بررسی تأثیر ابعاد کالبدی، کارکردی و ادراکی مؤلفه امنیت بر میزان حضورپذیریِ دانشجویان؛ به‌منظور افزایش عدالت فضایی (مورد مطالعاتی: شهر تهران)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

دل آرام شیخ ¹ , حسین ذبیحی ² , فرح حبیب ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استاد، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 10 السبت , ربيع الأول, 1443 تاريخ التأكيد : 07 الإثنين , جمادى الثانية, 1443 تاريخ الإصدار : 01 الجمعة , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: دانشجویان, عدالت فضایی, امنیت, حضورپذیری, فضای باز پردیس‌های دانشگاهی,

ملخص المقالة :

ایجاد عدالت فضایی در فضاهای عمومی، همواره یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مدیران، برنامه‌ریزان و معماران ‌است. بنا بر رویکرد توزیعیِ عدالت فضایی، فضاها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که پاسخگوی نیازها و ترجیحات متفاوتِ گروه‌های مختلف باشند. یکی از این نیازها و تفاوت‌ها در دو جنس، تفاوت آن‌ها در احساس امنیتِ آن‌هاست. ازآنجاکه اغلب فضاهای عمومی، عمدتاً توسط مردان و بر اساس استانداردهای فضایی مطابق با جنسیت و نیاز مردان، طراحی، برنامه‌ریزی و ساخته می‌شوند. هدف این تحقیق، ایجاد فرصت برابرِ حضور برای دانشجویانِ دختر و پسر در فضای باز پردیس‌های دانشگاهی از طریق تبیین معیارها و شاخص‌های مؤلفه امنیت در قالب یک مدل مفهومی و همچنین، بررسی تأثیر مؤلفه امنیت بر میزان حضور دانشجویان است. رویکرد این پژوهش، ترکیبی (آمیخته) است و روش آن در قسمت کیفی؛ تحلیل محتوا و در قسمت کمّی؛ پیمایشی است و ازلحاظ هدف؛ کاربردی می‌باشد. پس از تبیین مدل مفهومی، برای پاسخ به سؤالات بخش کمّیِ تحقیق و گردآوری داده‌ها، از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه‌ی محقق ساخته استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که معیارها و شاخص‌های مؤلفه‌ «امنیت» مؤثر بر حضورپذیری دانشجویان، متشکل از ابعاد سازنده فضاهای باز عمومی و در سه بُعد کالبدی: «امنیت فیزیکی» و «دسترسی فیزیکی»؛ کارکردی: «تفکیک فضایی» و «کنترل قلمرو» و ادراکی: «خوانایی» و «نظم بصری» است و پس از تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و ‌تأیید مدل مفهومیِ پیشنهادی، مشخص گشت که همه معیارهای مؤلفه امنیت (به‌عنوان متغیر پیش‌بین) به‌جز رؤیت پذیریِ فضا، پیش‌بینی کننده حضورپذیری (به‌عنوان متغیر ملاک) هستند و با بررسی ضرایب استاندارد، مشخص شد که معیارهایِ امنیت فیزیکی (31/0) و خوانایی (31/0)؛ بیشترین پیش‌بینی‌ کننده حضورپذیری هستند. بعدازآن به ترتیب، کنترل قلمرو (25/0)، نظم بصری (23/0)، تفکیک فضایی (15/0) و دسترسی فیزیکی (09/0) قرار دارد و آنچه در بین زنان و مردان در رابطه با معیار‌های امنیت برای حضورپذیری اهمیت بیشتری دارد، به ترتیب بر اساس اندازه اثر شامل: خوانایی (23/0)، نظم بصری (23/0)، امنیت فیزیکی (18/0)، کنترل قلمرو (15/0)، تفکیک فضایی (12/0)، رؤیت پذیری (06/0) و دسترسی فیزیکی (05/0) می‌شود. لذا پاسخ محیط به نیازهای متفاوت زنان و مردان در احساس امنیت، به حضور بیشتر آن‌ها در فضا می‌انجامد.

المصادر:

1. Abbasi, A., Alalouch, C., & Bramley, G. (2016). Open space quality in deprived urban areas: user perspective and use pattern. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 194-205.


2. Akbari, A., Lotfalian, N., & Hasanpour, M. (2020). Practical Strategies and Smart City Solutions to Promote Women’s Security in Public Areas (Case Study: Tehran District 16). Creative City Design, 3(2), 126-140.


3. Al-Bishawi, M., Salaha, S., & Awad, S. (2018). Schoolyards’design and students’needs from gender perspective: the case of palestine. ArchNet-IJAR, 12(2), 281.


4. Amini, E., Borumand, M., & Rouhafza, F. (2014). Evaluation Factors in Increasing the Quality of Public Spaces in New Cities (Case Study: Parand New City). Quarterly Journal of Environmental-based Territorial Planning, 7(26), 89-110.


5. Cao, J., & Kang, J. (2019). Social relationships and patterns of use in urban public spaces in China and the United Kingdom. Cities, 93, 188-196.


6. Dadashpoor, H. (2016). Spatial Justice in Urban Scale in Iran; Meta-Study of Selected Articles’ Theoretical Famework. Honar-Ha-Ye-Ziba: Memary Va Shahrsazi, 21(3), 67-80. (In Persian)


7. Danes, S. (2016). Making urban places attractive to women: Differences that good design can make. Journal of Urban Regeneration & Renewal, 9(3), 235-249.


8. Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115.


9. Emmanuel, I. A., & Olufemi, A. V. (2017). Impact of Quality and Usage of Outdoor Spaces on Sustainable Campus Environment in Akure, Nigeria. American Journal of Environmental Protection, 6(5), 105-111.


10. Farkhani, M., Sheikh Al Eslami, A., & Noruzi, M. (2020). Redesign urban spaces with an emphasis on promoting a sense of security (Case study of historical and old texture of Khorramabad city). Geography and Human Relationships, 3(1), 187-206. (In Persian)


11. Fenster, T. (2005). The right to the gendered city: Different formations of belonging in everyday life. Journal of Gender Studies, 14(3), 217-231.


12. Ghasemi Seyani, M., & Haghi, M. (2017). Expansion of urban poverty and informal settlements identification in terms of spatial justice (Case Study: Nasim shahr city). Regional Planning, 6(24), 245-265. (In Persian)


13. Gholam hassani, R., Kalantari, M., & Ahmadi, F. (2012). Impact of Lighting on Urban Security and Tourism Development (Case Study: Shiraz Metropolitan). Regional Planning, 3(9), 57-67. (In Persian)


14. Goli, A., Ghasemzadeh, B., Fat He Baghaei, A., & RamazanMoqadam, Y. (2015). Effective Factors in Social Security Feeling of Women in Urban Public Places (Case Study: Tabriz Elgoli Park). Women’s Strategic Studies, 18(69), 97-136. (In Persian)


15. Hamdy Mahmoud, H.-T. (2017). Interior architectural elements that affect human psychology and behavior. The Academic Research Community Publication, 1(1), 10.


16. Hashim, N. H. M., Thani, S. K. S. O., Jamaludin, M. A., & Yatim, N. M. (2016). A Perceptual Study on the Influence of Vegetation Design Towards Women’s Safety in Public Park. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 234, 280-288.


17. Heidari, A., & Dizijani, M. (2018). The Analysis of the Factors Affecting the Development of Urban Neighborhoods in Terms of Spatial Equity. Regional Planning, 8(29), 191-202. (In Persian)


18. Jian, I. Y., Luo, J., & Chan, E. H. (2020). Spatial justice in public open space planning: Accessibility and inclusivity. Habitat International, 97, 102122.


19. Jo, A., & Lee, S. K., & Kim, J. (2020). Gender gaps in the use of urban space in Seoul: Analyzing spatial patterns of temporary populations using mobile phone data. Sustainability, 16(12), 64-81.


20. Liani, V. (2021). Gendered space and sense of security. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 673(1), 012048.


21. Nakhal, J. (2015). Women as Space/Women in Space: Relocating our Bodies and Rewriting Gender in Space. Kohl: A Journal for Body and Gender Research, 1(1), 15-22.


22. Özkan, D. G., & Yilmaz, S. (2019). The effects of physical and social attributes of place on place attachment: a case study on Trabzon urban squares. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 13(1), 133-150.


23. Pakzad, J., & Bozorg, H. (2012). Alphabet of Psychological Environment for Designers (Alefbaye Ravanshenasie Mohit Baraye Tarahan). Tehran: Utopia Publication. (In Persian)


24. Rafieian, M., & Alizadeh, A. (2017). An Integrated Approach of Spatial Justice and Structure to Detect Spatial Conflicts in Yazd City. Iran University of Science & Technology, 27(2), 105-114.


25. Rahimi, L., & Saburi, S. (2018). The security of Women in the Urban Public Spaces and the effective physical factors (Case study: The Elgoli Park of Tabriz). Women’s Studies Sociological and Psychological, 15(4), 39-77. (In Persian)


26. Rahman, N. A., Ali, M., & Ghani, I. (2019). Street Design and Human Behaviour Factors towards a Safe Urban Environment for Women. Asian Journal of Behavioural Studies, 4(17), 53-64.


27. Rasouli, M. (2013). Analysis of Activity Patterns and Design Features Relationships in Urban Public Spaces Using Direct Field Observation, Activity Maps and GIS, Mel Lastman Square in Toronto as a Case Study (Master’s thesis). University of Waterloo.


28. Saegert, S. (2004). Handbook of environmental psychology: Robert B. Bechtel and Arza Churchman (Eds.); Wiley, New York, 2002, 772pp., hardcover, $95.00, ISBN 0 471 40594 9. Journal of Environmental Psychology, 24(2), 259-263.


29. Shahcheraghi, A., & Bandarabad, A. (2016). Environed in Environment: Application of Environmental Psychology in Architecture and Urbanism. Tehran: Iranian Students Booking Agency. (In Persian)


30. Wala Hashim Bashari, D., Mirghani, A. H., & Bahreldin, I. Z. (2015). Spatial impact of gender variation on Khartoum city river side public open space. In: The Architects’ 4th Scientific Conference, Towards Sustainable Urban Development, Khartoum, Sudan.


31. Wang, M.-T., & Hofkens, T. L. (2019). Beyond classroom academics: a school-wide and multi-contextual perspective on student engagement in school. Adolescent Research Review, 5(4), 419-433.