ناهمگونی فضایی امنیت اکولوژیکی آبخیز سامیان، استان اردبیل

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

زینب حزباوی ¹ , لیلا بابایی ² , شیرین زارعی ³ , نازیلا علائی ⁴ , راحله ملکیان ⁵

1 - استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - دانشجوی دکتری، علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
3 - دانش‌آموخته کارشناسی ‌ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
4 - دانشجوی دکتری، علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
5 - دکتری، کارشناس ارشد مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 02 الأحد , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 19 السبت , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , جمادى الأولى, 1444

الکلمات المفتاحية: الگوی فضایی, تأمین امنیت اکولوژیکی, تخریب حوزه آبخیز, توازن منابع,

ملخص المقالة :

امنیت اکولوژیکی حوزه آبخیز به ظرفیت زمین و سطح تقاضای مورد انتظار برای تضمین حیات جمعیت ساکن در آن وابسته بوده و ارزیابی منطقه‌ای آن برای پیشبرد برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های راهبردی ضروری است. به‌همین منظور، پژوهش حاضر با هدف تحلیل وضعیت ناهمگونی امنیت اکولوژیکی حوزه آبخیز سامیان واقع در بخش مرکزی استان اردبیل انجام شد. بر همین اساس، یک روش ارزیابی جامع مبتنی بر تحلیل ابعاد مختلف تأمین و تقاضای امنیت مادی و معنوی در سطح 27 زیرحوضه‌‌ مفهوم‌سازی و پیاده‌سازی شد. نتایج نشان داد که مقدار متوسط هر دو مؤلفه‌ تأمین و تقاضای امنیت اکولوژیکی در کل حوزه آبخیز برابر با 53/0 بوده است. هم‌چنین، از لحاظ شاخص امنیت اکولوژیکی (ESI)، کل حوزه آبخیز دارای وضعیت امن جزئی است. با وجود این، از لحاظ ناهمگونی فضایی، حداکثر مقدار شاخص امنیت اکولوژیکی (49/0) به زیرحوضه 22 واقع در قسمت مرکزی اختصاص داده شد. از ویژگی‌های کلی این زیرحوضه می‌توان به کاربری زراعت آبی اشاره کرد که موجب شده است منطقه از لحاظ امنیت اکولوژیکی در سطح بالایی قرار گیرد. هم‌چنین، حداقل مقدار این شاخص (43/0-) مربوط به زیرحوضه 27 واقع در بخش مرکزی استان است. شهر اردبیل مرکز استان اردبیل در این زیرحوضه قرار دارد و شهری بودن و نبود کاربری زراعت، جنگل و باغ از جمله ویژگی‌های این زیرحوضه است که منجر به قرار گرفتن این زیرحوضه در وضعیت ناامن شده است. توزیع مکانی شاخص امنیت اکولوژیکی نشان داد که وضعیت‌های‌ امن، امن جزئی، ناامن جزئی و ناامن به‌ترتیب 12، 51، 33 و چهار درصد حوزه آبخیز سامیان را شامل شده‌اند.

المصادر:

• Alaei, N., Babaei, L., Hazbavi, Z., Mostafazadeh, R. (2019). Determining and comparing the values of ecological security index of land appearance in Bilehedargh sub watershed, Ardabil. The First International Conference and the Fourth National Conference on the Protection of Natural Resources and the Environment. 1-12 (In Persian).


• Albers, H.J., Goldbach, M.J. (2000). Irreversible ecosystem change, species competition, and shifting cultivation. Resour. Energy Economics, 22, 261–280.


• Amiri, A., Amouzegar, S., Arefei, M. (2021). Explaning the relationship between development and security in Iran’s Provices. Regional Planning, 10(40), 15-34 (In Persian).


• Asadolahi, Z., Mobaraghi, N., Keshtkar, M. (2019). Clarifying the ecosystem services concept: a solution to avoid double counting in the valuation of ecosystem services. Journal of Environment and Development, 9 (18), 103-93 (In Persian).


• Aspinall, R., Pearson, D. (2000). Integrated geographical assessment of environmental condition in water catchments: Linking landscape ecology, environmental modelling and GIS. Journal of Environmental Management, 59(4), 299–319.


• Z., Mansouri, M. (2017). Determining the ecological sustainability of Kalshor watershed using ecological footprint. Environmental Science, 42(3), 635-625 (In Persian).


• Dai, F., Nan, L., Liu, G. (2010). Assessment of regional ecological security based on ecological footprint and influential factors analysis: a case study of Chongqing Municipality, China. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 390-400.


• Du, P., Xia, J., Du, Q., Luo, Y., Tan, K. (2013). Evaluation of the spatio-temporal pattern of urban ecological security using remote sensing and GIS. International of Journal of Remote Sensing, 34, 848–863.


• Gao, Y., Wu, Z., Lou, Q., Huang, H., Cheng, J., Chen, Z. (2012). Landscape ecological security assessment based on projection pursuit in Pearl River Delta. Environmental Monitoring and Assessment, 184(4), 2307–2319.


• Glenn, J.C., Gordon, T.J., Perelet. R. (1998). Defining environmental security: implications for the U.S. Army. Editor: Molly Landholm. AEPI-IFP-1298.


• Guo, Sh., Wang, X. (2019). Ecological security assessment based on ecological footprint approach in hulunbeir grassland, China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(23), 4805.


• Hazbavi, Z., Parchami, N., Alaei, N., Babaei, L. (2020). Assessment and analysis of the KoozehTopraghi Watershed health status, Ardabil Province, Iran. Journal of Soil and Water Resources Conservation, 9(3), 121-142 (In Persian).


• Huang, C.L., Vause, J., Ma, H.w., Yu, Ch.P. (2012). Using material/substance flow analysis to support sustainable development assessment: A literature review and outlook. Resources, Conservation and Recycling, 68, 104-116.


• Jin, x., Wei. L., Wang. Y., Lu, Y. (2021). Construction of ecological security pattern based on the importance of ecosystem service functions and ecological sensitivity assessment: a case study in Fengxian County of Jiangsu Province, China. Environment, Development and Sustainability, Springer, 23(1), 563-590.


• Kavianirad, M. (2010). The spatial analysis of the environmental risks and ecological crises in Iran. Strategic Studies Quarterly, 13(2), 33-57.


• Kavianirad, M. (2011). Assessment of the relations between security and ecology. Geopolitical Quarterly, 7 (3), 80-100 (In Persian).


• Kuchma, T., Tarariko, O., Syrotenko, O. (2013). Landscape diversity indexes application for agricultural land use optimization. Procedia Technol., 8, 566–569.


• Liu, P., Jia. Sh., Han, R. Zhang, H. (2018). Landscape pattern and ecological security assessment and prediction using remote sensing approach. Journal of Sensor, 1058513.


• Lotfi, S., Mahdi, A., Mohammadpour, S. (2014). The survey distribution, standards and measuring green space per capita based on bahram soltani's model case study: Qom City, district no.1. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 4 (10), 1-18 (In Persian).


• Mohammadi, N., Shayesteh, K., Ildermi, A.S., Molhosseini Darani, K. (2015). Assessment of urban carrying capacity and ecological security of Sanandaj using ecological footprint method. Geography and Environmental Sustainability, 6 (4), 67-79 (In Persian).


• Soheily Najafabadi, S., Keshishiyan Siraki, G., Ghaedi, M., Simbar, R. (2020). The survey of economic development effects on environment security of Persian Gulf regional. Regional Planning, 10 (39), 187-200 (In Persian).


• Su, Sh., Li, D., Yu, X., Zhang, Z., Zhang, Q., Xiao, R., Zhi, J., Wu, J. (2011). Assessing land ecological security in Shanghai (China) based on catastrophe theory. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 25, 737–746.


• Taghilo, A., Bahrami jaf, S., Alizadeh, F., Shahbazi, M. (2021). Analyzing adaptability of farmers with drought in Urmia Lake (Bakeshlochay village, Urmia city). Regional Planning, 10(40), 117-132 (In Persian).


• Tian, G., Gang, G. (2012). Research on regional ecological security assessment. Energy Procedia, 16, 1180–1186.


• Wang, F., Gu, N. (2020). Impact of ecological security on urban sustainability in Western China-A case study of Xi’an. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 239980832093186.


• Wang, Sh., Zhang, X., Yang, Y. 2019. The evolution of landscape ecological security in Beijing under the influence of different policies in recent decades. Science of the Total Environment 646, 49–57.


• Wen, M., Zhang, T., Li, L., Chen. L., Hu, S., Wang, J., Liu. W., Zhang, Y., Yuan, L. (2021). Assessment of land ecological security and analysis of influencing factors in Chaohu Lake basin, China from 1998–2018. Sustainability, 13(1), 1-1.


• Xu, C., Pu, L., Zhu, M., Li, J., Chen, X., Wang, X., Xie, X. (2016). Ecological security and ecosystem services in response to land use change in the coastal area of Jiangsu, China. Sustainability, 8, 816.


• Xu, L., Yin, H., Li, Z., Li, Sh. (2014). Land ecological security evaluation of Guangzhou, China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 11, 10537-10558.


• Yang, Y., Hu, D. (2018). Natural capital utilization based on a three-dimensional ecological footprint model: A case study in northern Shaanxi, China. Ecological Indicators, 87, 178–188.


• Yarmohammadi, K., Khodabakhshi, Z., Nazarpour, A. (2019). Evaluating ecological capability for urban development using multi-criteria decision making models (Case Study: Ardabil Province). Geography and Environmental Studies, 7 (28), 61-74 (In Persian).


• Yu, D., Wang, D., Li, W., Liu, Sh., Zhu,Y., Wu, W., Zhou, Y. (2018). Decreased landscape ecological security of peri-urban cultivated land following rapid urbanization: an impediment to sustainable agriculture. Sustainability, 10 (394), 1-16.


• Zareie, Sh. (2020). Determination and comparison of watershed vulnerability degree of Samian Sub-watersheds in Ardebil Province. M.Sc. Thesis. Faculty of Agriculture and Natural Resources, Department of Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili, 104 p (In Persian).


• Zareie, Sh., Hazbavi, Z., Mostafazadeh, R., Esmaeli Ouri, A. (2020). Vulnerability comparison of Samian Sub-watersheds based on climate change components. Physical Geography Research, 52(2), 217-236 (In Persian).


• Zhang, Z., Liu, Sh., Dong, Sh. (2010). Ecological security assessment of Yuan river watershed based on landscape pattern and soil erosion. Procardia Environmental Sciences, 2, 613–618.