ارزیابی تطبیقی آسیب‌پذیری توده‌های کارستی شاهو و مانشت با استفاده از روش COP

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

عبدالمجید احمدی ¹ (استادیار ژئومورفولوژی، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
عبدالکریم ویسی ² (دانش آموخته دکترای ژئومورفولوژی دانشگاه تهران)

تاريخ الإرسال : 14 السبت , ربيع الأول, 1442 تاريخ التأكيد : 13 الجمعة , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: تحلیل آماری, آسیب‌پذیری کارست, روش COP, آبخوان‌های کارستی,

ملخص المقالة :

 چکیده ارزیابی آسیب پذیری امری مهم برای مدیریت پایدار منابع آب کارست و برنامه­ریزی استفاده از زمین است. آبخوان­های کارستی شاهو و مانشت نقش حیاتی در تامین آب شرب و کشاورزی جوامع محلی اطراف خود دارند. هدف این پژوهش ارزیابی آسیب­پذیری در دو منطقه کارستی با استفاده از روش COP است. از پارامترهای هیدروژئولوژیکی از جمله ضریب آلفا و حجم ذخیره دینامیکی برای مشخص کردن نوع سیستم کارستی استفاده گردید. همچنین با استفاده ضریب تعیین بمنظور تعیین فاکتورهای مهم در آسیب­پذیری این مناطق مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان می­دهد که آبخوان­های کربناته دارای سیستم جریان افشان آسیب­پذیری کمتری نسبت به آبخوان­های کارستی دارای سیستم جریان مجرایی دارند. در کارست­های مجرایی فاکتورC  همبستگی مثبت بالایی را با شاخص آسیب­پذیری دارد در حالی که در کارست­های افشان فاکتور O همبستگی بیشتری با این شاخص دارد. عامل C به علت وسعت زیاد پهنه­های کارست تکامل­یافته در منطقه شاهو نقش اصلی را در بالابودن میزان آسیب­پذیری این منطقه نسبت به توده کارستی مانشت دارا می­باشد. همچنین نتایج طبقات آسیب­پذیری نشان می­دهد که 43 درصد توده کارستی شاهو در طبقه آسیب­پذیری زیاد و متوسط واقع شده است و در مقابل مساحت این طبقات در منطقه مانشت به مراتب کمتر (27 درصد) است. وجود اشکال کارستی توسعه­یافته از جمله دولین­ها، مگاکارن­ها، غارهای عمیق و درزه و شکاف فراوان در منطقه شاهو دال بر توسعه یافتگی بیشتر این منطقه نسبت به توده کارستی مانشت می­باشد. در نهایت می­توان گفت ارزیابی آسیب­پذیری آبخوان­های کارستی چنانچه با مطالعات ژئوفیزیکی آبخوان­ها و همچنین اجرای صحیح سیاست­های برنامه­ریزی استفاده از زمین همراه باشد، نتایج قابل توجهی را ارائه می­دهند.

المصادر:

1. Afrasiabian, Ahmed. (1373), the multilingual dictionary of Karst words. Ministry of Energy - Tamab, Water Resources Research Organization.


2. Almasri, M. N. (2008). Assessment of intrinsic vulnerability to contamination for Gaza coastal aquifer, Palestine. Journal of Environmental Management, 88(4), 577-593.


3. Citrini, A., Camera, C. A., Alborghetti, F., & Beretta, G. P. (2021). Karst groundwater vulnerability assessment: application of an integrative index-based approach to main catchments of middle Valseriana springs (Northern Italy). Environmental Earth Sciences, 80(17), 1-20.


4. Corniello, A., Ducci, D., & Napolitano, P. (1997). Comparison between parametric methods to evaluate aquifer pollution vulnerability using GIS: an example in the “Piana Campana”, southern Italy. Engineering geology and the environment. Balkema, Rotterdam, 1721-1726.


5. Daly, D., Dassargues, A., Drew, D., Dunne, S., Goldscheider, N., Neale, N., Popescu, C., Zwahlen, F. (2002). Main concepts of the European approach for (karst) groundwater vulnerability assessment and mapping. Hydrogeology Journal 10 (2), 340e345.


6. Dimitriou, E., Karaouzas, I., Sarantakos, K., Zacharias, I., Bogdanos, K., & Diapoulis, A. (2008). Groundwater risk assessment at a heavily industrialised catchment and the associated impacts on a peri-urban wetland. Journal of Environmental Management, 88(3), 526-538.


7. Ducci, D. (2007). Intrinsic vulnerability of the Alburni karst system (southern Italy). Geological Society, London, Special Publications, 279(1), 137-151.


8. Ghezelayagh, P., Javadi, S., & Kavousi, A. (2021). COP* KAT: a modified COP vulnerability mapping method for karst terrains using KARSTLOP factors and fuzzy logic. Environmental Earth Sciences, 80(17), 1-14.


9. Gogu, R. C., Hallet, V., & Dassargues, A. (2003). Comparison of aquifer vulnerability assessment techniques. Application to the Néblon river basin (Belgium). Environmental Geology, 44(8), 881-892.


10. Goldscheider, N., Popescu, C. (2004). The European approach. Final Report (COST
    Action 620). In: Zwahlen, F. (Ed.), Vulnerability and Risk Mapping for the
    Protection of Carbonate (Karst) Aquifers. European Commission, pp. 17-21.


11. Kiros, M., & Zhou, Y. (2006). GIS-based vulnerability assessment and mapping for the protection of the Dire Dawa groundwater basin, Ethiopia. In 34th Congress of international association of hydrogeologists, Beijing, PR China.


12. Kufs, P.G. (1992). Statistical models of hydrogeologic data e part 1: regression and AANOVA models. Groundwater Monitoring Review 12 (2), 120-130.


13. Leone, A., Ripa, M. N., Uricchio, V., Deak, J., & Vargay, Z. (2009). Vulnerability and risk evaluation of agricultural nitrogen pollution for Hungary's main aquifer using DRASTIC and GLEAMS models. Journal of Environmental Management, 90(10), 2969-2978.


14. Nanou, E. A., & Zagana, E. (2018). Groundwater Vulnerability to Pollution Map for Karst Aquifer Protection (Ziria Karst System, Southern Greece). Geosciences, 8(4), 125.


15. Neukum, C., & Hötzl, H. (2007). Standardization of vulnerability maps. Environmental Geology, 51(5), 689-694.


16. Oke, S. A., Vermeulen, D., & Gomo, M. (2018). Intrinsic vulnerability assessment of shallow aquifers of the sedimentary basin of southwestern Nigeria. Jàmbá. Journal of Disaster Risk Studies, 10(1), 1-9.


17. old, mehrnoosh; Moghimi, Ebrahim and Arash, Malekian (2014), Research Methods in Karst Hydrogeology, Tehran University Press.


18. Perles, M.J., Vias, J.M., Andreo, B. (2009). Vulnerability of human environment to risk. Case of groundwater contamination risk. Environment International 35, 325e335.


19. Samakosh, J. M., Bagheri, S., Davoodi, M., Yarahmadi, D., Jafari-Aghdam, M., & Soltani, M. (2013). Assessing and mapping the vulnerability of karstic aquifer using gis and cop model. Glob. Nest 67-81.


20. Tolga Pusatli, O., Zeki Camur, M., Yazicigil,H. (2009). Susceptibility indexing method for irrigation water management planning: applications to K. Menderes river basin, Turkey. Journal of environmental management, 90(1), 341-347.


21. Vías, J., Andreo, B., Ravbar, N., & Hötzl, H. (2010). Mapping the vulnerability of groundwater to the contamination of four carbonate aquifers in Europe. Journal of Environmental Management, 91(7), 1500-1510.


22. Vías, J.M., Andreo, B., Perles, M.J., Carrasco, F., Vadillo, I., Jiménez, P. )2006(. Proposed method for groundwater vulnerability mapping in carbonate (karstic) aquifers: the COP method. Application in two pilot sites in Southern Spain. Hydrogeology Journal 14 (6), 912e925.

Zwahlen, F. (2004). Vulnerability and Risk Mapping for the Protection of Carbonate (Karst) Aquifers. Final report (COST Action 620). European Commission, 297 pp