آینده‌پژوهی برنامه‌ریزی توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان ورزقان)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

عقیل خالقی ¹ (دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
علی مجنونی توتاخانه ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)

تاريخ الإرسال : 02 الأربعاء , ربيع الأول, 1441 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , رجب, 1441 تاريخ الإصدار : 13 الجمعة , ذو الحجة, 1442

الکلمات المفتاحية: توسعه روستایی, برنامه‌ریزی, آینده‌پژوهی, روش آمیخته, سناریوپردازی,

ملخص المقالة :

داشتن نگرشی ویژه به مقوله توسعه روستایی در قالب اهداف مشخص و در پرتو آینده‌نگاری دقیق می‌تواند راهگشای مسائلی باشد که امروزه جامعه روستایی را در بر گرفته و می‌توان فاکتورهای مؤثر را شناسایی نموده و به سناریو‌نگاری پرداخت. تحقیق حاضر با این هدف و در قلمرو پراگماتیسم - به‌عنوان پارادایم روش‌شناسی ترکیبی- به آینده‌نگاری توسعه روستایی پرداخته است. لذا ازلحاظ روش‌شناسی مربوط به روش‌های ترکیبی (آمیخته) بوده و بر اساس هدف از نوع کاربردی و ازلحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی- تحلیلی و به لحاظ زمان از نوع آینده‌نگاری است. با توجه به نیاز تحقیق، از تعداد چهار حجم نمونه مختلف برای گردآوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌های مربوط به بخش‌های «تحلیل اثرات ساختاری»، «تعریف وضعیت‌های احتمالی» و «تهیه سبد سناریو» استفاده شده است که شامل متخصصان در این زمینه است. برای شناسایی فاکتورهای کلیدی از ترکیب روش «مرور رسانه» و «STEEP (V)» و با استفاده از نرم‌افزار اطلس. تی.آی از تعداد 362 عنوان مقاله از 6 مجله معتبر در بازه زمانی 1397-1393 استفاده شده است. برای محاسبه روایی، از روش و تکنیک روایی محتوایی و صوری و برای سنجش پایائی پرسشنامه‌های تحقیق از روش آلفای کرونباخ (86/0) استفاده شده است. تحلیل ساختاری به روش میک‌مک نشان می‌دهد تعداد 56 عامل که ‌در حوزه‌های (اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، بوم‌شناسی، سیاسی) استخراج ‌شدند، الگوی پراکندگی متغیرهای مؤثر حاکی از ناپایداری سیستم دارد. عوامل «توسعه مشارکت زنان در امور اجتماعی، مهاجرت، توسعه سلامت و کیفیت زندگی» از حوزه اجتماعی؛ عامل «توسعه ICT» از حوزه فناورانه؛ عامل «کارآفرینی روستایی» از حوزه اقتصادی و عامل «هویت مکانی» از حوزه ارزش‌ها، متغیرهای تأثیرگذار بر آینده برنامه‌ریزی توسعه روستایی شهرستان ورزقان هستند. بر اساس وضعیت‌های احتمالی آینده پیش‌رو تعداد 33 وضعیت مختلف برای 11 فاکتور کلیدی طراحی شد که گزارش سناریو ویزارد نشان‌دهنده تعداد دو سناریوی قوی، 7894 سناریوی ضعیف و 42 سناریوی با سازگاری بالا می‌باشد. درنهایت، در افق برنامه هفتم توسعه، تعداد 15 سناریو که به‌عنوان سناریو‌های ایستا یا باورکردنی مطرح است انتظار می‌رود کمرنگ بودن توسعه مشارکت روستایی در فرایند برنامه‌ریزی‌ها همچنان در برنامه هفتم توسعه نیز مطرح باشد.

المصادر:

1. Ahmadi Hamid Y Bidullahkhani, Arash (2013): ''Post-Developmentalism and Critical Representations of Developmental Discourse; A Popular Approach'', Iranian Social Development Studies, 5 (3), 47-63.


2. Amou, Ibrahim & Hatami Nejad Hussein (2019): ''Pathology and Evaluation of Land Plans in Iran'', Regional Planning, 9 (34): 38-27.


3. Andersen, A.D. P.D. Andersen, (2017): FORESIGHTING FOR INCLUSIVE DEVELOPMENT, Technological Forecasting and Social Change, 119: 227-236.


4. Appignanesi, R. (2007): FUTURES OF ART IN RETROSPECT, Futures, 39 (10): 1159-1167.


5. Badri, Seyed Ali; Omidi Shahabad, Omid; Zali, Nader & Razvani, Mohammad Reza (2019): ''Analysis of Key Factors Influencing the Formation of Rural Spatial Patterns with Future Research Approach (Case Study: Lorestan Province)'', Rural Research, 10 (1): 113- 92.


6. Bastosa, Carlos Aguirre, K. Weber-Matthias, (2018): FORESIGHT FOR SHAPING NATIONAL INNOVATION SYSTEMS IN DEVELOPING ECONOMIES, Technological Forecasting and Social Change, 128: 186-196.


7. Bezazzadeh, Mehdi (2014): ''Investigation and Analysis of Key Factors Affecting Regional Development with Regional Future Research Approach Case Study: West Azerbaijan Province'', MSc Thesis, Supervisor: Hashem Dadashpour, Tarbiat Modares University, Tehran.


8. Darabi, Ali (2016): The Future of the Islamic Revolution (Fears and Hopes), Amirkabir Publications Institute, Tehran.


9. Delangizan, Sohrab & Karimi, Mohammad Sharif &, Norouzi, Hassan (2017): ''Regional Development Futures Research Using Key Uncertainties (Case Study: Kohgiluyeh & Boyerahmad Province)'', Urban Management, 3 (48): 512-497.


10. Firouznia, Ghadir & Abdolreza, Rokneddin Eftekhari (2003): The Position of the Village in the National Development Process from the Perspective's Perspective, Iranian Institute of Rural Development, Tehran.


11. Gary Paul Green (2013): HANDBOOK OF RURAL DEVELOPMENT, Published by Edward Elgar Publishing Limited, the Lypiatts, Cheltenham, Glos GL50 2JA, UK.


12. Karimzadeh, Hossein & Majnouni Tutakhaneh, Ali (2019): ''Modeling Rural Entrepreneurship Development Based on Local Capacity: A Case Study of Rural Settlements of Bonab County'', Rural and Development, 22 (85): 110-87.


13. Khaleghi, Aghil (2019): ''A Mixed Research Method in the Territory of Pragmatism Approach; a Method for Geographical Research'', Geography and Human Relations, 2 (2): 104-130.


14. Khaleghi, Aghil (2019): ''Development Planning Pathology with Emphasis on Rural Development Planning in Iran'', Geography and Human Relations, 2 (3): 221-221.


15. Khaleghi, Aghil (2019): ''Problems and Pathology of Rural Development Planning with Predictive Approach (Case Study: Varzaqan County)'', Ph.D. Thesis in Geography and Rural Planning, University of Tabriz, Supervisor: Mirstar Sader Moosavi and Hossein Karim.


16. Khosravi, Fatemeh; Rahimpour Anaraki, Mohsen & Omidi, Omid (2012): ''Lorestan Province Preparation Planning Based on Superior Scenario Theory'', Regional Planning, 2 (5): 83-92.


17. Khosrowbigi, Reza Y Javan, Ja'far (2015): ''The Discourse of Modernization and Divergence of Agricultural Development and Utilization Policies'', Rural Research, 6 (1): 26-1.


18. Liu, Y., Hu, Z., & Li, Y. (2014): PROCESS AND CAUSE OF URBAN-RURAL DEVELOPMENT TRANSFORMATION IN THE BOHAI RIM REGION, China. Journal of Geographical Sciences, 24(6): 1147-1160.


19. Lord, S., Helfgott, A., & Vervoort, J. M. (2016): CHOOSING DIVERSE SETS OF PLAUSIBLE SCENARIOS IN MULTIDIMENSIONAL EXPLORATORY FUTURES TECHNIQUES, Futures, 77: 11-27.


20. Mousavi, Mirjanf (2017): ''Developing Scenarios Affecting Islamic-Iranian Progress with a Regional Planning Approach (Case Study: West Azerbaijan Province)'', Regional Planning, 7 (28): 64-51.


21. Munck, Ronaldo; McConnell, Gordon (2009): UNIVERSITY STRATEGIC PLANNING AND THE FORESIGHT/FUTURES APPROACH: AN IRISH CASE STUDY, Planning for Higher Education, 38 (1):31-40.


22. Nourozzadeh, Reza; Fathi, Kourosh & Kizouri, Amir Hossein (2009): '' Content Analysis of External and Specific Documents to Infer Policies of Fifth Higher Education Development Plans'', Research and Technology, Research and Planning in Higher Education, 1 (3): 50-29.


23. Rabie, M. (2016): A THEORY OF SUSTAINABLE SOCIOCULTURAL AND ECONOMIC DEVELOPMENT, Palgrave, Macmilan.


24. Rezvani, MR (2009): An Introduction to Rural Development Planning, Qomes Publication, Tehran.


25. Soleimani, A. A. Majnouni Toutakhane, A. Aftab, (2018): INVESTIGATION OF THE ROLE OF RURAL TOURISM DEVELOPMENT IN THE PROMOTION OF RURAL SOCIAL WELFARE INDEXES (CASE STUDY: EAST AZERBAIJAN PROVINCE), Journal of Research and Rural Planning, 7(2): 25-40.


26. Taghilo, Ali Akbar; Soltani, Nasser & Aftab, Ahmad, (2016): ''Proponents of Iranian Rural Development'', Space Planning and Preparation, 20 (4): 1- 24.


27. Tajik, MR (2009): Iran in Perspective 1400, Tehran Institute for Humanities Research and Development.


28. Tietjen, A. G. Jørgensen, (2016): TRANSLATING A WICKED PROBLEM: A STRATEGIC PLANNING APPROACH TO RURAL SHRINKAGE IN DENMARK, Landscape and Urban Planning.


29. Tofigh, Firouz (2006): Planning in Iran and its Future Outlook, Tehran: Higher Education and Research Institute of Management and Planning Publications.


30. Walters, B. B., A. Cadelina., A. Cardano., A & E.Visitacion. (1999): COMMUNITY HISTORY AND RURAL DEVELOPMENT: WHY SOME FARMERS PARTICIPATE MORE READILY THAN OTHERS, Agricultural systems, 59 (2): 193-214.


31. Weigand, K. T. Flanagan, K. Dye, P. Jones, (2014): COLLABORATIVE FORESIGHT: COMPLEMENTING LONG-HORIZON STRATEGIC PLANNING, Technological Forecasting & Social Change, 85: 134–152.


32. Yari Hesar, Arasto; Haghparast, Farzin; Majnouni Tootakhaneh, Ali & Niromand Shishwan, Soghra (2016): ''Identifying and Analyzing Barriers Affecting Rural Housing (Case Study: Bonab County)'', Regional Planning, 6 (23): 168 -153.


33. Zahari, Mohammad; Khaleghi, Aghil, & Talebifard Reza (2019): ''Evaluation and Modeling of Mining Effects on Peripheral Villages by Mixed Method (Case Study: Anderyan Gold Mine in Varzeqan County)'', Regional Planning, 9 (34): 130-117.


34. Zali, Nader & Sajjadi, Seyed Ali, (2017): ''Identification of Key Factors Affecting Regional Underdevelopment (Case Study: Kohgiluyeh and Boyerahmad Province)'', Regional Planning, 7 (26): 25-40.


35. Zali, Nader (2009): ''Future Development of Regional Development Scenario Planning Approach (Case Study: East Azarbaijan Province)'', Doctoral dissertation on Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities and Social Sciences, Tabriz University, Tabriz.

 

36. Zali, Nader (2013): Strategic Future Research in Regional Planning and Development, Institute for Strategic Studies, Tehran.


37. Zhang, Y., W. Geng., Y. Shen., Y. Wang., & Y-C. Dai (2014): EDIBLE MUSHROOM CULTIVATION FOR FOOD SECURITY AND RURAL DEVELOPMENT IN CHINA: BIO-INNOVATION, TECHNOLOGICAL DISSEMINATION AND MARKETING, Sustainability, 6(5): 2961-2973.