پایش تغییرات شبکه سکونتگاه های شهری منطقه جنوب ایران

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

میلاد حسنعلی زاده ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)

تاريخ الإرسال : 08 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 17 الأحد , شعبان, 1443 تاريخ الإصدار : 13 الثلاثاء , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: تعادل, تمرکز, پایش تغییرات, شبکه سکونتگاه های شهری, منطقه جنوب ایران,

ملخص المقالة :

منطقه جنوب ایران تغییرات گسترده ای را در طی 60 سال گذشته طی کرده است. این مقاله با هدف پایش تغییرات شبکه سکونتگاه های شهری منطقه جنوب ایران جهت مشخص کردن وضعیت تعادل آن تدوین شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیل بوده و مبنای آماری داده ها، نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن کشور در 8 دوره گذشته است. شهرهای موجود در منطقه طبقه بندی شده و سپس با استفاده از مدل های مختلف شامل شاخص های نخست شهری مانند دو شهر، گینزبرگ، مهتا، موماو و الوصابی، تسلط موسوی و شاخص های تمرکز شامل هرفیندال، هندرسون و شاخص های تعادل شامل آنتروپی، ضریب تغییرات و رتبه - اندازه، شبکه شهری منطقه بررسی شد. نتایج حاصل از شاخص های نخست شهری و تمرکز نشان می دهد که میزان نخست شهری و تمرکز در تمامی دوره ها به غیر از سال 1355 که افزایش داشته، روندی کاهشی داشته است. نتایج شاخص های تعادل نیز نشان می دهد که عدم تعادل و توازن در توزیع فضایی جمعیت در شبکه شهری منطقه از سال 1335 تا سال 1395 همواره افزایش یافته است. نتایج شاخص رتبه - اندازه نیز بیانگر وجود اختلاف نسبتاً زیاد بین جمعیت واقعی و جمعیت مطلوب شهرهای منطقه طی سال های مورد مطالعه و همچنین حاکی از تسلط نخست شهر بر شبکه شهری منطقه از سال 1335 تا سال 1395 است. با توجه به اینکه دو دلیل عمده وجود عدم تعادل در شبکه شهری منطقه مهاجرت از روستا به شهر و تبدیل روستاهای مرکز بخش با هر اندازه جمعیتی به شهر است، راهکارهای برنامه ریزی طرح آمایش منطقه به منظور تقویت اقتصاد و توسعه فرصت های شغلی در روستاها و همچنین اصلاح قانون تبدیل روستا به شهر به صورت در نظر گرفتن ملاک جمعیتی حداقلی برای تبدیل شدن روستا به شهر ارائه شده است.

المصادر:

1. Aliakbari, E., Taleshi, M., & Faraji Darabkhani, M. (2015). Balanced Establishment and Unbalanced Development: An Analysis on the West of Zagros Macro - region Urban System with an Emphasis on Instability and Inefficacity of Small Towns. Geography and Environmental Sustainability, 5(3), 55-72. [In Persian].


2. Azimi, N. (2002). Urban dynamics and the foundations of the urban system. Tehran: Nika. [In Persian].


3. Azizi, Z., & Shams, M. (2021). Investigating the Role of Small towns in Balancing Population in Kermanshah Province (Case study: sarpol-e Zahab City). Research and Urban Planning, 12(45), 37-54. https://doi.org/10.30495/jupm.2020.3945 [In Persian].


4. Batty, M. (2005). Cities and Complexity. The MIT Press, Cambridge, Massachusetts.


5. Farid, Y. (1996). Geography and Urbanism, Third Edition, Tabriz: University of Tabriz. [In Persian].


6. Ghadermarzi, H. (2015). Analyzing of Macro-Region of Urban Network in from Economic Aspect (Case: Khuzestan & Kohgiloye-Boyerahmad Province). Regional Planning, 5(19), 13-26. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1394.5.19.2.9 [In Persian].


7. Ghadiri, M., & Shakeri, F. (2015). Comparative analysis of population distribution pattern in urban system of Iran decuple regions. Geography and Development, 13(40), 43-58. https://doi.org/10.22111/gdij.2015.2097 [In Persian].


8. Hoshyar, H. (2009). Evaluation of the urban hierarchy of West Azerbaijan province in the period (1956-2006). Geography and Planning, 14(30), 21-26. [In Persian].


9. Jalalian, E., Mousavi, M. N., & Bagheri Kashkouli, A. (2017). Analysis on spatial structure of the cities of Bushehr Province for codification strategic planning. Human Geography Research, 49(1), 35-53. https://doi.org/10.22059/jhgr.2017.52893 [In Persian].


10. Karimi Qutbabadi, F., & Beyk Mohammadi, H. (2014). Pattern of spatial distribution of population in the urban system of Fars province (1976-2011). Journal of Geography, Urban and Regional Studies, 2(8), 99-114. [In Persian].


11. Livarjani, P., & Sheikh Azami, A. (2009). A Survey of Primacy City in Iran in 1385: Policies and Territory. Geographic Space, 9(27), 181-202. [In Persian].


12. Nazarian, A. (2013). The dynamics of Iran's urban system. Tehran: Mobtakeran. [In Persian].


13. Nikpour, A., & Hasanalizadeh, M. (2020). Spatial analysis of urban systems in the north of the country during the years 1956 to 2016. Journal of Studies of Human Settlements Planning, 14(4), 869-889. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25385968.1398.14.4.4.9 [In Persian].


14. Nikpour, A., Malekshahi, G., Mehralitabar, A., & hasanalizadeh, M. (2018). changes in the urban system in Mazandaran province with emphasis on small towns. Geography and Human Relationships, 1(1), 151-166. https://dorl.net/dor/20.1001.1.26453851.1397.1.1.11.2 [In Persian].


15. Omidvar, K., Biranvandzadeh, M., & Rostam Gorani, E. (2009). Analysis of urban network and spatial distribution of population in urban centers of Hormozgan province. Zagros landscape geographical quarterly, 1(2), 109-132. [In Persian].


16. Pourmohammadi, M. R., Ghorbani, R., Zali, N., & Hekmati F. S. (2009). Analysis of the characteristics of the urban system of Azerbaijan region with emphasis on the effects of economic concentration of Tabriz metropolis. Geography and Planning, 14(29), 140-117. [In Persian].


17. Rabiee Jarmafshari, S. (2021). Investigating the development of settlement system in the central region of Iran between 1956 and 2016. Regional Planning, 11(43), 140-152. https://doi.org/10.30495/jzpm.2021.3987 [In Persian].


18. Rahnama, M. R., & Tavaangar, M. (2008). A comparative study of marginalization in the cities of Sabzevar, Neishabour, Torbat Heidariye and Gonaabaad. Journal of Geography and Regional Development, 6(11), 115-83. https://doi.org/10.22067/geography.v6i11.4281 [In Persian].


19. Rahnmaee, M., Manouchehri, A., & Ebarahimpoor, A. (2011). Evolution of urban primacy and regional urban system of Azerbaijan (1956 - 2006). Journal of town and country planning, 3(5), 5-31. [In Persian].


20. Sadrmousavi, M., & Talebzadeh, M. H. (2009). Investigation and analysis of changes in the urban hierarchy of West Azerbaijan province in a period of fifty years (1956-2006). Geographical space, 9(27), 133-159. [In Persian].


21. Shahdadi, A., Sojasi Qeidari, H., Mirzadeh Kouhshahi, M., Hassani, F., & Hosseini, S. R. (2020). Assessing the Hierarchical System of the City of Southeast Iran and its Impact on the Future of Regional Development Indicators. Regional Planning, 10(38), 1-18. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1399.10.38.1.1 [In Persian].


22. Shamai, A., & Hajinejad, S. (2014). Spatial analysis of khorasan urban network (1956- 2011). Journal of geography and regional development, 12(1), 1-29. https://doi.org/10.22067/geography.v12i22.20800 [In Persian].


23. Shokoei, H. (1994). New Perspectives on Urban Geography. First Edition, Tehran: Samt. [In Persian].


24. Statistics center of Iran. (2017). The results of general census of population and housing for years 1956 to 2016, https://www.amar.org.ir/english [In Persian].


25. Taqvaee, M., & Saberi, H. (2010). An Analysis of Iran's Urban Systems during the Years 1956 to 2006. Urban and Regional Studies and Research, 2(5), 76-55. [In Persian].


26. The United Nations. (2007). World urbanization prospects: 2014 revision population. United Nations publication, New York.


27. Tofigh, F. (1997). City network and services, first volume: Theoretical basics and existing literature, (1th Ed.). Tehran: Center of studies and research of Urbanism and architecture of Iran. [In Persian].


28. Vander Laan, L. (1998). Changing Urban Systems: An Empirical Analysis at Two Spatial Levels, Regional Studies. 235- 247.


29. Witherick, M., Ross, S., & Small, J. (2001). A modern dictionary of geography. London: Oxford University Press.