تحلیل ساختاری تحولات کشاورزی مناطق روستایی استان مرکزی طی سالهای 1382 تا 1393

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

سیامک ذبیحی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
سید جمال فرج اله حسینی ² (دانشیار گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
سید مهدی میردامادی ³ (دانشیار، گروه اقتصاد،ترویج و آموزش کشاورزی ، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
عباس امینی ⁴ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)

تاريخ الإرسال : 12 الثلاثاء , ذو الحجة, 1440 تاريخ التأكيد : 03 السبت , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442

الکلمات المفتاحية: مناطق روستایی, مدل سازی معادلات ساختاری, تحولات کشاورزی, استان مرکزی,

ملخص المقالة :

      شکل­گیری روستاها را به عنوان نخستین هسته­های مدنیت و فعالیت می‌توان به عوامل محیطی مرتبط دانست، اما تداوم حیات اقتصادی و اجتماعی روستاها در گذر زمان با چالش‌های اساسی ناشی از افول کارکردهای کشاورزی، به عنوان اصلی‌ترین کارکرد محیطی، مواجه شده است. هدف اصلی از این مطالعه بررسی تحولات کشاورزی روستاهای استان طی یک دهه با تأکید بر کارکردهای کشاورزی است. این تحقیق  به لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش‌شناسی در گروه تحقیقات توصیفی – تحلیلی قرار می‌گیرد. برای این منظور تمامی 733 روستاهای بالای بیست خانوار استان در دو سرشماری کشاورزی 1382 و 1393 مورد مطالعه قرار گرفته و با استخراج همه متغیرهای کشاورزی مشابه در دو مقطع، 20 شاخص‌مقطعی و تحولی تعریف و محاسبه شد. پس از توصیف آماری و ارزیابی توزیع شاخص‌ها، مدل‌سازی تحولات کشاورزی مناطق روستایی استان در دو مقطع با روش معادله‌یابی ساختاری و مبتنی بر رویکرد خودگردان‌سازی با استفاده از نرم­افزارهای SPSS  و AMOS Graphic  انجام شد. با توجه به ضرایب مسیر و علامت آنها در ابتدای دوره می‌توان نتیجه گرفت که وضعیت کشاورزی روستاهای استان در مقطع زمانی ابتدای دوره، از یکسو بیشتر مبتنی بر زراعت بوده است تا باغبانی و از سوی دیگر بیشتر مبتنی بر عامل و نهاده زمین بوده است تا عامل و نهاده آب. اما نتایج مقطع زمانی انتهای دوره در مقایسه با مدل مربوط به ابتدای دوره، نشان داد که طی این مدت، تعیین‌کنندگی و اهمیت زمین جای خود را به آب داده است. لذا روند روبه افول تغییر و تحولات کارکردهای کشاورزی روستاهای استان طی این دوره، بیش از هر چیز تحت تأثیر عامل تعیین کننده آب بوده است. ایجاد ساختار سازمانی واحد با هدف سیاست­گذاری و تصمیم گیری در زمینه دو عامل پایه زمین و آب و همچنین تشکیلات استانی برای اجرای سیاست‌ها در یک دیدگاه فرابخشی از جمله پیشنهاداتی است که می تواند به حل مشکلات کشاورزی جوامع روستایی کمک نماید

المصادر:

1. Anríquez, E., & Stamoulis, K. (2007): Rural development and poverty reduction: is agriculture still the key?, electronic Journal of Agricultural and Development Economics,  Agricultural Development Economics Division (ESA) FAO, 4(1), 5-46.


2. Balestrieri, M. (2014): Rurality and Competitiveness, Some Observations on the Local Area: The Case of the Sardinian Region. International Journal of Rural Management 10 (2), 173- 197.


3. Berry, K.A., Markee, N.L., Fowler, N., Giewat, G.R. (2010): Interpreting What is Rural and Urban for Western U.S. Counties. The Professional Geographer, 52(1), p:13.


4. Brown, D. L.,  & Schafft, K. A. (2011): Rural people and communities in the 21st century: Resilience and Different Degrees of « Rurality»: a Statistical Study, 10,  Retrieved from (http://jrre.psu.edu/wp-content/uploads/2015/03/30-4.pdf ).


5. Cloke, P. (2006): Conceptualizing rurality. In The handbook of rural studies London, Sage.


6. Ebrahimpour, M. (2004): The Relationship between Population Density and Depth Level of Cultivation, Journal of Rural and Development, 7(4), 21-49.(in Persian).


7. Ebrahimpour, M. (2005): Rural Population Changes in Iran and Its Relation to Developmental Components in the Recent Decades, Journal of Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University, 13(50-51),89-122. (in Persian).


8. Eupen, M. V., Metzger, M.J., Perez Soba, M., Verborg, P.H., van Doorn, A., & Bunce , R.G.H.(2012): A rural typology for strategic European policies. Land Use Policy ,29(3), 473– 482


9. Feli, S.,  Pezeshki Rad, G.R., Sedighi, H., Shahbazi, E., & Qureishi Abhari, S.J. (2012): Structural Changes in Iranians Agriculture: A Perspective to 2025, Journal of Rural and Development, 15(3), 21-39. (in Persian).


10. Ghasemi Ardahaei, A. (2008): Internal Migration Flows and Immigrant Characteristics by Province,Tehran, Statistics Institute. (in Persian).


11. Ghasemi, V. (2010): Modeling Structural Equation in Social Research Using Amos Graphics, Tehran, Sociologists Publishing. (in Persian).


12. Guastella, G.,  & Pareglio, S. (2016): Sustainable Development of Rural Areas: Using Urban Patterns to Map the Agricultural Systems. Paper presented at the Sustainability of Well-Being International Forum, Florence .


13. Gulumser, A.A., Levent,  T. B., & Nijkamp, P. (2006): Turkey’s rurality:A comparative analysis at the EU level. Paper presented at the 46th Congress of the European Regional Science Association, Enlargement, Southern Europe and the Mediterranean, Greece.


14. Jamshidi, M.,  Jamshidi, A.R., & Sheikh, H. (2016): Providing a Theoretical Approach for Conceptual Modeling of the Economic Outcome of Chardavol Villages: A Case Study of Karbala Road Villages in Shabab Village, Journal of Rural Development , 19(1), 184-163. (in Persian).


15. Johansen, P.H.,  & Nielsen. N.C. (2012): Bridging between the regional degree and the community approaches to rurality—A suggestion for a definition of rurality for everyday use. Land Use Policy, 29(4), 781-788.


16. Jomehpour, M. (2005): A Systematic Attitude towards Rural Development and Rural Development, Journal of Rural Development, 8(1), 55-80. (in Persian).


17. Karami, A., & Rastegari, H. (2018): Measuring and Analyzing Agricultural Development of Iran Using Artificial Neural Network, Journal of  Regional Planning, 8(30), 15-30. (in Persian).


18. Khosrowbeygi Borchaloei, R. (2016): Government community and rural tourism in Iran reflection on renewal of dialogue and conflict between national and local stakeholders, Journal of geography, 4(49), 115-132. (in Persian).


19. Khosrowbeygi Borchaloei, R., & Javan, J. (2015): The Discourse of Modernization and Divergence of Development Policies and Reflective Agricultural Utilization on Reconstruction of the Concept of Rural Development in Iran's Development Plans, Journal of Rural Research, 6(1), 1-26. (in Persian).


20. Kiani Ghale Sard, S.,  Shahraki, J., Akbari, A., & Sardar Shahraki, A. (2019): Planning and Studying the Effects of Climate Change On Iran's Agricultural Development; Application Techniques Positive Mathematical Programming (PMP), Journal of  Regional Planning, 9(34), 15-26. (in Persian).


21. Latifeh, N., Jahani, M., & Jafari, H. (2016): Economic Factors Affecting the Instability of Rural Settlements: A Case Study of Villages in Damavand County, Journal of Rural and Development, 19(1), 141-161. (in Persian).


22. Li, Y., Long, H., & Liu, Y. (2015): Spatio-temporal pattern of China's rural development: A rurality index perspective. Journal of Rural Studies 38, 12- 26.


23. Moutafi, V.G. (2013): Rural space (re) produced e Practices, performances and visions: Acase study from an Aegean island, Journal of Rural Studies 32, 103-113.


24. Paquette, S., & Domon, G. (2003): Changing ruralities, changing landscapes: exploring social recomposition using a multi-scale approach, Journal of Rural Studies 19, 425–444


25. Peng, L., Shaoquan, L & Lian, S. (2016): Spatial-temporal changes of rurality driven by urbanization and industrialization: A case study of the Three Gorges Reservoir Area in Chongqing, China. Habitat International 51, 124-132.


26. Pizzoli, E. (2015): Rural Development Indicators for Regions with Different Degrees of « Rurality»: a Statistical Study.  Retrieved from (http://jms.insee.fr/files/documents/2012/939_2-jms2012_S24-2_Pizzoli-acte.pdf ).


27. Rezvani, M.R., Sadeghlu, T., & Sajadi Gheidari, H. (2011): Evaluation of Ruralism Using Fuzzy TOPSIS Model (Case Study: Central Village Villages of Khodabandeh), Journal of Rural Research, 2(1), 1-31. (in Persian).


28. Riola, R.O., & Cantalejo, C.S. (2005): Rurality Index for Small Areasin Spain, Journal of Social Indicators Research, 73(2), 247-266.


29. Rousseau, N. (1995): What is rurality?, Occasional paper (Royal College of General Practitioners), Chapter 1, p,1.


30. Russo, R., Tomaselli, G., Pappalardo, G. (2014): Marginal periurban agricultural areas: A support method for landscape planning. Journal of Land Use Policy, 41, 97-109.


31. Shakouri, A. (2011): Rural and rural decline or the need to revise approaches and methods in Iran, Journal of Rural Development, 14(2), 1-29. (in Persian).


32. Statistical Center of Iran, (2018): General Population and Housing Census, https://www.amar.org.ir. (in Persian).


33. Statistical Yearbook of Markazi Province . (2015): Markazi Province Management and Planning Organization. (in Persian).


34. UN. (2007): Rural households’ livelihood and well-being, Retrieved from http://www.fao.org/docrep/015/am085e/am085e.pdf.


35. Ward, C. M. S. (2015): Natural Resource Use, Incomes, and Poverty Along the Rural–Urban World Development, 78.


36. Yousefi, N. (2013): Presentation and Analysis of Socio-Economic Indicators of Country Populations in 2011 and Comparison with 2006, National Statistical Institute, Tehran. (in Persian).


37. Zabihi, S., Farajollah Hosseini, S.J., & Mirdamadi, S.M. (2019): Structural Changes in the Demographic Identity of Rural Areas of Markazi Province from 1996 to 2011, Journal of Geography and Environmental Planning, 30(1), 1-22. (in Persian).