واکاوی خشکی زاینده‌رود و پیامدهای اقتصادی- سیاسی آن بر جامعة کشاورزان شرق اصفهان

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

اصغر محمدی ¹ , منصور حقیقتیان ² , حسین بهزادفر ³

1 - استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد، دهاقان ، ایران
2 - استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد، دهاقان ، ایران
3 - دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد، دهاقان ، ایران

تاريخ الإرسال : 15 الأحد , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 27 السبت , ربيع الثاني, 1442 تاريخ الإصدار : 24 السبت , ذو الحجة, 1443

الکلمات المفتاحية: خشکسالی, بحران‌آب, پیامد‌اقتصادی, سرمایه‌سیاسی, شرق‌اصفهان,

ملخص المقالة :

خشکسالی و تأثیرات اقلیمی، کم‌آبی را به بحران اساسی در پایداریِ حیات‌اقتصادی و سیاسی بسیاری از روستاها در مناطق خشک و نیمه‌خشک تبدیل نموده است. درحال حاضر خشک‌شدن رودخانة زاینده‌رود از مهم‌ترین چالش‌های اصفهان است؛ که علاوه بر تنش‌های اجتماعی سبب بروز بسیاری از تأثیرات سیاسی و اقتصادی نیز شده است و شعاع تأثیرات آن در شرق اصفهان بیش از سایر مناطق بوده است. از این رو پژوهش کاربردی حاضر با هدف واکاوی خشکی زاینده‌رود و پیامدهای اقتصادی- سیاسی آن برجامعة کشاورزان شرق اصفهان با روش پیمایش انجام شد. جامعة‌آماری پژوهش سرپرستان خانوار کشاورز شرق اصفهان بودند(41000 =N)؛ که بر اساس فرمول کوکران و با روش نمونه‌گیری تصادفی از نوع خوشه‌ای تعداد (380) نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. جمع آوری داده‌ها از طریق پرسش‌نامة محقق‌ساخته‌شده و تجزیه‌ و تحلیل اطلاعات با روش تحلیل‌عاملیِ‌تأییدی و با استفاده از نرم‌افزار amos و Lisrel صورت گرفت. یافته‌هایِ تحقیق وجود تبعات اقتصادی- سیاسی خشک‌شدن رودخانة زاینده‌رود را بر جامعة کشاورزان شرق اصفهان تأیید نمودند. و نتایج آزمون فرید‌من نشان داد که از بین شش عاملِ در نظرگرفته شده، عاملِ قیمت املاک و مستغلات، در بالاترین رتبه(45/4) و عاملِ امنیت اقتصادی در پایین‌ترین رتبه (57/2) قرار دارد. در نهایت نتایج حاکی از آن است که ضریبِ إستاندارد و مقدار T محاسبه شدة تبعات اقتصادی و سیاسی خشکی رودخانة زاینده‌رود در عامل‌هایی همچون قیمت املاک و مستغلات(71/.)، امنیت‌اقتصادی(87/.) و سرمایه‌سیاسی(61/.)، کاهش چشم‌گیری در بین جامعة کشاورزان شرق اصفهان داشته، درعامل وابستگیِ کشاورزان به دولت (59/.)، افزایش و در عامل‌هایی همچون شیوة زیست‌مادی(73/.) و وضعیت‌اقتصادی(75/.) مردم نیز تغییرات واضح و آشکاری داشته است.

المصادر:

1. Adeli, Behzad., Moradi, Hamidreza., Keshavarz, Marzieh and Amirnejad, Hamid (2014). "Drought and its economic reflections in rural areas", Case study: Dodangeh rural district of Behbahan, Quarterly Journal of Space Economics and Rural Development, Third Year, Tehran, 148-131. (in Persian.(


2. Amini Faskhoudi, Abbas and Mirzaei, Mehrnoosh (2016). "Consequences of water shortage crisis and drying of Zayandehrood in rural areas", Journal of Rural Development, Volume 6, Number (3), Tehran, 145-163 (in Persian(.


3. Azik, Fariba., Soltani, Gholamreza and Soltani, Arjmand (2015). "Causes of Water Crisis and Strategies to Deal with It", Proceedings of the Third Conference on Environmental Engineering and Management of Sustainable Environment and Natural Resources, Shiraz University, 1- 9. (in Persian.(


4. Badri, S.A., Eftekhari, A.R., Salmani, M., & Behmand, D (2011). "The Role of Family Farming System on Sustainable Rural Develoopment" (Case Study: Ghir & Karzin Country Fars Province), Journal of Human Geography Research Quarterly, 43(2), 33- 48. (in Persian).


5. Barry, R. G (1996). Atmosphere weather and climate sixth edition Methuen and co new York Brockwell, J. p and Davis, R (1998). Time series : Theory and Methods. Available on Springer.


6. Faeghi, Sahar and Navabakhsh, Mehrdad (2016). "Semantic construction of social and cultural consequences of water shortage and drought of Zayandehrood", Journal of Urban Sociological Studies, Dehaghan Azad University, 7th year, No. (22), Dehaghan,  73-106. (in Persian(.


7. Golakarami, Abed and Kavianirarad, Morad (2014). "The effect of water resources limitation on hydropolitical stresses", Case study: Central catchment area of Iran with emphasis on Zayandehrood catchment, Quarterly Journal of Geography and Environ mental Planning, Volume 28, Issue (65) , Isfahan, 134-113. (in Persian(.

1. Poor Taheri, Mehdi, Rokanuddin Eftekhari, Abdolreza and Kazemi, Nasrin (2013). "The Role of Drought Risk Management Approach in Reducing Socio-Economic Vulnerability of Rural Farmers from the Perspective of Officials and Experts", (Case Study of West Azerbaijan), Journal of Rural Research, No., Tehran, pp: 22-1.


2. Pudineh, M.R.,Toulabi Nejad, M. and Hosseinjani, A (2017). "Investigating the Socioecono mic and Social Factors Influencing Adaptation of Malt owners Farmers to Climate Change in Mountainous Areas" (Case Study: Malavi district), Journal of Rural Planning and Research,6(3),169-184.(in Persian).


3. Rezaei, Azam, Mortazavi, Seyed Abolghasem and Peykani Gholamreza, (2016), "Analysis of the economic situation of farmers in the east of Zayandehrood basin under drought conditions", Iranian Journal of Agricultural Research and Development, Volume 2-47, No. 2, pp. 335-342. .(in Persian).


4. Riahi, Vahid and Pasha Zadeh, Asghar (2013). "Economic and social effects of drought on rural areas of Garmi city", Journal of Geographical Perspective in Human Studies, Year 8, No. (25), Rasht, 18-37 (in Persian(.


5. Safari, M., Shiri, N., & Shabanali fami, H (2016). "Analysis Factors Affecting the practice of Agriculture Conservation operation By Farmer Exploition" (Case study: Divandarreh Country), Journal of Regional Planning, 5(2), 177- 190 (in Persian).


6. Safavi, Hamidreza (2014). "Water transfer to Zayandehrud watershed is a choice or a necessity", Zayandehrud special issue of Isfahan Engineering System Organization, second year No.(233) , Isfahan, 84-95. (in Persian(.


7. Shakoor, Ali, Hojjatollah Sharafi, Khatereh Nakhaei and Mahtab Jafari (2016). "Drought Ranking of Villages with Environmental Perception Approach for Rural Residents, Case Study: Jiroft Townships", Regional Planning Journal, Year 6, No. 23, Marvdasht, pp: 180-190.


8. Silva, J. L., Man, N., Shaffril, H. A., & Samah, B. A (2011). Acceptance of Sustainable agricultural Practices: the case of crop farmers. American Journal of Agricultural and Biological Science. 6 (2) pp: 227-230.

1. Golmohammadi, Mohammad Hossein (2017). "Analysis of Comprehensive Scenarios of Planning and Management of Water Resources in Zayandehrood Basin" under Uncertainty Conditions Based on Performance Criteria and Fuzzy Sustainability Index, PhD Thesis in Civil Engineering (Water Resources), Isfahan University of Technology, Supervisor Hamid Reza Safavi.


2. Hosynzadeh, J, Kazemieh, F, Dashti, H and Ghafori, H (2014). "Analysis of factors affecting agricultural development and management of water resources in rural settlements" case study: Tabriz plain Spatial Economics and Rural Development Journal, V. 3, No. (2), 1-18. (In Persian).


3. Jebal Ameli, Majid (2016). Socio-economic consequences of drought crisis, Revival Quarterly, No. 14, Isfahan, pp: 42-46.


4. KianiSalami, Sedigheh and Amini-Faskhoudi, Abbas (2017). "Explaining the social factors of drought and identifying its effects", Quarterly Journal of Spatial Planning, Volume 7, Number 4, (27), Isfahan, 18-1. (in Persian(.


5. Mahmoudi, D.H, Merzouk, D.N.K. , Spahis, D.N. , Kharraz ,J.E.El-Sadek, A.Ghaffour, N (2012). Water scarcity and drought in WANA countries. Procedia Engineering ,33, 14-29.doi : 10.1016J. Proeng 2012 .01.1172.


6. Maleki, T., Zarafshani, K. and Keshavarz, M (2014). "Assessing the compatibility of family farmers in times of drought", Droodfaraman district in the city of Kermanshah. Spatial Economics and Rural Development, V. 3, No. (1), 123-138 (In Persian).


7. Mardy, T. Uddin, M. N. Sarker, M. A. Roy, D. and Dunn, E.S (2017). Assessing Coping Strategies in Response to Drought: A Micro Level Study in the North-West Region of Bangladesh, Climent,6(2) pp: 1-18.


8. Newson, M. (2008). Land, water and development: Sustainable and adaptive management of rivers. London, UK : Routledge


9. Panahi, Fatemeh and Malek Mohammadi, Iraj (2013). "Effects of Agricultural Water Resources Management on Livelihood Poverty Alleviation in Rural Areas of Iran", Quarterly Journal of Development and Rural, Ministry of Jihad Agriculture, Vol. 16, (4), Tehran, 1-17. (in Persian(.

 

1. Tavakoli, J., Almasi, H. and Quchi, p (2016). "Investigation and Analysis of  Drought Adjestment  Strategies in Kermanshah Province" , Rural Researches of Tehran ,7 (1) : 217-242. (in Persian).

 

1. Umesha, S, Manukumar, H, & Chandrasekhar, B (2018). Sustainable Agriculture and Food Security, Biotechnology for Sustainable Agriculture, Chapter 3,pp: 67- 92.


2. Yazdanpanahy, Masoud, Fatemeh Rahimi Feyzabada, Masoumeh Forouzania, Saeed Mohammadzadeha and Rob J.F. Burtonc, (2014). Predicting farmers’ water conservation goals and behavior in Iran: A test of social cognitive theory, Land Use Policy, 47, pp: 401–407.