تحلیل ناپایداری سکونتگاههای انسانی در پهنه سرزمین با تأکید بر مدیریت ریسک خطر زلزله (مورد پژوهشی: شهرستان گچساران)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

حسن نوروزی ¹ (دکترای علوم اقتصادی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران)
سلیمان محمدی دوست ² (دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران)
حسین حسینی خواه ³ (دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)
علی صادقی ⁴ (استادیار گروه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه فرهنگیان تهران، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , صفر, 1441 تاريخ التأكيد : 09 الثلاثاء , ذو القعدة, 1441 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: آسیب پذیری, زلزله, مدیریت بحران, مراکز جمعیتی, شهرستان گچساران,

ملخص المقالة :

سکونتگاه‌های شهری و روستایی شهرستان گچساران به علت قرارگیری بر روی کمربند گسل فعال و غیرفعال و همچنین برخورداری از نقاط لرزه‌خیز، باعث شده است که یکی از مناطق مهم خطر وقوع زمین‌لرزه استان به حساب آیند. از این رو هدف از پژوهش حاضر، پهنه‌بندی و ارزیابی میزان آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های شهری و روستایی شهرستان گچساران در برابر خطر وقوع زمین‌لرزه می‌باشد. بر اساس مجموع مطالعات صورت گرفته، شهرستان گچساران دارای نقاط لرزه‌خیزی بسیاری است که بیشتر در بخش شمال غربی متمرکز و دارای 69 کیلومتر گسل فعال می‌باشد که از نوع گسل فعال تراستی و رورانده می‌باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که از مساحت 3036 کیلومترمربع شهرستان گچساران، 07/812 کیلومترمربع، دارای خطر لرزه‌خیزی بسیار بالا، 15/815 کیلومترمربع از شهرستان گچساران دارای خطر لرزه‌خیزی بالا، 97/780 کیلومترمربع دارای خطر لرزه‌خیزی متوسط، 78/441 کیلومترمربع معادل 55/14 درصد از کل شهرستان دارای خطر لرزه‌خیزی کم و همچنین 11/186 کیلومتر از کل شهرستان بدون خطر زلزله است. همچنین شهر دوگنبدان ازنظر وقوع زلزله در پهنه خطر بسیار بالا قرار دارد که می‌تواند خطرآفرین و مشکل‌زا باشد. همچنین تحلیل فضایی خطر زلزله در سکونتگاه‌های روستایی نیز نشان می‌دهد که 29/42 درصد از روستاهای شهرستان، در نواحی با خطر بسیار بالای زلزله، 17/28 درصد در پهنه با خطر متوسط زیاد، 36/2 درصد در پهنه بدون خطر و 45/9 درصد در پهنه با خطر پایین زلزله قرار دارند. همچنین ارزیابی راهبردی عوامل داخلی و خارجی نشان می‌دهد که مجموع نقاط ضعف با وزن 491/0 دارای بیشترین امتیاز و استراتژی پیشنهادی حاصل از تکنیک S-HP، راهبرد تدافعی WT با وزن 912/0 می‌باشد. درنهایت برای کاهش خسارت جانی و مالی، استراتژی‌ها و راهبردهای مدیریت بحران در شهرستان گچساران به چهار راهبرد تهاجمی، تنوع، بازنگری و تدافعی تقسیم شد.

المصادر:

1. Abdullahi, M (2003): Crisis management in urban areas. Publications of the Organization of Municipalities of the country, second edition.


2. Abdullahzadeh, Ali., Onagh, M., Saad al-Din, A & and Mostafazadeh, R (2016): Comparison of two methods for determining landslide risk areas in Ziarat watershed of Golestan province, 5(1), pp: 5-13.


3. Balideh, A (2014): Organizing the dry river of Shiraz for planning and crisis management. Master Thesis in Geography and Urban Planning, University of Isfahan, Isfahan.


4. Bustan, E & Tahernia, N (2014): Seismic zoning of Karaj city and adjacent areas, Earth Quarterly, 9(3), pp:27-41.


5. Emami Kia, V (2014): Assessing the development of urban settlements in areas vulnerable to the impact of faults (Case study: Baghmisheh town, Tabriz). Quarterly Journal of New Thoughts in Geography, No. 26,pp:35-48.


6. Fazelnia, G., Hakim Doust, Y & Yar Mohammadi, M (1394): Zoning of natural hazards in rural areas with emphasis on landslide factor (Case study: Rural of two thousand cities of Tonekabon). Journal of Rural Research and Planning, 4(2), pp: 11-20.


7. Haitao, Liu; Dongqing, Zhang; Zhaoxia Guo (2017), Comparison study on two post-earthquake rehabilitation and reconstruction modes in China, International Journal of Disaster Risk Reduction, Volume 23. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.04.016.


8. Hosseinikhah, H., Zarabi, A & Mohammadi, j (2017): Land use crisis management strategy with emphasis on sensitive urban land uses (Case study: Yasuj city). Isfahan Spatial Planning Journal, 7(4), pp: 37-58.


9. Hosseinikhah, Hossein (2016). Spatial analysis of land use management crisis in urban areas (Case study: Yasuj city). Master Thesis in Geography and Urban Planning, Faculty of Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan.


10. Jack Gates, Ch (2006): Crisis management (in the private and public sectors). Translated by Ali Parsaian, Termeh Publications, first edition, Tehran.


11. Mokhtari, D (2004): Vulnerability assessment of rural settlements located along the northern fault. Journal of Geographical Research, No. 51,pp: 23-31.


12. Moradi, M (2015): Spatial analysis of earthquake vulnerability of urban dwellings (Case study: Dogonbadan city), Master Thesis in Geography and Urban Planning, University of Isfahan.


13. Nairi, H., Shahabi, H & Gholizadeh, H (2010): Earthquake hazard zoning with multi-spatial analysis. Journal of Geography and Development, No. 21, pp: 10-19.


14. Nazmfar, H & Eshghi, A (2015): Vulnerability assessment of urban road network against possible earthquakes Case study: District 3 of Tehran Municipality. Crisis Management Quarterly, 5(1), pp: 49-61.


15. Neghresh, H (2003): Earthquakes, cities and faults. Journal of Natural Hazards, No. 2, pp: 93-110.


16. Normandin, J., Therrien, M., Tanguay, G. (2011), City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators, Urban Affairs Association41st Conference, New Orleans.


17. Qanavati, E., Qalami, S & Abdoli, A (2011): Empowering urban crisis management to reduce natural disasters (Case study: Khorramabad city). Quarterly Journal of Natural Geography, First Year, No. 4.


18. Shakiba, A (2008): Crisis Management. Encyclopedia of Urban and Rural Management. Publications of the Organization of Villages and Municipalities of the Country, 1(1).


19. Tielin, L,.Wei, Z.(2017), Earthquake responses of near-fault building clusters in mountain city considering viscoelasticity of earth medium and process of fault rupture, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, Volume 99, Pages 137–141:1.


20. UNDP (2018), United Nations development programme, Report 456.


21. Wald, DJ; K. S. Jaiswal, A.M.ASCE; K. D. Marano; and D. Bausch.(2011), Earthquake Impact Scale, Natural Hazards Review, Volume 12 Issue 3. PP: 125-139. https://doi.org/10.1061/ (ASCE) NH.1527-6996.0000040.


22. Zangiabadi, A & Ismaili, Z (2013): Analysis of vulnerability indicators of urban housing against danger Earthquake (Case Study: Isfahan Housing). Geography and Environmental Hazards, No. 4, pp: 113-129.


23. Zhou, Yu,. Leung, Lung Sang, C. (2017), Oscillatory tendency of interevent direction in earthquake sequences, Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, Volume 478, 15 July 2017, Pages 120-130:1.