mbaiwa, 2003). گردشگری پایدار به‌عنوان "یک رویکرد مثبت به‌منظور کاهش تنش‌ها و اختلافات ناشی از تعاملات پیچیده بین صنعت گردشگری، بازدیدکنندگان، محیط‌زیست و جوامع میزبان تعطیلات" تعریف شده است (Bramwell and Lane, 1993; Khan et al, 2021). این رویکرد به توسعه و پایداری بلندمدت صنعت گردشگری کمک می‌کند (WCED, 1987). به‌این‌ترتیب، توسعه گردشگری پایدار می‌تواند به‌عنوان توسعه‌ای مؤثر در فرایند توسعه یا حداقل به‌نحوی‌که اصول توسعه را در طولانی‌مدت حفظ کند و از توانایی نسل‌های آتی برای تأمین نیازها و آرزوهای خود بدون تضییع‌کردن توانایی آنها در آینده بهره‌برداری کند، در نظر گرفته شود (Ahmad et al, 2021). در این راستا، سیاست‌های گردشگری پایدار، مدیریت مقاصد و نظارت از عوامل کلیدی در بهبود بهره‌وری جامعه، جلوگیری از سوءاستفاده از منابع طبیعی و ارائه تجربه گردشگری بهتر به شمار می‌روند (Goffi and Cucculelli, 2018). در مطالعات گوناگونی، نظریه‌های جامعه‌شناختی مختلفی برای بررسی پیچیدگی‌های گردشگری به کار گرفته شده است. به‌عنوان‌مثال، رفتار گردشگران به نظریه همبستگی عاطفی مرتبط شده است (Woosnam and Aleshinloye, 2012). همچنین، نظریه مشارکت جمعی، نظریه نمایندگی اجتماعی و نظریه اختلال اجتماعی از دیگر نظریه‌های مورداستفاده در این زمینه هستند (England and Albrecht, 1984). بنابراین، علی‌رغم وجود تنوع در دیدگاه‌ها در مورد رویکردهای نظری به مطالعه گردشگری پایدار، پژوهش‌ها بیشتر بر پایه نظریه تبادل اجتماعی انجام می‌شود (Ap, 1992; Strzelecka et al, 2017;Islam et al, 2019). این نظریه تأکید دارد که افراد، گروه‌ها و سازمان‌ها منابع را از طریق تعاملات تبادل می‌کنند و این تبادلات اساساً بر ارائه منابع ارزشمند به یکدیگر مبتنی است. این منابع ممکن است از جنبه‌های اجتماعی، مادی یا حتی روانی تشکیل شده باشند (Gursoy et al, 2019). در برخی رویکردهای نظری به حمایت اجتماعی از توسعه گردشگری، بهره‌های جمعی به‌عنوان مبنایی برای حمایت از گردشگری پایدار مطرح شده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهند که دلایل اصلی حمایت از توسعه پایدار گردشگری، بهره‌های پیش‌بینی‌شده هستند (Mathew and Sreejesh, 2017). این تئوری تبادل اجتماعی به طور معمول برای توجیه حمایت اجتماعی از توسعه پایدار گردشگری مورداستفاده قرار می‌گیرد (Qiu et al, 2019). به دنبال اين بحث‌ها بود كه در صنعت گردشگري، پارادايم گردشگري پايدار به‌عنوان تنها راه‌حل نجات طبيعت و انسان نمود پيدا كرد (Saarinen, 2021; Sharpley, 2020). از اين منظر پارادايم گردشگري پايدار، گردشگري را در غالب مرزها بررسي كرده و رابطه سه­جانبه ميان جامعه ميزبان و سرزمين آن را از يك سو و جامعه ميهمان يعني گردشگران را از سويي ديگر با صنعت گردشگري برقرار مي­سازد و قصد دارد فشار و بحران موجود بين سه ضلع مثلث را تعديل كرده و در طولانی‌مدت موازنه‌ای را برقرار سازد و آن را موردتوجه قرار دهد (Boonabaana, 2017). گردشگری پایدار توسط برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد و سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد این گونه تعریف می‌شود: گردشگری که تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فعلی و آینده خود را کاملاً در نظر می‌گیرد و به نیازهای بازدیدکنندگان، صنعت، محیط‌زیست و جوامع میزبان توجه می‌کند (UNEP & UNWTO, 2005). در واقع گردشگری پایدار یک رویکرد به مدیریت و توسعه گردشگری است که به‌منظور حفظ محیط‌زیست، حفظ فرهنگ و ارزش‌های محلی، و تأمین رفاه اجتماعی و اقتصادی بلندمدت، اجرا می‌شود (Jeong et al, 2023). این رویکرد تلاش می‌کند تا تأثیرات منفی گردشگری بر محیط‌زیست، اقتصاد و جوامع را کاهش داده و به همین ترتیب، بهره‌وری و دوام درازمدت را تضمین کند (Baloch, 2023). معیارهای شورای جهانی گردشگری پایدار به‌عنوان استانداردهای جهانی برای پایداری در سفر و گردشگری در چهار رکن طبقه‌بندی می­شوند: الف) مدیریت پایدار، (ب) اثرات اجتماعی و اقتصادی؛ ج) تأثیرات فرهنگی؛ (د) اثرات زیست‌محیطی. این استانداردها بر اساس دهه­ها کار قبلی کارشناسان صنعت در سراسر جهان ساخته شده­اند (Gstcouncil.org).

جدول 1: ابعاد گردشگری پایداری از منظر شورای جهانی گردشگری

ابعاد	مشخصات
مدیریتی - سیاسی	در این بعد از گردشگری پایدار، تلاش‌ها به‌منظور مدیریت بهینه و پایدار منابع در حوزه گردشگری متمرکز می‌شود. این شامل برنامه‌ریزی جهت کنترل ترافیک گردشگری، مدیریت پسماندها، محافظت از منابع طبیعی مانند آب و انرژی، و حفظ میراث‌فرهنگی و تاریخی می‌شود. از جمله اقدامات ممکن می‌توان به ایجاد محدودیت‌هایی برای تعداد گردشگران در مناطق حساس، ایجاد تسهیلات عمومی مختلف و تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی در جهت کاهش ترافیک و آلودگی اشاره کرد.
تأثیرات اقتصادی - اجتماعی	این بعد به تأثیرات اقتصادی و اجتماعی گردشگری پایدار می‌پردازد. این تأثیرات شامل ایجاد اشتغال، افزایش درآمد محلی، توسعه کسب و کارهای محلی و تعاملات مثبت بین گردشگران و جامعه می‌شود. اما لازم است تا توزیع عادلانه منافع، جلوگیری از اشغال ناپایدار از منابع، و تعامل مسئولانه با فرهنگ و زندگی محلی در نظر گرفته شود.
تأثیرات فرهنگی	در این بعد، تبادل فرهنگی و ارتباطات بین فرهنگ‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. گردشگری می‌تواند فرهنگ‌ها را به یکدیگر نزدیک‌تر کند، اما برای حفظ تنوع فرهنگی و ارزش‌های محلی، لازم است تا احترام به تفاوت‌ها و ارزش‌ها حفظ شود. تشویق به مشارکت جامعه محلی در تجربه گردشگران و انجام فعالیت‌های فرهنگی محلی می‌تواند به این هدف کمک کند.
تأثیرات زیست محیطی	تأثیرات زیست محیطی گردشگری پایدار شامل حفاظت از منابع طبیعی، کاهش آلودگی و کاهش تأثیرات منفی بر محیط‌زیست است. از طریق آموزش گردشگران در مورد رفتارهای پایدار، ترویج استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تکنولوژی‌های زیست‌محیطی، و ایجاد مناطق حفاظت‌شده و پارک‌های ملی، می‌توان به محیط‌زیست ضربه کمتری وارد کرد.

(Khan et al, 2020; Rocio et al, 2023; Wonbera, 2019; Sandaruwani and Gnanapala, 2016; Jureniene, 2016)

در این نظریه‌ها گردشگری باید حفظ منابع طبیعی، انرژی، حفظ فرهنگ و هویت محلی و امنیت را تضمین کند. پایداری گردشگری در این نظریه‌ها مشروطه به پایداری زیستی منطقه گردشگری است. در صورت پایداری زیستی و حفظ محیط طبیعی و انسانی گردشگری می‌تواند ادامه یابد.

روش تحقیق

تحقیق حاضر با هدف کاربردی طراحی شده است و از جنبه روش‌شناسی به یک مطالعه توصیفی - تحلیلی متمرکز است. در این تحقیق، از منابع کتابخانه‌ای و پرسش‌نامه‌ها برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده خواهد شد. روش توصیفی به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای به کار گرفته خواهد شد تا بدون دخالت مستقیم در متغیرها، شرایط موجود را بهتر شناخته و از اطلاعات میدانی و استنباطی نیز بهره‌برداری شود. جامعة آماری این تحقیق افراد واجد شرایط در حوزه گردشگری، فعالان و مدیران گردشگری شهرستان خواف، و همچنین فعالان محیط‌زیست را شامل می‌شود. در این تحقیق، نمونه‌گیری به‌صورت هدف‌مند اجرا می‌شود و به علت نامشخص بودن تعداد افراد در جامعة آماری، تعداد نمونه‌گیری نیز مشخص نخواهد بود. در قسمت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از نرم‌افزار SMART-PLS 3 استفاده می‌شود. این نرم‌افزار برای انجام آزمون‌های برازش مدل‌های اندازه‌گیری و ساختاری از داده‌های پرسش‌نامه استفاده می‌شود. با استفاده از این نرم‌افزار، ارتباط و تأثیر گردشگری بر پایداری زیستی شهرستان خواف مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهد گرفت.

منطقه موردمطالعه 

شهرستان خواف در ۲۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد مرکز استان خراسان رضوی ایران و جنوبی‌ترین شهرستان خراسان رضوی است. شهرستان خواف در کنار مرز ایران و افغانستان قرار دارد این شهرستان از شمال به شهرستان­های تایباد و تربت‌حیدریه از باختر به شهرستان­های رشتخوار و گناباد، از جنوب به شهرستان قائنات و از خاور به افغانستان محدود است. گستردگی این شهرستان در بین ۵۹ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۵۶ دقیقه طول و ۳۳ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۵۷ دقیقه عرض جغرافیایی است. وسعت شهرستان ۹۷۹۶/۷۹ کیلومترمربع بوده که ۸/۴۲ در صد از مساحت استان را دارا است و مرکز آن شهر خواف است که در ۶۰ درجه و ۸ دقیقه طول و ۳۴ درجه و ۳۶ دقیقه عرض جغرافیایی و ارتفاع ۹۷۰ متر از سطح دریا قرار گرفته است. شهر خواف (رود) مرکز شهرستان خواف و بزرگ‌ترین نقطة شهری این شهرستان بوده که در مسیر ارتباطی تربت‌حیدریه به‌طرف، تایباد در فاصله ۷۵ کیلومتری جنوب غربی تایباد و در ۱۱۵ کیلومتری جنوب شرقی تربت‌حیدریه قرار داشته و در یک دشت نسبتاً وسیع به نام دشت خواف واقع شده است. دشتی که شهر در آن واقع شده دارای شیب ملایم است و جهت شیب از سمت شمال به‌طرف جنوب است فاصله ایـن شـهـر تـا شهر مشهد ۲۶۲ کیلومتر و تا تربت‌حیدریه ۱۲۰ کیلومتر است (بیکی، 1399).

 

شکل 2: منطقه موردمطالعه

(Beiki.1399:76).

یافته­های تحقیق

1-       بررسی برازش مدل اندازه­گیری پژوهش

مدل اندازه­گیری مربوط به بخشی از مدل پژوهش می­شود که دربرگیرنده یک متغیر به همراه سؤالات مربوط به آن متغیر است. بدین منظور در گام نخست بررسی بارهای عاملی مربوط به سؤالات پژوهش است که هر کدام باید بیشتر از 0.7 یا دست‌کم بالای 0.5 باشند، بدین منظور، بارهای عاملی مربوطه سنجیده شدند و با درنظرگرفتن لزوم باقی‌ماندن حداقل پنج سؤال برای هر متغیر سؤالات دارای بار عاملی کمتر از 0.7 حذف شدند. به‌این‌ترتیب و با اعمال تغییرات، تمامی سؤالات باقی‌مانده برای متغیرهای مکنون، مطابق جدول زیر، بار عاملی بیشتر از 0.7 دارند که در جدول شماره 2 نتایج آن­ها ذکر شده است.

-       نتایج بار عاملی گویه‌های تحقیق در بعد اقتصادی نشان می‌دهد که گویه ظرفیت‌های خوداشتغالی و کسب‌وکارهای خانگی با ضریب 0.838 در جایگاه اول، گویه افزایش ظرفیت‌های اشتغال با ضریب 0.825 در جایگاه دوم، گویه افزایش سرمایه‌گذاری‌های داخلی (دولتی و خصوصی) با ضریب 0.813 در جایگاه سوم، گویه تقویت بخش خصوصی با ضریب 0.810 در جایگاه چهارم، گویه افزایش درآمدهای مالیات با ضریب 0.799 در جایگاه پنجم واقع شده­اند.

-       نتایج عاملی گویه‌های بعد اجتماعی - فرهنگی نشان می‌دهد که گویه افزایش آگاهی‌های عمومی با ضریب 0.834 در جایگاه نخست، گویه آگاهی از میراث تاریخی و ملموس با ضریب 0.827 در جایگاه دوم، گویه تقویت تفاهم فرهنگی با ضریب 0.826 در جایگاه سوم، گویه بهبود طرز تفکر نسبت به گروه‌های انسانی با ضریب 0.811 در جایگاه چهارم، گویه به حفظ و احیای میراث‌فرهنگی با ضریب 0.794 در جایگاه پنجم واقع شده­اند.

-       نتایج بارهای عاملی در بعد زیست‌محیطی نشان می‌دهد که گویه افزایش طرح‌های حفاظت محیط‌زیست با ضریب 0.904 در جایگاه اول، گویه اختصاص بودجه برای حفاظت از محیط‌زیست با ضریب 0.882 در جایگاه دوم، گویه افزایش پارک‌ها و امکانات تفریحی با ضریب 0.838 در جایگاه سوم، گویه‌های افزایش آگاهی مردم دررابطه‌با حفظ محیط‌زیست و بهترشدن جاده‌ها و زیرساخت‌های محیطی با ضریب 0.822 در جایگاه چهارم و گویه افزایش مراقبت و حفاظت از پوشش گیاهی و جانوری با ضریب 0.799 در جایگاه پنجم قرار دارند

-       نتایج بارهای عاملی گویه‌های تحقیق در بعد سیاسی نشان می‌دهد که گویه تقویت امنیت سیاسی با ضریب 0.833 در جایگاه اول، گویه تقویت دیپلماسی عمومی با ضریب 0.828 در جایگاه دوم، گویه تقویت دیپلماسی رسمی با ضریب 0.809 در جایگاه سوم، گویه افزایش ارتباطات بین‌المللی با ضریب 0.765 در جایگاه چهارم، گویه کمک به تنش‌زدایی با ضریب 0.745 در جایگاه پنجم، گویه تقویت ثبات سیاسی با ضریب 0.744 در جایگاه ششم قرار دارند.

 

 

جدول 2 نتايج برازش مدل اندازه‌گیری نقش گردشگری بر ابعاد پایداری (بار عاملی)

مؤلفه فرعی	گویه	بار عاملی
بعد اقتصادی	افزایش ثروت	0.712
	افزایش درآمد ارزی	0.751
	افزایش درآمدهای مالیاتی	0.799
	تقویت ظرفیت تولید در فعالیت‌های کشاورزی، صنایع ماشینی و دستی و خدماتی	0.782
	افزایش ظرفیت‌های اشتغال	0.825
	ظرفیت‌های خوداشتغالی و کسب‌وکارهای خانوادگی	0.838
	افزایش سرمایه‌گذاری‌های داخلی (دولتی و خصوصی)	0.813
	افزایش صادرات مرئی و نامرئی	0.727
	تقویت بخش خصوصی	0.810
	تقویت زیرساخت‌های ارتباطات مخابراتی و اینترنتی	0.763
	تقویت ارتباطات حمل‌ونقل	0.785
	تقویت زیرساخت‌ها و تسهیلات رفاهی و خدماتی	0.789
بعد اجتماعی - فرهنگی	کاهش فقر در شهرستان	0.716
	عدالت اقتصادی بین اقشار جامعه	0.785
	عدالت جنسیتی در امور اقتصادی	0.748
	ارتقای آموزش و مهارت	0.775
	افزایش سطح اعتماد عمومی	0.834
	تقویت مشارکت مردم	0.778
	آگاهی از میراث تاریخی و ملموس	0.827
	آگاهی از میراث معنوی و غیرملموس	0.709
	کمک به حفظ و احیای میراث‌فرهنگی	0.794
	کمک به احیای فرهنگی	0.701
	بهبود طرز تفکر نسبت به گروه‌های انسانی متفاوت	0.811
	تقویت تفاهم فرهنگی	0.826
بعد زیست‌محیطی	افزایش مراقبت و حفاظت از پوشش گیاهی و جانوری	0.799
	افزایش آگاهی مردم دررابطه‌با حفظ محیط‌زیست	0.822
	افزایش طرح‌های حفاظت محیط‌زیست	0.904
	بهبود زیرساخت‌های محیطی	0.822
	افزایش پارک‌ها و امکانات تفریحی	0.838
	اختصاص بودجه برای حفاظت از محیط‌زیست	0.882
بعد سیاسی	تقویت ثبات سیاسی	0.744
	تقویت امنیت سیاسی	0.833
	تقویت دیپلماسی رسمی	0.809
	تقویت دیپلماسی عمومی	0.827
	کمک به تنش‌زدایی	0.765
	افزایش دانش سیاسی	0.745

منبع: یافته‌های تحقیق، 1402

بر اساس دیدگاه هیر و همکاران (2016) شرط پایایی مدل اندازه­گیری پژوهش، بیشتر بودن آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی از 0.7 است که مطابق جدول شماره 3 این شرط برای هر چهار متغیر تحقیق برقرار است؛ پس مدل اندازه­گیری پژوهش از پایای لازم برخوردار است.

-       نتایج جدول 3 در بررسی ابعاد نقش گردشگری نشان می‌دهد که در بخش آلفای کرونباخ بعد اقتصادی با ضریب 0.946 در جایگاه نخست، بعد اجتماعی - فرهنگی با ضریب 0.943 در جایگاه دوم، بعد زیست‌محیطی با ضریب 0.907 و بعد سیاسی با ضریب 0.887 در جایگاه سوم و چهارم قرار دارند.

-       در قسمت پایایی مرکب (CR) نتایج نشان می‌دهند که بعد اقتصادی با ضریب 0.953 در جایگاه نخست، بعد اجتماعی - فرهنگی با ضریب 0.950 در جایگاه دوم، بعد زیست‌محیطی با ضریب 0.927 در جایگاه سوم و بعد سیاسی با ضریب 0.912 در جایگاه چهارم است.

جدول 3 نتايج برازش مدل اندازه‌گیری نقش گردشگری بر ابعاد پایداری (روایی)

ابعاد پایداری	آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی
اقتصادی	0.946	0.953
اجتماعی	0.943	0.950
زیست‌محیطی	0.907	0.927
سیاسی	0.887	0.912

        منبع: یافته­های تحقیق، 1402

 

شکل 2: نتایج بارهای عاملی گویه­های تحقیق

منبع: یافته­های تحقیق، 1402

2-       بررسی برازش مدل ساختاری پژوهش

مدل ساختاری بر خلاف مدل­های اندازه­گیری، صرفاً به متغیرهای پنهان، همراه با روابط میان آن­ها می­پردازد. در ارزیابی و اعتبارسنجی مدل ساختاری این پژوهش، مقدار T-Value، معیار ضریب تعیین ()، معیار تناسب پیش­بین () مدل ساختاری پژوهش ارزیابی شده­اند.

-       در تعیین برازش مدل ساختاری، مهم‌ترین و اولین معیار قابل‌بررسی، ضرايب معناداری T-Value است. از این روش به‌منظور بررسی رابطه بین سازه‌ها استفاده می‌شود. به بیانی ديگر اين معیار معنادار بودن رابطه میان هر سؤال و متغیر مربوطه و نیز میان چند متغیر را نشان می‌دهد. برای معنادار شدن ضريب مسیرها بايد در سطح اطمینان 95 درصد مقدار آماره T آن برابر يا بیشتر از 1.96 باشد، بنابراين برای برازش مدل ساختاری با استفاده از روش T بايد ضرايب موجود از مقدار 1.96 بیشتر باشند تا معناداری آنها را تأيید نمود.

-       ضریب تعیین () سهم واریانس متغیرهای درونزا را که توسط مدل ساختاری توضیح داده­ شده­اند، بررسی می­کند. کوهن (2013) معتقد است در علوم اجتماعی و رفتاری، مقادیر 0.02، 0.13 و 0.26 به‌عنوان ضریب تعیین ضعیف، متوسط و قوی دسته­بندی می­شوند.

-       معیار تناسب پیش­بین () که استیون و گیسر (1975) آن را معرفی نموده­اند، قدرت پیش­بینی مدل در سازه­های درونزار را مشخص می­کند. به باور آن­ها مدل­هایی دارای برازش سختاری قابل قبول هستند که قابلیت پیش­بینی متغیرهای درونزای مدل را داشته باشند. بدین معنی که اگر در یک مدل روبط بین سازه­ها به درستی تعریف شده باشند، سازه­ها تاثیر کافی بر یکدیگر می­گذارند و از این راه فرضیه­ها به درستی تأیید می­شوند. در این زمینه هنسلر و همکاران (2009) سه مقدار 0.02، 0.15 و 0.35 را به‌عنوان قدرت پیش­بینی کم، متوسط و قوی تعیین کرده­اند.

-       نتايج جدول 4 برای بررسی برازش مدل ساختاری ابعاد تحقیق نشان می‌دهد که در هر چهار بعد تحقیق دارای مقدار بالاتر از استاندارد بوده که نشان‌دهنده برازش مناسب مدل تحقیق است. در ارتباط با شاخص آماره T، بعد زیست‌محیطی با 18.83 بیشترین میزان در این شاخص و بعد سیاسی با 16.38 کمترين میزان در اين شاخص بوده‌اند. در زمینه شاخص ضريب مسیر بعد اجتماعی - فرهنگی با 0.290 بیشترین میزان و بعد اقتصادی با 0.273 کمترین میزان این شاخص بوده‌اند. در زمینه شاخص ضریب پیش‌بینی بعد سیاسی با 0.515 بیشترین میزان و بعد زیست‌محیطی با 0.450 کمترین میزان این شاخص بوده­اند.

 

شکل 3: نتایج برازش مدل ساختاری ابعاد پایداری در منطقه موردمطالعه

منبع: یافته­های تحقیق، 1402

 

 

 

جدول 4 نتايج برازش مدل ساختاری

از	به	ضریب مسیر	مقدار Q2	T-Value	نتیجه آزمون
گردشگری	پایداری اقتصادی	0.273	0.505	18.40	تأیید
گردشگری	پایداری اجتماعی - فرهنگی	0.290	0.492	16.39	تأیید
گردشگری	پایداری زیست‌محیطی	0.289	0.450	18.83	تأیید
گردشگری	پایداری سیاسی	0.274	0.515	16.38	تأیید

منبع: یافته‌های تحقیق، 1402

بحث و نتیجه­گیری

تأثیرات گردشگری بر ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی بسیار قابل‌توجه و چشمگیر هستند، و این تأثیرات می‌توانند در توسعه و پیشرفت مناطق مرزی مانند شهرستان خواف و نواحی مشابه نقش مهمی ایفا کنند. این اثرات شامل ایجاد شغل‌ها، تقویت آگاهی‌های فرهنگی و تاریخی، حفاظت از محیط‌زیست و تقویت ارتباطات بین‌المللی می‌شوند. اهمیت این تأثیرات نشان‌دهنده نقش مهم گردشگری در توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زندگی در این مناطق است. در واقع تشویق گردشگران به بازدید از مناطق مرزی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های گردشگری محلی، تأثیرات مثبت و چشمگیری در ایجاد شغل‌های جدید و افزایش فرصت‌های کاری در مقاصد گردشگری دارد. این موضوع به‌ویژه در مناطقی با نیازهای اقتصادی و شغلی بالا چون شهرستان خواف به‌عنوان یک راهکار کلیدی در توسعه و پیشرفت مناطق مرزی موردتوجه قرار می‌گیرد. این مطالعه نشان داد که علی­­رغم وجود دید منفی نسبت به گردشگری و در تضاد داشتن توسعه این صنعت با اهداف پایداری در ابعاد مختلف برای مناطق، گردشگری می­تواند به شیوه‌های مختلف بر روی پایداری فضایی در مناطق مرزی کمک کند؛ بنابراین، این مطالعه نشان می‌دهد که سیاست‌ها، برنامه‌ریزی، مدیریت و نظارت در زمینه گردشگری در نهایت زمینه بهبود استاندارد زندگی جوامع مرزنشین گردد.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که گردشگری نه‌تنها در یک بُعد معین بلکه در ابعاد متعددی می‌تواند تأثیرات مثبت و چشمگیری در پایداری زیستی – فضایی منطقه مرزی خواف ایجاد کند که در ادامه به تشریح بیشتری از نتایج و تأثیرات گردشگری بر هر یک از ابعاد پایداری اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی پرداخته می‌شود:

-       از نظر پایداری اقتصادی: گردشگری با ایجاد فرصت‌های شغلی، بهبود درآمد مردم، و توسعه کسب‌وکارهای محلی تأثیرات قابل‌توجهی داشته است. در واقع افزایش تقاضا برای خدمات گردشگری در منطقه موردمطالعه باعث ایجاد اشتغال و افزایش نیروی کار محلی شده است. همچنین، تجارت محلی، مغازه‌ها، رستوران‌ها و هتل‌های این منطقه نیز از این افزایش تقاضا بهره‌برداری نموده­اند. در نتیجه، پایداری اقتصاد در این منطقه مرزی به‌واسطه رونق و توسعه گردشگری مناسب ارزیابی گردیده است.

-       اجتماعی - فرهنگی: فعالیت­های گردشگری در منطقه مرزی خواف منجر به تقویت هویت فرهنگی و تاریخی مناطق آن شود. آگاهی‌های فرهنگی و تاریخی مردم در مورد منطقه‌شان افزایش یابد و ارتباطات بین اقوام مختلف تقویت شود. در این صورت، گردشگری با تقویت تفاهم فرهنگی میان مردم مختلف و به اشتراک گذاشتن میراث‌فرهنگی با گردشگران به تقویت هویت ملی و منطقه‌ای در منطقه مورد بررسی کمک شایانی نموده است.

-       زیست‌محیطی: گردشگری در شهرستان خواف باتوجه‌به اثرات مثبت در حفاظت و بهبود محیط‌زیست،  در بهبود کیفیت زیست منطقه نقش بسزایی داشته باشد. در نتیجه رونق گردشگری در این منطقه توسعه طرح‌های حفاظتی و بهبود تسهیلات تفریحی محیطی گسترده­تر شده که  باعث افزایش حفظ تنوع زیستی و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و تقویت وجود پارک‌ها و فضاهای سبز در سطح شهرستان شده است.

-       ابعاد سیاسی: تأثیرات گردشگری در بعد پایداری سیاسی نیز قابل‌توجه است. این فعالیت با تقویت امنیت سیاسی و افزایش دیپلماسی عمومی با تعامل مثبت با کشورهای دیگر، تنش‌زدایی منطقه‌ای و حفظ ثبات سیاسی نتایج مثبتی را برای پایداری سیاسی در سطح شهرستان فراهم آورده است.

در نهایت می­توان گفت، در شهرستان مرزی خواف با ترکیب تأثیرات مثبت این ابعاد و توجه به نیازها و ویژگی‌های خاص این منطقه، گردشگری می‌تواند به توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. این تحقیق نشان می‌دهد که با اندیشیدن به طور جامع و با برنامه‌ریزی هوشمندانه، گردشگری می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار و افزایش بهره‌وری مناطق مرزی بهره‌برداری شود. بر همین اساس و باتوجه‌به نتایج به‌دست‌آمده مهم‌ترین راهکارهای توسعه گردشگری در منطقه موردمطالعه به‌منظور ارتقای سطح پایداری زیستی – فضایی ارائه می­گردد که به ترتیب عبارت‌اند از:

بر اساس نتایج تحقیق در حوزه تأثیرات گردشگری بر ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی، زیست‌محیطی و سیاسی در شهرستان خواف، می‌توان تعدادی از پیشنهادها کاربردی مناسب برای توسعه پایدار منطقه ارائه داد:

1-       توسعه زیرساخت‌های گردشگری: به‌منظور جذب گردشگران و افزایش تعداد بازدیدکنندگان، لازم است که زیرساخت‌های گردشگری منطقه بهبود یابد. این مسئله شامل بهبود جاده‌ها، تسهیلات تفریحی، امکانات اقامتی و رستوران‌ها می‌شود.

2-       ترویج و توسعه محصولات محلی: ارتقای تولید محصولات محلی و صنایع‌دستی منطقه مرزی خواف و ترویج آن‌ها به‌عنوان آثاری منحصربه‌فرد و مورد تقاضا در میان گردشگران، می‌تواند به افزایش درآمد محلی و ایجاد فرصت‌های کاری مناسب کمک کند.

3-       تقویت آموزش و آگاهی محلی: برگزاری دوره‌های آموزشی برای مردم محلی در زمینه‌هایی نظیر راهنمایی گردشگری، مدیریت محلی و حفاظت محیط‌زیست می‌تواند به ارتقای کیفیت خدمات گردشگری و تعامل مثبت با گردشگران کمک کند.

4-       توسعه تجربه‌های فرهنگی و تاریخی: توسعه تورهای فرهنگی و تاریخی به مناطق معرفی تاریخی و فرهنگی منطقه، باعث جذب گردشگران با علاقه به این ابعاد می‌شود و درعین‌حال به حفظ و ارتقای میراث‌فرهنگی کمک می‌کند.

5-       حفاظت و بهبود محیط‌زیست: توسعه پروژه‌های حفاظت محیط زیستی و بهبود شرایط زیست‌محیطی منطقه مرزی خواف، از جمله اقداماتی است که به جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط‌زیست در این شهرستان کمک می‌کند و برای گردشگران جاذبه‌ای خاص و پایدار ایجاد می‌کند.

6-       توسعه دیپلماسی مرزی: تقویت ارتباطات و دیپلماسی مرزی فعال با کشورهای همسایه و کشورهای دیگر، منطقه مرزی خواف را می­توان به یک مقصد جذاب برای گردشگران خارجی تبدیل نمود. به‌عبارت‌دیگر توسعه دیپلماسی مرزی و تقویت ارتباطات با کشورهای همسایه و دیگر کشورها می‌تواند به تبلیغات، ترویج و جذب گردشگران خارجی در منطقه مرزی خواف کمک کرده و در نتیجه اقتصاد، فرهنگ، و سیاست منطقه را تحت‌تأثیر مثبت قرار دهد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

1-       Ahmed, M. F., Mokhtar, M. B., Lim, C. K., Hooi, A. W. K., & Lee, K. E. (2021). Leadership roles for sustainable development: The case of a Malaysian green hotel. Sustainability, 13(18), 10260.‏ https://doi.org/10.3390/su131810260

2-       Ap, J. (1992). Residents' perceptions on tourism impacts. Annals of tourism Research, 19(4), 665-690.‏ https://doi.org/10.1016/0160-7383(92)90060-3.

3-       BahramiJaf, S., Janparvar, M., Shahbazi, M., Mazandarani, D. (2019). Measuring the factors affecting the economic sustainability of border towns (case study: Sardasht city). Geography and Urban Space Development, 7(2), 1-21. [In Persian]

4-       BahramiJaf, S., Salehabadi, R., Shivrak, R. (2021). Prioritizing tourism development strategies in border areas (case example: Paveh city). Planning and preparation of space. 25 (2): 35-62. [In Persian]

5-       Baloch, Q. B., Shah, S. N., Iqbal, N., Sheeraz, M., Asadullah, M., Mahar, S., & Khan, A. U. (2023). Impact of tourism development upon environmental sustainability: A suggested framework for sustainable ecotourism. Environmental Science and Pollution Research, 30(3), 5917-5930. https://doi.org/10.1007/s11356-022-22496-w.

6-       Boonabaana, B. (2017). A critical analysis of tourism, gender and poverty reduction. In Tourism and Poverty Reduction (pp. 187-278). Routledge.

7-       Bramwell, B., & Lane, B. (1993). Sustainable tourism: An evolving global approach. Journal of sustainable tourism, 1(1), 1-5.‏ https://doi.org/10.1080/09669589309450696.

8-       Britton, S.G. (1982). The political economy of tourism in the third world. Ann. Tour. Res. 9, 331–358. https://doi.org/10.1016/0160-7383(82)90018-4.

9-       Brundtland, G. H. (1987). Our Common Future World Commission On Environment And Developement.‏

10-       Chan, R.; Bhatta, K.D. (2013). Ecotourism planning and sustainable community development: Theoretical perspectives for Nepal. S. Asian J. Tour. Herit.  http://hub.hku.hk/bitstream/10722/190525/11/re01.htm.

11-       England, J. L., & Albrecht, S. L. (1984). Boomtowns and social disruption. Rural Sociology, 49(2), 230.‏

12-       Gnanapala, W. A., & Sandaruwani, J. A. R. C. (2016). Socio-economic impacts of tourism development and their implications on local communities. International journal of economics and business administration, 2(5), 59-67.

13-       Goffi, G., & Cucculelli, M. (2019). Explaining tourism competitiveness in small and medium destinations: the Italian case. Current Issues in Tourism, 22(17), 2109-2139.‏ https://doi.org/10.1080/13683500.2017.1421620.

14-       Gursoy, D., & Rutherford, D. G. (2004). Host attitudes toward tourism: An improved structural model. Annals of tourism Research, 31(3), 495-516.‏ https://doi.org/10.1016/j.annals.2003.08.008.

15-       https://www.gstcouncil.org/what-is-sustainable-tourism/

16-       Ibănescu, B.-C., Stoleriu, O., Munteanu, A., & Iațu, C. (2018). The Impact of Tourism on Sustainable Development of Rural Areas: Evidence from Romania. Sustainability, 10(10), 3529. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/su10103529.

17-       Islam, M. F., Zhang, J., & Hasan, N. (2020). Assessing the adoption of sustainability practices in tourism industry: Insights from a developing country. The Bottom Line, 33(1), 94-115.‏ https://doi.org/10.1108/BL-09-2019-0113.

18-       Janparvar, M., BahramiJaf, S., Salehabadi, R., DoostMoradi, H. (2021). Stratification of border parameters affecting the security and development of border cities (case example: Javanroud city). Political arrangement of space. 3 (2): 70-80. [In Persian]

19-       Janparvar, M. (2022). Class pamphlet (unpublished). [In Persian]

20-       Jeong, Y. (2023). Understanding golf tourists' memorable tourism experiences emphasizing the double mediating effects and moderating effects: the case of East Asia. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics. https://doi.org/10.1108/APJML-02-2023-0110.

21-       Jureniene, V. (2016). Interaction between Cultural/Creative Tourism and Tourism/Cultural Heritage Industries. InTech. doi: 10.5772/62661.

22-       Khan, N., Hassan, A. U., Fahad, S., & Naushad, M. (2020). Factors affecting tourism industry and its impacts on global economy of the world. Available at SSRN 3559353. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3559353.

23-       Kyrylov, Y., Hranovska, V., Boiko, V., Kwilinski, A., & Boiko, L. (2020). International tourism development in the context of increasing globalization risks: On the example of Ukraine’s integration into the global tourism industry. Journal of Risk and Financial Management, 13(12), 303. https://doi.org/10.3390/jrfm13120303.

24-       Lahvian, V., Salem, M.D., Manouchehri,S. (2023). An analysis of the conditions of development and effective performance of ecotourism residences in rural areas Around Zarivar pond in Marivan city based on the systemic approach of tourism management. Geography and environmental planning, 34(4), 43-68. [In Persian]

25-       LashkariTafarroshi, E. (2017). Explaining the concept of geographic space in positivist and hermeneutic methodology schools. Geography and Environmental Planning, 29(2), 35-54. [In Persian]

26-       Lélé, S. M. (1991). Sustainable development: a critical review. World development, 19(6), 607-621.‏ https://doi.org/10.1016/0305-750X(91)90197-P.

27-       Mathew, P. V., & Sreejesh, S. (2017). Impact of responsible tourism on destination sustainability and quality of life of community in tourism destinations. Journal of Hospitality and Tourism management, 31, 83-89.‏ https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2016.10.001.

28-       Mbaiwa, J. E. (2003). The socio-economic and environmental impacts of tourism development on the Okavango Delta, north-western Botswana. Journal of arid environments, 54(2), 447-467.‏ https://doi.org/10.1006/jare.2002.1101.

29-       Mikhaylova, A. A., Wendt, J. A., Hvaley, D. V., Bógdał-Brzezińska, A., & Mikhaylov, A. S. (2022). Impact of Cross-Border Tourism on the Sustainable Development of Rural Areas in the Russian–Polish and Russian–Kazakh Borderlands. Sustainability, 14(4), 2409. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/su14042409.

30-       Mousavi, M., BahramiJaf, S., Mazandarani, D. (2021). An analysis of tourism competition management in border regions as an example: Baneh border region, Journal of Border Science and Technology, 10(37), 109-142. [In Persian]

31-       Qiu, H., Fan, D. X., Lyu, J., Lin, P. M., & Jenkins, C. L. (2019). Analyzing the economic sustainability of tourism development: Evidence from Hong Kong. Journal of Hospitality & Tourism Research, 43(2), 226-248.‏ https://doi.org/10.1177/1096348018777046.

32-       Rehman Khan, H. U., Lim, C. K., Ahmed, M. F., Tan, K. L., & Bin Mokhtar, M. (2021). Systematic review of contextual suggestion and recommendation systems for sustainable e-tourism. Sustainability, 13(15), 8141.‏ https://doi.org/10.3390/su13158141.

33-       Richardson, R.  (2021, March 25). The Role of Tourism in Sustainable Development. Oxford Research Encyclopedia of Environmental Science. Retrieved 26 Aug. 2023, from https://oxfordre.com/environmentalscience/view/10.1093/acrefore/9780199389414.001.0001/acrefore-9780199389414-e-387.

34-       Rocio, H.-G., Jaime, O.-C., & Cinta, P.-C. (2023). The Role of Management in Sustainable Tourism: A Bibliometric Analysis Approach. Sustainability, 15(12), 9712. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/su15129712.

35-       Saarinen, J. (2021). Is being responsible sustainable in tourism? Connections and critical differences. Sustainability, 13(12), 6599. https://doi.org/10.3390/su13126599.

36-       Sergeyeva, A., Abdullina, A., Nazarov, M., Turdimambetov, I., Maxmudov, M., & Yanchuk, S. (2022). Development of Cross-Border Tourism in Accordance with the Principles of Sustainable Development on the Kazakhstan-Uzbekistan Border. Sustainability, 14(19), 12734. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/su141912734.

37-       Sharpley, R. (2020). Tourism, sustainable development and the theoretical divide: 20 years on. Journal of sustainable tourism, 28(11), 1932-1946. https://doi.org/10.1080/09669582.2020.1779732.

38-       Strzelecka, M., Boley, B. B., & Strzelecka, C. (2017). Empowerment and resident support for tourism in rural Central and Eastern Europe (CEE): The case of Pomerania, Poland. Journal of Sustainable Tourism, 25(4), 554-572.‏ https://doi.org/10.1080/09669582.2016.1224891.

39-       Telfer, D.J.; Sharpley, R. (2008). Tourism and Development in the Developing World; Routledge: Abingdon, UK.

40-       Warren, A. (1996). Comments on indigenous and scientific knowledge: some critical comments. Indigenous Knowledge and Development Monitor, 4(1), 13-14.‏

41-       Wonbera, T. W. (2019). The Socio-Economic and Environmental Impact of Tourism Industry on People of Arba Minch and its Surroundings. Journal of Tourism, Hospitality and Sports, 40, 1-5.

42-       Woosnam, K. M., & Aleshinloye, K. D. (2013). Can tourists experience emotional solidarity with residents? Testing Durkheim’s model from a new perspective. Journal of Travel Research, 52(4), 494-505.‏ https://doi.org/10.1177/00472875124677.

43-       WTO. (2005). Making Tourism More Sustainable-A Guide for Policy Makers (English version).

 

 

---

[1]  نویسنده مسئول

---