تحلیلی بر دگردیسی سازمان فضایی نظام شهری استان زنجان

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محسن احدنژاد روشتی ¹ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
حسین طهماسبی مقدم ² (دانشجوی دکتری جغرافیا‌و برنامه‌ریزی‌شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
تقی حیدری ³ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
اصغر تیموری ⁴ (دانشجوی دکتری جفرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 08 الثلاثاء , شوال, 1440 تاريخ التأكيد : 15 الجمعة , جمادى الأولى, 1441 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: استان زنجان, نظام شهری, نخست شهری, سازمان فضایی, دگریسی,

ملخص المقالة :

عدم تعادل و توازان منطقه‌ای، یکی از مسائل و چالش‌های بارز توسعه فضایی در ایران می‌باشد که همراه با گسترش شهرنشینی و افزایش تعداد شهرها به شکل‌گیری نظام شهری ناکارآمد و ازهم‌گسیخته‌ای در سازمان فضایی کشور منجر شده است. شهرهای استان زنجان مانند اغلب استان های کشور دارای عدم تعادل های منطقه ای است که نمونه آن نامتعادل بودن سازمان فضایی استان می باشد. این پژوهش، باهدف دستیابی به شناخت تفاوت‌ها و دگرگونی نظام شهری، به بررسی دگردیسی سازمان فضایی نظام شهری استان زنجان در طی دوره ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ پرداخته است. در انجام این پژوهش، روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها اسنادی- کتابخانه‌ای استفاده شده است و برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از شاخص نخست شهری، شاخص دوشهر، شاخص چهار شهر، شاخص چهارشهرمهتا، مدل تودیم، مدل رقومی ارتفاع استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، عدم تعادل فضایی در نظام شهری استان زنجان مشهود است و با وجود ۲۱ نقطه شهری در این استان، رشد و گسترش شهری بیشتر مختص به چهار شهر اصلی زنجان، قیدار، خرمدره و ابهر است. با گذشت زمان برخلاف کاهش نخست شهری در استان زنجان نظام شهری به سمت تعادل گرایش دارد با وجود افزایش تعداد شهرهای کوچک برای کاهش عدم تعادل در نظام شهری استان شاهد فاصله زیاد این شهرها با شهر نخست می باشیم که نظام شهری را به سمت عدم تعادل سوق داده است؛ که از دیگر عوامل موثر در تشدید این نابرابری و عدم تعادل می توان به عامل جغرافیایی، نحوه تخصیص بودجه در شهرهای استان، توزیع نامناسب جمعیت و تمرکز امکانات و زیرساخت‌ها در شهر زنجان و قدرت و نقش بلامنازع آن در نظام شهری استان و نقش ناچیز شهرها و رابطه تقریباً یک‌طرفه آن‌ها با مرکز استان یعنی شهر زنجان اشاره کرد.

المصادر:

1. AbouKorin, A. A. (2017). Spatial analysis of the urban system in the Nile Valley of Egypt. Ain Shams Engineering Journal.

2. Alnsour, J. A. (2016). Managing urban growth in the city of Amman, Jordan. Cities, ۵۰, ۹۳-99.

3. Azimi., N.(2003)  The Dynamics of Urbanization and the Foundations of the Urban System, Nika Publication, Tehran. (in Persian)

4. Chen, W., Zhao, L., Tan, D., Wei, Z., Xu, K., & Jiang, Y. (2019). Human–machine shared control for lane departure assistance based on hybrid system theory. Control Engineering Practice, ۸۴, ۳۹۹-407.

5. Cloke, P. (2013). An Introduction to Rural Settlement Planning (Routledge Revivals). Routledge.

6. Dadashpoor, H., Afaghpoor, A. (2016). The New Epistemic and Theoretical Rationality Governing the Spatial Organization of Urban Systems. Interdisciplinary Studies in Humanities, 8(2), 1-28. (in Persian)

7. Dickinson, A., & Pérez, O. D. (2018). Actions and habits: Psychological issues in dual-system theory. In Goal-Directed Decision Making (pp. ۱-25). Academic Press.

8. Fang, C., Wang, S., & Li, G. (2015). Changing urban forms and carbon dioxide emissions in China: A case study of  provincial capital cities. Applied energy, ۱۵۸, ۵۱۹-531.

9. Farhudi, R., Zanganeh Shahraki, S., Saed Moucheshi, R. (2009). The Situation of Spatial Distribution of Population in Iranian Urban (1956-2006). Human Geography Research, 42(68),pp. 55-68. (in Persian)

10. Gardner, G. (2016). The city: a system of systems. In State of the World (pp. 27-44). Island Press, Washington, DC.

11. Ghadermarzi., H. (2015). Analyzing of Macro-Region of Urban Network in from Economic Aspect (Case: Khuzestan & Kohgiloye-Boyerahmad Province), 5(19), 13-26. (in Persian)

12. Ghanbari, A., Heidariniya, S. (2017). The Management of Mand and the Urban Network Analysis Hamedan Province (1976-2011). Geography (Regional Planning), 7(1), 129-148. (in Persian)

13. Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica: Journal of the econometric society, ۲۶۳-291

14. Karimi, A., poortahri, M., Ahmadi, H.(2013). Analysis of the Spatial Organization and the Kurdistan Region of Urban Systems and Urban Systems Development Model , 5 (19), PP. 31-52. (in Persian)

15. Khosravi, M., Shams, M., . Zakerhaghighi, K. (2017). Comparative study of Rank-Size Rule and Urban Differential model in hierarchy of spatial distribution of people in human settlements with focus in small towns’ roles. journal of regional planning , 7(28), 65-80. (in Persian)

16. Lourenzutti, R., & Krohling, R. A. (۲۰۱۵). TODIM based method to process heterogeneous information. Procedia Computer Science, ۵۵, ۳۱۸-327.

17. Mirehei, M., Hossieni, A., Samadi, S. (2017). Analyzing the changes in the pattern of urban systems of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. Geography (Regional Planning), 7(2), 41-58. (in Persian)

18. Mohammadi Dehcheshmeh, M. (2014). Attitude to social instability in the Iranian city canvas and its demographic effects. Journal of Ma'rifat-i Farhangi Ejtemaii, 4(1), 5-20. (in Persian)

19. Nazarian, A. (2007). The position of small towns in relation to the changing order Of urbanization in Iran. territory, 4(issue15), 33-55. (in Persian)

20. Nazarian., A. (2010), The Dynamics of the Iranian Urban System, Innovative Publications. Tehran. (in Persian)

21. Owusu, G. (2008). The role of small towns in regional development and poverty reduction in Ghana. International Journal of Urban and Regional Research, 32(2), 453-472.

22. Potter, R., & Unwin, T. (2017). The Geography of urban-rural interaction in developing countries: essays for Alan B. Mountjoy. Routledge.

23. Rezaii, R., Abbasi, M. (2010). Effects of globalization on the nature, structure and function of cities. Town and Country Planning, 2(2),165 -188. (in Persian)

24. Sarai, M., H., Pour-Mohammad, I. (2009), Analysis of the Spatial Organization of East Azarbaijan Province at Urban and Regional Levels Using the Entropy Model (Irregularity Index), Journal of Geographical Space, 2(2), pp. 2-1. (in Persian)

25. Sarwar, R., Jarafi, M. A. (2018). An Analysis of Urban Hierarchical Network and System of Khuzestan. territory, 14(56), 85-102. (in Persian)

26. Shamaei, A., Rahmati Tapeh Rasht, H., Hajie Tash Naloos, S., Kordeh, N. (2016). Spatial analysis of urban hierarchy of Kermanshah period of time(1390-1375 ). , 8(31), 55-76. (in Persian)

27. Statistical Center of Iran (1335 to 1395). Results of the General Census of Population and Housing. (in Persian)

28. Swenson, R. (2018). Order, evolution, and natural law: Fundamental relations in complex system theory. In Cybernetics and applied systems (pp. ۱۲۵-148). CRC Press.

29. Taghvaei, M., Akoochekian, M. (2014). An Analysis of the Urban System in West Azarbaijan Province in the period between 1956 to 2006. Journal of Urban Ecology Researches, 5(10), 45-66. (in Persian)

30. Taghvaie, M., Saberi, H. (2010). An analysis of Iran urban systems during the period of 1335 (1956) to 1385 (2006). Journal of Urban - Regional Studies and Research, 2(5), 55-76. (in Persian)

31. Taylor, P. J., Hoyler, M., & Verbruggen, R. (2010). External urban relational process: introducing central flow theory to complement central place theory. Urban studies, ۴۷(۱۳), ۲۸۰۳-2818.

32. United Nations. (2018). world urbanization prospects the ۲۰۱۸ revision.

33. Weber, A. F. (1899). The growth of cities in the nineteenth century: A study in statistics (No. ۲۹). Columbia University.

34. Yazdani, M. H. (2016). Urbanization cycle analysis in the macro region of Khorasan. Geographical Planning of Space, 6(21), 61-76. (in Persian)

35. Zaali, N., Sarmast, B. (2010). The Spatial Layout of the Urban Networks and Demographic Planning in the 2022 Prospective, the Case of Azerbaijan. Strategic Studies Quarterly, 13(48), 59-89. (in Persian)

36. Zebardast, E (2007). A Survey of the First Urban Developments in Iran. Honar-ha-ye Ziba, 29(29), pp :38-29.(in Persian)

37. Zhang, W., Ju, Y., & Gomes, L. F. A. M. (2017). The SMAA-TODIM approach: Modeling of preferences and a robustness analysis framework. Computers & Industrial Engineering, 144, 130۰-141.